No title

BEELDKWALITEITPLAN DRACHTSTERVAART

28 JUNI 2001

beeldkwaliteitplan Drachtstervaart

INHOUDSOPGAVE

-3-

pag.

1

Inleiding

5

2

Het beeldkwaliteitplan

5

3

4

5

2.1 Aanleiding voor het beeldkwaliteitplan 2.2 De procedure

5 6

2.3 Architectenkeuze 2.4 Beoordeling woningbouwplannen

6 6

2.5 Begeleiding vormgeving openbare ruimte

6

Ruimtelijke uitgangspunten 3.1 Het plangebied

7 7

3.2. Het stedenbouwkundig plan 3.3 De ambitie

7 7

3.4 Algemene architectonische uitgangspunten 3.5 Duurzaam bouwen

7 8

Beschrijving deelgebieden

9

4.1 Ligging deelgebieden 4.2 In de luwte I

9 10

4.3 In de luwte II 4.4 In de luwte III

13 15

4.5 Parkzoom 4.6 Waterzoom I

16 17

4.7 Waterzoom II 4.8 Archipel

18 19

4.9 Haveneiland

20

Inrichting openbare ruimte 5.1 Algemene principes

21 21

5.2 In de Luwte I, Parkzoom 5.3 In de Luwte II, Waterzoom I

22 24

5.4 In de Luwte III, Waterzoom II 5.5 Archipel

26 27

colofon

30


1

INLEIDING

2

-5-

HET BEELDKWALITEITPLAN

Het project Drachtstervaart is een ambitieus plan voor een nieuwe woonwijk van circa 800 woningen aan de westzijde

In deze nota worden de beeldkwaliteitsaspecten voor het westelijk en overgrote deel van het project Drachtstervaart

2.1 Aanleiding voor het beeldkwaliteitplan Bij het totstandkomen van een nieuwe woonwijk spelen het

van Drachten, in combinatie met het opnieuw openleggen van de Drachtstervaart vanaf het centrum van Drachten in weste-

uitgewerkt. Het oostelijk deel van het project Drachtstervaart, het Molen-

bestemmingsplan en het welstandstoezicht een belangrijke rol.

lijke richting. De gemeente Smallingerland leefde al enige tijd met de idee

eind tussen de Noorder- en Zuiderhogeweg en het centrum van Drachten, valt, evenals de woonschepenhaven aan de

In het bestemmingsplan zijn globale voorwaarden aangeven ten opzichte van het mogen realiseren van woningbouw. Het

de Drachtstervaart door te trekken tot aan het centrum. Tegelijkertijd zou dan op de onderhavige locatie woningbouw

westzijde, buiten het kader van deze nota. Deze onderdelen zullen apart aan de orde komen.

betreft hier bijvoorbeeld de gemiddelde dakhelling, bouwhoogte, aantal lagen e.d. Het bestemmingsplan stelt geen ei-

gerealiseerd kunnen worden. Daar er bij de gemeente onvoldoende middelen aanwezig waren en doordat in het plan-

Het project Drachtstervaart kent verschillende deelprojecten. Deze nota valt onder het deelproject planoptimalisatie en

sen aan de vormgeving. Alvorens men aan het ontwerp van een bouwplan begint wordt het bestemmingsplan ge-

gebied milieutechnische problemen ten aanzien van de aanwezige vuilstort en het aan de noordzijde grenzende industrie-

beeldkwaliteit. De nota is in opdracht van en in samenwerking met HBG

raadpleegd. De welstandscommissie toetst een ingediende bouwaanvraag

terrein voor enige belemmeringen zorgden, werd realisatie voorlopig uitgesteld.

Vastgoed en de Wind Groep opgesteld door Derks Stedebouw en K3 architectuur en planning. Het stedebouwkundig

op redelijke eisen van welstand, waarbij niet alleen naar het bouwplan, maar ook naar de directe omgeving wordt geke-

De Wind Groep zag mogelijkheden de problemen op te lossen door de vuilstort op te bergen in een geluidwal, waarmee de

ontwerp is in hetzelfde samenwerkingsverband tot stand gekomen.

ken. Indien een ingediend bouwplan niet voldoet, kan het plan worden afgewezen. Het welstandstoezicht functioneert in de

geluidsoverlast van het industrieterrein beperkt werd en woningbouw mogelijk gerealiseerd kon worden. De Wind

Voor het project Drachtstervaart wordt gestreefd naar het realiseren van een wervend en hoogwaardig woonmilieu met

meeste gevallen pas als het ontwerp van het bouwplan gereed is.

Groep realiseert nu het Drachtstervaartproject, waarbij H.B.G. Vastgoed een groot deel van de kavels zal afnemen en be-

een eigentijds karakter, passend bij de ligging aan het water en het bijzondere karakter van het project. De architectoni-

In dit geval wordt een tussenstap gemist, waarbij in de loop van het ontwerpproces sturend kan worden opgetreden om

bouwen.

sche kwaliteit van de woningen en woonomgeving moet hoog zijn.

een zo hoog mogelijke kwaliteit van de architectuur en de omgeving te bereiken. In deze tussenstap speelt het beeldkwaliteitplan een belangrijke rol. De ambitie van het plan wordt ermee verwoord. Het doel hiervan is dat de architectuur van een hogere kwaliteit is dan normaal verwacht mag worden.

-6-


Beeldkwaliteit heeft in zijn algemeenheid betrekking op:

2.2

De procedure

2.4

Beoordeling woningbouwplannen

- De ruimtelijke karakteristiek van de omgeving. - De onderdelen van het huidige karakter die moeten wor-

Bij het totstandkomen van de ruimtelijke ontwerpen voor Drachtstervaart spelen het beeldkwaliteitplan en de

Slechts het voorlopig ontwerp zal worden besproken met het

den veranderd, gehandhaafd of versterkt. - De nieuwe onderdelen die moeten worden toegevoegd.

architectuurcoördinatie een grote rol: - Het beeldkwaliteitplan komt tot stand in overleg met het

architectuurcoördinatieteam, bij voorkeur in aanwezigheid van een welstandsgedelegeerde. Na goedkeuring door het

- De wijze waarop een gebouw in de omgeving moet worden geplaatst.

deelproject planoptimalisatie en beeldkwaliteit. Vooroverleg vindt plaats met de welstandscommissie. In het kader

architectuurcoördinatieteam van het voorlopig ontwerp kan het bouwplan verder worden uitgewerkt tot een definitief ont-

- De kenmerken die een gebouw moet bezitten.

van het besluit tot het overgaan van de projectovereenkomst wordt het beeldkwaliteitplan op de voet van

werp. Bij de aanvraag van de bouwvergunning volgt de gemeente

In het beeldkwaliteitplan komen tenminste aan de orde: - Bebouwingstypologie.

artikel 9.1 lid 2 van de Bouwverordening vastgesteld en vormt het aldus (mede) toetsingskader voor de welstands-

de hiervoor vastgestelde standaard-procedure. Deze procedure houdt onder andere in dat het bouwplan wordt getoetst

- Dakrichting en dakvorm. - Bouwhoogte.

beoordeling van bouwplannen voor in het projectgebied te realiseren bebouwing. Op deze wijze vormt het beeld-

door de welstandscommissie (Hûs en Hiem). De welstandscommissie zal het advies mede baseren op het beeld-

- Schaal, verscheidenheid, uitstraling. - Verbijzonderingen, accenten.

kwaliteitplan onderdeel van het gemeentelijk ruimtelijk beleid.

kwaliteitplan.

- Kleuren en materialen van gevels en daken. - Inrichting onbebouwde ruimte.

-

De architectuurcoördinatie wordt verzorgd door een team bestaande uit Derks Stedebouw, K3 architectuur en plan-

2.5

Het beeldkwaliteitplan is bedoeld voor:

ning en de projectcoördinator (Wind Groep). Het architectuurcoördinatieteam begeleidt en inspireert het

Hoewel in het beeldkwaliteitplan in hoofdzaak wordt gesproken over de beeldkwaliteit van de bebouwing, is de inrichting

- De gemeente. In het beeldkwaliteitplan wordt het architectuurbeleid ten aanzien van de uitwerking van het plan

planvormingsproces vanaf de architectenkeuze tot de ontwerpen voor woning en woonomgeving.

van de openbare ruimte vaak van doorslaggevend belang voor de uiteindelijke kwaliteit van het plan. Het beeld van

Begeleiding vormgeving openbare ruimte

aangeven. - De welstandscommissie die de toetsing van de bouwplan-

In het kader van de verkoop en overdracht van particuliere

plein, straat, singel, oevers, parkeerplaats, havens en beplanting behoeft derhalve nadere definiëring in het kader van het

nen baseert op het beeldkwaliteitplan. - De realisatoren van woningbouw in het plangebied, zoals

kavels zal Wind Groep er zorg voor dragen dat de woonbebouwing c.a. op de kavels wordt gerealiseerd krachtens

beeldkwaliteitplan. Basisprofielen, kleuren materiaalgebruik dienen daarin tevens te worden vastgelegd. In de verdere uit-

door het architectuurcoördinatieteam goedgekeurde, voorlopige ontwerpen voor de bebouwing.

werking is het beeldkwaliteitplan het referentiekader waar de bouwen woonrijptekeningen op zullen worden getoets door

projectontwikkelaars en individuele kopers van kavels.

de gemeentelijke stedebouwkundige. Tijdens het planvormingsproces zal hierover op de juiste mo2.3 Architectenkeuze De architectenkeuze is in principe vrij. Voor de projectmatig te

menten overleg plaatsvinden tussen de verschillende gemeentelijke afdelingen en de bij het planproces betrokken

ontwikkelen kavels worden door de ontwikkelaar(s) architecten voorgedragen, die zich dienen te verenigen met de eisen

partijen, waaronder het architectuurcoördinatieteam. Belangrijk is dat alle disciplines hun inbreng kunnen leveren en ach-

van het beeldkwaliteitplan. Het architectuurcoördinatieteam heeft een adviserende rol en houdt een briefing voor elk

ter het eindresultaat staan.

project(onderdeel) met de betrokken architect(en) bij de start van het ontwerpwerk. Vervolgens toetst het coördinatieteam een voorlopige ontwerpschets op de meegegeven ontwerpuitgangspunten van de briefing.


3

RUIMTELIJKE UITGANGSPUNTEN

3.3

Ambitie

-7-

waarbij de link met het handelsverleden van Friesland een

De idee voor het graven van de Drachtstervaart, is ingegeven door maatschappelijke behoeftes. In vroeger dagen werden

belangrijke kan spelen.

3.1 Het plangebied Het plangebied ligt in het westelijk deel van Drachten. Het

over de Drachtstervaart allerlei goederen aan- en afgevoerd, die de Drachtster bevolking consumeerde en produceerde.

Kortweg kan gesteld worden, dat de goederen die vroeger vanuit Engeland en Scandinavië werden gehaald, nu worden

plangebied beslaat een langgerekt gebied langs de Drachtstervaart met een lengte van bijna drie kilometer. Het plan-

Toen het vervoer over land sterk werd verbeterd, nam het goederen- en personentransport over het water snel af: ver-

vertaald naar beeldkenmerken die vanuit Engeland en Scandinavië naar Friesland worden gebracht. Dit houdt in dat

gebied wordt aan de westzijde begrensd door Buitenstvallaat en aan de oostzijde door de Noorder- en Zuiderhogeweg. Aan

voer per trein, tram of automobiel gaat immers veel sneller. De Drachtstervaart verloor daarmee zijn oorspronkelijke func-

voor de verschillende planonderdelen naar Engeland en gebieden rond de Oostzee wordt verwezen.

de noordzijde is het industriegebied De Haven gelegen. Aan de zuidzijde ligt de woonwijk De Drait en de woonbuurten

tie en verwaarloosde als snel. Derhalve werd besloten de vaart grotendeels te dempen. De extra ruimte die zo ontstond,

De ruimtelijk ambitie voor het plangebied, die ten grondslag

Sydwende en Fonejacht. Het plangebied betreft het westelijk en grootste gedeelte van

kon benut worden voor het toegenomen autoverkeer.

ligt aan het stedenbouwkundig plan en de verdere uitwerking kan als volgt worden omschreven:

het project Drachtstervaart. Het oostelijk deel van het project, het Moleneind tussen de Noorder- en Zuiderhogeweg en het

In deze moderne tijd ontstaat de drang naar mogelijkheden voor recreatie, het liefst zo dicht mogelijk bij huis. Het project

- Het plan moet een bijzonder aantrekkelijk en leefbaarwoongebied worden.

centrum van Drachten, valt buiten het kader van deze nota. Ook de woonschepenhaven aan de westzijde van het plan-

Drachtstervaart speelt daarop in, door rondom de woningen een aantrekkelijk milieu te creëren voor liefhebbers van de

- Hoge stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit en samenhang in het gebied. Hoogwaardige en duurzame

gebied wordt in deze nota buiten beschouwing gelaten.

watersport. Het plan toont zich dan ook als een waterrijk geheel met eilanden, havens, kades, ligplaatsen, etc.. In dit con-

vormgeving van woningen woonomgeving. - De wijk moet aantrekkelijk zijn voor dagtoerisme via het

cept hoort natuurlijk ook het opnieuw uitgraven van de Drachtstervaart tot aan het centrum, teneinde het voor de plezier-

water. - De wijk moet een visitekaartje vormen van de Gemeente

3.2

Het stedebouwkundig plan

Enerzijds lange zichtlijnen, openheid en ruimte. Anderzijds geborgenheid, intimiteit en diversiteit in samenhang.

vaart mogelijk te maken op een attractieve manier Drachten aan te doen.

Smallingerland, de Wind Groep en H.B.G. Vastgoed.

Kort gezegd ligt hierin de essentie van het plan. Het eerste kreeg gestalte in de geprojecteerde vaarten, parallel aan de

Er is dus een verschuiving van beroeps- naar pleziervaart voor nodig geweest om de Drachtstervaart te herstellen. Dit

3.4

Drachtstervaart en de gestrekte dijkbebouwing daarlangs. Het tweede kreeg vorm in de verschillende havenkommen in een

gegeven vormt de basis voor het beeldverhaal voor de beeldkwaliteit van het plan.

- Voor de architectonische vormgeving en de materiaalkeuze is de ligging aan het water bepalend. Hierbij moet gedacht

Algemene architectonische uitgangspunten

steeds veranderend, omarmend gebaar, de zacht glooiende taluds, hoogteverschillen en beschutte plekjes daartussen in.

In het Friese landschap zijn nog vele overblijfselen van een

De vaarten symboliseren de lange reizen, de havenkommen een behouden thuiskomst. Meer prozaïsch bestaat het plan

rijk (handels)verleden zichtbaar. De handel verliep destijds grotendeels over water en voerde de mensen onder meer

uit een aantal onderdelen: - de drie (schier)eilanden aan de noordzijde ontstaan uit het

naar Engeland en de noordeuropese landen, waarvandaan de meest uiteenlopende goederen werden gehaald.

de bouwvolumes, de plaatsing van de gevelopeningen, de keuze van kleuren en materialen e.d. moet van hoge kwali-

De Drachtstervaart is in eerste instantie aangelegd ten be-

teit zijn. Hiervoor wordt verwezen naar de sfeer- en referentiebeelden, zoals die in dit boek zijn opgenomen.

interfereren van de landontsluiting en de water ontsluiting die elkaar op die manier niet hinderen;

worden aan heldere bouwmassas, in een lichte en luchtige structuur. Te denken valt aan houtbouw met open aanbouwen in een open structuur. - De architectuur moet hoogwaardig zijn. De compositie van

- een parkzoom die tevens waterzoom is en transparantie vraagt;

hoeve van de verveningsactiviteiten ten oosten van Drachten. Daarnaast stond de Drachtstervaart in verbinding met de

- De kleur van kozijnen, ramen en deuren is in beginsel vrij. - Ranke detaillering van gootafwerking, overstekken, erkers,

- een archipel, die afgesloten van de doorgaande watergangen toch haar beslotenheid paart aan een grote natuur-

doorgaande vaarroute richting zuidoost Friesland en Drenthe en werd daardoor ook gebruikt als onderdeel van een

horizontale en verticale accenten. - De dakhellingen, dakvormen, goothoogtes en nok-

lijke openheid; - en een meer stedelijk slot in het westen met openbare

handelsroute. Nu de vaart niet meer voor handelsdoeleinden wordt gebruikt, maar recreatief gebruikt zal worden, dient

kades en oevers.

daarbij een nieuw, herkenbaar beeld geschapen te worden,

richtingen moeten, afhankelijk van het deelgebied, nauwkeurig op elkaar worden afgestemd. - De bruikbaarheid van de kapverdiepingen moet zodanig

-8-


zijn, dat dakkapellen als latere toevoeging vermeden kun-

beschut bouwen.

nen worden. - Indien toegepast, dienen zonnepanelen in het ontwerp van

Verkeersstructuur

de woningen geïntegreerd te worden. - De woningen moeten zijn voorzien van logische opstel-

- Het hele plangebied zal worden ingericht als 30-km zone. Doorgaand autoverkeer zal zoveel mogelijk worden tegen-

plaatsen voor vuilcontainers, uit het zicht vanaf het openbaar gebied. - Erfafscheidingen worden tezamen met de woningen vormgegeven. Afhankelijk van de locatie wordt er voor een groene of een harde erfafscheiding gekozen. - Erfbestratingen dienen aan te sluiten bij het architectonisch ontwerp van de woningen en de inrichting van het aangrenzende openbaar gebied.

gegaan. - De verkeersinfrastructuur moet beperkt van omvang zijn. Dit levert besparingen op van materiaalgebruik en bevordering van infiltratie van het regenwater. - Gesloten verhardingen moeten zo min mogelijk worden toegepast. Materiaalgebruik - Gebruik van duurzame materialen. - Beperkt gebruik van grondstoffen.

3.5 Duurzaam bouwen Bij het stedenbouwkundig planontwerp is de aanzet gegeven

- Beperkte toepassing van milieubelastende materialen. - Toepassing van natuurlijke materialen, met name

voor duurzame architectuur en stedenbouw. Er wordt een hoogwaardig woonmilieu gecreëerd met grote toekomst-

keramische dakpannen, gebakken gevelstenen e.d. - Gebruik van duurzaam geproduceerde houtsoorten, bij-

waarde. Het plan wordt primair ontworpen vanuit de behoefte voor de mens en niet in eerste instantie vanuit de minimale

voorbeeld hout met het Keurhout-keur.

maatvoering horend bij de regelgeving en standaard bouwmaterialen.

Waterhuishouding Gedacht wordt aan:

Energiegebruik

- Vasthouden van gebiedseigen schoon water. Regenwater moet zoveel mogelijk ter plekke kunnen inzijgen. Overtollig

Voor de uitwerking van de plannen wordt aansluiting gezocht met Het Nationaal Pakket Duurzame Stedenbouw en Het Na-

regenwater zal zoveel mogelijk via het maaiveld worden afgevoerd naar het oppervlaktewater.

tionaal Pakket Duurzaam Bouwen voor de woningbouw. De extra inspanningen die nodig zijn om de ambitie te kunnen

- Besparen van gebruik van (drink-)water, door hergebruik van grijswater, toepassing van hemelwater, oppervlaktewa-

halen, voorzover relevant in het kader van het beeldkwaliteitplan, kunnen worden gezocht in:

ter en grondwater. Gedacht kan worden aan een collectieve plaats voor de opslag van grijswater.

- Toepassen van passieve zonne-energie door zongericht verkavelen, serres, wintertuinen en grote glasoppervlaktes op het zuiden, weinig glas aan de schaduwzijde. - Toepassen van actieve zonne-energie door gebruikmaken van zonneboilers en fotovoltaïsche systemen. Dit is mede afhankelijk van subsidies. - Beperken energieverliezen door compact, gelijkmatig en

- Herstellen van de natuurlijke waterhuishouding door de aanleg van zuiveringsmoerassen en circulatie binnen het watersysteem. Beluchting kan plaatsvinden door middel van fonteinen en kunstwerken. - Aanleg van natuurvriendelijke oevers.


4 4.1

BESCHRIJVING DEELGEBIEDEN

in het vorige hoofdstuk.

Ligging deelgebieden

Bij iedere aanduiding van kleuren, materialen, vormen en dergelijke moet worden gelezen overwegend. De referentie-

In dit hoofdstuk worden de ruimtelijke uitgangspunten per deelgebied verder aangescherpt.

beelden zijn collages. Dit zijn bij elkaar gebrachte beeldfragmenten die samen uitdrukking geven aan de beoogde

Gedurende vele eeuwen is Friesland op het gebied van met name handel en cultuur sterk georiënteerd geweest op Enge-

sfeer voor de verschillende deelgebieden. In de onderstaande verkaveling zijn de verschillende deelgebieden benoemd.

land, Schotland en de noord-europese landen rond de Oostzee. Dit heeft ertoe geleid dat in het project Drachtstervaart is gekozen voor leidende themas per deelgebied, die zijn ontleend aan deze historische relatie van Friesland, zoals beschreven

-9-

- 10 -


Denemarken en Engeland als dichtstbijzijnde reisdoel. De Engelsen met hun duidelijke vormentaal en verbondenheid met het landschap, robuust op de grond en de transparante filigraine van de belle etage. De Denen met hun gemeenschapsgevoel: wonen in gemeenschappelijk groen, architectuur van licht en lucht, de elegantie van een vikingschip. Alles te karakteriseren als de Engels/Scandinavische architectuur van de Zweedse Engelsman Ralph Erskine.


4.1

In de luwte I

Thema - Dijkwoningen : Engeland/Edinburgh - Overig gebied: Denemarken Realiseringswijze - Projectmatig/seriematig (professionele opdrachtgever en architect) - Civieltechnische infrastructuur (situering, kade, parkeren, wegen) voor iedere waterhof gelijk. H.o.h.-maat van woningen voor iedere waterhof gelijk. - Aankleding van waterhoven (kade-afwerking, straatmeubilair) passend bij woningontwerpen en variërend per hof. Hoofdvorm - Woningtypologie: . dijkwoningen: brede eengezinsrijenwoningen in met gras begroeide dijk. Wonen op de eerste verdieping met een uitgebouwde erker aan de voorzijde. .

.

waterhofwoningen: rijenwoningen. Wonen op de eerste verdieping met overkragend terras over parkeren en berging. waterwoningen: stadswoningen of appartementen.

. boothuizen: vrij - Bouwhoogte: 3 lagen met kap - Dakvorm: . dijkwoningen: licht hellende daken in lessenaar of zadel.

dak waterhofwoningen: expressief, overstek

. .

waterwoningen: expressief, overstek boothuizen: vrij

- 11 -

- 12 -


.

waterhoven/filigraine

.

boothuizen

Kleuren en materialen - Gevels: . .

waterhoven: vrij, grote variatie, frisse kleuren overige woningen: donkere warme kleuren, hout, steen

- Daken: voorkeur voor lichtgewicht materialen. Inrichting erven - Bijgebouwen: niet van toepassing. - Erfscheidingen: groen. Langs en tot een afstand van 5 m uit de oevers mogen geen doorgaande erfscheidingen hoger dan 1 m worden toegepast. In de overige situaties mogen rond de achtertuinen erfscheidingen tot 1,8 m hoogte worden toegepast. Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten groene erfscheidingen worden gemaakt, bijvoorbeeld begroeide gaashekken of beplanting met inheemse soorten, als els, haagbeuk, wilg, e.d.. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.

-- Schaal, verscheidenheid, uitstraling: - dijkwoningen: lineaire groene dijk met ondergeschikte gaten en opbouwen, woonetage uitkragend aan voorzijde (erker/loggia) .

waterhofwoningen: themas Scandinavië, HighTec, Marken, Friesland. Iedere waterhof is verschillend.

.

waterwoningen: vriendelijke uitstraling, eenvoudige hoofdvorm, subtiele detaillering.

. boothuizen: individuele expressie belangrijk - Verbijzonderingen, accenten: .

toegangspoorten naar de waterhoven, per poort duidelijk markeren.


4.2

- 13 -

In de luwte II

Thema - Dijkwoningen : Schotland / Edinburgh - Overig woongebied: Zweden / Baltische staten Realiseringswijze - Projectmatig/seriematig (professionele opdrachtgever en architect) - Civieltechnische infrastructuur (situering, kade, parkeren, wegen) voor iedere waterhof gelijk. H.o.h.-maat van woningen voor iedere waterhof gelijk. - Aankleding van waterhoven (kade-afwerking, straatmeubilair) passend bij woningontwerpen en variërend per hof. Hoofdvorm - Woningtypologie: . dijkwoningen: brede eengezinsrijenwoningen. Wonen op de eerste verdieping met uitgebouwde erker aan voorzijde .

Na het Kattegat de Oostzee en de Botnische Golf met markante Zweedse en Baltische havenplaatsen met hier en daar nog de sfeer van de oude Hanze. De eeuwig zingende bossen verstild in de lichte draagconstructie van wonen en werken en als geschubde huid voor daken en wanden. Sprekende tinten, rood, blauw, geel en groen. Versteende koopmansdromen daarnaast.

waterhofwoningen: rijenwoningen. Wonen op de eerste verdieping met overkragend terras over parkeren en

.

berging waterwoningen: (geschakelde) vrijstaande woningen in

.

skeletstructuur boothuizen: vrij

- Bouwhoogte:2-3 lagen met kap - Dakvorm: .

dijkwoningen: licht hellende daken in lessenaar- of zadeldak

. .

waterhofwoningen: expressief, overstek waterwoningen: expressief, overstek

. boothuizen: vrij - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: .

dijkwoningen: lineaire bebouwing met uitkragende woonetage aan voorzijde (erker/loggia)

.

waterhofwoningen: themas Scandinavië, HighTec, Marken, Friesland. Iedere waterhof is verschillend.

.

waterwoningen: vriendelijke uitstraling, eenvoudige hoofdvorm, subtiele detaillering.

.

boothuizen: individuele expressie belangrijk

- 14 -


- Verbijzonderingen, accenten: .

toegangspoorten naar de waterhoven, per poort duidelijk markeren

. .

waterhoven/filigraine boothuizen

Kleuren en materialen - Gevels: . waterhoven: vrij, grote variatie, frisse kleuren . overige woningen: warme kleuren, hout, steen - Daken: voorkeur voor lichtgewicht materialen Inrichting erven - Bijgebouwen: niet van toepassing. - Erfscheidingen: groen. Langs en tot een afstand van 5 m uit de oevers mogen geen doorgaande erfscheidingen hoger dan 1 m worden toegepast. In de overige situaties mogen rond de achtertuinen erfscheidingen tot 1,8 m hoogte worden toegepast.

Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten groene erfscheidingen worden gemaakt, bijvoorbeeld begroeide gaashekken of beplanting met inheemse soorten, als els, haagbeuk, wilg, e.d.. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.


4.3

- 15 -

In de luwte III

Thema - Petersburg aan de Finse Golf Realiseringswijze - Projectmatig/seriematig (professionele opdrachtgever en architect) Hoofdvorm - Woningtypologie: .

noordrand: vrijstaande, eventueel geschakelde, woningen

.

zuidrand: eengezinsrijenwoningen in ensemblevorm, grandeur in de ronding, nuchterheid in de rechtstand

- Bouwhoogte: max. 3 lagen + kap - Dakrichting: eenheid in dakrichting - Dakvorm: lessenaarsdaken, zadeldaken - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: . .

benadrukken van de kaders en oevers gevarieerde ontwerpen, Hollandse en Franse helderheid

Kleuren en materialen - Gevels: hout en steen in warme, frisse kleuren, metselwerk - Daken: pannen en leien

Het verste reisdoel: Ruslands venster op de wereld, Petersburg, een doorgeefluik van goederen en culturen, en de zweem van de Hollandse en Franse Grandeur aan het water. De echo van West-Europa op de grens van het immense land en de grillig gevormde wateren. Openbare oevers als kade, omzoomd door waardige gebouwen.

Inrichting erven - Bijgebouwen: stenen bergingen en garages moeten zijn opgenomen in het architectonisch ontwerp. - Erfscheidingen: groen. Langs en tot een afstand van 5 m uit de oevers mogen geen doorgaande erfscheidingen hoger dan 1 m worden toegepast. In de overige situaties mogen rond de achtertuinen erfscheidingen tot 1,8 m hoogte worden toegepast. Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten groene erfscheidingen worden gemaakt, bijvoorbeeld begroeide gaashekken of beplanting met inheemse soorten, als els, haagbeuk, wilg, e.d.. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.

- 16 -


4.4

Parkzoom

Thema - Scandinavië Realiseringswijze - Projectmatig/seriematig (professionele opdrachtgever en architect) Hoofdvorm - Woningtypologie: vrijstaande woningen. Twee woningtypes om en om (shift). Beide types verschillend naar aard en oriëntatie - Bouwhoogte:2 lagen met bijzondere kap - Dakrichting/dakvorm: zadel-/lessenaardak, flauwe kappen - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: eenheid in verscheidenheid, kleinschalige verticale volumes aan het water, stevigere volumes aan landzijde Kleuren en materialen - Gevels: hout/skeletvorm aan het water, steviger/steniger aan parkzijde - Daken: grote variatie van vormen, materialen en kleuren tussen de woningen onderling - Kleuren: frisse kleurschakering aan het water, gedektere tinten aan landzijde Inrichting erven - Bijgebouwen: stenen bergingen en garages moeten zijn opgenomen in het architectonisch ontwerp. - Erfscheidingen: langs en tot een afstand van 5 m uit de oevers mogen geen doorgaande erfscheidingen hoger dan 1 m worden toegepast. In de overige situaties mogen rond de achtertuinen erfscheidingen tot 1,8 m hoogte worden toegepast. Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten tuinmuren worden gemaakt, die een onderdeel vormen van de architectonische ontwerpen van de woningen. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.

De kant van het water, de rand van het land. Een zoom als ritssluiting die twee werelden verbindt: die van de landrot en die van de zeebonk.


4.5

- 17 -

Waterzoom I

Thema: - Een antwoord op de overzijde In de Luwte II, met een Scandinavische touch. Realiseringswijze - Noordrand: projectmatig/seriematig (professionele opdrachtgever en architect) - Zuidrand: vrijstaande en twee-onder-een-kap woningen, projectmatig ontwikkeld Hoofdvorm - Woningtypologie: . noordrand (deels): eengezinsrijenwoningen als ant.

woord op de waterhoven overige gebied: vrijstaande, eventueel geschakelde, wo-

.

ningen bij entree: 4 appartementenblokjes

- Bouwhoogte: - 2 lagen met kap - appartementen 4-5 lagen met kap - Dakrichting/dakvorm: individueel verschillende kapvormen - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: . benadrukken van de lineariteit van het gebied . gevarieerde ontwerpen - Verbijzonderingen, accenten: .

Inrichting erven

appartementengebouwtjes, torentjes vormgeven als grote villas haus im haus. Herkenbare skeletvorm

- Bijgebouwen: stenen bergingen en garages moeten zijn opgenomen in het architectonisch ontwerp.

(hout), pleisterwerk, markant, bovenste etage als baken. Aangehangen balcons en verandas geven individuali-

- Erfscheidingen:groen: Langs en tot een afstand van 5 m uit de oevers mogen geen doorgaande erfscheidingen hoger

teit en expressie.

dan 1 m worden toegepast. In de overige situaties mogen rond de achtertuinen erfscheidingen tot 1,8 m hoogte wor-

Kleuren en materialen - Gevels: grote variatie van materialen tussen de woningen/

den toegepast. Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten

bouwblokken onderling. Kleuren overwegend fris en warm - Daken: grote variatie van vormen, materialen tussen de wo-

groene erfscheidingen worden gemaakt, bijvoorbeeld begroeide gaashekken of beplanting met inheemse soorten,

ningen/bouwblokken onderling. Kleur donkergrijs

als els, haagbeuk, wilg, e.d.. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.

Een passage langs fjorden en scheren, diepe inhammen, verborgen dorpjes in frisse tinten, markante bakens aan het door groen en steen omzoomde water, de blik gericht op de oneindige einder.

- 18 -


4.6

Waterzoom II

Thema: - Een antwoord op de overzijde In de Luwte III, met een Scandinavische touch. Realiseringswijze - Noordrand: projectmatig/seriematig (professionele opdrachtgever en architect)

- Bouwhoogte: - 2 lagen met kap - appartementen 4-5 lagen met kap - Dakrichting/dakvorm: individueel verschillende kapvormen - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: . .

benadrukken van de lineariteit van het gebied gevarieerde ontwerpen

- Verbijzonderingen, accenten: . appartementengebouw, torentje vormgeven als grote

- Zuidrand: vrijstaande woningen, projectmatig ontwikkeld

villa haus im haus. Herkenbare skeletvorm (hout), pleisterwerk, markant, bovenste etage als baken. Aange-

Hoofdvorm - Woningtypologie:

hangen balcons en verandas geven individualiteit en expressie.

.

noordrand : eengezinsrijenwoningen als antwoord op Petersburg

Kleuren en materialen

.

overige gebied: vrijstaande, eventueel geschakelde, woningen

- Gevels: grote variatie van materialen tussen de woningen/ bouwblokken onderling. Kleuren overwegend fris en warm

.

bij entree: appartementenblok als baken

- Daken: grote variatie van vormen, materialen tussen de woningen/bouwblokken onderling. Kleur donkergrijs Inrichting erven - Bijgebouwen: stenen bergingen en garages moeten zijn opgenomen in het architectonisch ontwerp. - Erfscheidingen:groen: Langs en tot een afstand van 5 m uit de oevers mogen geen doorgaande erfscheidingen hoger dan 1 m worden toegepast. In de overige situaties mogen rond de achtertuinen erfscheidingen tot 1,8 m hoogte worden toegepast. Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten groene erfscheidingen worden gemaakt, bijvoorbeeld begroeide gaashekken of beplanting met inheemse soorten, als els, haagbeuk, wilg, e.d.. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.


4.7

De archipel

Thema - Finse meren Realiseringswijze - Centrale route alsmede noord- en zuidrand: projectmatig/ individueel-gevarieerd (professionele opdrachtgever en architect) - Woongebieden oosten westzijde: vrije kavels (particuliere opdrachtgever, voorgeschreven hoofdbouwmassa)

- 19 -

Inrichting erven - Bijgebouwen: bergingen en garages moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp. - Erfscheidingen: groen. Tussen achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten groene erfscheidingen worden gemaakt, bijvoorbeeld begroeide gaashekken of beplanting met inheemse soorten, als els, haagbeuk, wilg, e.d.. - Garage-opritten: vóór een garage moet waar mogelijk minimaal 5,5mx5m opstelruimte zijn voor twee autos. De carport en de erfbestrating moeten onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen.

Hoofdvorm - Woningtypologie: geschakelde vrijstaande of 2-onder-1kapwoningen - Bouwhoogte: . centrale route: 2 lagen met kap . woongebieden: 1-2 lagen met kap - Dakvorm: - zadeldaken, dakhelling 25-50º. De daken moeten voorzien zijn van kleinere dwarskappen en dakkappelen met hellende daken. - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: kleinschalig, individueel, verandas als gemeenschappelijke component, rijk geornamenteerd - Verbijzonderingen, accenten: bebouwing bij de zuidelijke hoofdentree in de vorm van een grote markante villa in 3 lagen met kap Kleuren en materialen - Gevels: lichte pastelkleuren (gebroken wit, lichtgeel, roze, lichtblauw, lichgrijs) hout, pleisterwerk, steen - Daken: voorkeur voor platte materialen zoals leien Bebouwing vrije kavels 1-2 lagen met kap: zadeldak 25º
Denkend aan het land van de duizend meren, ontrolt zich een tafereel met het verlangen naar geborgenheid in de uitgestrektheid van natuur en water.....

- 20 -


4.8

Het haveneiland

Thema

Inrichting erven - Bijgebouwen: niet van toepassing - Erfscheidingen: tuinmuren. De tuinmuren moeten onlosma-

- Kopenhagen, Nyhavn

kelijk onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp. Geen doorgaande erfscheidingen hoger dan 1 m. Tussen

Realiseringswijze - Projectmatig/seriematig

achter- en zijtuinen en het openbaar gebied moeten tuinmuren worden gemaakt. De tuinmuren moeten een onlos-

Hoofdvorm

makelijk onderdeel vormen van de architectuur van de woning.

- Woningtypologie: stadswoningen en appartementen. Op locaties boven de ontheffingswaarde: kantoren

- Garage-opritten: vóór de inpandige garage moet voldoende opstelruimte zijn voor een extra auto. De erf-

- Bouwhoogte: gemiddeld 4 bouwlagen met kap - Dakrichting: nok parallel aan de voorgevel

bestrating moet onderdeel vormen van het architectonisch ontwerp van de woningen. De voorkeur uit naar gebakken

- Dakvorm: hellende dakvlakken, dakhelling 35-45°. - Schaal, verscheidenheid, uitstraling: gevelwand zonder

klinkers, grind en hout.

grote ruimtelijke plastiek, echter met nadrukkelijke verticale parcelering per woning/travee, door middel van verschillen in kleurgebruik, gevelinvulling en doorgaande bouwmuren als onderbreking van de dakvlakken en gevels - Verbijzonderingen, accenten: volwaardige hoekoplossingen van de bouwblokken. De kantoortoren moet een uitgesproken architectuur krijgen Kleuren en materialen - Gevels: grote variatie in kleuren. Overwegend bakstenen gevels - Daken: donkergrijze vlakke dakbedekking, zoals leien en vlakke betonnen of vlakke keramische pannen


5

INRICHTING OPENBARE RUIMTE

5.1

Algemene principes

- 21 -

Het ontwerp van de inrichting van het openbaar gebied moet gemaakt worden in samenhang met de woningontwerpen. Aangezien de tijdspaden van de ontwikkeling van woningprojecten en de aanleg van het openbaar gebied niet parallel lopen, wordt bijzondere aandacht besteed aan de formulering van heldere ontwerpprincipes voor het openbaar gebied. Hierin komen aan de orde: - maatvoering: dwarsprofielen, hoogtemaatvoering - samenhang: tracés, hiërarchie van routes en zones - functionele aspecten: zoals parkeerprincipes, speelplekken - sfeer. In de volgende paragrafen wordt een beeld geschetst van de inrichting van het openbaar gebied van de verschillende deelgebieden.

- 22 -


5.2 IN DE LUWTE I, PARKZOOM De entreeweg van dit gedeelte van de Drachtstervaart volgt zoveel mogelijk het bestaande tracee. Het beeld van de weg wordt gevormd door een verhardingsbaan van 6,0m bestaande uit b.k.k.klinkers (grijs) begeleid door twee trottoirs van 1.5m voorzien van 15x30 tegels (geelgrijs) en geflankeerd door boomrijen (abeel). Na de T-splitsing wordt het gebied ontsloten door twee buurtstraten met een lengte van +/800m elk. De gestrektheid van de tracees maakt snelheidsremmende maatregelen noodzakelijk. Hiertoe worden asverspringingen van minimaal een wegbreedte toegepast, zodat drempels kunnen worden vermeden. De maximale rechtstand dient daarbij tussen de 50 en 100m te liggen. Het profiel van de zuidelijke buurtstraat, de Parkweg, bestaat uit een rijbaan van 4,20m, op


gebouwd uit een rijloper van 2,70m (friese geeltjes, keperen)

daar een paar heesters en bomen (abeel, zilverpopulier) en is

een molgoot van 0,50m (friese geeltjes, langsverband) en een rabatstrook (friese geeltjes, dwarsverband). Aan de kant van

gemeenschappelijk eigendom. Het parkeren vind plaats op eigen terrein, een tot twee opstelplaatsen voor de garages, en

de woningen ligt een trottoir van 1,50m ( trottoirtegels 15x30,geelgrijs) Aan de kant van het park wordt de weg bege-

op strategisch aangelegde parkeerplekken langs de buurtwegen, waarbij is gerekend op 1,7 pp/woning. Voor de

leid door lindes, behalve op de plaatsen waar de weg een asverspringing naar binnen of naar buiten krijgt. Hagen en/of

woningblokken, die haaks op het dijktalud staan, wordt het parkeren opgelost in de onderbouw. Langs de secundaire

solitaire bomen (kastanje) markeren deze asverspringingen. Het profiel van de noordelijke buurtstraat, de Vaartweg, is op

ontsluitingsweg (standaardprofiel 4,20m, zonder trottoir) zijn nog enkele openbare parkeerplekjes voorzien, 4 tot 6 pp elk.

dezelfde wijze opgebouwd. De wandel-, en toegangsboulevard op het 3,00m + nivo bestaat uit glad asfalt op het

De waterkant bestaat daar uit zachte oevers met riet en contrasteren met de harde oevers (steigers) van de haven-

dak van de onderliggende garage bergingenstrook. De taluds tussen weg en boulevard zijn grazig, evenals de berm en

kommen. De open plekken aan de Parkzoom tegenover de havenkommen vormen een voortzetting van het park met een

talud langs de vaart. Het wegbeeld is transparant, de ingangen naar de havenkommen worden geaccentueerd door een

zachte oever aan het water; struweel en heesters zorgen voor een goede overgang naar de aanliggende erven.

asverspringing met een of twee lindes aan de oever. Het dijktalud aan de zuidzijde (helling 1:5) is grazig, met hier en

- 23 -

- 24 -


5.3 In de Luwte II, Waterzoom I In principe gelden hiervoor dezelfde profielen, wegen groenbeelden als in het naastgelegen deel In de luwte I, Parkzoom. De entreeweg wordt hier als een vista gericht op de eerste havenkom, waarbij de splitsing van de zuidelijke buurtweg wordt vormgegeven als entreeruimte die gekenmerkt wordt door openheid. Voor het parkeren bij de vier dorpskasteeltjes, met elk een twaalftal appartementen, zal, voor zover niet onder de bebouwing geregeld, naar oplosssingen gezocht worden die de geparkeerde autos voor het merendeel aan het zicht onttrekken. De groene ruimtes tegenover de havenkommen in het zuidelijke plandeel hebben een parkeerplekje (max. 16 autos) gedeeltelijk in de as van de buurtweg (snelheidsremmer) in de vorm van een informeel vormgegeven pleintje (asfalt met parelgrind) met op de koppen een grasplekje achter een haag (esdoorn,1m hoog) waarin een enkele solitair (linde of moeraseik). Het overige deel aan het water, met zachte oever en riet, meet +/- 600m2 en is daarmee groot genoeg voor spel en verpozen. De aangrenzende zijerven langs de buurtstraat worden afgeschermd door een 2m hoge esdoornhaag. De zuidelijke oever van In de Luwte II bestaat uit steigers en terrassen van in en aan het water gelegen villas. De secundaire buurtstraat aan de noordzijde daarvan krijgt naast het reguliere profiel van 4,20m een grasstrook van 1,50m aan de kant van de huizen zodat het grazige karakter van het dijktalud over de weg heen enigszins wordt doorgezet tot aan de erfgrens (esdoornhaag, 1m hoog) .


- 25 -

- 26 -


5.4 In de Luwte III, Waterzoom II Dit gedeelte van de Drachtstervaart is het kleinste van de drie aan de vaart gelegen deelgebieden. De entreeweg is hier vormgegeven als buurtweg met een profiel van 5,70m inclusief een eenzijdig trottoir aan de westkant. De waterzoom heeft een zachte oever aan de noordkant, met uitzonderingen ter plaatse van de pleintjes, waar een steiger is voorzien. Deze pleintjes voorzien in een combinatie van spel en parkeren: op de koppen gras met boom (moeraseik) en haag (esdoorn) ook als snelheidsremmer in de buurtstraat, en aansluitend asfalt afgestrooid met parelgrind als informele parkeerplek (max 16 pp). Een dubbele brug (i.v.m. calamiteiten) geeft toegang tot In de Luwte III via een groen entreeplein. Afgeschermd van de weg door een haag (esdoorn,1m hoog) is er ruimte voor spel (+/_ 900m2). De weg volgt hierna het gebogen beloop van de vier ondiepe havenkommen. Het trottoir is enigszinds losgekoppeld van het eigenlijke wegprofiel, waardoor een drietal halvemaanvormige groen- en parkeerplekjes (max 4 pp per vak) ontstaan, geaccentueerd met bomen (essen) op de koppen en in het midden, waar achter een (esdoorn-) haagje een plekje ontstaat voor gras en spel.


5.5 De Archipel Dit mini-eilandenrijk wordt gekenmerkt door bestaande waterlopen en houtopstanden, aangevuld met nieuwe waterlopen in de traditionele stijl van het gebied. Vanwege het gewenste ontspannen en groene karakter van het gebied is gekozen voor beperkte verhardingsprofielen van de woonstraatjes zelf: 4,20m opgedeeld in een rijloper van 2,70m, een molgoot van 0,50m en een rabatstrook van 1,0m, alles op een nivo en gelegd in verschillende verbanden friese geeltjes. In het gedeelte aan de westkant van de ontsluitingsweg voorziet het profiel nog in een groenstrook van 1,50m tussen de weg en de erfgrens, waarin op regelmatige afstanden bomen (essen) zijn geplaatst. Aan de Zuidzijde van het plangebied is de ontsluiting aan de buitenzijde gelegd, waardoor de aanliggende woningen naar het bestaande gebied kijken.De entreeweg heeft een profiel van 5,5m (3,5m rijbaan,0,5m molgoot, 1,5m rabat) met een aanliggend trottoir van 2,1m (trottoirtegels 15x30 grijsgeel) aan de kant van de woningen. Aan de andere zijde leveren groenstroken met bomen (moeraseik) geflankeerd door hagen (esdoorn/liguster) en watergangen langs de erfgrenzen de onmisbare bijdrage aan het gewenste ontspannen beeld van de openbare ruimte van de archipel. In het midden van het gebied, gelegen aan de entreeweg is een speelveld van +/- 900m2 voorzien, afgescheiden van de rijweg door een haag (esdoorn, 1m hoog). Aan de oostzijde van de entreeweg vormen een drietal bestaande sloten met houtwallen het decor van de openbare ruimte in dit gedeelte van de archipel. Deze worden in de nieuwe profielen opgenomen en vormen de overgang tussen nieuw wegprofiel met sloot en de erfgrens. De entrees naar de aanliggende woningen geschiedt via gecombineerde bruggetjes of duikers. De meest noordelijk gelegen ontsluitingslus krijgt in het midden een asverspringing met hagen, groen, enkele bomen (moeraseik) en parkeerplaatsen. Het parkeren wordt voornamelijk opgelost op eigen terrein, Brede, in aanzet openbare, inritten voorzien in de eis van twee opstelplaatsen per woning naast elkaar voor de garage(s). De profielen voorzien verder in informeel langsparkeren t.b.v. bruiloften en partijen. Aan de oostzijde van de Archipel is een zone met natuurbouw voorzien in de vorm van een langgerekte reeks kleine eilanden met natuurlijke begroeiing. Een informeel (houtsnipper-) pad met eenvoudige bruggetjes maakt het gebied nauwelijks toegankelijk.

- 27 -

- 28 -



- 29 -

- 30 -


COLOFON Opdrachtgever Wind Groep B.V. Burg. Wuiteweg 31-37 Postbus 160 9200 AD Drachten telefoon: 0512-571471 telefax: 0512-523192 HBG Vastgoed B.V. Euclideslaan 105 Postbus 85162 3508 AD Utrecht telefoon: 030-2584333 telefax: 030-2584384 Ontwerp Derks Stedebouw B.V. De Gaarde 4 Postbus 24 3990 DA Houten telefoon: 030-6353020 telefax: 030-6379808 K3 architectuur en planning b.v. BNA Utrechtsestraat 67 Postbus 612 6800 AP Arnhem telefoon: 026-3515951 telefax: 026-4457027

datum 28 juni 2001

No title

Recommend Documents