No title

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School

FORUMSCHORUM?

Paul Pelle, 2006 / 2007

1

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School ONDERWERPKEUZE

4

WAT IS DE GENERATIE EINSTEIN?

6

GENERATIE EINSTEIN EN DE ROEP OP EEN ANDERE VORM VAN ONDERWIJS

9

DE NIEUWSTE SCHOOL, EEN LEER- EN LEEFGEMEENSCHAP

11

DE DRIE UITGANGSPUNTEN 1. UITGAAN VAN DE NIEUWSGIERIGHEID VAN LEERLINGEN 2.LEREN IN EEN LEERGEMEENSCHAP 3. HET GELEERDE VASTLEGGEN

11 11 11 12

DE NIEUWSTE SCHOOL, MIJN AFSTUDEERSTAGE

13

TOEPASSING VAN ICT IN HET ONDERWIJS, NIEUWE EN OUDERE VORMEN

14

FORUM

16

WIKIPEDIA

18

DIGITALE SCHOOLBORDEN

19

DE WERKING ZACHTE BORDEN HARDE , ULTRASOON-INFRARODE BORDEN HARDE , ELEKTROMAGNETISCHE BORDEN WAT KAN EEN DIGITAAL SCHOOLBORD? HET BEDIENEN VAN DE COMPUTER HET GEBRUIKEN ALS WHITEBOARD HET MAKEN VAN AANTEKENINGEN BIJ COMPUTERBEELDEN WAT IS DE MEERWAARDE VAN EEN DIGITAAL SCHOOLBORD IN HET ONDERWIJS? KANTTEKENINGEN MULTIMEDIA INTERACTIEF VISUEEL MAKEN OVERIGE VOORDELEN DE ECHTE MEERWAARDE? GEVAAR

19 20 20 20 21 21 21 21 22 22 22 22 22 22 23 23

VERWACHTINGEN TEN AANZIEN VAN FORUM EN WIKIPEDIA

25

PEDAGOGIEK DIDACTIEK

25 25

Paul Pelle, 2006 / 2007

2

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School ONDERZOEK EN OPZET

27

DE ONDERZOEKSGROEP DE ENQUÊTE PROBLEMEN

27 27 28

HET FORUM, DE PRAKTIJK

29

DUIDELIJKHEID ALGEMEEN THEMATISCH GEBONDEN PRULLENBAK BUITEN SCHOOL STAMGROEP / KLAS PERSONEEL GEBRUIKERSGROEPEN LEERLINGMODERATORS DEELNAME PERSONEEL FORUM DIGITALE SCHOOLBORDEN SAMEN?

29 ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 31 31 31 31 32 32 32 32 34 34 34

LITERATUURLIJST / BRONVERMELDING

35

MEDIA LITERATUUR PERSONEN

35 35 35

Paul Pelle, 2006 / 2007

3


Onderwerpkeuze Ieder onderzoek start met een vraag, en die vraag kent altijd een oorsprong. In mijn geval is die oorsprong mijn dagelijkse leven, werken en handelen. Als 23-jarige PABO student kan ik mezelf geen afspiegeling noemen van mijn jaargroep. Mijn eerste handeling van de dag is steevast het aanzetten van mijn computer, die de standaard opdracht heeft om een lijst met softwareprogramma’s op te starten. Programma’s die ik in mijn dagelijks leven slecht kan missen. Dit zijn programma’s voor het werken met mijn e-mail, een msn-variant, Word, internet met bijbehorende nieuws-sites, een fotobewerkingsprogramma, een website programma, een ftp programma (nodig om websites online te zetten). Programma’s die ik dagelijks gebruik, maar waar het aan mij geboden onderwijs zelden op heeft aangesloten of gebruik van heeft gemaakt. Inmiddels weet ik dat deze manier van werken voor lang niet iedereen geldt, en vanuit die wetenschap ben ik gaan lezen over ‘mijn’ generatie, een generatie die velen namen kent. Ik zal in dit stuk de naam ‘Generatie Einstein’ gebruiken. De reden hiervoor wordt verduidelijkt in hoofdstuk 2. Okee, ik ben me er inmiddels van bewust dat ik qua werken in een specifieke categorie kan worden ingedeeld. Hoe kan het dan toch, dat het onderwijs hier verder nauwelijks op inspeelt? Het is niet bepaald dat ik een ontzettende minderheid vertegenwoordig wat betreft het gebruik van ICT in het dagelijks leven. Nu hoeven niet alle scholen hier even vooruitstrevend in te zijn, maar openheid voor een andere werk en leefstijl kan naar mijn mening toch wel van iedere school of docent gevraagd worden. En dit heeft niet alleen betrekking op het werken met ICT, maar dit zal ongetwijfeld ook betrekking hebben op mij, wanneer ik over 20 jaar met een geheel nieuwe generatie te maken krijg in mijn onderwijs. Dit stuk gaat echter wel over ICT in het onderwijs, omdat ik de mate van aanpassing concreet wil maken middels een actueel voorbeeld. Om dat voorbeeld goed te kunnen begrijpen dient er eerst wat informatie gegeven te worden over de generatie waarover ik spreek, met bijbehorende leef-, leer- en studeerkenmerken. Vanuit de Pabo werd mij de vraag gesteld, aan het eind van het derde studiejaar, of ik mij eens wilde verdiepen in een nieuw onderwijsproduct, genaamd het digitaal schoolbord1. Ik ben me gaan verdiepen in de manier waarop een dergelijk bord werkt, en ook welke gedachte ten grondslag heeft gelegen aan de ontwikkeling van een dergelijk product. Ook ben ik gevraagd door de fabrikant van het Focus Board om presentaties en workshops te verzorgen op scholen betreffende het werken met digitale schoolborden in het onderwijs. Dit heeft me een ontzettend mooie kans gegeven om met allerlei mensen in gesprek te raken, over verschillende beelden van ideaal onderwijs, het gebruik van ICT en de manier van leren van de nieuwe generatie.

1

Ik heb gewerkt met het Focus Board, er zijn meerdere merken. Mijn ervaringen met het Focus Board heb ik proberen toe te passen op de andere digitale schoolborden.

Paul Pelle, 2006 / 2007

4

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School Vanuit die kennis ben ik verder gaan zoeken naar mijn eigen manier van werken en leren, en was ik vooral verbaasd over de mate waarin nieuwe producten worden ontwikkeld om ICT in het onderwijs te bevorderen. Nog meer verbaasd was ik over het feit dat de kwaliteit van dergelijke producten vaak heel wat te wensen over liet, terwijl ik gratis producten al jaren zich hebben bewezen en voor iedere school beschikbaar zijn. Van al die opties heb ik het forum als communicatievorm eruit gelicht.

Paul Pelle, 2006 / 2007

5


Wat is de Generatie Einstein? De Generatie Einstein, zoals het door Boschma en Groen in hun gelijknamige boek genoemd wordt, staat ook wel bekend als generatie knip-en-plak, generatie pick-and-mix, de igeneratie, de beeldschermgeneratie, de duimgeneratie, de steeds-meergeneratie, hazenstaartgeneratie, patatgeneratie, de visuele generatie, millenials, Fox Kids generatie. Ontzettend veel benamingen waarvan een aantal bekend voor zal komen, en waarvan een grove trend te ontdekken is. Het merendeel van de namen is namelijk niet vleiend om als etiket opgeplakt te krijgen, ze gaan vaak uit van een negatief aspect van de generatie. ‘Einstein’ is hier een duidelijk uitzondering op, en is daarmee ook een benaming die mij uiteraard ook positief aansprak. Het moeilijke aan het omschrijven van een generatie is dat ieder mens uniek is, en dat daardoor lang niet iedereen aan alle kenmerken zal voldoen. Toch kunnen er wel verschillen ontdekt worden in de mate van leren, werken en leven in vergelijking met de ‘ouderen’ van nu. Generaties lopen in elkaar over, en daarom zal ook niet iedereen 100% van één bepaalde generatie zijn. Kijkend naar mijzelf herken ik ontzettend veel van de omschrijving van de Generatie Einstein, tegelijkertijd zie ik wel duidelijke verschillen met de kinderen die ik op dit moment les geef. Maar misschien is dat ook wel een totaal nieuwe generatie….. Ook al is het moeilijk, toch is er geprobeerd om een omschrijving van deze nieuwe generatie te geven. Er zijn verschillen op te merken in manier van werken, manier van leren en manier van leven. Deze drie aspecten wil ik daarom ook los behandelen. De manier van werken; Multi tasking is het beste begrip om de manier van werken te omschrijven. Met multitasking wordt bedoeld dat de aandacht niet voor een lange periode naar één taak gaat, maar dat de leerling met meerdere dingen tegelijk bezig is. Denk hierbij aan een computer waar Word open staan om te typen, internet verschillende websites open heeft staan, msn meerdere gesprekken tegelijk kan weergeven, de mobiele telefoon naast het beeldscherm ligt voor smsjes of telefoongesprekken, Outlook aan staat om direct weer te geven wanneer er een nieuwe e-mail binnen is, iTunes een van tevoren samengestelde playlist afdraait en de televisie op Discovery Channel staat afgestemd. Of dit nu leidt tot meervoudige diepgang of spreiding van aandacht over verschillende gebieden laat ik in het midden – het is multitasking. Binnen al deze verschillende taken die tegelijk volbracht worden, zit ook nog de factor dat er minder lineair gewerkt wordt. Het internet kent niet één van te voren uitgestippelde route, iedere website hangt van hyperlinks aan elkaar en het overzicht wordt voornamelijk met iconen gegeven. Dit komt door de visueel ingestelde manier van informatie ordenen; door middel van iconen kan door de nieuwe generatie sneller een overzicht gevormd worden dan wanneer alle woorden in een tekst door elkaar staan. Kranten worden steeds meer op internet gelezen. Ook dit heeft niet alleen te maken met de natuurlijke affiniteit met dit medium, maar ook zeker met de manier waarop een digitale krant is opgebouwd – een voorpagina met links, en onder ieder artikel gerelateerde artikelen of reacties van mensen. Minder linear wellicht dan een papieren krant, die ondanks de mogelijkheid om te bladeren toch minder uitnodigt om van artikel naar artikel te springen. Het interactieve wordt daarmee ook meer aangesproken, de behoefte om je te laten horen of om feedback te krijgen. Dit lijkt chaotisch wanneer je het niet gewend bent en soms worden mensen met deze werkwijze ook omschreven als het hebben van een slechte concentratie wanneer van hen gevraagd wordt om op 1 ding te concentreren. Daarentegen denk ik dat ouderen niet heel veel Paul Pelle, 2006 / 2007

6

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School beter zullen scoren wanneer van het gevraagd wordt zich met zoveel dingen tegelijk bezig te houden. De vraag is niet wat een betere werkwijze is, een werkwijze is nu eenmaal persoonlijk. Maar wanneer er wel wordt gekeken naar verschillende leertheorieën vind ik het opmerkelijk dat tot op heden zo weinig wordt gedaan met de manier die hierboven omschreven is. De manier van leren; Wanneer niet langer op een lineaire manier gewerkt wordt, worden koppelingen ook op een andere manier gelegd. Dit heeft verschillende gevolgen: In plaats van stukken lezen en achteraf verbanden te gaan zoeken, zal tijdens het lezen een verband gezocht worden en eventueel ook het bijbehorende nieuwe stuk gelezen worden. Denk ook hierbij aan de digitale krant, die het mogelijk maakt om artikelen uit verschillende rubrieken via hyperlinks met elkaar te koppelen. En dit hoeft niet alleen binnen een digitale krant te zijn – hyperlinks en ook rss feeds stellen de mens in staat om verschillende sites met elkaar te koppelen. Er zal niet alleen naar een bron gezocht worden via zoektermen, er zal ook zeker gekeken worden binnen het netwerken van kennissen wie er eventueel kennis of kunde in bezit heeft die van pas kan komen. Denk hierbij aan het gebruik van bepaalde fora, gekoppeld aan onderwerpen of studies, maar ook het gebruik van msn tijdens het studeren. De manier van leven; Eindigend met de manier van leven heeft een reden. Ik ben van mening dat de manier van leven gevormd wordt door manieren van leren en werken. Vanuit een bepaalde manier van werken en leren vloeit een manier van leven. Uiteindelijk is het een wisselwerking tussen deze 3 onderdelen, ik zal proberen duidelijk te maken waarom ik met het leven eindig. Dit zal ik exemplarisch doen vanuit mijn eigen leven. De maatschappij wordt tegenwoordig voor een groot deel vormgegeven en beïnvloed door ICT in de breedste zin van het woord. Als het even kan worden processen geautomatiseerd, communicatie komt meer en meer los te staan van tijd of plaats en privacy wordt fundamenteel anders ervaren dan voorheen. Om met het laatste te beginnen, tegenwoordig is alle denkbare informatie snel en relatief gemakkelijk te vinden. Peer-to-peer2 programma’s als KazAa of Soulseek geven een uitgebreid inzicht in de computer van mensen, adres- en telefoongegevens zijn gemakkelijk te achterhalen, CU2- en Hyvespagina’s3 worden tot in de kleinste details ingevuld en mensen geven middels bloggen4 uit eigen wil inzicht in het dagelijkse leven, voor een ieder die het maar wil lezen. Deze manier van leven geeft voor onervaren mensen weinig rust. De wetenschap dat een mobiele telefoon op ieder gewenst moment kan worden getraceerd kan een angstig Big Brother5 gevoel geven. De nieuwe jeugd heeft dit gevoel echter niet, aangezien het niet anders gewend is. Het weet handig gebruik te maken van de mogelijkheden die ICT te bieden heeft, en de verminderde privacy daardoor voor lief. Privacy heeft een andere invulling gekregen. Het is niet zozeer meer de kans op anonimiteit, maar meer het geheimhouden van persoonlijke informatie. Welke informatie nu echt als persoonlijk wordt gezien kent ook een verschil met ‘vroeger’. Zoals eerder gezegd heeft de nieuwe jeugd geen problemen met persoonsinformatie die voor een ieder op het internet te vinden is. Naam, adres, telefoonnummer, hobby’s, persoonlijke ervaringen, vriendschappen, het mag allemaal openbaar gemaakt worden. 2

Software waarmee 2 computers direct aan elkaar gekoppeld worden voor uitwisseling van muziek-, video- of gamebestanden. 3 Websites waar mensen hun eigen profiel kunnen aanmaken en zo in contact kunnen komen met anderen. 4 Online dagboeken 5 Een overheid die alle handelingen van de mens kan controleren

Paul Pelle, 2006 / 2007

7

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School Door al deze informatie openbaar te maken kan er ook veel sneller contact optreden tussen twee onbekenden, aangezien ze van tevoren via internet al kunnen kijken wat overeenkomsten en verschillen zijn in muzieksmaak, sport of hobby’s. Via een site als Hyves wordt in razend tempo een kennissenkring opgebouwd, die tijdens het werken of studeren kan veranderen in een uitgebreid netwerk. Verder is het 24 uur per dag kunnen communiceren met elkaar en vaak dus ook 24 uur per dag bereikbaar (willen) zijn een grote invloedsfactor op het leven van iemand die in de huidige maatschappij opgroeit. Steeds minder dingen worden lineair. Televisie wordt steeds meer beïnvloedbaar door sites als Youtube, cd’s worden vervangen door zelf samengestelde playlists in de iPod en het lezen van boeken wordt vervangen door het lezen van gerichte artikelen die op internet gevonden kunnen worden. Deze mogelijkheden hebben hun invloed op de manier waarop een mens is gaan denken, namelijk minder lineair. Deze nieuwe manier van leren en werken laat zich vaak omschrijven als multi tasking.

Paul Pelle, 2006 / 2007

8


Generatie Einstein en de roep op een andere vorm van onderwijs Wanneer je multi taskend bent ingesteld, is het ontzettend frustrerend of zelfs erg moeilijk om een lineair verhaal te volgen. Een verhaal wat door een leerkracht tijdens een hoorcollege wordt verteld bijvoorbeeld. Verder is studeren vanuit boeken of het schrijven met pen en papier nu eenmaal niet de manier die voorkeur geniet bij de nieuwe generatie waar ik me op richt in mijn onderzoek. De Generatie Einstein heeft een andere manier van onderwijs nodig als het optimaal wil presteren. In onderwijsland wordt ontzettend veel bedacht en uitgeprobeerd, omdat men het er wel over eens is dat er verandering moet optreden. Wat die verandering precies moet inhouden is echter nog lang niet voor iedereen eenzelfde antwoord. Waar vraagt een ‘nieuwe leerling’ nu eigenlijk om? Dat zijn verschillende dingen. Er is de manier van werken, die nu eenmaal anders is dan veel huidige docenten gewend zijn. Denk hierbij aan het gebruik van computers tijdens het verwerven en verwerken van informatie, het multi taskend werken maar ook het gebruik van social software als msn tijdens het werken. Msn wordt vaak nog verboden, aangezien het alleen maar zou afleiden van waar ze eigenlijk mee bezig moeten zijn – namelijk het lezen van een tekst. Vergeten hierbij wordt dat voor mensen die erg fijn werken vanuit netwerken en overleg met anderen een middel als msn haast een voorwaarde is om überhaupt iets voor elkaar te kunnen krijgen. Met dat werken vanuit netwerken bedoel ik het volgende. Wanneer vroeger informatie over primaire of tertiaire kleuren werd gezocht, was daar een vaardigheid voor nodig om te weten welke boeken je in de bibliotheek nodig had, en welke trefwoorden je daarvoor nodig had. Tegenwoordig kan een dergelijke vraag ook beantwoord worden door te bedenken wie in je msn lijst daarbij van hulp zou kunnen zijn, of in ieder geval duidelijk zou kunnen aangeven waar die informatie gevonden zou kunnen worden. En waarschijnlijk wordt die informatie uiteindelijk dan gevonden op internet, waarbij informatie van verschillende pagina’s wordt samengevoegd om een eigen waarheid te vormen. Want ook dat is een fabel naar mijn mening: kinderen weten echt wel de betrouwbaarheid van websites in te schatten, en hebben ook veel sneller door welke links gekoppeld zijn aan pornosites of virussen. Wanneer leerlingen op een dergelijke manier werken, loopt dit niet gelijk met een docent die nog vanuit een methode een verhaal vertelt wat als de waarheid aangenomen mag worden. Van een docent wordt ook verwacht dat er aanpassingen worden gemaakt in de manier van lesgeven. Een docent moet bijvoorbeeld leerlingen serieus nemen. Het kan nu eenmaal zijn dat leerlingen meer weten, door bijvoorbeeld Discovery Channel of internet. Wanneer dit niet wordt tegengesproken maar gebruikt wordt, krijgt een kind een gevoel van erkenning. Kinderen willen wel, maar willen niet iets moeten. Met moeten bedoel ik: dingen doen die je zelf nooit zou doen omdat je totaal geen reden ziet om het te doen. Wanneer je als docent duidelijk kunt maken waarom iets gedaan moet worden en de leerling kan zich daar wel (een beetje) in vinden, is het al geen moeten meer. De kern hiervan is wat ook wel betekenisvol leren wordt genoemd, kinderen willen nu eenmaal weten wat het nut is van een bepaalde handeling of studie. En ik ben van mening dat docenten dit altijd kunnen vertellen wanneer dit gevraagd wordt, aangezien je leerlingen toch alleen maar dingen laat doen als je ervan overtuigd bent dat het waarde heeft?

Paul Pelle, 2006 / 2007

9

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School Iets wat niet bij de nieuwe generatie hoort, maar wel onderdeel is van alle onderwijsvernieuwingen is het feit dat ieder kind uniek is. En dat ieder kind ook een eigen, unieke ontwikkeling doormaakt. Vanuit deze visie komt voort dat er eigenlijk geen differentiatie mogelijk is en dat er geen zorgleerlingen bestaan, aangezien er geen ‘gemiddeld kind’ te vinden zal zijn in de wereld. Van docenten wordt gevraagd om enerzijds voor ieder individueel kind een plan te maken, wat al snel zal resulteren in het begeleiden van kinderen in hun eigen leerweg, simpelweg omdat plannen schrijven voor individuele kinderen niet te doen is.

Paul Pelle, 2006 / 2007

10


De Nieuwste School, een leer- en leefgemeenschap De Nieuwste School, verder in dit stuk aangeduid als DNS, is een project van Ons Middelbaar Onderwijs, OMO. De school kent vanaf het begin drie uitgangspunten. Deze punten zijn wellicht wat aangepast in de loop van het eerste jaar, maar de essentie ervan is blijven bestaan. Deze uitgangspunten zijn uitgaan van de nieuwsgierigheid van leerlingen, leren in een leergemeenschap en het geleerde vastleggen.

De drie uitgangspunten 1. Uitgaan van de nieuwsgierigheid van leerlingen Leerlingen van DNS leren vanuit hun nieuwsgierigheid en verwondering. Zij formuleren eigen leervragen op basis van hun interesse, op basis van iets wat hen intrigeert en raakt. Om hun leervragen te beantwoorden, maken de leerlingen een individuele ontdekkingsreis: zij onderzoeken en verwerken hun leervragen zo diep en gevarieerd mogelijk. De leerlingen voeren onderzoeken uit in het kader van een thema en doen daarnaast eigen onderzoek over een andersoortig onderwerp, waarbij gekozen kan worden uit een aanbod van leergebieden of een eigen onderwerp waar het kind ontzettend graag meer over te weten wil komen. Bij de ontwikkeling en verwerking van de leervragen krijgen leerlingen steun van mentoren, tutoren, experts, medeleerlingen en eventueel externe experts. De kennis die leerlingen tijdens hun onderzoeken opdoen, presenteren zij binnen de leergemeenschap aan medeleerlingen. Hoe deze presentaties eruit kunnen zien wordt later uitgelegd. Leerlingen komen niet ‘zomaar’ tot een leervraag. Veel leerlingen moeten op ideeën worden gebracht en hebben ondersteuning nodig bij het bedenken van hun leervragen. Daarvoor is het nodig dat er sprake is van een rijke leeromgeving.

2.Leren in een leergemeenschap De kennis die leerlingen tijdens hun onderzoeken verwerven, delen zij met anderen. Daardoor verrijken leerlingen, mentoren, experts, tutoren en eventuele andere belangstellenden hun kennis. Doordat leerlingen het geleerde presenteren (tijdens ‘de viering’) ervaren zij dat zij tezamen in staat zijn veel te weten te komen en vergroten en verdiepen zij hun kennis. Dat is de kern van de leergemeenschap. De viering heeft, naast dit inhoudelijke aspect, natuurlijk ook een sociale functie. Presenteren Aan het eind van een themaperiode van (meestal) vier weken, presenteren de leerlingen op de vrijdag van de vierde week de eindproducten van hun onderzoeken. De vorm van deze presentaties verschilt: het kan een mondelinge presentatie zijn, maar bijvoorbeeld ook een markt, een website, een experiment of een kunstveiling. Meestal hebben de presentaties plaats in heterogene groepen. Dat betekent dat leerlingen met een leervraag uit een bepaald leergebied (bijvoorbeeld natuurwetenschappen) presenteren aan leerlingen met leervragen uit andere leergebieden (bijvoorbeeld kunsten). Ook kunnen leerlingen hun resultaten presenteren aan leerlingen uit andere stampgroepen, het Paul Pelle, 2006 / 2007

11

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School andere leerjaar, aan ouders en / of andere belangstellenden. Er wordt gezorgd voor zoveel mogelijk variatie.

3. Het geleerde vastleggen Leerlingen stellen samen met hun medeleerlingen en mentoren/ tutoren/ experts vast wat ze van hun eigen onderzoek en van de presentaties van andere leerlingen hebben geleerd. De resultaten van de leerlingen worden gespiegeld aan de kernbegrippen van het betreffende thema. Kernbegrippen zijn die onderdelen van de drie leergebieden, waarvan de experts hebben vastgesteld dat alle leerlingen ze moeten kennen. De kennis die wordt vastgelegd, wordt bewaard in het portfolio van de leerling, in het persoonlijk archief van de mentor / expert en gaat mee naar de kennisdagen en kennisweken. Het vastleggen van het geleerde gebeurt in de zogenaamde ‘witte tijd’.

Witte tijd Op de maandag na de presentaties is er sprake van ‘witte tijd’. Voor het tweede leerjaar bestaat deze witte tijd uit een dag, voor de eerstejaars leerlingen uit een halve dag. In de witte tijd reflecteren de leerlingen, ieder op eigen wijze, op de presentaties van de andere leerlingen van de week daarvoor, stellen zij vast wat ze hebben geleerd en leggen dat vast in hun portfolio. Zij koppelen het geleerde (uit het eigen onderzoek en de onderzoeken van anderen) aan de kernbegrippen van het thema. Leerlingen vullen de witte tijd op eigen wijze in: bijvoorbeeld door met andere leerlingen samen te werken, door alleen rustig na te denken en één en ander nog eens door te lopen, door met een expert of mentor te praten of door het eindproduct van een andere leerling nog een keer te bekijken. Elke leerling brengt op eigen wijze ordening aan in het A4’tje, dat aan het eind van de dag wordt besproken met de mentor en met de leerlingen van de stamgroep. Het A4’tje gaat (met de opmerkingen van de begeleiders) mee naar de kennisdagen en kennisweken, waar de vastgelegd kennis wordt overgedragen en getoetst.

Paul Pelle, 2006 / 2007

12


De Nieuwste School, mijn afstudeerstage

Als afsluiting van mijn studie aan de Fontys PABO te Tilburg heb ik DNS in Tilburg als afstudeerstage gekozen. Na een assessment ben ik tot grote vreugde ook aangenomen waarna ik op 29 januari 2007 als tutor ben begonnen, ter ondersteuning van het leerproces van kinderen. Verder behoeft de werkwijze van DNS wat extra uitleg, aangezien het direct effect kan hebben op het verloop van mijn praktijkonderzoek in de vorm van Wikipedia en forum. De leergemeenschap waar de school mee werkt is mijns inziens namelijk een goede basis voor mijn ideeën over het gebruik van ICT door zowel leerlingen als docenten. Ik ben van mening dat ik het getroffen heb qua stageschool – in de mate van openheid voor nieuwe ideeën en tegelijkertijd de mogelijkheden tot realisatie ervan. Dit heeft wel als kanttekening dat mijn onderzoeksresultaten dus niet zonder meer voor iedere vorm van onderwijs gelden, waarover ik in mijn conclusie verder zal uitweiden. Hierbij kan gedacht worden aan de manier van werken in een leergemeenschap, wat al meer uitnodigt tot het gebruik van een forum en Wikipedia. Ook het veelvuldig werken met laptops en N@tschool maakt de implementatie van andere digitale middelen in het onderwijs een stuk gemakkelijker.

Paul Pelle, 2006 / 2007

13


Toepassing van ICT in het onderwijs, nieuwe en oudere vormen

ICT neemt een steeds belangrijkere plaats in de maatschappij in, en het is aan het onderwijs om hier iets mee te doen. Veel dagelijkse handelingen maken gebruik van ICT, en kinderen omarmen dit gemakkelijker dan veel leerkrachten of schoolbesturen. In verwoede pogingen aan te sluiten bij de leefwereld van kinderen wordt gegrepen naar ogenschijnlijk voor de hand liggende toepassingen van ICT, zoals internet en Google als oneindige bibliotheek. Steeds meer wordt Wikipedia al door leerlingen aangegrepen als informatiebron, maar nog zelden wordt er vanuit school iets aan Wikipedia bijgedragen door leerlingen. Maar gezegd mag worden dat het gebruik maken van Google en Wikipedia al een stap in de goede richting is. Er wordt door scholen echter nog te veel gebruik gemaakt van IT, in plaats van ICT. Hiermee wil ik zeggen dat de Informatie Technologie al goed gebruikt wordt, maar dat er van Informatie en Communicatie Techniek nog nauwelijks sprake is. Het medium internet heeft het begrip communicatie in het dagelijks leven al sterk laten groeien, social software zet deze trend voort. Het gebruik van social software of web 2.0, programma’s en sites die vooral voorzien in contact met elkaar via ICT, is door de Generatie Einstein vele malen groter dan door andere generaties. De behoefte aan persoonlijk contact blijft namelijk bestaan, ook wanneer veel met software gewerkt wordt. In de piramide van Maslow komt sociaal contact namelijk op een derde plaats, na eerste levensbehoeften en veiligheid. Voorbeelden van dergelijke software zijn MSN, Wikipedia, Fora, chatboxen en andere sites waarop mensen in contact met elkaar kunnen komen of in discussie met elkaar kunnen gaan. Dergelijke programma’s worden helaas nog maar al te weinig in scholen gebruikt, terwijl ik denk dat er ontzettend veel nuttige toepassingen mogelijk zijn. Nu is er wel een groot verschil tussen het basisonderwijs en het middelbaar onderwijs, met als extra categorie in mijn geval De Nieuwste School als leer- en leefgemeenschap. Er is sowieso een verschil op te merken in mate van contact tussen leerlingen uit verschillende groepen. Wanneer een groep namelijk veel contacturen samen heeft, zal er ook minder drang zijn naar contact via social software. Wanneer leerlingen echter individueler gaan werken, zoals in het vervolgonderwijs of ook al in het middelbaar onderwijs, zal de behoefte aan persoonlijk contact minder vaak bevredigd worden en zal er dus een andere manier gezocht worden. Maar persoonlijk contact heeft sterke invloed op samenwerking. Zonder contact immers geen samenwerking, en veel social software voorziet in de vraag om hulp door leerlingen. Alleen wordt hier door scholen nog maar weinig op ingesprongen. Wikipedia nodigt van nature al meer uit tot inhoudelijke samenwerking, maar ook MSN kan erg nuttig zijn wanneer een leerling op problemen stuit tijdens de studie, op welk moment dan ook. Het imago van een programma als MSN of een forum is helaas op dit moment vooral onzin en zelfs nog schadelijker in de vorm van pesten en seksueel getinte uitlokkingen. Wanneer er echter door de school een dergelijke dienst wordt aangeboden kan hier meer controle op plaatsvinden, wat ik in latere hoofdstukken zal verduidelijken. Paul Pelle, 2006 / 2007

14


Ik heb voor mijn onderzoek de nadruk gelegd op het gebruik van Wikipedia en een forum, ter ondersteuning van elkaar. De opzet en verwachtingen van mijn onderzoek worden in volgende hoofdstukken verder uitgewerkt.

Paul Pelle, 2006 / 2007

15


Forum Een forum is een geëvolueerde vorm van de eerste nieuwsgroepen op het internet, waarbij gediscussieerd kon worden over allerhande onderwerpen. Fora bestaan over verschillende onderwerpen, van een computerwebsite tot modelauto’s of wielrennen. Op een forum kan worden gereageerd met korte berichten die onder elkaar te lezen zijn, waardoor er een gesprek ontstaat waar een ieder aan kan deelnemen. Dit gesprek kan echter weken duren, aangezien niet iedereen tegelijk online hoeft te zijn, in tegenstelling tot bijvoorbeeld MSN.

Indeling Vaak is een forum opgedeeld in verschillende onderdelen en onderwerpen, ook wel topics genoemd, waarbinnen discussies kunnen plaatsvinden. Er is een mogelijkheid om een poll of verkiezing te houden en quotes van anderen kunnen worden aangehaald om een eigen standpunt te verduidelijken. Niet alleen discussies vinden plaats op een forum, ook gesprekken over een gezamenlijk probleem kunnen op een forum gevonden worden. Softwarematige problemen worden via Google bijvoorbeeld regelmatig naar een forum gelinkt, waar door een groep mensen een oplossing op een probleem gevonden is. Een forum kan vooral in de behoefte voorzien om met elkaar in contact te komen, de derde trap in de piramide van Maslow. Daarbij kan echter de hiërarchische structuur van een forum zorgen voor een gevoel van erkenning en waardering. Een forum kent namelijk verschillende rangen, namelijk die van gebruiker, bevoorrecht gebruiker, moderator en administrator. Deze verschillende rangen kennen ook verschillende privileges, die te maken hebben met de mate waarin de gebruiker toegang heeft tot informatie en handelingen. De meeste gebruikers van een forum hebben de mogelijkheid om topics te lezen, er aan bij te dragen middels reacties, zelf topics te starten en zelf een poll te starten. Verder is er vaak de mogelijkheid om eigen berichten aan te passen of te verwijderen. Onder gebruikers kan echter een selectie gemaakt worden in welke mate onderwerpen gelezen kunnen worden. Delen kunnen ingesteld worden zodat ze alleen zichtbaar zijn voor een selecte groep gebruikers, veelal fanatieker dan de grote meerderheid. Deze ‘vip-gedeelten’ hebben over het algemeen minder last van nutteloze informatie omdat de gebruikers hebben bewezen het forum serieus te nemen en zelf constructief te kunnen bijdragen aan het forum. Moderators kennen vaak meer privileges. Zij hebben de mogelijkheid om topics te verwijderen wanneer deze niet meer actief gevolgd worden of wanneer een topic niet conform de sfeer van het forum is, zoals racisme en vandalisme als spam. (het versturen van grote hoeveelheden onbelangrijke en vaak dezelfde berichten waardoor een forum onleesbaar wordt) Verder hebben moderators de mogelijkheid om gebruikers te bannen; op grond van een IP-adres of gebruikersnaam iemand de toegang tot het forum verbieden.

Paul Pelle, 2006 / 2007

16

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School Administrators hebben toegang tot alle mogelijkheden van een forum, zoals het bepalen van kleuren, automatisch verwijderen van scheldwoorden of ongebruikte topics, het instellen van vip-gedeelten en het toekennen van rechten aan gebruikers of het benoemen van moderators. Verder hebben zij ook alle privileges die een moderator kent. Deze structuur heeft tot gevolg dat een forum een echte gemeenschap wordt. Gebruikers die erop uit zijn om een forum te bevuilen met spam worden door moderators verwijderd, gebruikers die het forum wel serieus nemen proberen door goed te functioneren hogerop te komen binnen een forum. Het krijgen van meer rechten staat direct in verband met het gevoel van erkenning en waardering, iets wat ook in het onderwijs vele toepassingen kent en directe invloed kan hebben op de motivatie van leerlingen. Een forum is een uitstekende manier om een leerproces te ondersteunen en een goede plek om een grote groep mensen tegelijk te bereiken. Wanneer een leerling een probleem bij studie of onderzoek heeft, kan dit op een forum ter sprake gebracht worden. Het voordeel van een forum is dat er, zoals eerder vermeld, geen anderen online hoeven te zijn om een discussie voort te zetten. Je reageert, en kijkt een uur of een dag later wat de reacties daarop zijn. Dit maakt dus niet zo zeer een snel medium, maar wel een goede manier om in 1 keer een grotere groep te bereiken. Een forum is echter geen goed eindstation. Een forum kent namelijk geen eindvorm. Discussies die tot een eindconclusie zijn gekomen worden na verloop van tijd verwijderd, evenals discussies die op een dood spoor zijn gelopen. Dit wordt gedaan om het forum overzichtelijk te houden – er zijn op een forum dus voornamelijk actieve topics te vinden, onderwerpen waar mensen regelmatig reacties op geven. Voor het publiceren van een eindresultaat moet dus gekeken worden naar een ander programma. Ik heb in mijn onderzoek gekozen voor Wikipedia, waar ik in het volgende hoofdstuk dieper op in zal gaan.

Paul Pelle, 2006 / 2007

17


Wikipedia Wikipedia is een online encyclopedie waaraan door ieder willekeurig persoon kan worden meegewerkt. Het doel van Wikipedia is om in iedere taal een rechtenvrije encyclopedie op het internet te creëren. Omdat de artikelen door elke bezoeker bewerkt kunnen worden, geeft Wikipedia echter geen garantie wat betreft de juistheid van de informatie. Tegelijkertijd zorgt de grote groep gebruikers voor een hoog zelfreinigend vermogen – vandalisme op de encyclopedie is vaak maar van korte duur. Met ruim 1,5 miljoen artikelen is de Engelstalige Wikipedia verreweg de grootste, de Nederlandse versie telt op dit moment 281.980 artikelen. Wikipedia telt zo min mogelijk regels. De belangrijkste regel is waarschijnlijk het verbod op gebruik van teksten die auteursrechten schenden. Verder is alle informatie door iedere bezoeker op ieder moment aan te passen, wat tot gevolg heeft dat Wikipedia altijd in ontwikkeling is. Wiki maakt gebruik van lemma’s, teksten die volgens een bepaalde opbouw geschreven dienen te worden. Verder wordt gebruik gemaakt van een vereenvoudigde vorm van HTML om onder andere hyperlinks mogelijk te maken. De belangrijkste kritiek op Wikipedia blijft de verminderde betrouwbaarheid van de informatie. Als informatiebron is dit geen probleem. Het wordt pas belangrijk wanneer Wikipedia, en andere sites die gebruik maken van de informatie van Wikipedia, haast standaard de eerste 5 zoekresultaten van Google vullen. Wat inmiddels steeds vaker het geval is. Hierdoor kan foutieve informatie razendsnel verspreid worden. Vandalisme is al eerder genoemd, hierbij moet gedacht worden aan racistische teksten die in artikelen over bijvoorbeeld de islam worden toegevoegd. Deze vorm van vandalisme is echter erg opvallend en kan daardoor direct door bezoekers worden tegengegaan, waarna ook de daders via IP-adressen kunnen worden geweerd uit Wikipedia. Een andere vorm van vandalisme is het opzettelijk veranderen van kleine stukjes informatie, zoals foutieve jaartallen of namen. Deze vorm van vandalisme is moeilijker te ontdekken en kan daardoor langer op Wikipedia blijven bestaan. De meerwaarde van Wikipedia is, mijns inziens, niet alleen het delen van informatie. Het krijgen van feedback en waardering naar aanleiding van een gepubliceerd stuk kan een gevoel van waardering en erkenning teweeg brengen, in de piramide van Maslow op een vierde plek te vinden.

Paul Pelle, 2006 / 2007

18


Digitale schoolborden Als nieuw middel in de wereld van ICT en onderwijs krijgen de digitale schoolborden de nodige aandacht. Toch is lang niet voor iedereen duidelijk hoe de borden precies werken, wat de borden kunnen en nog belangrijker : of de borden meerwaarde kunnen bieden aan het onderwijs, en zo ja, en welke vorm dan? Dit stuk heb ik daarom ingedeeld in eenzelfde subtitels, om een duidelijk beeld te schetsen van het fenomeen digitaal schoolbord.

De werking Kort gezegd, is de functie van een schoolbord niets anders dan het samenvoegen van beeldscherm en muis, een touch screen scherm als het ware. Om dit te bewerkstelligen bestaat een digitaal schoolbord uit 3 onderdelen; een computer, een beamer en het schoolbord. De computer ‘bedenkt’ de beelden, door software de draaien. De beelden worden normaliter naar het beeldscherm gestuurd, maar in het geval van een digitaal schoolbord worden deze beelden naar een beamer gestuurd, waarna deze de beelden op het schoolbord projecteert:

6 Wat we nu missen is een muis, die aan de computer doorgeeft of er geklikt wordt, en waar op het scherm geklikt wordt. Deze functie wordt overgenomen door een digitaal schoolbord met bijbehorende pen, stift of vinger. De manier waarop een bord berekent waar en of er op het scherm geklikt wordt, kan verschillen. Op dit moment wordt er onderscheid gemaakt tussen 3 technieken;

6

Bron: ictopschool.net

Paul Pelle, 2006 / 2007

19


Zachte borden Het zachte bord, waarvan Smart verreweg het bekendste merk is, is de eerste techniek geweest om digitale schoolborden mogelijk te maken. Deze borden bestaan uit twee lagen op elkaar, met daartussen vloeistof waardoor drukgevoeligheid zorgt voor een bepaling van de muis. Bij deze techniek wordt er op alles gereageerd wat het bord indrukt, of dit nu een pen is of zelfs gewoon een vinger. Het bord reageert echter op iedere aanraking, waaronder dus ook een steunhand of elleboog wanneer een kind op het bord wil schrijven.

Harde, ultrasoon-infrarode borden Deze techniek maakt gebruik van een pen die een ultrasoon signaal uitzendt wanneer er op het bord gedrukt wordt. Een balk aan de zijkant van het bord vangt deze signalen op en kan middels infrarood bepalen waar op het scherm de pen zich bevindt. Deze techniek kan in principe op ieder (glad) oppervlak gebruikt worden, van een muur tot een regulier whiteboard. Hierbij moet rekening gehouden worden met de glanzende eigenschap van een whiteboard, wat een vervelende reflectie als gevolg kan hebben. Een groot voordeel is de onafhankelijkheid van de ondergrond, waardoor de kosten laag zijn en er ook met whiteboardmarkers op een whiteboard geschreven kan worden. De andere technieken zijn puur digitaal. Een ander voordeel kan het draagbare van deze techniek zijn: het werkzame onderdeel van het bord past in iedere laptoptas en is daarom uitermate geschikt voor mensen die geen vaste plek hebben om te presenteren. Een bekend merk van deze techniek is Mimio.

Harde, elektromagnetische borden Deze techniek is de meest recente en meest gebruikte techniek onder digitale schoolborden, waarvan ActivBoard of Promethean het meest bekende merk is. Dit soort borden heeft een hard oppervlak, waaronder een fijn raster van koperdraden zit. Er wordt gewerkt met een magneetpen, die het raster onderbreekt waardoor exacte coördinaten van de pen kunnen worden doorgegeven aan de computer. Dit soort bord reageert louter op de pen, andere pennen of vingers kunnen het bord aanraken maar niet bedienen. Deze borden hebben de snelste reactietijd van de drie technieken, wat te merken is bij het werken en schrijven op het bord.

Paul Pelle, 2006 / 2007

20


Wat kan een digitaal schoolbord? Zoals eerder vermeld, is een digitaal schoolbord niet meer of minder dan een samenvoeging van beeldscherm en muis. Alle software of grafische prestaties zijn dus afhankelijk van de computer die het hele gebeuren aanstuurt. Daardoor is de vraag eigenlijk heel snel beantwoord: een digitaal bord kan namelijk alles wat de computer kan, en meer. Die ‘meer’ wordt toegevoegd door de extra software die bij het bord geleverd wordt. Deze software verschilt per bedrijf, maar heeft dezelfde functionaliteiten. Er zijn van ieder bord 3 functies te onderscheiden, namelijk het bedienen van de computer, het gebruiken als whiteboard en het maken van aantekeningen bij de computerbeelden.

Het bedienen van de computer Deze functie is de puurste en eenvoudigste functie om te begrijpen en te gebruiken. De pen vervangt de muis, wanneer er dus ergens op geklikt wordt zal dit hetzelfde effect geven als het klikken van de muis. Dubbelklikken opent een programma, enkel klikken selecteert en de rechter muisknop zal extra opties weergeven.

Het gebruiken als whiteboard Wanneer het bord gebruikt wordt als whiteboard, zal er een nieuw scherm geopend worden met vaak een witte achtergrond. Hier kan op geschreven, getekend, er kunnen geometrische figuren getekend worden, er kunnen landkaarten vertoond worden en er kunnen achtergronden gekozen worden zoals schrijflijnen of ruitjespapier. De functies van het bord komen veelal overeen met functies van Microsoft Paint, de plaatsing en vormgeving van knoppen verschilt echter ook weer per merk. De toegevoegde functie van een bibliotheek gevuld met content ofwel visueel materiaal kan voor docenten erg groot zijn.

Het maken van aantekeningen bij computerbeelden De meegeleverde software van een digitaal schoolbord is ook altijd in staat om de gebruiker aantekeningen te laten maken over of bij hetgeen op het bord te zien is. Vaak wordt dit bewerkstelligd door een screenshot te maken van het scherm, en hier in de whiteboard-modus overheen te schrijven. Het lijkt daardoor alsof er een glasplaat over het scherm wordt gelegd, waardoor hyperlinks niet meer klikbaar zijn maar alles een plaatje lijkt. Dit opent nieuwe mogelijkheden wanneer aantekeningen gemaakt kunnen worden bij een powerpoint presentatie, belangrijke plekken omcirkeld kunnen worden in Google Earth of lijnen kunnen worden getrokken op landkaarten uit Encarta. Mogelijkheden te over, de kunst is om deze mogelijkheden te ontdekken.

Paul Pelle, 2006 / 2007

21


Wat is de meerwaarde van een digitaal schoolbord in het onderwijs? Kanttekeningen Wat betreft de meerwaarde van borden ziet iedere docent in het begin ontzettend veel mogelijkheden en wordt het bord regelmatig gezien als de oplossing van het ICT-probleem. Wat het bord echter allemaal kan, is in zekere zin niets anders dan wat al jaren mogelijk is met een computer, een beamer en een tablet-muis (een muismat waarop met een pen gewerkt kan worden). Toch lijkt het digitaal schoolbord meer kans te maken om te slagen in het onderwijs. Wat is hier de precieze reden voor? De meerwaarde wordt door fabrikanten vaak aangeduid in termen als interactiviteit, het visueel maken en het multimediale van het bord.

Multimedia Dit klopt allemaal, zoals bijvoorbeeld het multimediale; een bord kan de televisie, het schoolbord, de stereotoren en de computer met internet vervangen, soms zelfs beter doordat het op groot scherm gebeurt. Toch zit daar voor mij niet de absolute meerwaarde, aangezien veel scholen toch al de beschikking hebben over al deze materialen en aangezien het los aanschaffen van deze materialen minder kostenintensief is dan een volledige installatie van een digitaal schoolbord.

Interactief Ook het interactieve klopt. Wanneer de computer op internet is aangesloten kan op ieder gewenst moment visueel materiaal gezocht worden bij een verhaal of gesprek, of kan onduidelijkheid direct worden opgehelderd door een antwoord te zoeken. Maar ook hier weer is het voor mij niet voldoende om hier een digitaal schoolbord voor aan te schaffen gezien de prijzen die er nu nog voor gevraagd worden door de leveranciers. Het groot laten zien van visuele ondersteuning kan echter wel een meerwaarde bieden, waar ik later op terug zal komen.

Visueel maken Als laatste blijft dan het visueel maken van materialen over: alles kan op groot scherm visueel gemaakt worden waardoor een grotere groep mee kan kijken met films, foto’s of animaties ten behoeve van het onderwijs. Terugkoppelend aan eerdere uitspraken is dit ook gemakkelijk te bewerkstelligen met een beamer, en derhalve ook weer de extra kosten niet waard.

Overige voordelen

Paul Pelle, 2006 / 2007

22

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School Door fabrikanten worden ook redenen aangegrepen als het stofvrij werken en het digitaal opslaan van lessen aangegrepen om een bord te verkopen. Uiteraard klopt dit allemaal maar zal het niet snel de doorslag geven wanneer getwijfeld wordt een bord aan te schaffen.

De echte meerwaarde? Desondanks ben ik toch positief over het product. Dit heeft te maken met de samengevoegde functionaliteit van bovenstaande eigenschappen, los van elkaar is het niet de moeite waard, maar al deze dingen samen maakt het toch wat eerder de kosten waard. Maar de echte meerwaarde moet eerder gezocht worden in de vorm waarin het geheel gegoten is. Het voegt nauwelijks nieuwe functies toe ten opzichte van een beamer en een computer, maar toch wordt het omarmd door docenten. Dit heeft meer te maken met het feit dat er nu een vorm gevonden is waarmee docenten vertrouwd zijn, namelijk het schoobord, en een interface7 die intuïtiever is dan het technische werk wat toch nodig is bij het gebruik van een computer. Het bord hangt vaak in een vaste opstelling, met een beamer goed afgesteld en een computer staat op een vaste plek met de juiste programma’s van tevoren geïnstalleerd. Dit maakt het simpelweg uitnodigender voor docenten die niet erg vaardig zijn met computers om ICT te gebruiken in het onderwijs. En uiteindelijk is dat het grootste euvel bij de verandering in de manier van leren – er wordt van docenten verwacht dat ze alle nieuwe ontwikkelingen met het grootste gemak overnemen en toepassen, wanneer hier geen gehoor aan gegeven wordt, kan alleen nog maar heel hard geroepen worden hoe weinig de gevestigde leerkrachten willen aanpassen. Doordat het bord meer uitnodigt om ICT te gebruiken, wordt er ook een andere meerwaarde bereikt. Hiermee doel ik op waar het merendeel van mijn onderzoek en scriptie over gaat, namelijk een andere manier van informatie verwerven en verwerken door een nieuwe generatie. Leerlingen zijn meer gebaat bij visueel materiaal, iets waar het bord eigenlijk goed aan kan bijdragen. Wanneer men wil dat een product, wat dit ook is, toegepast wordt door de grote middengroep moet gezorgd worden dat het eenvoudig te gebruiken is. En daar lijkt het digitaal schoolbord aardig in te slagen, mits het goed geïntroduceerd wordt binnen een school. Hierover zal ik meer uitweiden in mijn aanbevelingen.

Gevaar Er kleeft ook gevaar aan digitale borden. Gevaar, in de zin dat het bord wordt gezien als oplossing of vervanging, terwijl het bord het beste gezien kan worden als een totaal nieuw en losstaand werktuig. Wanneer het bord wordt gezien als vervanger van iets, is de kans groot dat het bord ook hele dagen gebruikt wordt om ook maar het onbenulligste op groot scherm te laten zien. Ook al is de nieuwe generatie meer visueel ingesteld dan veel docenten die voor de klas staan

7

Gebruikersgemak, de vorm en plaatsing van softwarematige knoppen

Paul Pelle, 2006 / 2007

23

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School op dit moment, toch betekent dit niet dat leerlingen erbij gebaat zijn 6 uur lang achtereen naar plaatjes te kijken. Het bord is niets meer of minder dan een extra manier om informatie op de best mogelijke manier over te brengen, wat dus wil zeggen dat het voor lang niet alle informatie of vaardigheden de beste manier is. Docenten zullen altijd moeten blijven zoeken naar de beste manier om onderwijs boeiend en betekenisvol te maken, zoals in het stuk over De Nieuwste School ook te lezen is. Maar zelfs in een non-klassikaal schoolsysteem als dat is er wel degelijk een plekje voor een digitaal schoolbord.

Paul Pelle, 2006 / 2007

24


Verwachtingen ten aanzien van forum en Wikipedia Allereerst wil ik duidelijk maken dat ik altijd forum en Wikipedia als aanvullingen van elkaar gezien heb en niet als concurrenten. Het forum biedt een goede mogelijkheid tot discussie, Wikipedia vormt een uitstekend platform om eindresultaten te presenteren en te archiveren. Mijn verwachtingen ten aanzien van zowel het forum als Wikipedia, en dan met name de verwachte meerwaarde, kon verdeeld worden in twee vlakken. Enerzijds was er het pedagogische aspect, anderzijds verwachtte ik ook op didactisch gebied enige meerwaarde.

Pedagogiek Op pedagogisch gebied verwachtte ik dat er een duidelijke groei zou zijn in het gevoel samenwerking door discussies op het forum. Een onderzoek wordt op deze manier van meerdere mensen, vaak van mensen die er enthousiast over zijn. Samenwerken met mensen die ook graag meer te weten willen komen over een bepaald onderwerp kan zorgen voor een toename van plezier in leren. Tegelijkertijd verwachtte ik een groei van het gevoel van eigenwaarde door opgedane kennis te delen via Wikipedia. Een stuk uit mijn onderzoek, geschreven op 9 januari 2007: Ik verwacht ook een manier van werken die beter aansluit bij de werkwijze die ik eerder heb toegeschreven aan de Generatie Einstein. Hiermee doel ik op de natuurlijke aantrekking tot technische apparatuur en computers voor informatieverwerving en verwerking. Ik verwacht dat forum en Wikipedia meer zullen aansluiten bij de reeds aanwezige werkwijze van jongeren, als deze twee programma’s die werkwijze niet al bepalen. In plaats van het zoeken naar ingewikkelde, aantrekkelijke software denk ik dat de kracht van slagen ligt in het gebruiken van software die al lang bekend is in het dagelijks leven, maar nog minder is doorgedrongen in het onderwijs.

Didactiek Het delen van kennis gebeurt nog te weinig. In mijn onderzoek wilde ik aantonen dat het gebruik van ICT kan bijdragen aan een betere kennisdeling en daardoor ook aan een betere beklijving van het geleerde. Daarbij wordt kennis te weinig overzichtelijk opgeslagen. Portfolio’s worden aangelegd, maar zijn nauwelijks toegankelijk voor andere leerlingen. Presentaties worden gegeven maar zijn niet door iedereen bij te wonen. Een discussie en nog meer zelfs een Wiki zijn voor iedereen toegankelijk, op elk willekeurig moment. Ik verwachtte hierin ook een verandering van werken. Wanneer men zich bewust is van de mogelijkheid om eigen stukken online te publiceren zal dit wellicht ook invloed hebben op de Paul Pelle, 2006 / 2007

25

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School manier van onderzoek voeren. Deze verwachting is echter niet zichtbaar te maken in de korte duur van mijn onderzoek, en daarom zal ik deze verwachting ook verder niet terug laten komen in mijn conclusies.

Paul Pelle, 2006 / 2007

26


Onderzoek en opzet

De onderzoeksgroep Om mijn onderzoek zo degelijk mogelijk uit te voeren, heb ik ervoor gekozen alle kinderen van De Nieuwste School toegang te geven tot het forum en de Wikipedia. Dat zijn op dit moment grofweg zo’n 200 leerlingen, omdat er alleen nog maar een brugklas en een tweede jaar bestaat. Op eerdere momenten heb ik gedacht en gesproken over 2 verschillende groepen, één met en één zonder (excessief) gebruik van ICT. Dit is echter in de loop der tijd veranderd, met een paar redenen. Ten eerste is het op DNS moeilijk om kinderen het gebruik van ICT te onthouden. Het is al meer geïmplementeerd dan andere scholen wellicht, en het zou voor mijn onderzoek betekenen dat leerlingen het gebruik van ICT moest gaan beperken of ontnemen. De andere, en tevens belangrijkste reden, is dat de kans op slagen drastisch vermindert wanneer de groep forumgebruikers gehalveerd wordt. Het forum is immers geen verplichting en is daarom gebouwd op vrijwillige medewerking van enthousiastelingen. Vanuit deze redenering heb ik er niet voor gekozen groepen te vormen, maar deze eventuele scheiding te laten gebeuren. Ik heb gekozen voor informatieverzameling middels een enquête, die op twee momenten is afgenomen.

De enquête Ik heb een enquête opgesteld waarmee ik wil toetsen in hoeverre leerlingen een forum of Wikipedia gebruiken in hun studie. Dit heb ik opgedeeld in vragen die betrekking hebben tot het vergaren van informatie, het publiceren van onderzoeksresultaten / geleerde dingen en het in contact komen met anderen. Dit laatste punt is opgedeeld in contact met betrekking tot studie, en sociaal contact wat hier niet direct mee te maken heeft. Om informatie te verzamelen heb ik gekozen voor het gebruik van schrapkaarten, verzorgd door Fontys PABO Tilburg. Deze kaarten hebben 5 keuzemogelijkheden en kunnen door een computer worden ingelezen. Het studentnummer is in mijn onderzoek het kluisjesnummer van de leerlingen – dit nummer hebben ze namelijk bij beide enquêtes nodig. Deze enquête is op twee momenten afgenomen. Het eerste toetsmoment is net na de introductie van Wikipedia en net voor de introductie van het forum geweest, het tweede toetsmoment is 3 maanden later geweest. Deze redelijk korte onderzoeksperiode heeft te maken met de beperkte tijd die ik tot mijn beschikking had, enerzijds door een beperkte stagetijd en anderzijds door een vervroegde scriptieverdediging voor mijn studie. Ik zal hier verdere conclusies en aanbevelingen aan verbinden in het volgend hoofdstuk. Paul Pelle, 2006 / 2007

27


Voor afname van de enquête heb ik eerst de stellingen voorgelegd aan Joost Minnaard en Wilbert Simonse als Neerlandici, en Hans Kramer als didacticus aan de Fontys Pabo te Tilburg. Ook mijn scriptiebegeleider, Jan Copic, heeft de vragen bekeken om zeker te zijn dat er geen grote problemen zouden komen op het gebied van begrijpelijkheid, validiteit en betrouwbaarheid van de enquête. De enquête is afgenomen door mentoren in hun stamgroep, zodat ik zo min mogelijk de leerlingen zou kunnen beïnvloeden wat betreft hun keuzes. Eventuele onduidelijkheden zijn door mentoren ter plaatse nog verduidelijkt. De stellingen zijn beide afnamemomenten onveranderd gebleven, om zo een zo duidelijk mogelijke vergelijking tussen de verschillende momenten te kunnen maken.

Problemen Het invullen van de schrapkaarten vereist wat nauwkeurigheid, het eerste toetsmoment werd daarom ook overschaduwd door niet leesbare schrapkaarten. Verder was de medewerking van het onderwijspersoneel op tijden ook niet dermate ondersteunend dat ik vaak op mezelf was aangewezen om het forum draaiende te houden en te ontwikkelen.

Paul Pelle, 2006 / 2007

28


Het forum, de praktijk Dinsdag 3 april 2007 is het forum door de eerste leerlingen van DNS in gebruik genomen. Een periode van voorbereiding heeft gezorgd voor een indeling van drie subfora, te weten ‘algemeen’, ‘themaonderzoeken’ en ‘buiten schooltijd’. Er is inmiddels al een hoop veranderd, wat ik in chronologische wijze zal bespreken. Het forum is op dinsdag 3 april geïntroduceerd in twee groepen, te weten stamgroep 1A en 2A. Patrick Smits, mentor en expert op DNS, heeft het forum met open armen ontvangen en heeft ook zijn eigen stamgroep weten te motiveren. Vrij snel kwam ook al het idee om iedere stamgroep een eigen subforum te geven, waar eigen zaken besproken kunnen worden binnen de stamgroep. Na het instellen van eigen stamgroepfora is er een forum geopend voor personeel, en een forum voor ‘brede school activiteiten’. Een latere toevoeging van het forum ‘onderzoeksscholen’ zorgde voor een handig discussieplatform over hoe nieuwe eigen onderzoeken op DNS vormgegeven konden worden. Een eerste evaluatie hiervan is dat leerlingen inhoudelijk goed kunnen meedenken over onderwerpen, en vooral ook zelf onderwerpen willen aandragen. Over de omgang op het forum wordt later meer duidelijkheid gegeven. Door toevoegingen en veranderingen aan het forum is er nu een geheel nieuw platform ontstaan in vergelijking met het startforum. Belangrijkste kenmerken hiervan zal ik bespreken en proberen in een bredere context te plaatsen.

Duidelijkheid Een forum dient overzichtelijk te zijn, wil het goed gebruikt worden. Dit wil zeggen dat de hoofdpagina niet te veel subfora moet bevatten, maar met de aanwezige fora alle discussies moet dekken. Hiervoor moeten de subfora ook duidelijk benoemd worden. In het geval van het DNS forum zijn dit de volgende delen: Algemeen Thematisch gebonden, variërend per thema Prullenbak Buiten school Stamgroep / klas Personeel Ik zal deze delen afzonderlijk uitvoeriger bespreken, naar aanleiding van onderstaande afbeelding;

Paul Pelle, 2006 / 2007

29


Paul Pelle, 2006 / 2007

30


Algemeen Bovenaan geplaatst, biedt het forum algemeen vooral plek aan die gesprekken die in geen ander subforum een plaats hebben. Dit kan logischerwijs van alles zijn, en is ook een goede plek om forumgerelateerde zaken te bespreken. Wanneer hierin bijvoorbeeld veel verschillende discussies ontstaan over een bepaald onderwerp, kan ervoor gekozen worden om van dit onderwerp een apart subforum te maken.

Thematisch gebonden Het themaforum wordt afgewisseld wanneer er een nieuw thema wordt opgestart. Het oude thema kan nog een tijd, bijvoorbeeld een week, blijven staan als naslag maar zal daarna verwijderd worden. Op dit moment zijn het de thema’s “ De Mens” en “Op Straat”. Buiten de thematisch gebonden onderzoeken lopen er ook eigen onderzoeken, waar eerder al over gesproken is.

Prullenbak Een prullenbak vormt een buffer tussen het sluiten van een forum en het verwijderen ervan. Onderwerpen die niet meer actief of relevant zijn kunnen verplaatst worden naar de prullenbak, een gesloten subforum. Er kan ‘pruning’ of ‘opruiming’ worden ingesteld via het beheermenu van PhpBB. Dit zorgt ervoor dat bijvoorbeeld na 7 dagen inactiviteit een onderwerp automatisch verwijderd wordt. Dit geeft gebruikers de kans om, na sluiting, een discussie toch nog na te lezen. Anderzijds geeft het de hoofdfora een stuk meer ruimte en overzichtelijkheid door de verplaatste onderwerpen.

Buiten School Eén van mijn doelstellingen van het forum was het onderling contact tussen leerlingen buiten schooltijd bevorderen. Hiervoor heb ik een subforum aangemaakt voor alle zaken die buiten schooltijd vallen; brede school activiteiten en hobby’s. Het blijkt een onduidelijk stuk, doordat leerlingen het forum onvermijdelijk aan school koppelen. Het stuk buiten school is dan ook verduidelijkt door in de onderwerptitels de subgroep tussen […] te vermelden, bijvoorbeeld “[Sport] Schoolhockeyteam” of “[Schoolband] Hulp Nodig”.

Stamgroep / Klas Vanuit de werkwijze van DNS heten deze subfora stamgroepforum, op andere scholen zullen dit klassen of groepen zijn. Het principe hiervan is dat iedere leerling en medewerker is ingedeeld in een bepaalde gebruikersgroep (wat later besproken zal worden), die overeenkomt met de dagelijkse groep op school. Iedere groep heeft ook als enige toegang tot een bijbehorend stamgroepforum, wat dus niet zichtbaar is voor leden uit andere stamgroepen. In deze stamgroepfora kunnen wat persoonlijkere zaken besproken worden.

Paul Pelle, 2006 / 2007

31


Personeel Ook het personeel is in een, verborgen, gebruikersgroep geplaatst. Deze groep heeft ook een eigen, eveneens verborgen, forum en de extra privileges om in ieder forum moderatortaken uit te voeren. Er zijn nog meer opmerkingen te maken met betrekking tot de ontwikkeling van het forum. Hierbij doel ik op het aanstellen van leerlingmoderators en het gebruik van gebruikersgroepen.

Gebruikersgroepen Beginnend met de gebruikersgroepen wil ik de handige extra’s van het forum onder de aandacht brengen. Zo kan ieder lid van het forum in één of meerdere gebruikersgroepen geplaatst worden, wat ook weer specifieke privileges met zich mee kan brengen. Gebruikersgroepen hebben toegang tot bepaalde, voor anderen gesloten, fora zoals de stamgroepfora. Verder kan een gebruikersgroep ingesteld worden als ‘onderwijspersoneel’, wat de leden van die groep de mogelijkheid geeft het gehele forum te modereren.

Leerlingmoderators Vanuit het kader van een hiërarchische structuur moet er ook mogelijkheid zijn voor leerlingen zich ‘ op te werken’ binnen het forum. Dit kan ook gekoppeld worden aan het gevoel van competentie en eigenwaarde wanneer leerlingen, na bewezen te hebben zich in te zetten voor het forum, bevorderd worden tot ‘leerlingmoderator’. Dit heeft meerdere positieve kanten. Enerzijds zorgt het voor meer toezicht op het forum; topics zullen minder snel vervuild raken door onnodige reacties wanneer deze door meerdere mensen snel verwijderd worden. Fora worden tijdig opgeschoond, wat ook een overzichtelijker forum tot gevolg heeft. Als derde punt kan het de desbetreffende leerlingen een gevoel van waardering geven voor hun inzet op het forum – en op die manier ook andere leerlingen motiveren zich positief op het forum te gedragen. Belangrijk hierbij is wel dat de redenen voor bevordering tot leerlingmoderator wel duidelijk moeten zijn. Veel reageren op het forum hoeft niet goed te zijn, evenals het zich overal mee bemoeien niet. Leerlingen moeten hebben aangetoond het verstand te hebben gematigd, op de juiste manier en op de juiste momenten met het forum om te gaan. Op het eerste gezicht is de reactie van overige leerlingen positief, en overweeg ik meerdere leerlinmoderators aan te stellen, voor verschillende fora. Een probleem is nog steeds de stamgroepfora, waar de mentoren en tutoren over het algemeen nog te weinig van lezen / gebruik maken. Verder is relevant aan alle gebruikers te melden dat ook met leerlingmoderators op een nette wijze dient te worden omgegaan. Wangedrag tegen leerlingmoderators zal duidelijk en stevig moeten worden tegengegaan willen leerlingmoderators een kans van slagen hebben.

Deelname personeel

Paul Pelle, 2006 / 2007

32

Scriptieonderzoek Forum De Nieuwste School Deelname van het personeel is een moeilijk stuk wanneer een forum wordt toegepast in het onderwijs. Enerzijds is het forum een open en vrijwillig gebeuren, wat zou impliceren dat ook het onderwijspersoneel vrij is om er gebruik van te maken of het te negeren. Anderzijds heeft het forum wel degelijk toezicht nodig van verschillende kanten en personen – met name de stamgroep gebonden fora vragen ook een stamgroep gebonden toezicht. Een admin ( hoofd van het forum, ik in het geval van dit onderzoek) kan moeilijk in alle groepen toezicht houden, Controleren is het probleem niet – phpbb heeft daar overzichtelijke manieren voor. Het ontbreken van persoonlijke banden met de leerlingen uit andere groepen verhindert adequaat optreden van mij in andere fora. Wanneer deelname echter wel verplicht wordt, loopt het forum ook weer het risico verplicht te worden door mentoren voor de eigen groep - de mentor maakt er immers ook niet voor niets gebruik van. Uiteindelijk denk ik dat docenten zich mogen laten leiden door hun leerlingen, een natuurlijke interesse wat leerlingen bezig houdt mag (en zou misschien wel) docenten zover krijgen om in ieder geval een kijkje te nemen op het forum. Dit heeft als gevolg dat het forum haar vrijwillige sfeer blijft behouden en toch een gemotiveerde en geïnteresseerde gemeenschap tot resultaat heeft. Als toevoeging heb ik een screenshot van het moderatorpaneel, waar alle onderhoudsopties van het forum te vinden zijn. Hierin zijn groepen, fora en gebruikers eenvoudig te beheren en terug te vinden.

Paul Pelle, 2006 / 2007

33


Conclusies & aanbevelingen Forum Ongeacht de toch ietwat korte duur van mijn praktijkonderzoek wil ik wat conclusies verbinden aan mijn observaties. Allereerst mag gesteld worden dat het forum gezegend leek met een grote deelname onder de leerlingen van De Nieuwste School. Dit kan toegeschreven worden aan verschillende verklaringen, die ik kort zal bespreken. De eenvoudige beschikking over laptops en internet maakt het uiteraard ook gemakkelijker om deel te nemen aan een digitale gemeenschap zoals een forum tot resultaat heeft. Ook de vaak veranderende plannen van het onderwijs kunnen hebben gezorgd voor het verlangen onder leerlingen een klankbord te hebben, een plek waar gevoelens en vragen geuit konden worden. Toch denk ik niet dat al het ‘succes’ van het forum op DNS toe te schrijven is aan de manier waarop deze school werkt. Terugkijkend naar de Generatie Einstein, denk ik ook zeker dat de affiniteit voor computers en de zoektocht naar online contact door een forum beantwoord kunnen worden. Ook wil ik de vrijblijvendheid en het meebouwen aan het forum koppelen aan de Generatie Einstein – een generatie waarvan is gesteld dat ze wel degelijk mee willen denken, maar dat het vaak niet gehoord of geaccepteerd wordt. Door het forum open en ‘van hun’ te maken, heb ik ook aan deze vraag beantwoord ben ik van mening.

Digitale schoolborden Digitale schoolborden pakken een heel ander gebied, namelijk het gebruik van ICT in een groep. En mijns inziens moet het product ook altijd vanuit die context bekeken en toegepast worden. Digitale schoolborden kunnen en trend inleiden naar meer gezamenlijke gebruik van ICT en beter gebruik van ICT in het onderwijs. Een valkuil die ik voorzie is echter het te veel en te vaak inzetten van een digitaal schoolbord – wat aversie kan opwekken tegen het hele apparaat. Het moet als werkvorm gezien worden, en op momenten worden ingezet wanneer ook echt meerwaarde te halen is. Internet gebruiken wanneer in boeken betere informatie staat gebeurt maar al te vaak, hele werkstukken baseren op Wikipedia of zelfs op particuliere sites komt vaak genoeg terug. Deze valkuil zie ik ook voor het digitaal schoolbord, maar hoop dat dit niet gebeurt.

Samen? Samen kunnen een digitaal schoolbord en een forum een goede basis vormen voor ICT gebruik in het onderwijs, maar ze kunnen ook zorgen voor een overkill aan computergebruik. Alle toepassingen moeten op het juiste moment worden ingezet, wil het een goede kans van slagen hebben. Paul Pelle, 2006 / 2007

34


Literatuurlijst / bronvermelding

Media Powerpoint presentatie prof. Win Veen, "Homo Zapiens" http://www.furl.net/members/MvdBerg http://ict-en-onderwijs.blogspot.com/index.html http://www.simteach.com/SLCC06/slcc2006-proceedings.pdf http://www.scirus.org tip: http://scholar.google.com/

Literatuur "Internetgeneratie, de broncode ontcijferd", K.M van Steensel. ISBN: 90-6962-173-8 (2000) "ICT en onderwijs, leren van jongeren", prof W.Veen & F Jacobs. ISBN: 90-7425-634-1 (2005) "Generatie Einstein, slimmer, sneller en socialer", J.Boschma & I.Groen. ISBN: 90-430-1094-4 (2006) "Millennial" Learning: On Demand Strategies for Generation X and Beyond", een artikel van Suzanne Robert "Marktonderzoek", R.Kooiker. ISBN 90 01 48 834 X (2003)

Personen Ruud van Doorn, ICT coördinator Fontys Pabo Tilburg Jan Copic, docent Natuuronderwijs Fontys Pabo Tilburg (scriptiebegeleider) Mariës Stalpers, tutor 4e leerjaar Fontys Pabo Tilburg Verschillende medewerkers van Smit Visual Supplies, oa. F. Hüsken en P. Smit Erik Kuil, docent M&W en geschiedenis Fontys Pabo Tilburg Harm van Dijk, ICT coördinator Open Basis Peter Kolsteren, onderwijswerkplaatsbeheerder Fontys Pabo Tilburg Erik Korsten, onderwijswerkplaatsbeheerder Fontys Pabo Tilburg Theo Bleumer, docent Fontys Pabo Tilburg Jos Niewold, expert/docent De Nieuwste School Tilburg Elles Kahlé – Muis, Mentor De Nieuwste School Tilburg Mary-Anne Staal, medewerker Fontys International ir Ing.Ton Marée, Fontys Applied Science Eindhoven Sonja Biesmans, Fontys Pabo Eindhoven drs. Emiel Kanters, Accountmanager Thieme-Meulenhoff Inge Molenaar, www.ontdeknet.nl

Paul Pelle, 2006 / 2007

35

No title

Recommend Documents