No title

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

Wijnne

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

4

Inhouds opgave Korte geschiedenis van Elburg De oorsprong van de familie Wijnne Familie Wapen Overleidens bericht Hendrik Arend Wijnne Overleidens bericht Dr Johan Adam Wijnne De stichters van het bedrijf Wijnne & Barends Twee brieven van grootvader Jo Wijnne aan zijn zoon Herman en echtgenote Mieke Rouma Bezoek aan Elburg

6 13 25 31 33 39 45 55

5

Korte geschiedenis van Elburg

6

De geschiedenis van Elburg gaat heel ver terug in het verleden. Over de allereerste bewoners van de streek kunnen we alleen maar vermoedens hebben, omdat daarvan weinig sporen zijn gevonden. Scherven van vuursteen die misschien eens gebruikt zijn als werktuigen. Het eerste geschreven bericht waarin de naam Doornspijk genoemd wordt (en Elburg heette vroeger ook zo) dateert uit 796 na Chr. Over de nederzetting die later de stad Elburg zou worden zijn uit de vroege middeleeuwen weinig gegevens overgeleverd. Ook over de oorsprong van de naam Elburg is niets met zekerheid bekend. In ieder geval moet er in het begin van de 13de eeuw een nederzetting zijn geweest die zo belangrijk was dat een der hertogen van Gelre aan Elburg stadsrechten verleende. In welk jaar dat precies gebeurde, is niet bekend maar vast staat dat het tussen 1220 en 1271 moet zijn geweest. Naast de landbouw en misschien de visserij nam zeker ook de handel een belangrijke plaats in onder de bestaansmiddelen van de Elburgers in de middeleeuwen. Over het algemeen stelt men zich van deze handel niet al te veel voor. Nederland schijnt echter al in voor- historische tijden een aanzienlijke handel gehad te hebben, die na een tijdelijke inzinking door de opkomst

van de Islam tijdens en na de kruistochten weer opbloeide, evenredig aan de groei van de bevolking. Ook Elburg heeft hierin zijn deel gehad. Reeds in 1332 dreef de stad handel op het Oostzee-eiland Schoonen. In 1367 treffen we de stad voor het eerst aan als Hanze-stad, waarna in 1368 koning Albert van Zweden aan Elburg het recht verleende tot het stichten van een eigen vitte of factorij op Schoonen. In de 14e eeuw kreeg ook de landbouw een vaste basis. In 1336 werd door graaf Reinald de III een stuk grond, het Goor geheten en gelegen ten zuiden van de stad, tegen een geringe pacht aan de poorters en grondeigenaren van Elburg uitgegeven. Hiervan wordt tot op de dag van vandaag gebruik gemaakt. In 1369 werd definitief het recht van de veehoudende burgers van Elburg op de Mheen geregeld, een weide ten noorden van de stad. Ook van dit weiderecht wordt nu nog steeds gebruik gemaakt. Men mag aannemen dat de grootste bloei van Elburg viel in de tweede helft van de 14e eeuw. De stad was toen in staat een ambitieus plan tot verandering van de hele stad uit te voeren. Hertog Willem I was de stimulator achter dit alles. Van hem kreeg Arent thoe Boecop, rentmeester van de Veluwe, opdracht om een versterkte stad te bouwen in een heel andere vorm en opzet dan deze voorheen had. Hij projecteerde de nieuwe stad in een rechthoekige vorm met zijden van 370 bij 240 meter. Het geheel is doorsneden met rechte stra-

ten en stegen. Deze opzet mag, en zeker voor die tijd, als voorbeeldig worden beschouwd. Het werk werd uitgevoerd in de jaren 1392 tot en met 1396. Het zal duidelijk zijn dat het realiseren van de plannen in vier jaar aanzienlijke bedragen hebben gevergd. De welvarendheid van de bewoners blijkt voldoende te zijn geweest om deze werken in een zo korte periode te verwezenlijken. Opmerkelijk is het dat de oppervlakte van de stad zoals deze in 1392 was vastgesteld, groot genoeg bleek om tot aan de eerste wereldoorlog de bewoners te herbergen. In een periode van 500 jaar is er geen behoefte aan uitbreiding geweest. Men kan dus

redelijkerwijs veronderstellen dat de economische groei van Elburg na de 2e helft van de 14e eeuw tot stilstand is gekomen. Natuurlijk, grote gebeurtenissen wierpen ook hun schaduw over Elburg, maar alles bleef in hoofdzaak gelijk. In 1857 kwam er wat industrie in de vorm van een houtzaagmolen. In 1866 kwam er een gasfabriek bij en in 1876 werd er in een grutterij het eerste stoomwerktuig geïnstalleerd. Dat zou jammer genoeg lange tijd ook de enige blijven. Hoe komt het nu dat de industriele revolutie Elburg nauwelijks aangeraakt heeft ? De oorzaak hiervan is dat Elburg zowel letterlijk als figuurlijk de trein gemist heeft. In 1863 werd de

7

spoorlijn Utrecht-Amersfoort-Zwolle aangelegd. Deze maakte een grote bocht om Harderwijk te kunnen aandoen, maar ging aan Elburg voorbij. De reden was dat de Elburgers een veel te hoge prijs voor hun grond vroegen, terwijl de meeste gemeentes juist geld gaven voor de bouw van een station. Ondanks de vele protesten van het gemeentebestuur kwam er geen halte in Elburg maar in ‘t Harde. Dit betekende voor de economie van Elburg in de daarop volgende honderd jaar een ramp. De aanleg van de tramlijn Nunspeet-DoornspijkElburg-Oldebroek-Wezep-Zwolle in 1908 bracht pas enige verbetering in de verkeerstoestand. Elburg bleef in hoofdzaak zichzelf. Ook de bevolking nam nauwelijks toe, dit in tegenstelling tot

8

de algemene tendens in die tijd. De armoede die door een groot gedeelte van de bevolking werd geleden in die tijd was onvoorstelbaar. Het gevolg daarvan was het uitbreken van ziektes en epidemieën in de tweede helft van de 19e eeuw. Door slechte en onvoldoende voeding was de weerstand van de bevolking tegen allerlei ziektes laag. Door de slechte drinkwatervoorziening brak keer op keer tyfus uit. De doktoren deden wat ze konden, maar hun kennis van de ziekte schoot tekort, men bestreed de “kwade dampen” door het branden van teer. Een tevreden gemeentebestuur liet in 1871, een jaar waarin vele mensen stierven tengevolge van de tyfus, weten: “Het vuil der goten, riolen en privaten heeft een geregelde afloop en behoeft geen

verbetering”. In 1883 werden vier van de zeven stadspompen afgekeurd en men ging noodgedwongen over tot het slaan van diepe Norton pompen. Omstreeks 1950 kwam er een opleving. Een aantal bedrijven vestigde zich in Elburg en het toerisme nam vanaf dat moment van jaar tot jaar toe. Dit laatste is alleszins begrijpelijk gezien het vele dat de gemeente Elburg te bieden heeft aan natuurschoon temidden waarvan het unieke stadje Elburg ligt waarin in ons land op het kleinste oppervlak de meeste monumenten aanwezig zijn. Copyright © door Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe Alle Rechten Voorbehouden. Gepubliceerd op: 2002-12-24

9

600

1568: Begin van de 80-jarige oorlog tegen Habsburgs Spanje. 1576: Unificatie van de provincies Holland en Zeeland. De 17 provincies van de Nederlanden kwamen samen in de Pacificatie van Gent. 1579: Op 6 januari 1579 richtten de Waalse gewesten Artesië, Henegouwen, Namen, Luxemburg en Limburg de “Unie van Atrecht” op waarin ze de breuk met de opstand tegen de Spaanse koning afkondigden. Niet eens drie weken later beloofden de provincies Brabant, Vlaanderen, Holland, Zeeland en Gelre in de “Unie van Utrecht” geen afzonderlijke vrede te sluiten met Filips II. 1587: Oprichting van de Republiek der Zeven Nederlanden. 1648: De vrede van Münster eindigde de 80-jarige oorlog en Nederland (exclusief België) werd als land erkent. 1672 (RAMPJAAR): Engeland verklaart de Republiek de oorlog. Frankrijk, Münster en Keulen verklaren de Republiek de oorlog. Willem III wordt tot stadhouder, kapitein-generaal en admiraal benoemd. 1674: Vrede met Engeland, Münster, en Keulen. De Staten van Holland en Zeeland maken het stadhouderschap van Willem III erfelijk. 1678: Vrede met Frankrijk. 1696: In Amsterdam vindt het Aansprekersoproer plaats. Een groot deel van de gewone bevolking van Amsterdam laat zich door de aansprekers opruien tegen de werkloosheid die voortkomt uit de voortdurende oorlog. In de provincie Gelderland wordt de Gregoriaanse kalender aangenomen op 30 juni 1700 (1 juli t/m 11 juli 1700 worden weggelaten). Dubbele datering: Als een gebied overging van de Juliaanse naar de Gregoriaanse kalender, veranderde de eerste dag van het jaar naar 1 januari. Voor de overgang was de eerste dag van het jaar 25 maart. Voor de overgang waren data verwarrend. Bijvoorbeeld, 24 maart 1665 werd gevolgd door 25 maart 1666. Om onduidelijkheid te voorkomen gebruiken onderzoekers vaak dubbele datering, zoals 16 februari 1673/1674.

De oorsprong van de familie Wijnne Klaas Wijnne De familie Wijnne komt oorspronkelijk uit het stadje Elburg dat aan het vroegere IJsselmeer licht vlak bij Harderwijk. De vroegste informatie over de familie is uit de zeventiende eeuw en rond die tijd, althans in Elburg, waren achternamen nog niet gebruikelijk. De oudste Wijnne waar informatie over beschikbaar is, is Wijne Gerrits schipper te Elburg niet te verwarren met Wijne Gerrits kuiper te Oldebroek. Wijne’s vader was dus ene Gerrit en het kan zijn dat de familie rond die tijd overweegt om een vaste achternaam aan te nemen want in oude documenten uit Elburg is ook sprake van ene Gerrit Hendriks alias Wijnne, Bygien Wijnne, en Metje Gerrits of Wijnne. Wat Wijne Gerrits precies deed voor de kost valt niet meer te achterhalen: Hij was een schipper (die misschien goederen verscheepte over het Ijselmeer naar bijvoorbeeld Amsterdam) maar hij is ook ooit lid geweest van het vissersgilde. Er is een Elburg’s document waarin staat “[De]se naevolgende persoonen sijn Gildebroeders van [het] vissers gilde, ende tegenwoordig nog altsamen [i]n den Leven, soo Lange het Godt de Heere belieft. Anno 1659 den 1 ijanuario” en ietsjes lager en doorgehaald "Wijnne Gerritsch."In juridische documenten uit Elburg van rond 1700 is sprake van de aankoop van landbouwgrond en het lenen en uitlenen van geld door Wijne Gerrits dus misschien wijst dat erop dat de familie het economisch redelijk goed deed. En vandaar misschien de vaste achternaam. Wijne Gerrits was eerst getrouwd met Evertje Willems en hun eerste kind was een zoon Gerrit Wijnne geboren in november 1666. Later hertrouwde hij met Grietje Noijen vermoedelijk nadat zijn eerste vrouw het loodje legde na het baren

13

van het zoveelste kind. Een van de kinderen die hij kreeg met Grietje was Elisabeth Wijnne (1678), waarover later meer. In 1711 is Wijne al overleden. Gerrit Wijnne trouwde in 1693 met Jacomina Arents en samen kregen zij ten minste vier zonen: Rijkert, Hendrik, Arend, en Wijnand. De naam van de oudste zoon geeft misschien al aan wat de familie in gedachten had. Gerrit is schipper van beroep maar hij leent geld uit en koopt een hof voor de Mheenpoort, een huis tegenover de ringelput, een doorgaand huis op de Oldestrate, en “een woning straande in de stege daar Arent Wijnne noordw en oostw met de deurgank en westw kopers zelf gehuiset zijn” voor alles bij elkaar ongeveer f1000 (ongeveer €10.000 in 2002). Het familie bedrijf komt op gang. Gerrit’s zuster Elisabeth en haar man Henrick Nucke zijn ook hard aan het werk geweest. De volgende tekst is over de nalatenschap van Elisabeth Wijnne. Verschenen voor ons schepenen ten huize van Elisabeth Wijnne zall. waar ons door Wijnand Bontee scholt te Bodegraven een gecachetteert papier is overhandigd bevattende de laatste wil van gen. Elisabeth Wijnne weduwe van Henrik Nucke zall. luidende als volgt. De helft van mijn bezittingen aan de kinderen van mijn overleden nicht Eva Bontee gewezen huisvrouw van Jan Meyerink en de andere helft aan mijn neef Wijnand Bontee. Aan de kinderen van mijn broer Gerrit Wijnne zijnde Rijkkert Henrik Arend en Wijnand elk f 500,- benevens alle huisraad Aan Johanna Catharina Meyerink mijn ring met 7 diamanten bezet Aan Marje Jacobs Veldkamp huisvr. van Arend Wijnne f 500,- alsmede aan de vrouw van Rijkkert Wijnne

15

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

16

��

��

��

��

Gerritje Segers de Gans ook f 500,ook de wed. Braambergen Elisabeth Hafcamp en haar dochter f 500,- Aan Antonie Barneveld voor gedane affairen f 1000,- Aan Henrik Wichmand de metseklaar f 200,- en aan blinde Leysje Bosch f 100,- get 17 sept 1736 Later wordt een gedeelte van de erfenis openbaar verkocht, namelijk een huis op de hoek van de Bloemstraat en de zaadmarkt (f998), een huis aan de Beekstraat (f300), twee huisjes in de Bloemstraat (f356), een hof aan de Weerdhoogte (f106), 3 mudde zaailand achter 't huis Putten over de beek gelegen (f846), 3 mudde in de Smallecampen (f840), 1/8 part in de Kruismate (f101), een kamp weiland voor de kleine poort aan het Kadijkje (f1024), de oosterhelft van 12 gresen weiland over de Mheen gelegen (f648), 3 ¾ gres in ’t Goor (f326), 3 schepel over de Goorsluis (f352), 2 kampen weiland met een hofje (f386), 7 ½ gres de Wijckkamp (f1330), en een huis en hof met enig weiland en 4 voedergrondsen op de Kijfheve 3 voedergrondsen op de Mheen (f3000), alles bij elkaar f10,600 (€100.000) Gerrit’s zonen Rijkert, Hendrik, Arend, en Wijnand wonen ook in de stad Elburg in verschillende huizen. Rijkert is schipper maar handelt ook in onroerend goed (“Verschenen Beert Teunissen stelt tot burgen Hendrik Nagelhout en Jan Lipke om te bevestigen dat hij schipper Rijkert Wijnen, indien hem wat mocht overkomen, het geld voor de lading hout alhier geladen heeft mee gegeven enz enz get 9 nov 1736”), Arend (sr.) is @@@, en Wijnand een handelaar. Hendrik (onze directe voorvader) trouwt met Heiltje Wolffs, was weesmeester van beroep en had een zoon, Arend Hendriks Wijnne Jr. geboren in januari 1725. Met al dat gehandel door de Wijnne’s kom je wel eens dingen tegen die een beetje akelig klinken. Wat betekent dit bijvoorbeeld: “Verschenen Arent Wijnne

Sr en Marrigje Jacobs Veldkamp echtel. beiden gezond van Lichaam maken ter voorkoming van disputen enz. hun dispositie en verklaren hun huw. voorwaarden voor nietig verder zal de familie elk voor de helft erven en wat betreft het erf in Oldebroek door Eimert Hendriks bemeierd waarin Jacomina Aarts wed van Gerrit Wijnne gehad heeft een kapitaal van f 5500,- hetgeen zij voor 1/3 gedeelte heeft overgegeven welk erf ververvolgens voor f 8200,- is aan-gekocht welk zal gaan naar haar beide neven Arend Jr en Johannes Wijnne welke dit thans voor 2/3 bezitten enz enz. get 21 febr 1757.” Arend Jr. trouwt met Batjen Coops in 1750 maar Batje sterft al in 1753 waarna Arend met Johanna Vos trouwt. Een dochter, Johanna, wordt geadopteerd door (of is dat gedumpt op) haar grootmoeder: “Verschenen Aart Wijnne Jr wednr van Batje Coops, zich staande te verandersaten, en Luichje Coops en Arend Wijnne als mombers van Johanna Wijnne zijn dochter maken een magescheid waarin wordt bepaald dat zij haar zal opvoeden en ten mondigen dage moeders sieraden klederen enz en in geld f 2050,- zal uitkeren get 3 nov 1753.” Klinkt niet erg aardig. Arend Jr. en Johanna kopen een huis met een achterhuis en open plaats in de Vischpoort straat in 1762 voor f2450 en hebben ten minste (!) 11 kinderen en nog een aantal meer die al vroeg na hun geboorte overlijden. Hun leven lang kopen en verkopen zij allerlei stukken land en huizen. Zowel Arend (overleden in 1806 of 81-jarige leeftijd in het “verval van krachten”) en Johanna (overleden in 1791) zijn begraven in het ruim nummer 7 van de kerk in Elburg. Een van de zonen van Arend Jr. en Johanna, Gerard Rijkert Wijnne is “grondeigenaar te Elburg en zijn nakomelingen wonen misschien nog steeds in Elburg. Hij had een zoon Johannes die bakker was in 1829 en in de Noorderkerkstraat 19, Elburg (huis eigendom vader) woonde. Johannes’

17

In de loop der tijd hebben zowel echte Elburgers als “import” hier gewoond. Zo woonde hier rond 1800 stadsbestuurder Hendrik Arent Wijnne. In de 19e eeuw woonde hier ondermeer stadsdokter De Jong, kleermaker Johannes Stephan en onderwijzer Hendrikus Heijmans. Gedurende de 2e wereldoorlog werden ook onderduikers verstopt. Ruim vijftig jaar heeft de familie van van Leyen in dit pand gewoond. Nu is het huis in beheer door de familie Scholten.

18

Certificaat der Nationale Militie van de Provincie Gelderland voor Hendrik Lambert Wijnne.

zoon, Jan, was met H.R. Balk eigenaar van houtzaagmolen aan de Nunspeterweg sinds 1857 en zette zo de allereerste “industrie” op in Elburg. Een andere zoon van Johannes, Gerard Rijkert Wijnne, had een zoon Johannes (de Wijnne’s zijn niet erg origineel in het benamen van hun kinderen) geboren in ongeveer 1875 trouwde in februari 1900 in Elburg met Christina van der Poll. Hun kinderen wonen nu misschien in Elburg. Een ander zoon van Arend Jr. en Johanna, Hendrik Arend Wijnne trouwt in 1783 met Harmina Top en wordt “ontvanger” te Elburg. Ik neem aan dat dat betekent dat hij de belastingen ontving maar het lijkt er ook op dat hij zich bezighoud met allerlei dagelijkse financiële zaken in Elburg. Uiteindelijk maakt hij het tot burgemeester van Elburg en woonde tijdens zijn ambtsperiode in de Beekstraat in Elburg. Hendrik Arend en Harmina hadden twee zonen, Arend Johan (juni 1791) en Hendrik Lambert (1794). Beide zonen hebben Elburg verlaten: Arend Johan naar het noorden (richting Groningen) en Hendrik Lambert naar het zuiden (Zeeland). Elburg had zich sinds 1392 niet of nauwelijks ontwikkeld, de stad niet uitgebreid, en geen industrie geplaatst. In zekere zin had de familie Wijnne het hoogste bereikt wat mogelijk was in een klein plaatsje zoals Elburg. In 1795 werd het land binnengevallen door de troepen van Napoleon en vonden politieke en economische veranderingen plaats. Je kunt je voorstellen dat Arend Johan en Hendrik Lambert het wel voor gezien hielden in Elburg en de biezen pakten. Gelukkig hoefde Hendrik niet het leger in om met de Fransen te vechten: Volgens het certificaat van nationale militie van de gouverneur der provincie Gelderland werd Hendrik uitgeloot van militaire dienst in 1822. Het certificaat laat ook weten dat Hendrik een signalement heeft van: “Lengte 1 El, 630 Strepen, Aangezigt rond, Voorhoofd plat, Oogen Blaauw, Neus gewoon, Mond klein, Kin Spits, Haar

Zwart, Wenkbrauwen zw, Merkbare tekenen geen.” Arend Johan Wijnne vertrok naar Groningen om medicijnen te studeren en was in 1826 medicijndokter (arts) in Hoogeveen (in Drenthe). Hij trouwde in 1819 met Regina Nodell uit Rotterdam (niet uit Elburg dus!) en zij hadden vier kinderen Hendrik arend Willem (1821), Johan Adam (1822), Johan Herman (1825), en Johanna Helena (1835). Johan Adam had geen kinderen maar werd hoogleraar in de Algemene Geschiedenis en Romeinse Antiquiteiten 1873 - 1893 en Vaderlandse Geschiedenis 1882 - 1893, aan de Universiteit Utrecht. Zijn portret, geschilderd door Jan Hendrik Neuman hangt in de Senaatszaal van het Academie Gebouw in Utrecht. Johan Herman was een van de medeoprichters van het cargadoorsbedrijf Wijnne & Barends in Groningen dat nog steeds bestaat. Hij kwam om het leven bij een spoorwegongeluk in de omgeving van Breukelen op 2 juli 1868. De oudste zoon Hendrik Arend Willem werd graanhandelaar en jurist in Groningen en zijn klein-klein kinderen bestaan nog steeds. Hendrik Lambert (die met de blauwe ogen, rond gezicht, etc.) bleef langer in Elburg dan zijn ondernemende broer en trouwde een heel nette Elburgse: Jonkvrouwe Antoinette Barones van Plettenberg. Zijn beroep was als dat van zijn vader: ontvanger en grondeigenaar. Hun zeven kinderen zijn in Elburg geboren maar de meesten in Middelburg overleden en dus moet de familie op een gegeven moment naar Zeeland zijn verhuisd. Van twee van hun kinderen (Alexander en Hermina) bestaan nu nog twee schilderijtjes (zie elders in dit boekje). Hun oudste overlevende zoon Johannes Jacobus Ludovicus Antonie (1824) was koopman, rijksontvanger in Harderwijk, en later winkelier in Middelburg. Uit zijn huwelijk met Levina van Sorge uit Zeeland kwamen negen kinderen waarvan er twee interessant zijn. Hendrik Arend Willem (1867) trouwde

19

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

20

��

��

met de katholieke vrouw Wilhelmina Pauw uit Eijgelshoven in Limburg en werd Willem dus ook katholiek. Willem was eerst officier, maar werkte later bij de Spoorwegen. Hij was ladingmeester, verantwoordelijk voor het vrachtvervoer aan de grensstations. Ze woonden in Emmerich. Van hun stammen een groot aantal huidige Wijnne’s af zoals de benedictijner priester Willem (priesterwijding in 1953), “tante” Meta, en Wim Wijnne in Heerlen. Johannes Levinus Anthonie Wijnne (1872) verhuisde naar Amsterdam, werd daar huis- en scheepsarts, en woonde in 1915 op de Nassaukade 170 en had telefoonnummer Z3020. Dit is de meest interessant zoon want het is mijn overgrootvader en er zijn nog meer Wijnne’s die van hem en Betsy Harders afstammen zoals al mijn tantes en neefjes. Er is niet een familie Wijnne maar twee. De “oervader” van de ander familie Wijnne is Wijne Jansen geboren rond 1770 vermoedelijk in Elburg. Wijne en zijn vrouw Geertje Gerritz hadden (ten minste) vier kinderen geboren tussen 1793 en 1806.

Dit was de tijd van de Franse invloed en alle inwoners van het Franse rijk waren verplicht om een vaste achternaam aan te nemen in plaats van een patroniem. De kinderen van Wijne Jansen namen de achternaam “Wijnne” aan. Waarom Wijnne en niet Janssen of Wijne of Wijnen? Misschien lag het voor de hand om een naam aan te nemen die leek op die van de ontvanger/burgemeester van Elburg rond die tijd? Wie weet. In ieder geval ontstond zo de tweede familie Wijnne, ook uit Elburg. Helaas weet ik nog minder over de tweede familie Wijnne dan over de eerste. Wijne had een zoon Gerrit Wijnne (1776), die een zoon Jacob Wijnne (1823) had, die weer een zoon Gerrit (1852) had, die weer een zoon Eibert (~1889) had, die weer een zoon Gerrit (~1913?). Uit deze laatste Gerrit die in 2000 is overleden komt uiteindelijk Hennie Wijnne voort die elders in dit boekje (hopelijk) een bijdrage levert. Vermoedelijk maken de ongeveer twintig Wijnne’s die nu nog in en rond Elburg leven allen deel uit van deze tweede familie Wijnne.

21

700

1713: Het platteland van de Republiek wordt ernstig getroffen door veepest. Grote delen van de veestapel gaan verloren. 1726: De dijken van de Linge en de Lek breken door. Grote delen van Gelderland, Holland en Utrecht komen onder water te staan. 1744: Het platteland van de Republiek wordt wederom getroffen door de Veepest. Een groot deel van de rundveestapel gaat verloren. 1756-1763: Zevenjarige Oorlog tussen de meeste Europese staten. De Republiek blijft neutraal, maar lijdt aanzienlijke economische schade. 1780-1784: Vierde Engelse Oorlog. De Engelsen beheersen de wereldzeeën en brengen de Republiek zeer grote economische schade toe. In het binnenland leidt de oorlog tot spanningen tussen enerzijds de patriotten en anderzijds Willem V en de Oranjepartij. 1782: De patriotten uit het hele land nemen contact met elkaar op en stellen een geheim programma op, waarin wordt gesproken over de verkiezing van burgergecommitteerden en de oprichting van vrijkorpsen. 1793: Frankrijk verklaart de oorlog aan Engeland en de Republiek. De Zuidelijke Nederlanden zijn ondertussen al bezet door de Fransen. 1794: Frankrijk behaalt een overwinning bij Fleuris en bezet definitief de Zuidelijke Nederlanden. Vervolgens trekken de troepen de Republiek binnen en kunnen in december optrekken over de bevroren rivieren. 1795: Willem V vlucht naar Engeland. De Staten-Generaal schaffen het stadhouderschap af. De naam van de Republiek wordt veranderd in de “Bataafse Republiek”.

24

Familie Wapen Wijnne – 55 C - 1. Een klimmend hert vergezeld boven rechts van een kleine ring. Helmteken een uitkomend hert. N.B. niet al te duidelijke afdruk. H.K. Wijnne 24 augustus 1798, secr. van Elburg. Lakafdruk in het archief der Centrale Besturen in Gelderland no 72 in de portefeuille gemerkt. Provinviaal College nrs 70 – 73 Wijnne 55C – 1. Henrick Wijnne te Elburg 25 october 1746 bekent per order van zijne moeder Jacomina Vos, weduwe van Gerrit Wijnne, voert het hert vergezeld van 3 ringen waarvan 1 boven en 2 naast elkaar rechts naast den poten van het hert op zijn laatste afdruk met afgebroken helmteken, in het rechterlijk archief Elburg no 243 in de portefeuille met civiele processen nrs 230 – 243. Behoort hiertoe wellicht Gerrit Wijnne, schipper, per 8 october 1700 te Elburg, die 10 tonnen turf heeft verkocht, vermeld in zelfde archief in proces no 269. J.H. Wijnne 1 april 1810 lid van de magistraat van Elburg voert als hierboven beschreven, het hert vergezeld van 3 ringen op zijn lakafdruk. In de minuten van den Elburgschen acte no 2683 in Rijksarchief Arnhem. Wijnne – 55C – 2. Arent Wijnne Junior 28 juli 1753 te Elburg ….(niet te lezen) van de maire te Utrecht voert als helm een vrucht wegens zijn lakafdruk in de collectie volmachten van de Geldersche …. van het Rijksarchief te Arnhem. Idem 27 februari 1781 aldaar. Arent Wijnne 12 mei 1783 te Elburg dd 3 maart 1784. Johanna Wijnne de vrouw van Hendrik Vos 3 maart 1784 te Elburg lakafdruk coll. Arnhem. Arend Wijnne 2 februari 1766 te ….. geerfd op Veluwe, voert als helmteken in vlucht, A. Wijnne en H.A. Wijnne beiden 12 mei 1797 te Zalk, geerfde op Veluwe voeren als helmteken een hert en 3 ringen, voor bron en bijzonderheden zie het andere fiche Wijnne in deze groep. Wijnne Een klimmend hert vergezeld van 3 ringen,

waarvan 1 in de rechter bovenhoek en 2 naast elkaar beneden rechts van de poten. Helmteken een uitkomend hert. Arend Wijnne 18 augustus 1798, bewoner te Elburg van de proosdij van St. Marie te Utrecht. Lakafdruk Rijksarchief Utrecht. Wijnne – 55C – 3. Hendricus Lambertus Wijnne 1 september 1818 ontvanger der directe belastingen van Elburg en Oosterwolde en Wijnand Wijnne 30 september 1819, grondeigenaar wonende te Elburg weduwnaar van Elisabeth Mouw waarbij Geertruyd oud 18 jaar en Arnoldus Johannes oud 15 jaar en de meerderjarige Arend Jacob Wijnne grondeigenaar wonende te Elburg van welke kinderen Gerard Rijkert Wijnne, grondeigenaar wonende te Elburg een oom is, en Hendrik Lambert Wijnne grondeigenaar wonende te Elburg een volle neef. Bevindt zich in het archief van het Oude gerecht Elburg van de jaren 1815 - 1819. Wijnne - 55C- 4. Johanna Wijnne 15 april 1784? de vrouw van Hendrik Vos, zoon van wijlen Gerrit Vos en Trijntje Veldkamp en broer Theunis Vos, die te Elburg woont, vermeldt in het Heerlijkheidsarchief Putten in de … register no 8 in het archief te Arnhem. H.K. Wijnne 20 november 1797 te Doornspijk geerfde op Veluwe… geheel als ommezijde op zijn lakafdruk in het … archief Doornspijk portefeuille no 111 met varia in het Rijksarchief te Arnhem, een uitkomend hert en het hert in het schild rustende op grond, allen op hunne zegels aan Charter in het Archief Rambonnet op het Huis Putten te Elburg. Een hert en 3 ringen voor bron en bijzonderheden zie het andere fiche Wijnne in deze groep. Wijnne – 55C - 4. Een klimmend hert vergezeld van 3 ringen, waarvan 1 in de rechter bovenhoek en 2 naast elkaar beneden rechts van de poten. Helmteken, een uitkomend hert. Arend Wijnne 18/8 1798. Elburg van H. Marie te Utrecht. Rijksarchief Utrecht. Uit: coll. Muschart

25

26

27

1800

1804: Napoleon (1769 - 1821), ondertussen keizer van Frankrijk, spreekt met Schimmelpenninck in Keulen en wil dat hij de leiding van de Bataafse Republiek op zich neemt. Anders zal hij de Republiek bij Frankrijk inlijven. 1806: Einde van de Bataafse Republiek. Lodewijk Napoleon (1778 - 1846) wordt koning van Nederland. De Grondwet van het Koninkrijk Holland wordt bekrachtigd. 1809: In het gehele land wordt bij Koninklijk Besluit het Metrieke Stelsel ingevoerd. Alle maten en gewichten van de verschillende districten worden geüniformeerd. 1810: Koning Lodewijk Napolen wordt door zijn broer afgezet, Nederland wordt bij Frankrijk ingelijft, en troepen bezetten het land. 1811: Invoering van de burgerlijke stand en kadaster. 1813: Franse troepen verlaten het land. Prins Willem Frederik van Oranje-Nassau (1772 - 1843) aanvaardt in de Nieuwe Kerk in Amsterdam de soevereiniteit als constitutioneel vorst (Koning Willem I). Nieuwe grondwet. 1817: Misoogsten leiden tot ernstige aardappeltekorten. De regering verbiedt het verstoken van aardappels tot jenever. 1831: Oproer en uiteindelijke afsplitsing van België. 1845: Mislukking van de aardappeloogst leidt tot de invoering van de vrijhandel in graan. In een groot aantal plaatsen in het westen breken hongeronlusten uit. 1847: Nog steeds honger in Nederland. In verband hiermee wordt in het hele koninkrijk een biddag gehouden. 1848: Nieuwe grondwet door Thorbecke. 1878: In dit jaar begint een internationale agrarische crisis. Dit leidt er in ons land toe dat er vanuit het platteland een trek naar de steden gaat ontstaan. 1881: In Amsterdam opent de Nederlandse Bell Telefoon Maatschappij haar eerste centrale. Ze heeft 49 abonnees. Later in het jaar wordt ook in Rotterdam een centrale geopend. 1893-1894: Een zware internationale crisis zorgt voor grote werkloosheid in ons land.

30

Overleidens bericht Hendrik Arend Wijnne Hendrik Arend Wijnne, zoon van dr Arend Johan Wijnne en Regina Catharina Nodell, geb. Hoogeveen 11 april 1821, gest. Groningen 21 maart 1871, werd voor den handel opgeleid en was jaren lang een der aanzienlijkste graanhandelaren van Groningen.Van hem werd bij zijn dood gezegd: “De handel verliest in hem één zijner beste vertegenwoordigers. Eerlijkheid en energie maakte hem tot een der steunpilaren der Groningsche beurs. Doch zijn werkzaamheid bepaalde zich niet tot de behartiging zijner bijzondere belangen alleen. Als lid van de Kamer van Koophandel, van den Gemeenteraad, van de Provinciale Staten, in deze en andere betrekkingen heeft hij met al de kracht, die in hem was, gedurende een reeks van jaren het algemeen welzijn trachten te bevorderen. En bovendien mocht hij zich in de wetenschap door een reeks van geschriften over staatshuishoudkunde en statistiek een eervolle naam verwerven. En dit alles niettegenstaande hem geen wetenschappelijke opleiding te beurt viel en hij door eigen krachtsinspanning alle moeilijkheden zelf moest overwinnen.” Wijnne heeft zeer veel in tijdschriften geschreven, zoo in De Volksvlijt, het Jaarboekje der Vereeniging voor Statistiek, Sloet's Tijdschrift voor Staathuishoudkunde, vooral in de Economist, waarvan hij lange jaren een getrouw medewerker was. Ook werkte hij mede aan de Beschrijving van den tegenwoordigen toestand der provincie Groningen (Gron. 1860). Afzonderlijk verschenen van zijn hand verschillende min of meer omvangrijke brochures over allerlei economische onderwerpen: De wet op het regt van patent uit een handels- en staathuishoudkundig oogpunt beschouwd (Gron. 1853); Het congres van statistiek te Brussel (Zwolle 1854); Waarde, geld en cre-

diet in den wereldhandel, volgens de beginselen van John Stuart Mill, Eene staathuishoudkundige beschouwing der wetten, die het handelsverkeer der volkeren regelen. (Gron. 1854); Hoe de nijverheid zich ontwikkelt, Opkomst en bloei van Veendam. De Economist, 1856; Iets over de scheepvaart en afwateringskanalen in de provincie Groningen. Twee voorlezingen gehouden in de Afd. Koophandel der Maatschappij Felix Meritis (Haarlem, A.C. Kruseman, 1857) Gelijk de welvaart van het ene land afhankelijk is van die van het andere, zo moet het ware en duurzame welzijn van het moederland gepaard gaan met dat der koloniën, Voorlezing gehouden in Felix Meritis (Gron. 1860); De Nederlandse bank en de provinciën (Gron. 1863); De handel van het koninkrijk der Nederlanden gedurende 1846 - 1860 vergeleken met dien van andere landen (Amst. 1866); Hervorming van het tarief van invoer (Gron. 1870). Zijn omvangrijkste werk was Handel en ontwikkeling van Stad en Provincie Groningen, geschiedkundig beschouwd (Gron. 1865), dat voor dat onderwerp nog altijd het standaardwerk is gebleven, ook nadat speciale onderzoekingen over bijzondere onderwerpen sommige hoofdstukken hebben doen veranderen. Wijnne huwde 6 juli 1834 met Margaretha Dröge, geb. Bremen 6 december 1832, gest. Groningen 12 maart 1902. Zie: De Economist 1871, 1, 420 vlg., 548, Brugmans De meeste van zijn geschriften verschenen bij J.B. Wolters in Groningen.

31

32

Overleidens bericht Dr Johan Adam Wijnne Zoon van dr Arend Johan Wijnne en Regina Catharina Nodell, geb. Hoogeveen, 4 december 1822, overl. Utrecht 1 augustus 1899. tr. Noordbroek 11 juli 1849 J.C. Habbema, overl. 1898. Hij had een moeilijke jeugd en moest zich spoedig zelfstandig een weg zoeken, wat een zekere hoekigheid in zijn persoon, karakter en stijl kan verklaren. Reeds op 15-jarige leeftijd kwam hij als kwekeling op het instituut van dr Nassau in Assen. Hij werd daar al spoedig secondant en doceerde oude talen en ook andere vakken; in 1842 gaf hij reeds een boekje uit over de vervoeging van de Franse werkwoorden. Hij bleef tot 1846 in Assen werken onder Nassau, aan wie hij voor zijn wetenschappelijke vorming zeer veel te danken had. Intussen had hij zich 15 april 1843 en nogmaals 31 juni 1845 in Groningen als student laten inschrijven. Hij was hier vooral de leerling van Rovers en van Limburg Brouwer en koos van de aanvang af de historische richting bij zijn studiën. 3 Juni 1848 promoveerde hij tot doctor in de letteren op Quaestiones criticae de belli Punici secundi parte priore. (Groningen 1848) Nog voor dat hij was gepromoveerd, was hij in 1847 door curatoren benoemd tot praeceptor aan het gymnasium in zijn academiestad. In 1861 werd hij benoemd tot rector van deze school. Dat ambt heeft hij tot 1873 bekleed; toen werd hij benoemd tot hoogleraar in de geschiedenis aan de Rijks-Universiteit in Utrecht, als opvolger van Rovers. Hij aanvaardde zijn ambt met een redevoering over De moeilijkheid van het opsporen der historische waarheid (Gron. 1873). In 1886 sprak hij als rector magnificus de feestrede uit over De Utrechtsche hooge-

school in vorige eeuwen (Utrecht 1886) Wijnne's werkzaamheid betreft allereerst zijn bekende leerboeken. Hij begon met de uitgave van een Algemeene geschiedenis, onder de titel Beknopt leerboek der algemene geschiedenis (Gron. 1851-1853, 4 dl ; dl. 1 10e dr. Gron. 1895; dl. II 7e dr. Gron. 1882; dl. III 8e dr. Gron. 1898; dl. IV 8e dr. Gron. 1898; de eerste druk verscheen onder de titel Beknopt leerboek der algemeene geschiedenis). Op de hem eigen wijze verkortte hij dat grote leerboek tot een Handboek der algemeene geschiedenis (Gron. 1869; 8e dr. Gron.1895); reeds eerder deed hij zijn geschiedenis een grotere besnoeiing ondergaan, zodat het werd tot een Overzicht der algemeene geschiedenis (Gron.1856; 13e dr.Gron. 1898). volgens hetzelfde procédé behandelde hij de vaderlandse geschiedenis. Eerst gaf hij een Geschiedenis van het vaderland (Gron. 1863; 8e dr. Gron. 1896), waaruit hij weer trok Een beknopte geschiedenis van het vaderland (Gron. 1868, 11e dr. 1897) Dat al deze leerboeken aan een grote behoefte voldeden, blijkt wel uit de herhaalde herdrukken. De opgang die deze boeken maakten, kan worden verklaard door de degelijke inhoud. Wijnne was de eerste wetenschappelijke historicus in ons land, die het niet beneden zich achtte leerboeken te schrijven; zij waren ook de eerste, die berustten op ernstig en nauwgezet wetenschappelijk onderzoek. In hoge mate betrouwbaar, misten Wijnne's leerboeken iedere poging zelfs om het historische verleden uit te beelden, wat trouwens de kracht van deze geleerde in het algemeen ook niet was. Intussen moet men bij de beoordeling van Wijnne's arbeid in aanmerking nemen, dat het nooit zijn bedoeling is geweest, dat de leerlingen zijn boeken zouden van buiten leren; naar zijn mening moesten zij in hoofdzaak een leidraad voor docent en leerling zijn. Wijnne heeft zich bovendien veel bezig gehou-

33

Alexander Leonard Wijnne (1830-1869) en zijn vrouw Cornelia Johanna Dekker (~1832-1901).

34

Zelfportret Alexander Leonard Wijnne en portret van Hermina Johanna Wijnne (1826-1857).

den met de geschiedenis van het hoger onderwijs. Behalve zijn rectorale rede gaf hij uit Bouwstoffen voor een geschiedenis der Latijnsche school en het gymnasium te Groningen (Programma van het gymnasium te Groningen 1870 en 1873, 2 dln.) en later Resolutiën van de vroedschap van Utrecht betreffende de Academie, 1632-1812 (Werken Hist. Gen. Nieuwe serie no. 52; Utrecht 1888, 1900), welke uitgave door Lucie Miedema werd voltooid. In brochures heeft Wijnne zijn mening gezegd over de regeling van het gymnasiaal onderwijs in verband met de nieuwe wet van 1876. Van Wijnne's overigen wetenschappelijke arbeid moet vooral worden genoemd zijn onderzoek der oude geschiedenis. Na zijn promotie heeft hij zich tot zijn laatste levensjaar toe voortdurend met deze periode beziggehouden. In 1855 publiceerde hij achter het programma van het Groningse gymnasium een onderzoek De fide et auctoritate Appiani (Gron. 1855). Zijn plan was verder om de gehele oude geschiedenis wetenschappelijk te behandelen; als eerste deel van zijn resultaten gaf hij uit de Geschiedenis der oudheid (Gron. 1863, dl.I), waarvan de verdere delen uit gebrek aan belangstelling van het publiek niet zijn verschenen. Bij het programma van het Groningse gymnasium van 1864 gaf hij een studie over Macedonië tot den dood van Alexander den Groote. Daarna heeft hij weinig meer over de oude geschiedenis gepubliceerd; eerst na zijn emeritaat gaf hij nog Eenige opmerkingen over W. Ihne's Römische Geschichte (Gron. 1895) en een studie over De historiën van Marcus Coriolanus, Sp. Cassius en Sp. Maelius (Gron. 1896). Op het gebied van de latere geschiedenis was het vooral Frankrijk, dat zijn aandacht trok. Over de middeleeuwse geschiedenis van Frankrijk heeft hij jaren lang college gegeven; het is in hoofdzaak dat college, dat hij heeft uitgegeven onder de titel Binnenlandsche geschiedenis van Frankrijk gedurende de Middeleeuwen (Gron. 1893), dat, zoals de titel

aangeeft een behandeling is van "grondtrekken, bronnen en latere geschriften" en als zodanig nog altijdwaarde heeft. Voor de oudere middeleeuwen heeft hij veel vroeger nog een soort leerboek uitgegeven onder de titel Hoofdgebeurtenissen en hoofdpersonen uit de eerste helft der middeleeuwen (Gron. 1857) Ten slotte heeft Wijnne zich veelvuldig bezig gehouden met de Nederlandse geschiedenis. Allereerst zijn te noemen zijn bronnenpublicaties. Een uitgave, die ook voor de algemene geschiedenis van Europa haar belang heeft, is die van de Négociations du comte d'Avaux, ambassadeur à la cour de Suède, pendant les années 1693; 97 et 98 (Werken Hist. Gen. Nieuwe serie 33-36; Utrecht 1882-83, 3 dl.) Daarnaast behoudt de bronnenpublicatie over De geschillen over de afdanking van het krijgsvolk in de Vereenigde Nederlanden in de jaren 1649 en 1650 (Werken als voren 41; Utrecht 1885) haar waarde. In goede inleidingen wordt de betekenis van de documenten uiteengezet; alleen is Wijnne in zijn tweede publicatie al te scherp in zijn oordeel over Willem II en zijn politiek. Evenals over de oudheid heeft hij een groot werk over onze geschiedenis willen schrijven.; daarvan verscheen het 1e deel onder de titel Geschiedenis der Nederlanden (Gron. 1873). Nog gaf hij een bundel Geschiedenis (Gron. 1872), waarin hij over allerlei onderwerpen (het leerstelsel, het Bestand enz.) het zijne zegt. Wijnne was een merkwaardig man, wiens persoonlijkheid indruk maakte op wie met hem in aanraking kwam. Hij was een man van een vast karakter, die zich zelfstandig een mening vormde en daarbij bleef; een eerlijk man bovendien, ook tegenover zich zelf en zijn wetenschap. Hij was een onvermoeid en scherpzinning navorser van bronnen en feiten; dat hij daarbij het belangrijke dikwijls uit het oog verloor en zich verdiepte in allerlei kleinigheden van geringe waarde, kan men voortdurend opmerken. Het was deze neiging tot het bijzondere, die Wijnne'swerk in

35

Johannes Levinus Anthonie Wijnne (1872-1952)

36

alle opzichten kenmerkt. Het trekken van grote lijnen, het zien van verre perspectieven, het uitbeelden van een groot historisch geheel was zijn zaak niet. Daarom ook werden zijn lessen niet steeds gewaardeerd; daarom ook zijn zijn boeken zoo eentonig en zonder verheffing. Maar zijn werk is betrouwbaar; al geeft hij niet steeds wat men zou verwachten en wensen, wát hij geeft kan hij verantwoorden. Zie: Utrechtsche Studentenalmanak 1900, 179 vgl. aangevuld door opgaven van de J.B. Wolters, Groningen. (Brugmans) Uit: Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek. Onder red. van Dr P.C. Molhuysen, c.s. A.W. Sythoff's Uitg. My. Leiden, 1911.

37

Johan Herman Wijnne (links) was samen met Barend Barends (rechts) oprichter van het bedrijf Wijnne & Barends. De venootschap werd op 1 januari 1855 gesticht.

38

De stichters van het bedrijf Wijnne & Barends Amanda Vos Johan Herman Wijnne en Barend Barends stichten op 1 januari 1855 de vennootschap Wijnne & Barends, In de eerste plaats opgericht tot het uitoefenen van het cargadoorsbedrijf. Dat was in die tijd geen slechte gedachte. De scheepvaart in Groningen maakte een gunstige tijd door. De kleine zeeschepen, de coasters van een eeuw geleden, hadden het druk. Wie waren nu Johan Herman Wijnne en Barend Barends, de stichters van onze vennootschap? En wie waren de opvolgers? Over de eerstgenoemde vennoot valt helaas niet veel te vertellen, daar over hem en zijn familie weinig bekend is. Johan Herman Wijnne was de zoon van een zekere Dr. Wijnne, die geboren was in Elburg. Deze Dr. Wijnne had in Groningen gestudeerd en klaarblijkelijk voelde hij zich in deze stad zo thuis, dat hij na beëindiging van zijn studie besloot zich hier ook te vestigen. Dr. Wijnne was nog jong toen de dood hem aan zijn familie ontrukte. Zijn oudste zoon, toen nog op het gymnasium, werd later professor in de geschiedenis. Er bestaat een bekend boek over onze vaderlandse geschiedenis van zijn hand. Er waren evenwel nog twee zoons: Johan Herman Wijnne was de jongste telg van de familie Wijnne, die wij dan in 1855 ontmoeten als vennoot

van het bedrijf, waarover thans wordt verteld. Ook Johan Herman Wijnne overleed nog betrekkelijk jong. Hij kwam om het leven bij een spoorwegongeluk in de omgeving van Breukelen op 2 juli 1868. Veel meer is bekend over de familie Barends. Barend Cornelis Barends stamde in de vrouwelijke lijn via de familie Meihuizen(een bekende naam in de Groninger Veenkoloniën) af van Zwitserse Doopsgezinden. In Zwitserland werden de Doopsgezinden vervolgd. De vervolging begon al in de 16e eeuw en wel in de eerste plaats in de Zwingliaanse kantons. In de 18e eeuw namen de praktijken tegen hen gruwelijke vormen aan: zij werden opgejaagd en opgesloten. Martelingen waren geen uitzonderingen en vele van deze Doopsgezinden werden zelfs ter dood gebracht terwijl anderen voor de galeien verkocht werden. Hun goederen werden verbeurd verklaard. Door het ingrijpen van de Nederlandse StatenGeneraal op aandrang van de hoogst verontruste Doopsgezinden in ons land, kregen enkele honderden geloofsgenoten in 1711 verlof om met vrije beschikking over hun goederen Zwitserland te verlaten. Deze groep kwam naar Nederland in vier schepen. Na hun aankomst in Amsterdam werden zij over verschillend Doopsgezinde gemeenten in ons land verspreid. Zo kwam ook een gedeelte in Groningen, onder andere in Hoogezand-Sappemeer. Een dergelijke uittocht schijnt zich in 1714 nog eens herhaald te hebben, want toen kwam ook Samuel Peter met zijn vrouw, Barbara Freij naar Hoogezand-Sappemeer.

39

40

Naar zijn geboorteplaats noemde hij zich Meihuser. Hij werd de stamvader van de Meihuizens en vele andere geslachten in ons land. Samuel Peter overleed in 1758 te Kalkwijk. Deze en andere gegevens zijn ontleend aan het Stamboek der Nakomelingen van Samuel Peter of Samuel Meihuizen en Barbara Freij een werk uitgegeven door J. Huizinga. Hoe komt nu de verbinding met de naam Barends tot stand? De schakel is een achterkleindochter van deze Samuel Peter en Barbara Freij, genaamd Jantje (Samuels) Meihuizen, die in het huwelijk treedt met Cornelis (Berends) Barends, een jongeman die in 1787 te Hoogezand was geboren. Hij overleed in 1833 te Amsterdam, waar hij koopman was in koloniale waren. De jongste van de vijf kinderen uit dit huwelijk nu was Barend (Cornelis) Barends, die op 1 januari 1855 met Johan Herman Wijnne de vennootschap onder firma Wijnne & Barends stichtte. Hij was toen 25 jaar. Hij overleed in 1891. Deze vennootschap onder firma werd aangegaan voor onbepaalde tijd. Ieder jaar bestond de mogelijkheid de vennootschap te ontbinden. Korte tijd later werd bij een aanvullend contract bepaald, dat de overeenkomst zou duren tot 31 december 1870. De langstlevende vennoot zou tot dat tijdstip de zaak onder dezelfde naam kunnen voortzetten of indien hij zulks wilde deze termijn kunnen verlengen. Ons 100-jarig bestaan maakt wel duidelijk dat tot het laatste werd

besloten. Om aan te tonen op welke basis deze overeenkomst werd gesloten nog het volgende. Afgesproken werd, dat ieder der vennoten al zin tijd en kennis aan de zaak zou geven. Er werd voorts een verzekering gesloten voor een uitkering aan de weduwe van de eerstgestorvene. Bovendien zou deze weduwe jaarlijks een bepaald bedrag onder zekere voorwaarden ontvangen. De basis waarop werd samengewerkt, spreekt dus wel voor zichzelf, namelijk absoluut onderling vertrouwen. Nog altijd de basis voor alle compagnonschappen. Waarmee hield deze vennootschap zich nu precies bezig? In hun balansenboek spreken zij van hunne Cargadoore, Reederij, Assurantie, Expeditie en Agentuurzaken. Geen gering terrein dus. Hun rederij bestond uit het aandelenbezit in een aantal schepen. Dit aantal heeft in de loop der jaren sterke veranderingen te zien gegeven. Zo bedroeg dit aantal in 1861 vijf schepen en in 1866 dertien schepen. Voor een deel van deze vloot werd bovendien de boekhouding gevoerd. De vloot bestond uit koffen, schoenerbrikken, galjoten, brikken, een fregatschip en een stoomsleepboot genaamd Time is Money. Het fregatschip Ellina soms ook driemastschoener genoemd, stond in 1866 getaxeerd voor een bedrag van f85.000,- de galjoot Secundus stond voor f7500,-de(gekoperde)brik Columbus voor ongeveer f27.000,- en de reeds genoemde sleepboot voor

circa f9000,-.. Er werden bij de firma nog meer zaken gedaan dan de reeds genoemde. Een oud kaartje is mogelijk als curiositeit bewaard gebleven (zie elders). Aangenomen moet worden, dat deze kaart stamt uit de eerste jaren van de vennootschap. Vermoedelijk is men ook geïnteresseerd geweest in een zeilmakerij. De heer Wijnne heeft afgaande op enkele andere oude stukken waarschijnlijk ook nog belangen gehad in een graanhandel. Uit alles blijkt dus wel, dat de stichters van het bedrijf te beschouwen zijn als twee zeer werkzame en actieve handelspartners. Waar was de in 1855 opgerichte vennootschap in Groningen gevestigd? Ook hier moeten oude stukken ons weer een zekere richtlijn geven. Vrij zeker mag worden aangenomen, dat de heer Wijnne al een kantoor had voor de stichting van de vennootschap en wel zodanig in gebruik zijnde benedenkamer van een huis in de Poelestraat, hoek Schuitendiep. In 1861 wordt voor het eerst gesproken over het kantoor de Noorderhaven. Deze vestiging moet zeer vermoedelijk als een uitbreiding worden gezien, daar in 1863 ook nog sprake is van het kantoor Poelestraat. Vanaf 1864 wordt alleen gesproken van het kantoor Noorderhaven en het kantoor St. Jansstraat. Het kantoor Noorderhaven was een onderdeel van de privé-woning van de heer B.C. Barends, die in 1855 was getrouwd en eerst enkele jaren dicht bij het kantoor aan de Poelestraat had gewoond. Het huis aan de Noorderhaven wordt in een later stuk beschreven als een herenbehuizing, uitkomende in de Hoekstraat. Maar genoeg hierover. Slechts een enkele herinnering nog aan die tijd. Ergens vonden we een ongedateerd notaatje van een arbeider die voor de heer Barends had gewerkt. De juiste datum is dus niet bekend, maar als we de bedragen zien staat het wel vast dat het al even geleden is. Deze arbeider had veertien schoft gewerkt (volgens K. ter Laan was in de stad een schoft gelijk aan twee uur) en voor deze arbeid ontving hij de

som van f3,36. Dat wil dus zeggen 12 cent per uur.

41

1900

44

Eibert Wijnne (1888 - 1973) (Door Els Wijnne-van Wageningen)

Op 18 juni 1888 werd op het landbouwbedrijf van de 37-jarige Gerrit Wijnne en Hendrikje van der Heiden, gelegen in het buurtschap Wessingen bij Doornspijk, een zoon geboren. Hij kreeg de naam Eibert. Tot zijn zestiende jaar werd Eibert door zijn grootmoeder voortdurend gewaarschuwd voor de zonde, maar toen deze vermanende stem niet meer gehoord werd, trok hij de wereld in. In 1908 en 1909 verbleef Eibert twee winters in Duitsland, waar hij in de kolenmijnen in Essen werkte. Op zekere dag raakte hij daar in een diepe schacht zijn lamp kwijt en het duurde 36 uur voordat er hulp kwam. In deze bange uren heeft hij voor het eerst leren bidden. Vol indrukken keerde hij terug naar Nederland. Thuis gekomen begon hij ijverig kennis te verzamelen uit de oudvaders. Zijn verlangen om het Evangelie aan zijn medemensen te gaan verkondigen was niet meer te stuiten. Iemand bood hem aan om de studie voor dominee te bekostigen, maar dat wilde Eibert niet. Hij voelde niet zoveel voor een kerkelijk gareel. Op 2 februari 1913 trouwde hij met Bartje Visch uit Doornspijk. In 1919 betrok het echtpaar een boerderij in een uithoek van Oldebroek, dicht bij Kamperveen. Van huis uit behoorde Wijnne tot de Gereformeerde Kerken, maar met de prediking van de plaatselijke predikant was hij het niet eens. Regelmatig bezocht hij de Gereformeerde Gemeenten in Nunspeet en in Kampen. Hij werd lid van de Kamper Federatiegemeente. In deze gemeenten begon hij zelf te spreken. Omdat hij van het kerkverband geen toestemming had, kwamen er op klassikale vergaderingen vragen over. Men antwoordde dat het nog niet de tijd

was om Wijnne te horen. De gemeente Kampen adviseerde Wijnne “zich stil te houden tot de Heere werkt”. Stilzitten bleek moeilijk. “Wiene” bleef door gaan met oefenen. (Een oefenaar is iemand die godsdienstige bijeenkomsten houdt). Op 27 mei 1936 probeerde Wijnne aansluiting te krijgen bij de ledeboeriaanse Oud Gereformeerde Gemeenten. Hier werd hij voor een jaar toegelaten, maar een vaste aanstelling als oefenaar kreeg hij niet. Kort hierna ontstonden grote problemen tussen Wijnne en het kerkverband. Vooral de Schotse vaderen werden er nogal eens bijgehaald, maar zelfs dat kon geen eenheid bewerken. Ook deden geruchten over zijn levenswandel de ronde. Uiteindelijk werden de moeilijkheden groter en de woorden “antinomiaan” en “schorsing” vielen. Wijnne meende zich hieraan niet te moeten storen en in maart 1940 was hij vertrokken. Opnieuw leidde zijn weg naar vrije gemeenten, naar gezelschappen en groepjes “verstrooiden”. Zo kwam hij ook nogal eens in een vrije gemeente in Kralingseveer (bij Rotterdam), om er een dienst waar te nemen voor de met ziekte kampende ds. F. Kraayeveld. Men kerkte in een voormalige boerderij aan de IJsseldijk. Vanaf 17 juni 1943 noemde men zich Oud Gereformeerde Gemeente. Oefenaar Wijnne werd hier tenslotte in januari 1948 beroepen, zonder bevestigd te worden. Wijnne bleef in Oldebroek wonen. Gewoonlijk arriveerde hij op zaterdag in Kralingseveer en vertrok hij op dinsdag weer naar Oldebroek. Na verloop van tijd wilde de Oud Gereformeerde Gemeente Wijnne als herder en leraar en op 8 juli 1953 werd hij als zodanig bevestigd. De vrije oefenaar Johan Donkersloot uit Oud-Beijerland hield een bevestigingspreek over Johannes 10:11. Hierna las Wijnnes oudste ouderling, W. Boelhouwer, het bevestigingsformulier. In de avonddienst sprak ds. Wijnne zijn intreepredikatie uit over Exodus

45

46

33:15. Ruim vijftien jaar heeft hij de gemeente geleid. Het ledental daalde echter gestaag. Ds. Wijnne beëindigde om gezondheidsredenen, in november 1968 zijn arbeid in Kralingseveer. Op 13 mei 1969 werd de gemeente ontbonden. Eibert Wijnne had inmiddels in de zomer van 1965 zijn boerderij in Oldebroek verkocht en verhuisde naar Elburg. Hij overleed 1 december 1973 en werd begraven vanuit de Vrije Oud Gereformeerde Kerk in Oldebroek. Hij werd begraven in Kamperveen. Gegevens ontleend aan Predikanten en Oefenaars, Biografisch Woordenboek van de Kleine Kerkgeschiedenis, Deel 2.

47

Vlnr. Herman Jan (1905-1980) met neef Jan (Johannes Jacobus Ludovicus Anthonie, 1895-1944), Meta (?), en Jo Wijnne (18721952). De overige foto’s zijn ook van Herman Jan Wijnne.

48

Twee brieven van grootvader Jo Wijnne aan zijn zoon Herman en echtgenote Mieke Rouma J.L.A. Wijnne, arts Merdika lio 1 Bandoeng 9 december 1945 Beste lui! ‘t Is Zondag en rustig! In de afgelopen week is ‘t niet rustig geweest in Bandoeng doch hebben een week doorgemaakt van angst door ‘t oorlogsgeweld. Angst om getroffen te worden door de benden extremisten die in Noord Bandoeng overal doordrongen om Europeanen te vermoorden, huizen in brand te steken en deze te plunderen, doch de krachtige aanvallen der Brits - Indische soldaten in opdracht van de Gurka’s op die benden konden veel veel leed voorkomen doch lang niet alle leed. Bandoeng is thans verdeeld in Noord - Bandoeng en Zuid - Bandoeng. Beide delen worden gescheiden om de spoorbaan, die van West naar Oost loopt. Alle inwonenden uit de omliggende kampongs van Noord Bandoeng moesten Noord Bandoeng verlaten! Zodat we nu een Europeesch Noord - Bandoeng kanton hebben en een Indonesisch Zuid Bandoeng. Komt men als Europeaan in Zuid - Bandoeng dan word je door de Indonesiërs gevangen genomen of doodgeschoten. Na deze scheiding werden aanvallen van Indonesische benden gedaan op de voornaamste gebouwen en woonhuizen enz. in Noord - Bandoeng. En nu had men een ware oorlog in Noord Bandoeng

voornamelijk aan de periferie van de stad. Overal werden de Indonesiërs teruggeslagen door de kracht van kanonnen en mortieren - mitrailleuren en vliegtuigbommen - doch niet nadat deze extremisten hun moordlust en plunderwerk en brandstichting hadden ..... (?) resp. verricht. Hele woonwijken staken ze in brand en vermoordden de inwoners voor zover ze nog niet tijdig waren gevlucht! En zo hebben wij de afgelopen weken van 24 November tot 8 December doorstaan temidden van oorverdovende kanonnen en vliegtuigbommen en zijn tot nu toe gespaard gebleven. De Engelsen hebben de extremisten teruggedreven naar ‘t zuiden van Zuid Bandoeng! Geheel vrij van gevaar zijn we nog niet! en gaan elke avond met angst naar bed! doch geleidelijk wordt de angst wat minder! Het gebeurde van de week dat wij op een morgen bij ‘t even dag worden 6 uur gewekt worden door een ontzettend schieten vlak bij ons. Later bleek dat een hele kampong bezet door nog schuilende Indonesiërs werd beschoten door de Engelsche bezetting. De afstand van ons huis was een 300 meter! Ja zelfs achter ons huis liepen verspreide extremisten in de leege kampongbuurt met kwade bedoelingen, de Gurka’s werden gewaarschuwd en een ... (?) ving aan, waarop zij werden verjaagd en een aantal doodgeschoten! Thans Zondag 9 December begint ‘t rustig te worden en naar men zegt zijn zelfs de extremisten voor zover ze in kampongs woonden uit Zuid Bandoeng verjaagd! De militaire bezetting in Noord - Bandoeng neemt met de dag toe! Ook de Ked .... (?) soldaten voor Singapoer - Batik ...(?) - ....(?) zullen op Java worden toegelaten door Generaal Christofoor, zodat de aanvalskracht der geallieerden steeds groeien zal! en temidden van deze militaire concentratie leven 225.000 Europeanen en Indo-Europeanen, waarvan 65.000 Europese vrouwen en kinderen, die allen moeten geëvacueerd worden uit Bandoeng; naar Holland, Australië, Nieuw Zeeland. Zij wonen in

49

Vlnr. Herman Jan (1905-1980), Bestsy Harders (18741956), Elly (1903-1986), Jo (1872-1952), en Meta (1907-1996).. Foto beneden: Betsy Harders.

50

kampen en privaatwoningen, waarvan de meeste Europeanen mannen en vrouwen in kampen. In Grimati(?) waar ik geweest ben, zijn alle weerbare mannen gewapend. Tjuntin (?) ligt 13 km van Bandoeng, waar 12.000 vrouwen waren en waarvan 1200 zijn overleden. Je moeder en ik beginnen zich sterker te voelen! Ik kan al beter lopen en de oedemen zijn verdwenen. Ben de hele dag al op! Wij zijn niet alleen ingeschreven voor het vertrek naar Holland, doch zelfs ingeschreven op ‘t Hospitaalschip Oranje. Wij komen dus met de Oranje in Holland, dat staat vast! Van de afgelopen week Dinsdag werden we opgeroepen om binnen 24 uur gehaald te worden, doch de volgende dag werd de oproep weer geannuleerd, donderstel! We kunnen weer elke dag worden opgeroepen om te vertrekken van Batavia! We worden dan gehaald per autobus, onder sterk militair geleide, naar het vliegveld Andir? gebracht en per vliegtuig naar het vliegveld in Batavia gebracht en dan per auto naar de Oranje. Dat wij met de Oranje naar Holland komen staat dus vast! De Nieuw Amsterdam ligt in Singapore en gaat met Hollandse evacueés en Britse Soldaten naar Europa ten getale van 4600! Ook de Oranje zal heel wat vervoeren. Uit Bandoeng gaan 125 mensen, merendeels gestranden en zieken en ouden van dagen! Zo vaart hij ook hier uit Semarang en Batavia en vermoedelijk uit Soerabaja. Ik schrijf maar dagen vooruit en weet niet wanneer deze ver-

trekt- doch zal wel eerder in Holland zijn dan wij. Onze koffers zijn gepakt en staan gereed. Waarschijnlijk moeten we nog enige dagen wachten. Wellicht 3 of 4 of 5! We weten ‘t niet! Alles staat in verband met andere diensten? ( militair vervoer die de Oranje nog moet verwachten voor zijn vertrek, want er is ontzettend weinig scheepsruimte. Holland heeft zijn schepen ondergebracht bij de United N.R.L. een shippingpool. Ze varen in opdracht der Verenigde Naties. Demobilisatie vervoer van ex-krijgsgevangenen - reliefgoederen(?) - met deze schepen zijn de voornaamste taken van die schepen en zoo zitten meer Nederlandse schepen met Britsche troepen voor Nederland tot maart 1946 aan de Shipping Pool vast. België deed dit niet en krijgt zijn schepen terug na de oorlog; dus nu! Zie daar de reden waarvoor de Nieuw-Amsterdam en de Oranje telkens werden gebruikt voor andere doeleinden en de evacuées zoo lang moeten wachten! Doch eindelijk zullen we wel gaan! Je begrijpt hoezeer we verlangen om deze plaats te verlaten, waar je leven op ‘t spel stond en nog staat, doch waar de veiligheid allengskens toeneemt! Er zijn al kennissen die met mij in ‘t kamp waren, vervroegd dit verlieten, in Bandoeng woonden en nu al zijn doodgeschoten door de extremisten. Tijdens de Japansche bezetting was de veiligheid grooter dan nu! in de steden! Vorige week kreeg ik per luchtpost de rekening

51

Gedurende de oorlogsjaren woonde Herman J. Wijnne getrouwd met Mieke Rouma en kinderen Herman, Chris, Margriet, en Liesbeth boven de apotheek van der Meulen aan de Geldersekade in Amsterdam.

52

en verantwoording van dhr Kroese uit Amsterdam. Over den inhoud zal ik niet schrijven, doch we hopen dit na afzienbare tijd mondeling te doen. De rekening loopt van Mei 1942 t/m 15 September 1945. dus met Mei 1942 liep de rekening van de postcheque - en girodienst af. Mijn rekening met deze dienst loopt tot Mei (July) 1940, toen kwam de oorlog in Holland en kreeg ik van deze dienst geen berichten meer. Van Mei 1940 - Mei 1942 weet ik dus van de verantwoording der gelden van ontvangst en uitgaven niets af. Alleen de Hr. Keyser zend de gelden tot aan Juni 1940 September 1942 naar jou; ook dhr Kwak nog een bedrag, die dit niet nader definieerde. Dit komen we allemaal te weten als we in Holland mogen komen. De gelden van De Keyzer betreffen natuurlijk de keeren van die 2.5 jaar welke niet van ‘t giro zijn afgeschreven en voorgeboekt naar jou. Onze komst in Holland zal wel half Januari worden! Zoals ik schreef met het Hospitaal Schip met zieken- ouden van dagen en evacuées aan boord. Zondagavond 9 uur. Zo net hoorden wij per radio uit Holland dat de Oranje a.s. Woensdag 12 December uit Batavia naar Holland vertrekt. Nu is ‘t vertrek al meer gemeld. Mocht ‘t nu werkelijk er toe komen, dan vertrekken we Dinsdag 11 December uit Bandoeng om de groote tocht te ondernemen. De radio meldde tevens dat er in Diemen een wedstrijd op schaat-

sen plaatsgreep, omdat ‘t 10 graden vriest. Brrrr, toch zullen we er hier niet om blijven. Schrijf dus Herman! niet meer aan mij, ook niet over zaken! Ontvangt beiden van de familie de hartelijke groeten en als ook van ons, een spoedig weerzien julliie toewenschend. Groet de kinderen van ons. je Ouders PS Ik hoorde vandaag dat Generaal Christiaan, de opperbevelhebber van de Britsche legermacht carte-blanche had gekregen. Het gaat nu om de naaste toekomst, vermoedelijk zonder eenig pardon. Ook de Nederlansche strijdkrachten uit Senang ( Malakka) komen ......(?) en hebben divisies gevormd, gewapend met Canadeesche wapens! van Nederlandsch Indië. Maandag 10 december Vanmiddag 12 uur ontvingen we je brief van 26 November of 25 November. Door verschillende oorzaken van de binnenlandsche oorlog kwam deze zoo laat en bleef deze van Batavia zeker 7 dagen onderweg. Tot op dit ogenblik 2 uur namiddag zijn we nog niet opgeroepen om morgen te vertrekken, doch kan dit nog gebeuren. Ook de brief van Gerda van der Vygh ontvingen we gelijktijdig. Wil haar voorlopig bedanken, ook namens je moeder. Worden we vandaag niet opgeroepen, dan hoop ik je brief nog te beantwoorden. Beschouw dit PS als sluitstuk van deze brief! Vandaag en gisteren is

53

54

het hier nog rustig. Geen schot gelost! Zou ‘t zijn de stilte die den storm voorafgaat? Afwachten! Intussen, dank voor je prettige brief! 10 December 1945 Hedenmiddag 3 uur werden we opgeroepen! Dus vertrekken we morgen Dinsdag 11 December naar Batavia. We worden tussen 5-6 vm gehaald per auto- gebracht naar ‘t vliegveld Ander- per vliegtuig naar Batavia en vandaar naar de boot ‘Oranje’. Vertrek 12 December van Batavia! We zullen dus niet met Kerst of Oudejaar in Amsterdam zijn - doch als alles meeloopt volgend jaar 10 Januari. We zijn buitengewoon gevoelig en dankbaar voor jullie vriendelijke aanbod om bij jullie te komen logeren. We begrijpen jullie grote opoffering om zoveel ruimte voor ons af te staan, terwijl jullie woonruimte voor 7 personen zelf te klein wordt. We houden ons dus aan ons voornemen om eerst in een hotel ‘en pension’ te gaan en dan als alles zo’n beetje geregeld is naar Heemstede te gaan, reden waarom we dus van jullie aanbod geen gebruik kunnen maken! Over de verdere inhoud van je brief Herman zullen we ons wel spreken, doch niet schrijven, daar ik wat erg nerveus ben - en de tijd die ons nog rest zeer kort is. We hebben nog enkele dingen te doen. We danken ook Miek voor haar schrijven en aanbod logies, daar toch voor de gastvrouw heel wat zou komen kijken, als daar 2 oude lui komen logeren. Mama was erg blij met behoud van vele dingen uit ‘t huis. ‘t Huis in Heemstede is voor 2 misschien te groot! Het zou ons dus niet verwonderen als men ruimte eisch-

te voor evacuées. ‘t Liefst zouden we ‘t huis voor hoogen prijs willen verkoopen, dan zijn we van alle last af. Is er veel vraag naar huizen in Heemstede? Wellicht is er wel een liefhebber. Vooral nu; nu er zoveel woningen zijn verwoest! Doch maakt geen ruchtbaarheid aan deze zaak! Mocht je een ernstige reflectant ontmoeten dan zou je kunnen zeggen dat de eigenaar ( je vader) vermoedelijk niet ongenegen zou zijn ‘t pand van de hand te doen. Over verdere dingen zullen we spreken! En nu Herman-Miek tot over 4 weken, hopen we. Groet alle bekenden en Gerda van der Vygh van ons. Ontvangt zelf de beste wenschen en groeten van de familie hier- Elly-MetaEddy-Eugène en alsook je Ouders PS Informeer intusschen eens naar een geschikt hotel voor ons tegen de tijd van aankomst. Heerlijk dat jullie allen ons komt afhalen! Wat zal dat een ontmoeting zijn! Na zoo lange scheiding. Is er geen plaats in een hotel dan kunnen we nog altijd blijven logeren aan boord! Aan boord Hospitaalschip, Oranje 22 December 1945 Beste kinderen Sinds dinsdag 11 December j.l. zijn we aan boord van dit schip te Tantjong Priok vertrokken met opnemen van evacuées. Vrijdag naar Semarang met hetzelfde doel. Op de reede van Semarang lag een Engelsche Kruiser, die Zaterdag 15 December eendrachtig kanonnades uitoefende op de omgeving

55

Vermoedelijk een dispuuts dinner met tweede van links Jo Wijnne

56

van deze stad, om de extremisten te beschieten, die daar de Hollandse bevolking beletten de stad te naderen; dit alles betrekkelijk vlak in onze nabijheid op de reede. Zaterdagnacht, na ‘t opnemen van 300 evacuées in Semarang stoomden we weg en thans zijn we na bijna 8 dagen varen door den Indische Oceaan via Straat Soendra, vlak voor Aden, waar wij morgen Zondag hopen te arriveren om water op te nemen. 25 December denken we in de Roode Zee te varen en 27 December te Port Said te zijn! Ons wedervaren aan boord hopen we mondeling mee te deelen. Schriftelijk zou ‘t te uitvoerig zijn om in klein bestek mede te deelen. We hadden prachtig weer op den Oceaan en kalme N.O.Passaat en 7 dooden die aan de golven werden prijsgegeven, een bewijs dat we met ernstige patienten te maken hebben op de Ziekenzaal. De voeding is goed; echt Hollandsch! Goed wittebrood, Leidsche kaas, eieren, havermoutpap e.a. dingen bij ‘t ontbijt. Goede lunch om 1 uur en diner om 7 uur. Geen rijsttafel, die wij met Indië hebben verlaten. Wanneer wij in Holland komen, weten we niet. De een zegt 6 Januari, de ander 8. Ook weten we nog niet of de Oranje doorvaart naar Amsterdam of Rotterdam, vanwege ‘t mijnengevaar in de Noordzee. De een zegt: hij zal doorvaren onder convooi van Gibraltar af - de ander zegt: hij (de Oranje) blijft in Engeland- en wij komen met Engelsche schepen. Doch niets is met zekerheid bekend! Je leest ‘t wel in de couranten. In geen geval dus zullen we met Oudejaar in Holland zijn: doch 6 of 8 dagen later. Je mams en ik zijn gezond, ik ben nog onvast op de benen, doch dit betert elke dag! Zoo hopen we elkaar te zien bij den aanvang van 1946 in volle vrijheid! Wat niet kan gezegd worden van Indië waar we onder militair geleide naar ‘t vliegveld vertrokken, elk oogenblik angstig voor een aanval der verspreide en verslagen

extremisten, die den dood niet vreezen! Aan ‘t idee van vrijheid beginnen we nu wat te wennen. Dat steeds sterker wordt! Steeds in een omgeving te zijn, waar je door inlanders kan doodgeschoten worden is niet aangenaam. We ontberen liever de warmte dan langer zoo te leven. Vervuld van oprechte blijdschap zullen we jullie en je kinderen ontmoeten! een blijdschap die steeds groeit nu we elken dag dichter ‘t einddoel naderen. Ik hoop maar dat een vliegtuig uit Indië dezen brief meeneemt van Port Said of Suez naar Holland. We zullen elkaar heel wat te vertellen hebben! Voor logies hebben we een hotel gekozen. Welk hotel is nog onbekend. Daarvoor zorgt het ‘Roode Kruis’. Vragen zullen we maar niet stellen! die kunnen schriftelijk niet meer beantwoord worden. We wenschen jullie met de kinderen een prettige Kerst en gezellige Oudejaarsavond- die nu zoo heel anders zullen gevierd worden dan vroeger bij ons op de Nassaukade of in de laatste 6 jaar in Indië! Laat staan in de Roode Zee op een hospitaalschip! Toch heerscht hier een prettige geest, omdat we allen uit de gevangenkampen komen en we in vrijheid zijn. Dit verschil is te groot! Meta kon ‘t ook niet langer in Indië uithouden en zal haar best doen zoo gauw mogelijk naar Europa te komen. Ook Elly en de kinderen! Wij verlieten Bandoeng Dinsdag 11 December ‘s vm 5 uur! Na een 6.5 jarig gedwongen verblijf, gedeeltelijk onder Nipponsch regiem, in gevangenis en kamp! en ontliepen nog juist den hongerdood, die vooral mij snel naderde! We zien er nu al veel beter uit! door de Medische behandeling en betere voeding! Nou Herman-Miek, tot over 14 dagen hopen we! Groeten van ons aan de kinderen. Ontvang zelf de beste wenschen en groeten. Dat dit jaar voorspoedig voor jullie zijn moge! Dag! Tot straks! je Ouders

57

58

25 December Morgen te Suez. ‘t Wordt al koeler! Gisteravond-Kerstwijding! in de groote Leeszaal, met gewijden Zang.

Bezoek aan Elburg (Door Els Wijnne-van Wageningen) 18 augustus 1999 Ik had me veel voorgesteld van mijn bezoek aan Elburg. Ik had de geschiedenis gelezen: Elburg 1233 - 1933, geschreven door Dr H.J. Olthuis, Ned. Hervormd Predikant te Rotterdam, maar geboren in Elburg. In het hoofdstuk ‘ Oorlogsherinneringen uit de jaren 1794 en 1795 las ik dat ‘ Op den 1sten Februari 1793 de Nationale conventie uit naam der Fransche Republiek den oorlog aan Engeland en de Republiek der Nederlanden had verklaard. Elburg heeft veel te lijden gehad van deze invasie. Een lange rij van namen van burgers, wier huizen vernield werden. Onder hen ook Hendrik Arent Wijnne en Willem Deetman, van de bekende touwslagersfamilie en voorouder van Deetman, huidig burgemeester van Den Haag. In 1809 tekende burgemeester H.A. Wijnne als president van het instituut, een convenant betreffende de oprichting van het Instituut van Kinsbergen, genoemd naar de gulle investeerder Admiraal van Kinsbergen. Een befaamde kostschool, met binnen-en buitenlandse leerlingen, die konden

kiezen uit een pakket van 17 vakken. In de slag bij de Doggersbank op 5 augustus 1781, de enige schermutseling tijdens de Vierde Engelse oorlog, weet Van Kinsbergen de vijand na zes uur van het strijdtoneel te verjagen. Na zijn pensionering wordt de adjudant-generaal van Willem V de weldoener van Elburg. In 1880 verloor de school de Latijnse afdeling, waarna de neergang inzet. Op deze school zat Herman’s overgrootvader, die later naar Middelburg is verhuisd en zijn vriend Wijnand v.d. Meulen, later apotheker op de Geldersekade in Amsterdam. Ooit kocht ik een oude, fraai gekleurde gravure met zicht op het stadje. Helemaal rechts staat de houtzaagmolen van J. Wijnne. Lang had ik mij verdiept in de geschiedenis van de familie Wijnne. Ik had contact gezocht met Ruud Wijnne, leraar in Elburg. Ik had zoveel gefantaseerd over dit oude vestingstadje, waar de voorouders van Herman vandaan komen, dat ik mij nauwelijks kon voorstellen, dat het moderne leven hier vat op zou kunnen hebben. In ieder geval scheen de zon, toen ik vanuit Harderberg met de bus in Elburg aankwam. (Er komt geen trein in Elburg) Omdat ik wat dingen wilde opzoeken in het archief, had ik voor twee nachten een

59

Gebruikte auto’s van alle merken U vindt bij ons een ruime keuze gebruikte auto`s van alle merken. De auto`s worden afgeleverd met een grote onderhoudsbeurt en BOVAG garantie. Bij autolijst vindt u de actuele voorraad met foto en een duidelijke beschrijving. Autobedrijf Wijnne Oude Harderw wg 73 8085 PG Doornspijk Tel: 0525-682433 Fax: 0525-683297 Mail Autobedrijf Wijnne Bezoek Website

60

kamer gereserveerd in het enige hotel ter plekke, Hotel Elburg in de Smedestraat. Ook daar had ik romantische voorstellingen van. Een heel oud fraai hotel, waar de vroegere familie al in de gelagkamer had gezeten en waar tot op heden niets was veranderd. Maar toen ik aankwam, was er niemand en bleek dat ik de sleutel ergens anders kon halen. Met de sleutels in de hand, kon ik zelf naar mijn kamer gaan. Gelukkig had ik een tweepersoons kamer gevraagd, maar desalniettemin was het een heel klein hokkie met twee uiterst eenvoudige houten bedjes. Geen behoorlijke stoel om op te zitten, dus ongelukkig voor mijn veel geplaagde rug. Snel naar buiten gegaan om nu eindelijk eens met eigen ogen te aanschouwen, hoe dit historische stadje erbij ligt. Er was markt in de Beekstraat. Overal prachtige oude huizen. Een rondwandeling gehaald bij het VVV. Bij Bruna, de enige boekwinkel in Elburg, wat boekjes gekocht. Zoals: 25 jaar Arent Thoe Boecop, Elburg op zicht, een uitgave van de Oudheidkundige vereniging Arent Thoe Boecop en Het Molenboek, waarin een advertentie uit het OverVeluwsch Weekblad van 1858: Bekendmaking H.R. Balk en J. Wijnne te Elburg maken bij dezen bekend, dat de door hun opgerigte Houtzaagmolen thans in volle werking is, en dat bij hen tegen aannemelijke prijzen te bekomen zijn, of zoo spoedig mogelijk gereed gemaakt worden, alle Soorten van gezaagde Vuren, Grenen en Eiken Houtwaren. Als ook dat door hen tegen loon gezaagd worden, alle soor-

ten van Boomen, onverschillig van welk soort, lengte of dikte. Elburg, den 20 Febr. 1858 Ik heb gesproken met een oude man die voor zijn huis zat en ik vertelde hem het doel van mijn bezoek aan Elburg. Natuurlijk kende hij ook Ruud Wijnne; ‘een aardige man met een donkere baard’. En even verderop, om de hoek, ja, daar had vroeger ook een Wijnne gewoond, in een heel mooi huis. Nog even naar de haven en langs de vestingmuur. Wat een prachtige vergezichten. Dan helaas snel terug naar het hotel, vanwege een flinke onweersbui. Het licht op de kamer is slecht, je kunt er niet bij lezen. En er is dus geen fatsoenlijke stoel. Mijn rug speelt op. Even op bed liggen maar. Het matras is keihard en het kussen is al even beroerd. In de kamers boven en naast mij joelende en stampende kinderen. Het restaurant van het hotel, “Grand Café” genoemd, is donkerbruin en zeer onaantrekkelijk. De mensen die er zitten trouwens ook. Ben gaan eten in Restaurant De Haas, op de hoek van de Zuiderkerkstraat en de Jufferenstraat. Een tafelcapaciteit van 600 personen! Dat belooft niet veel goeds. Het was er hartstikke vol, maar de gebakken schol met ravigotesaus was heerlijk. Teruglopend door de Jufferenstraat, klinkt vanuit een pand, vlak naast het statige van de notaris, keiharde housemuziek. De jongeren van Elburg scheuren rond op brommers en scooters of staan als hangjongere op het marktpleintje. Ik las dat de bewoners rond de Vischpoort al een actiegroep hebben gevormd om tegen lawaai-overlast te ageren.

61

62

Nu is het 8 uur ‘s avonds. Wat moet ik nog verder doen? Het is te laat om onaangekondigd naar Ruud Wijnne en zijn familie te gaan. Ik kan niet nu al naar bed gaan. Het stadje is prachtig maar het is al spoedig totaal uitgestorven. Groentewinkel: ‘Knijpt u s.v.p. niet in onze vruchten, want wij knijpen ook niet in u’. De overbuurman in de Smedestraat heeft net als alle anderen, potten met bloemen en planten voor het huis staan. ‘Please keep off the grass’ en bij de teil met waterplanten: ‘geen drinkwater’. Duidelijk een stadje met een jaarlijkse toeristenplaag. In de Vischpoortstraat, bij de Smeesteeg, zag ik nog: snoepboetiek ‘De Snoepdeuze’! De kwaliteitsslager Beekman in de Smedestraat is al om half zeven ‘s morgens aanwezig en je kan vanuit het hotelbed horen dat hij de lapjes plat slaat. Elburg is een gaaf vestingstadje. Veel variatie in historische panden. Overal voor de deur bloeiende planten in potten. Daar is veel werk van gemaakt. Ik vond het interessant om te zien dat de stadsgracht en delen van de stadsmuur en de stadswal in tact zijn gebleven. Vooral leuk om nu eens in het echt te zien hoe die huisjes, destijds voor arme sloebers, tegen de vestingmuur aangebouwd zijn. Sommige zijn mooi gerestaureerd. Op het terras in de Jufferenstraat wemelt het van de mussen- hier in Amsterdam zijn ze bijna uitgestorven. Soms zitten er wel tien op een tafeltje, met hun kop diep in de lege koffiekopjes of ijscoupes. In de Grote of St. Nicolaaskerk speelde een barokensemble. Zij voeren 60 werken van Bach uit. Alles op CD’s, gesponsord en verkocht door drogisterijketen ‘Het Kruitvat’. Het klonk in ieder geval prachtig. De nacht in het hotel was een ware ramp. Het bed was zo hard, dat ik de volgende dag helemaal kreupel opstond. Ik kan hier echt niet nog een nacht blijven en dat heb ik de eigenaresse uitgelegd. Ze had er geen probleem mee. Eigenlijk zou ik dus deze dag besteden om naar het archief te gaan. Ik

voelde me echter zo ellendig dat ik besloot eerst op zoek te gaan naar een goed bed. Eerst wachten op de bus naar Nunspeet in het bushokje buiten de stadsmuur. Al het glas was eruit geslagen, het was helemaal volgekalkt, bankjes eruit en leuzen als: Sieg Heil, Nunspeet Hooligans, een hakenkruis en iets over Turken. Er is in geen velden of wegen een bus te bekennen. Er waait een flinke zuid-westen wind en het giet. Een vriendelijke automobilist is bereid mij af te zetten bij Hotel Vennendal in Nunspeet. Gelukkig hebben zij een kamer, maar voor slechts één nacht. Ik kan het niet opbrengen die dag om alsnog naar het archief te gaan, ik was nogal laat opgestaan. Ben wel met de bus teruggegaan naar Elburg om daar nog wat rond te wandelen. ‘s Avonds gegeten in het hotel. Er werd een thema avond gehouden. Frankrijk staat dit keer centraal. Alle gasten zitten bij elkaar aan lange dinertafels, onder grote parasols, vanwege de Franse sfeer. Er worden ‘live’ chansons gezongen. Lijkt op Vlaams. Ook worden er sketches opgevoerd. Op z’n Frans uitgedoste kelners, met een alpino op of een gendarmerie cap, draven af en aan. Op mijn verzoek mag ik alleen eten in de wintertuin. Men begrijpt overigens niet dat ik dat wil. Ik krijg een heerlijke mosterdsoep met zalm geserveerd. Het is doodstil in de wintertuin. Er zit nog een Engelse dame met een pot thee en we hebben een aardig gesprek. Een man met pet op komt binnen en gaat wat klooien achter de vleugel. Als hij klaar is, vraagt hij: ‘vond u het mooi?’ Nou, zei ik sjagereinig, ik vond het nou juist zo lekker stil hier. Onverstoorbaar ging hij verder:‘Ik wilde u niet storen, maar ik heb even 10 minuten pauze. Ik speel gitaar en ik zing liedjes van Brel’. Ach, dat is mooi, zei ik. Ik hoorde net bij de keuken, vervolgde hij, dat ze het hadden over een dame, die het eten apart wilde hebben. Bent u dat? Ja, dat ben ik, ik houd niet van eten in groepsverband, zeker niet als ik de mensen niet ken. ‘Nee, daar houd ik ook niet van, maar het is mijn werk. Ik ben

heel gevoelig en een beetje filosofisch ook, ging hij verder. Ik zou u daarom toch willen vragen of u even wilt komen luisteren. Ik speel nog een half uur en ik zal mijn mooiste liedjes voor het laatst bewaren. Ne me quitte pas, bijvoorbeeld. U moet echt even uw hoofd om de hoek van de deur steken. Tegen zoveel overredingskracht was ik niet opgewassen. Dus ging ik er met mijn koffie heen. Hij zong inderdaad heel mooi en het laatste lied was ‘ Au Port d’Amsterdam’, speciaal voor mij. Dat ik dat nog mocht meemaken!

63

Verloving van Ernst Wijnne en Martha Nijhoff. Van links naar rechts, bovenste rij: Gerard Pekelharing, vader Geert Nijhoff, moeder Lina Wijnne-Reepen, Hein Wijnne, vader Arend Johan Wijnne. Onderste rij: Greta PekelharingWijnne, Martha Nijhoff, Ernst Wijnne, moeder Francine Nijhoff-Glas, Anneke Nijhoff. Vooraan: Tootje Pekelharing.

64

Huwelijk’s etentje in Santpoort. V.l.n.r.: Ria van Wageningen, Ans, Dorothe, Herman Johan, Els Wijnne-van Wageningen, Herman, Mieke Rouma, Lisa, Herman van Wageningen, Margriet, en Fre.

65

Wim

Hans

Janneke

Herman

Margriet

Gerrit?

Els

H.J.

Gwen

Gerhard

Klaas

Anna

Rachelle

Henri

68

Met dank aan: Hennie Wijnne Wim Wijnne (Heerlen) ??? Wijnne (@@@ fotos Jo Wijnne etc.) Ruud Wijnne (Elburg) Amanda Vos Sjouke de Vries (Wijnne & Barends) Monique Kits (Wijnne & Barends) Het Streekarchivariaat Noordwest Veluwe De hoofdlijn van de Nederlandse geschiedenis (http://www.geschiedenis.com)

69

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

No title

Recommend Documents