Nieuwsbrief voor sponsors, donateurs, vrijwilligers en allen die de molens een warm hart toedragen. December 2012, nummer 32. VAN DE VOORZITTER Afgelopen weken heb ik de open haard weer eens aan het werk gezet. Menig houtblok vat vlam, geeft warmte af en verdwijnt in een mum van tijd door de schoorsteen. Als goed jutter verzamel ik door het jaar heen allerlei stukken hout, stronken en boomstammen, die ik hak, zaag, kloof en te drogen leg. Niet al het hout verdwijnt in het vuur. Af en toe bewaar ik stukken vanwege de stoere uitstraling of aparte tekening in het hout. Die leg ik dan als sierobject in de vensterbank of promoveer ik tot bijzettafeltje. Dat vind ik mooi.
keukenblad, overkapping of tuinschuur. Op de juiste lengte en breedte in planken of balken een product uit de streek van hout uit je eigen achtertuin. Niet opstoken dus! Ik wens u een goede jaarwisseling. Hartelijke groet, Corné de Regt
Van windmolenaar naar watermolenaar. Mijn naam is Jan Vis en ik ben geboren in Alkmaar. Mijn opa kwam uit Ter Aar Zuid-Holland en was daar eigenaar van graanmolen “de Vlinder”, waar tevens een kruidenierszaak aan verbonden was. Mijn Opa heb ik niet gekend, hij overleed in 1944, maar door foto’s en familieverhalen van en over de graanmolen begon op 14jarige leeftijd mijn belangstelling voor molens te groeien waardoor ik molenansichtkaarten uit heel Nederland ging sparen.
In een molen zitten veel verschillende houtsoorten. Het hout mag of moet zelfs hard, soepel, krimpvrij of stevig zijn afhankelijk van de toepassing in het draai- en maalproces. De molenaar weet precies welke hout op welke plek het beste werkt. Laat u vooral eens hierover informeren. Een deel van het hout voor onze molens wordt gezaagd op de Watermolen van Singraven. Op verzoek kan ook voor u een boom worden verwerkt tot een tafel-,
Op mijn17e reed ik met mijn broer op de fiets in één dag vanuit Alkmaar 180 kilometer naar de jeugdherberg in Bergen op Zoom.
1
De volgende dag zetten wij onze tocht voort naar Zeeland, om aldaar de molens te bezoeken die mijn belangstelling hadden. Mede door mijn opleiding als weg- en waterbouwer begon mijn nieuwsgierigheid naar de techniek van de molens zo te groeien dat ik in 1975 op 24 jarige leeftijd, mijn molenaarsdiploma behaalde.
Op de Noorder M ben ik tot 1984 molenaar geweest. In dat jaar begon de lang verwachtte restauratie van molen P te Oudesluis. Ik mocht de restauratie begeleiden en met behulp van collega’s en vrienden werden er vele werkzaamheden uitgevoerd zodat we binnen het budget bleven. De molen werd geheel maalvaardig opgeleverd en op 12 oktober 1985 feestelijk heropend. Deze kleine molen heeft een vlucht van 17.30 m en is uitgerust met een scheprad om de polder van 119 ha. te bemalen. Deze polderafdeling is een zogenaamde bovenpolder zonder gemaal, waarbij het overtollige water via een stuw naar de achterliggende polder K werd afgevoerd.
Mijn lesmolen was de “De Noorder M” een binnenkruier / poldermolen in de Zijperpolder in de kop van Noord-Holland, mijn leermeester was Tom Bos. Intussen had ik plaatsgenomen in het bestuur van de Alkmaarse Molenvereniging. Het gemeentebestuur van Schoorl deed in het voorjaar van 1975 een beroep op de vereniging of er een molenaar beschikbaar was voor de korenmolen in Schoorl. Ik gaf aan daar belangstelling voor te hebben en zo werd ik windmolenaar op deze stenen grondzeiler, gebouwd in 1772 met de naam “Kijkduin”.
Bij flinke regenval kan de molen een behoorlijk aandeel leveren door ca. 25 m3 water per minuut uit te malen op de ringvaart. De molen is gebouwd in 1895 op de fundering van zijn afgebrande voorganger en ligt tamelijk afgelegen in de polder. De afstand is 500m vanaf de openbare weg, er loopt alleen een voetpad door het weiland.
De molen was sinds de tweede wereldoorlog buiten bedrijf maar was onlangs gerestaureerd en draaivaardig gemaakt. Op de nationale molendag in 1975 liep het hele dorp uit toen ik voor het eerst met deze molen draaide. Toch ging mijn belangstelling uit naar een molen in de polder. Ik werd getipt dat er een kleine vervallen poldermolen in de Zijperpolder nabij Oudesluis stond, zonder beheerder. Ik meldde me aan bij de Zijpermolenstichting, maar de eerste jaren was er geen zicht op restauratie omdat er al kostbare restauraties in uitvoering waren aan twee andere molens in de Zijpe. De molen werd geconsolideerd en het molenerf werd door mij diverse jaren onderhouden. In 1977 gaf het gemeentebestuur van Schoorl aan dat er gelden beschikbaar waren gekomen om de korenmolen weer maalvaardig te maken. Mijn oudleermeester Tom Bos had voor deze molen meer belangstelling en stelde voor om een molenruiling aan te gaan. Zodoende ging ik naar zijn molen in de Zijpe “de Noorder M” en werd hij korenmolenaar op de “Kijkduin” te Schoorl.
Molen P.
Voor de oorlog woonden diverse molenaarsgezinnen in de molen. De molenkamer had een afmeting van 2,5 x 3,5m met bedstede en kastjes. Het
2
drinkwater kwam uit de regenbak van de schuur en sinds 1938 kwam de elektriciteit via een bovengrondsnet naar de molen. Door de afgelegen plek van de molen was het ook een schuilplaats geworden in de oorlogsjaren van een joodse onderduiker uit Den Haag. Na een half jaar kon hij niet meer tegen de eenzaamheid die van deze omgeving uitging en verliet zijn schuilplaats, na zijn vertrek is er niets meer van hem vernomen.
Augustus 2012 Jan Vis. Sint Jansroggebol Vrijdag 28 september 2012 vond de officiële opening plaats (na restauratie) van de waterradmolen De Mast in Vasse. Tijdens die bijeenkomst werd ook de Sint Jansroggebol gepresenteerd. De opening werd verricht door de gedeputeerde Maij, burgemeester Stegers en voorzitter van de SOM, Pieter van de Vinne. Bouwe Ruiter van Landbouwe was projectleider en gaf tekst en uitleg over het project Oude Graansoorten en de Sint Jansroggebol. Het project werd financieel mede mogelijk gemaakt door de Gemeente Tubbergen. Bakkerij Koopmans, Hotel-restaurant Droste's en Landschap Overijssel zijn de andere partners.
Molen P is tot 1963 in bedrijf geweest, de laatste bewoner verliet deze in het voorjaar van 1974. Vanaf die tijd tot 1985 was de molen niet maalvaardig. Als vrijwillig poldermolenaar, na de restauratie, was voor mij het watermalen in voor- en najaar een prachtige ervaring als het scheprad een spoor van schuimend water achterliet op de ringvaart. Wat bracht mijn belangstelling naar de watermolens in Twente? De sprong van windmolenaar naar watermolenaar was niet zo vreemd. Al zo’n 18 jaar kwam ik samen met mijn vrouw voor fietsvakanties in Twente en werden wij geboeid door het oude landschap waarbij ook mijn belangstelling voor de watermolens op de beek begon te groeien. De kerstdagen brachten wij vaak door in Twente en tijdens een van de winterkerstwandelingen met als startpunt Ootmarsum, raakte ik in gesprek met dhr. Rob Meijer van de plaatselijke VVV, over de molen in Ootmarsum en de restauratie daarvan. Hij gaf mij de naam door van Corné de Regt zodat ik contact met hem kon zoeken over de vrijwillige molenaars in Twente. Zo kwam ik terecht in het team van Jozef Derkman met zijn molenmannen. En nu wij ook een huisje hebben gekocht in Twente is voor mij de stap van windmolenaar naar watermolenaar een heel nieuwe ervaring. De techniek met het water waarbij ik in een heel leuk team mijn hobby kan uitoefenen op een prachtige stek, de watermolen van Singraven, is een geschenk.
De Oortman molen van de Molenstichting Lattrop-Tilligte heeft het meel geleverd voor de Sint Jansroggebol. Deze bol is een smakelijk brood, geschikt bijvoorbeeld voor bij de soep, bij een lekker stukje kaas, met tapenade, olijfolie, of zeezout met roomboter.
Adriaan Gunst, molenaar op de Oortman molen in Lattrop.
3
Westerveld molen In oktober heeft eindelijk het lang verwachte onderhoud aan de Westerveld plaats gehad. De molenaars hadden een lijstje gemaakt met de meest noodzakelijke reparaties en dit doorgesproken met de molenmaker Groot-Wesseldijk, die eindelijk een ploeg beschikbaar had om het werk te doen. Het was o.a. nodig om de kap weer waterdicht te maken en het hekwerk te vervangen. Veel hekstokken zaten los of waren verrot waardoor de wieken rammelden. Stukken van de zoomlatten kwamen door het vasttrekken van de zwichtlijnen naar beneden en dat kon natuurlijk niet doorgaan. Ook de kluften die bij een vorige schilderbeurt door de schilder waren doorgezaagd zijn hersteld waardoor de molen weer een stevig wiekenkruis heeft! Thea en Fons Laagland hebben de windborden opgeknapt en er zijn veel kleine dingen hersteld. Tijdens het onderhoud hebben de molenaars alweer gasten van buurman Kakelbont mogen ontvangen en men was zeer te spreken over de molen en de rondleiding. Deze bezoeken zijn een goede manier om in contact te blijven met de buren rondom, bovendien spendeert met altijd een bedrag voor het onderhoud van de molen.
De molenmaker aan het werk.
Demonstraties malen Dankzij de bereidwillige medewerking van een van de noabers rond de Westerveldmolen, Paul Bruggink, kunnen we ook in de toekomst over voldoende maalgoed beschikken. Wegens omstandigheden kon er geen graan meer gehaald worden bij onze vaste leverancier. Gelukkig hebben we Paul, die een grote, moderne varkensfokkerij in Oud Ootmarsum heeft, bereid gevonden ons het benodigde graan beschikbaar te stellen. Onze bezoekers kunnen nu weer zien hoe het malen in zijn werk gaat. Het gemalen graan wordt teruggebracht naar de boerderij zodat daarmee de cirkel weer rond is.
En omdat we helaas deze zomer moesten vaststellen dat de staart van de molen veel verder was ingerot dan verwacht, kunnen we deze bijdrages alvast reserveren voor het volgende onderhoud. We hopen dus nog veel bezoekers te ontvangen en rond te leiden, niet alleen omdat het goed is voor de molen, maar vooral omdat het zo leuk is!
4
Watermolen Singraven Op 1 oktober 2012 hebben John ny Wintels, Fons Assen en Leon Engelbertink met goed gevolg het examen voor watermolenaar afgelegd bij de Mallumse Watermolen, net buiten Eibergen. Op deze molen werden de kandidaten ontvangen door de gastgevend molenaar Klaas de Jonge. ’s Morgens was Leon als eerste aan de beurt. ’s Middags volgde Johnny en als laatste Fons. Het examen dat werd afgenomen door 3 examinatoren en een notulist, bestond uit 2 delen. Een gedeelte buiten de molen waar de nodige vragen werden gesteld over onder andere de waterraderen en de verschillende toepassingen, het water en het gebouw. Vervolgens werd het examen binnen voortgezet waar de kandidaten werden bevraagd over hun kennis van de inrichting van de molen, de aanwezige werktuigen en de toegepaste materialen waarbij ook een kleine hoeveelheid graan gemalen moest worden. Tot slot werd in het onderkomen van de molenaar de kennis van de kandidaten aan de hand van de ingeleverde werkstukken nog voor een laatste keer getest.
Leon, Fons en Johnny. Borgelink molen Dames uit Losser Donderdag 1 november heeft een groep dames uit losser een bezoek gebracht aan de Borgelinkmolen. Deze dames werken alle als vrijwilliger voor een instelling in Losser. (Gezondheidzorg/kerk etc.) Een keer per maand gaan ze een middag gezellig uit. Deze keer hebben ze de Borgelinkmolen bezocht, waar ze een rondleiding hebben gehad van Ton Huttenhuis en Jan Koehorst. Het volledige in werking stellen van de molen is gedemonstreerd. Op het einde van de rondleiding werd ook tarwe gemalen. Er was net voldoende wind om dit mogelijk te maken! Na de rondleiding is nog gezellig een kopje koffie gedronken in de presentatie ruimte van de molen.
Na het examen van ruim 1,5 uur, kregen de kandidaten het verlossende antwoord: geslaagd! De felicitaties door de examencommissie en de molenaarsspeldjes werden met gepaste trots in ontvangst genomen. Met het behalen van het diploma door Johnny, Fons en Leon komt het totale aantal watermolenaars dat door de Molenstichting Lattrop-Tilligte in één jaar is afgeleverd op zes!
Groep van openlucht museum Arnhem Vrijdag 9 november heeft een groep medewerkers van het Openlucht Museum uit Arnhem een bezoek gebracht aan de Borgelinkmolen. Dit was in het kader van een teambuilding sessie georganiseerd door het bedrijf Rode Wangen. Na ontvangst met koffie en krentewegge heeft de groep een rondleiding gekregen door de gehele molen. Hierbij is het in werkingstellen van de molen en het malen gedemonstreerd.
We feliciteren onze molenaars met het behaalde resultaat en hopen dat er nog veel zullen volgen. Want goede molenaars zoals Johnny, Leon en Fons zorgen ervoor dat er in Singraven nog lang gemalen en gezaagd kan worden.
5
windmolens hoogstens van een plaatje; het eerste blik op een echte molen ( en zo groot!) lokt dan ook een kreet van verbazing uit. Molenaar Ton Huttenhuis verwelkomde de gasten en gaf een kort overzicht van de historie van de windmolens in Nederland en de diverse functies die zij vervulden. Vervolgens gaf hij uitleg over de bouw en werking van de Borgelinkmolen. Sommige studenten lieten blijken de primitieve maalstenen, die de Borgelinkmolen bezit te kennen en gaven een demonstratie, hoe die stenen in hun land nog gebruikt worden, zoals Kerim uit Nepal; Beatrice uit Nairobi Kenia op de wrijfstenen en, en Sonam uit Bhutan met de stamper.
Na deze rondleiding moesten groepjes deelnemers opdrachten uitvoeren in de molen. Deze opdrachten bestonden uit: - Volgorde handelingen in werkingstellen molen. - Herkennen diverse graansoorten. - Dateren diverse types molenstenen. Na het uitvoeren van de opdrachten werd de lunch gebruikt die bestond uit pannenkoeken, gebakken in de molen. Deze gehele morgen werd verzorgd door Ton Huttenhuis,Jan Koehors en Flip Ossenvoort.
Op de verschillende zolders en op de stelling gaven molenaars Flip Ossenvoort en Fons Laagland een demonstratie van het maalproces en beantwoordden vele vragen. Op de graanzolder gaven Lidy Heijdens en Ricky Reerink een demonstraties kantklossen en spinnen die veel belangstelling kregen en veelvuldig op de foto werden gezet.
Ton geeft uitleg op de stelling
Bezoek van internationale studenten van het ITC aan de Borgelinkmolen.
Op
de laatste vrijdag van september kreeg de Borgelinkmolen in Denekamp weer bezoek van de nieuwe studenten van het ITC – de faculteit voor aardwetenschappen en aardobservatie van de Universiteit Twente. 130 nieuwe studenten - komende uit 45 verschillende landen - in 3 groepen – kwamen na de opening van het academisch jaar in Enschede op hun kennismakingstoer door de regio op bezoek. De studenten komen vooral uit Azië, Afrika en Zuid Amerika en komen een of twee jaar studeren in het kader van ontwikkelingssamenwerking. De studenten kennen de Nederlandse
De studenten waren erg onder de indruk van de grootte van de molen en het mooie mechaniek. Er kwamen dan ook veel vragen en opmerkingen. Er werden vele foto’s voor thuis geschoten, waarbij de spinster en kantklosster, maar ook de molenaars er veelvuldig aan moesten geloven..
6
Achtereenvolgend werden de watermolen bij Dorsten-Deuten,
Molenaars gezocht! De Sint Nicolaasmolen is een opleidingsmolen. Hier worden nieuwe molenaar de kneepjes van het vak geleerd. Wij zoeken nog mensen die molenaar willen worden en onze groep willen komen versterken! Als u zelf interesse heeft of iemand in uw omgeving kent die met molens aan de slag wil laat hem of haar dan contact op nemen met een van de molenaars. De opleiding kost je een aantal uren per week. We bieden een boeiende, afwisselende hobby in een interessante omgeving! Molenaars in opleiding zijn altijd welkom want alleen met hen kunnen we de molens laten draaien en in stand houden.
de stadsmolen in Xanten,
Zeg nou zelf, wat zou Dinkelland zijn zonder de molens? Aarzel dus niet, geef u op of vraag nadere inlichtingen. We staan u graag te woord!
de molen in Kalkar en als laatste de Bilau opgehekte molen in Kleve bezocht. Zoals ieder jaar een drukke dag waarbij veel gezien, geproefd en ervaren kon worden. Ook een goede gelegenheid om collega’s uit Overijssel en Duitsland te ontmoeten, bij te praten en natuurlijk om ons te vergapen aan alle moois in andere molens.
Excursie Gilde Vrijwillige Molenaars uit Overijssel op 29 september Eind september vond de jaarlijkse excursie van het Gilde plaats, deze keer gingen we op bezoek bij onze Duitse buren, net over de grens bij Arnhem.
7
Kerstmarkt in Denekamp Ook dit jaar is, de molenstichting weer aanwezig geweest op de Kerstmarkt in Denekamp die op 16 december werd gehouden. De kraam werd bemand door een drietal vrijwilligers van de Oortmanmolen in Lattrop. Net zoals vorig jaar werd door de molenaars gemaakt volkorenmeel, drie soorten pannenkoekenmeel, speltmeel, boekweitmeel en kruidkoekmix verkocht. Nieuw waren de zelf ontwikkelde, kant en klare mixen voor de thuisbakkers, zoals mix voor volkorenbrood en speltbrood. Hiermee kunt u met uw broodbakmachine of oven een heerlijk vers en gezond brood maken.
Kleve Van de redactie Zoals u waarschijnlijk gemerkt heeft, ziet de nieuwsbrief er op sommige delen anders uit. Het is de eerste nieuwsbrief die door mij met veel plezier samengesteld is. Soms zelf geschreven maar vooral dankzij de bijdragen van u. Ik heb mooie stukjes en foto’s ontvangen waarvoor hartelijke dank. Om ook de volgende edities te kunnen maken zou ik het fijn vinden uw bijdrages te blijven ontvangen. Verslagen, foto’s en mededelingen zijn zeer welkom op onderstaand mailadres. Verder rest mij iedereen fijne feestdagen en een gelukkig en gezond 2013 te wensen en ik hoop u allen in het nieuwe jaar weer te zien.
V.l.n.r. Roy, Mariska en Willy op de kerstmarkt van 2011
Molenspreuk: Peter Bakema . Molens draaien niet met de wind die voorbij is!
Molenstichting Lattrop –Tilligte telefoon: 0541 - 353 062 www.demolenstichting.nl Redactie: Peter Bakema
Redactieadres: Postbus 24 7590 AA Denekamp
Sponsor Nieuwsbrief: Hofland Juwelier Hofland Optiek
8
Rabobank, Rekeningnr. 12.72.11.721 KvK nr. 41028429
Mail:
[email protected] Tel: 074-8502811
9
