Nieuwsbrief no.2

Nieuwsbrief 2011- no.2 Beste IVN ers,

Bestuur:

De zomer is zo goed als voorbij en we gaan weer starten met een nieuw seizoen. Eerst even iets vervelends. Donderdag 18 augustus is Janny Nannes overleden. Sinds 1994 was zij een trouw lid, die nauwelijks een lezing oversloeg en als het kon de excursies meemaakte. Jenny heeft verscheidene functies in het bestuur en enkele werkgroepen vervuld. Wij zijn haar daar dankbaar voor. We wensen haar partner Jo Zeegers sterkte toe met dit droevige nieuws. Deze nieuwsbrief werd weer verzorgd door Lambertus Slatius. Een hele klus met vooral veel inspanningen voor het verzorgen van de e-mail adressen. Vergeet dus vooral niet uw veranderingen aan hem door te geven. De enkelen onder ons, die nog geen e-mail hebben ontvangen een geprinte versie. Elke activiteit zal ook per e-mail aangekondigd worden. Het komende programma begint met en lezing over het weer. Wellicht toepasselijk met al die nattigheid. In oktober zal Marten Wesselius ons verrassen met een lezing en excursie over ganzen en zwanen. (6 en 23 oktober). We beschouwen deze 2 activiteiten als een minicursus zwanen en ganzen. Marten is beroepshalve betrokken bij de aanpak van het ganzenprobleem. En is dus echt een kenner. In maart 2012 zullen 2 bestuursleden aftreden, versterking is dus welkom !

voorzitter: Willem Swart; tel: 0592-262609 Hofakkers 55, 9468 ED Annen [email protected] secretaris Lambertus Slatius tel: 592-263459 Asserstraat 29, 9461 GB Gieten [email protected] penningmeester: Clara Lamein; tel: 0592-263177 Bonnen 37, 9461 TC Gieten [email protected]

Tot spoedig op een van onze activiteiten.

wel & wee: Rie de Vries, tel. 0592-261611 Bonnen 37, 9461 TC Gieten

Namens het bestuur Willem Swart

leden: Yvon Huurman; tel. 0592-242654 Kruisakkers 13, 9451 HH Rolde [email protected] Annemarie Meijer; tel. 592-264659 De Hoven 23, 9454 PS Ekehaar [email protected] Kees Doesburg; tel. 0599-654347 Tebinckslaan 23, 9462 PV Gasselte [email protected] bankrelatie: Rabobank rek.no. 32.18.22.730

kopij inleveren voor: 15 dec. Via: [email protected]

Geacht lid, Ik verzoek u vriendelijk uw contributie of donatie voor het jaar 2011 over te maken op rekening nummer 3218.22.730 t.n.v. IVN afdeling Aa en Hunze onder vermelding van contributie dan wel donatie 2011. U krijgt geen acceptgiro. Contributie

: € 17.50 minimaal per jaar

Huisgenootlid: € 8.50 minimaal per jaar Donatie:

€ 10.00 minimaal per jaar

Met vriendelijke groeten, Clara Lamein, penningmeester Tel. 0592-263177

Verhuisbericht: Graag willen wij u op de juiste manier informeren omtrent de activiteiten van onze afdeling. Dat kunnen wij niet alleen, daar bent u onderdeel van. Neemt u een andere internetprovider, dus ook een nieuw internetadres, dan willen we dit graag van u vernemen. Geef dit door aan: lslatius @ivnaaenhunze.nl

Dinsdag 16 augustus zijn op het Eexterveld van de klokjesgentiaan de stengels, bloemen en de door de gentiaanblauwtjes afgezette eitjes geteld. In de volgende nieuwsbrief worden de resultaten vermeld.

foto: Sylvia Duivenvoorden

IVN Werk-doe-dag Jeugd & Jongeren 2011 Beste IVN ers, Op zaterdag 1 oktober 2011 wordt de tweede editie van de noordelijke Werkdoedag georganiseerd; een actieve dag voor alle IVN- en NME-vrijwilligers in Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel. Activiteiten voor de doelgroepen Jeugd en Jongeren staan wederom centraal op deze dag. Locatie is Nieuw Allardsoog te Bakkeveen. In onderstaande flyer vindt u de met workshops waaruit u kunt kiezen. Dit jaar is er ook busvervoer naar de Werkdoedag. Opstappen kan in Almelo, Hoogeveen en Assen. Omdat er verschillende mogelijkheden zijn voor aanmelding volgt hier een toelichting: U kunt de inschrijfformulieren eerst printen en dan handmatig invullen óf eerst digitaal invullen en dan printen. Daarna per post versturen naar het: IVN Consulentschap Fryslân, t.a.v. Monique Winters, PB 538, 8901 BH Leeuwarden. Indien u PDF-creator als printeroptie heeft, kunt u digitaal ingevulde formulieren opslaan (dus bestand - afdrukken en bij printeroptie PDF-creator kiezen) en als mailbijlage sturen. Tenslotte, een mailtje sturen kan natuurlijk ook. Zorg er wel voor dat alle gevraagde gegevens erin staan. Aanmeldingen per mail graag naar [email protected] Graag verwelkomen wij u op deze dag waar u hopelijk een heleboel inspiratie kunt opdoen om met jeugd en jongeren aan de slag te gaan met NME-activiteiten. Dagprogramma: 9.30 -10.30 uur 10.00 uur 10.30 – 12.15 uur 12.15 – 13.45 uur 13.45 – 15.30 uur 15.30 uur

Inloop Opening Workshop – RONDE 1 Lunch en Informatiemarkt Workshop – RONDE 2 Gezamenlijke afsluiting met borrel

WORKSHOPS (keuze mogelijkheid)

1. Beleef de natuur: ontdek en verwonder! (Maroesja Veken) 2. Outdoor NME: nieuw netwerken = nieuwe kansen. (Marit Stokkentreef) 3. Survivalen met bloemen, bessen en bladeren? (Marjanne Huising) 4. Verhalend ontwerpen (Bernadet van der Veen) 5. Vissen meer dan “dobbertje staren”? (Henk Mensinga) 6. Van natuurontdekker … tot natuurtalent…tot natuurgids (Hendo Teensma) 7. Scharrelkids? Natuurlijk! Scharrelen in de natuur.. (Allard Polak) 8. Filmpje! (Anic van Damme en Renate Duits) 9. Lekker snoepen uit de natuur (Betty Kooistra en Mirjam Frieswijk) 10. Bereik jongeren via de Groene Maatschappelijke Stage (Monique Pas, Paula Konterman en Martha Reinig) 11. De digitale natuurgids (Huub Veldmuizen en Edwin van Sponsen) Uitgebreidere informatie is te verkrijgen bij: Lambertus Slatius en/of Willem Swart

Aan de Leden en natuurgidsen van Groningen en Drenthe

Voorinventarisatie deelnemers aan Floriade Het Landelijk bestuur van IVN heeft onlangs besloten dat IVN gaat deelnemen aan de De Floriade, de Wereldtuinbouwtentoonstelling, die in 2012 van april tot oktober in Venlo wordt gehouden. De Floriade wordt opgezet als een groen belevingsevenement, waarin thema’s als natuurbeleving, de bijdrage van natuur aan de kwaliteit van leven en duurzaamheid centraal staan. De voornaamste doelgroepen van de Floriade zijn gezinnen (80% van de verwachte 2 miljoen bezoekers). Voor de organisatie van de IVN-deelname is een projectteam geformeerd van 2 vrijwilligers (Arnoud van de Ridder en René Horsten) en 2 beroepskrachten (Sylvia Spierts en Marieke Wingens). Waarom IVN op De Floriade? Allereerst moet vermeld worden dat de IVN-deelname zal worden gedragen door de gehele IVNorganisatie in Nederland, van zowel vrijwilligers als beroepskrachten. De redenen voor IVN om deel te nemen aan de Floriade kunnen als volgt worden samengevat: Extern • brede publiek kennis laten maken met IVN • Vergroting naamsbekendheid • Werving nieuwe leden Intern • IVN manifesteert zich als één krachtige organisatie; alle geledingen werken samen in een open sfeer om een gemeenschappelijk doel te realiseren • Ondersteunt het cultuurveranderingsproces van een gesloten naar een open organisatie Wat gaan we doen? Omdat de optie ‘geheel op eigen kracht’ niet haalbaar is gebleken, gaat IVN deelnemen in samenwerking met Vivara (een onderneming, die natuurbeschermingsproducten op de markt brengt zie ook www.vivara.nl), de Vogelbescherming en enkele andere ‘groene’ organisaties. Op een terrein van bijna 1.000m2 creëren we een natuurbelevingswereld waar kinderen en zeker ook volwassenen zich verwonderen over de natuur in hun nabije omgeving. Het aanpalende natuurlijke bos biedt ruimte voor een aantal belevingsactiviteiten, die IVN gaat organiseren. Ook zal IVN workshops gaan geven van maximaal 45 minuten voor groepen van minimaal 10 personen. IVN wil gedurende de Floriade (ruim 6 maanden) acte de présence geven. Zij wil een permanente bemensing van de inzending verzorgen, waarbij voorlopig wordt uitgegaan van 4 personen per

dag. We willen hierbij de gehele IVN-organisatie mobiliseren, vrijwilligers uit het gehele land en ook de beroepskrachten. Het wordt dus een optreden van de gehele Nederlandse organisatie, waarbij we er wel van uit gaan dat de Limburgse afdelingen een belangrijk aandeel voor hun rekening nemen. Wat wordt er van de mensen verwacht? We treden op als actieve gastvrouw/gastheer op onze inzending. Er komen beschrijvingen van de inrichting van het terrein en de te verrichten werkzaamheden; ook zijn trainingsessies voorzien. Daarnaast zullen mensen aangezocht worden die workshops gaan verzorgen. Ook de workshops, worden de komende maanden concreet uitgewerkt. De openingstijden zijn van 10.00u tot 19.00u waarbij gedurende de zomermaanden De Floriade langer open zal blijven. Er zijn niet continue 4 personen op het terrein nodig, waardoor men ook in staat zal zijn op eigen gelegenheid de Floriade te verkennen. Wat brengt het jou als IVN-er? • Allereerst ga je een bijdrage leveren om mensen dichter bij de natuur te brengen. • Je werkt mee aan de vergroting van de naamsbekendheid van het IVN • Contacten met andere ‘groene’ organisaties, waarmee je samenwerkt op onze inzending • Contacten met andere IVN-ers van andere afdelingen • Er is bij de planning van de bezetting voorzien dat je ruim de gelegenheid krijgt de Floriade te verkennen • Er wordt voor een eenvoudige overnachtingsfaciliteit gezorgd voor de deelnemers van verre komen Ben je beschikbaar voor de bemensing van onze inzending? Middels dit schrijven willen we inventariseren of je in principe bereid bent om gedurende een aantal dagen onze inzending te bemensen. Uit organisatorische overwegingen geven we er de voorkeur aan, dat men bij deelname min. 2 (liefst min. 3) aaneengesloten dagen meedoet. We begrijpen, dat voor de werkenden onder ons dit geen optie is; aan hen vragen we of en hoeveel dagen zij beschikbaar zouden kunnen zijn tijdens de gehele Floriadeperiode. Dit is een eerste globale inventarisatie die in overleg met jou concreter gaat worden. Je zult in dit stadium nog de nodige vragen hebben; gelieve deze door te geven via onderstaand formulier. Op verzoek kan ik jullie meer informatie sturen over de inzending op de Floriade ‘Through Animal Eyes’ Ook kan op de website http://www.ivn.nl/detail_page.phtml?province=NL&page=nl_floriade_2011 is meer informatie te vinden. Zie ook www.floriade.nl We verzoeken je om onderstaande gegevens in te invullen en te mailen naar Arnoud van de Ridder via [email protected] Hij is namens de Projectgroep Floriade verantwoordelijk voor bemensing en huisvesting. Met vriendelijke groet Arnoud van de Ridder

Ik ben in principe bereid mee te doen met de Floriade: (indien partner en/of meerdere personen beschikbaar zijn dan meerdere formulieren invullen) Naam: Adres: Postcode en plaats: Tel.: e-mailadres: Naam afdeling: Aantal aaneengesloten dagen: Kan alleen op de werkdagen:

Mobiel nummer:

Workshop “begeleiden jongeren bij groene maatschappelijke stages”

In het najaar is er de mogelijkheid om deel te nemen aan een workshop 'Omgaan met jongeren in Groene Maatschappelijke Stages'. Deze wordt georganiseerd in de provincies Drenthe, Groningen en in Friesland. De workshop is bedoeld voor vrijwilligers en beheerders die het leuk vinden om jongeren te begeleiden tijdens hun groene maatschappelijke stages.

Inhoud De workshop is toegesneden op de problemen en uitdagingen waar een begeleider van een groene maatschappelijke stage tegenaan loopt bij het begeleiden van jongeren. Het enthousiasmeren van jongeren en hen begeleiden bij hun taken is leuk en een uitdaging die niet altijd even simpel is. Belangrijke onderwerpen die bij de workshop aan bod komen zijn: • Hoe leren jongeren eigenlijk? • Hoe kunnen we jongeren een compliment geven en enthousiasmeren voor werken in landschap en natuur. • Hoe kunnen we jongeren aanspreken op ongewenst gedrag en hoe geven we op een goede manier onze grens aan als dit nodig is. • Wat is onze rol als begeleider en welke stijl van begeleiden past het beste bij ons. Er worden handvatten aangereikt voor het geven van een duidelijke instructie zodat jongeren zelfstandig en op een prettige manier aan het werk kunnen. Datum Zaterdag 10 september 2011 Locatie Kantoor Landschapsbeheer Drenthe te Anderen Aantal plaatsen Max. 20 Kosten Er zijn geen kosten verbonden aan de workshop Inschrijven kan via website: landschapsbeheerdrenthe.nl

Excursie Nijlanderes Was het doordat het een excursie op een zaterdagmorgen was of was het het druilerige weer dat de mensen thuis hielt. Degene die gingen hebben een leuke morgen beleefd. Het regende en dan toch nog vlinders zien? Ja, want “Buienradar” had opklaringen voorspeld. Daarbij, als de zon komt moet de vlinder eerst opwarmen en geeft je de kans om ze rustig te observeren. De excursie onder leiding van Wilfred Alblas werd goed ingevuld. Dit werd mede mogelijk gemaakt door de deelnemers. Een leuke groep vanuit verschillende disciplines. Zo was er inbreng uit de hoek van een medewerker van Landschapsbeheer Drenthe, Het Drentse Landschap, een verwoed vogelaar die de omgeving goed kent, een IVN gids en meerdere deelnemers die hun kennis op verschillende terrein inbrachten. Eerst via het Ruighe Veld, waar we de werkzaamheden die in 2006 zijn gedaan gaan bekijken. Door schooljeugd, padvinders, inwoners van Rolde en IVN-leden is er gezaagd en geplagd. Hier was goed te zien dat de werkzaamheden een fantastisch resultaat hebben opgeleverd. Vooraan een goede combinatie van eik met ondergroei van vuilboom, dit is van belang voor de leefomgeving van de eikepage. Verderop zien we een grote, lange plagstrook die is uitgegroeid naar een gewenste strook heide. Hier kunnen bv. hagedissen lekker zonnen en bij onraad direct de heide inschieten ter bescherming. In deze strook vonden we verfbrem in bloei. Achterop het veld waar in 2006 een begin was gemaakt zien we een kale vlakte. Bij werkzaamheden van Landschapsbeheer Drenthe in dit gebied had men dit kunnen uitbreiden, daar een fonds alsnog gelden kon vrijmaken. Ook deze vlakte zal over een aantal jaren een mooi heideterrein worden. We lopen nu naar de es. De regen wordt iets heviger maar dat deert het koevinkje niet om alvast zich te laten zien. Ze zitten tussen het gras ter bescherming. Wilfred laat ons zien dat hij overleg met een boer heeft gehad. Zijn plan heeft resultaat gehad. Zo heeft deze boer in verschillende hoeken van het weiland stukken tijdens het maaien laten staan. Hier kunnen bloemen uitgroeien en als waardplant en voor voeding van de vlinders zorgen. De regen vermindert. Dit geeft Alfred de gelegenheid om uitleg te geven over de oude situatie van de es tijdens de vorige eeuw. De map met kaarten, opeenvolgend in tiental jaren, die hij bij zich heeft, geeft ons een goede indruk. Het laat ook zien hoe de boermarke van Rolde ruim honderd jaar geleden al bezig was met het gebied rond het dorp. In die jaren is ook het Boerbos ontstaan. We lopen door om naar de Nijlanderes te gaan. Hier zijn meerdere werkdagen gehouden met een resultaat waar menigeen jaloers op kan zijn. Je kunt zien dat hier is gewerkt met een goed doordacht plan. Het oude weilandje wordt ingesloten door bossingels en zo is een

fantastisch gebiedje voor vlinders gecreëerd. Hier is behoorlijk gesnoeid en verder is het slootje dicht gegooid. Daardoor is het waterpeil enigszins verhoogd hetgeen de plantengroei beïnvloed. We zien braam en distels die goede vlinderplanten zijn. Daarbij voelt het ingesloten stukje een paar graden warmer aan. De vlinders, koevinkjes, zwartsprietdikkopje en witjes laten zich hier zien. De foto geeft inzicht zoals je een singel graag ziet. Vanaf het grasland in getrapte lagen naar de bomen die het gebied omzomen. We gaan nu naar de plassen die zijn schoongemaakt. De richels met verdord hout bij de ingang laten zien dat er veel opslag is verwijderd. Door aanwezigheid van ons, verlaat in de hoek van het terrein een ree zijn schuilplaats. Na enige discussies onderweg over het snoeien en het inrichten van het terrein lopen we terug naar het Ruighe Veld. Wilfred heeft nog steeds de drang om ons zijn eikepages te laten zien. Het is inmiddels wat droger geworden en dat brengt uitkomst. Er wordt geschud aan wat eikenbomen en ja verdraaid er is leven in de boom, een eikepage. Hij gaat behoorlijk laag zitten zodat we de blauwe glans van de bovenzijde kunnen observeren. Eind goed al goed. Excursie geslaagd! Lambertus Slatius

Beste IVN -ers Ca. anderhalf jaar geleden startte ik de Website www.bijenhotels.nl Met vooral aan jullie de vraag om foto s en teksten op te sturen voor deze website. Het resultaat is geweldig ook andere deden mee zoals Imkers, KNNV, gemeente enz. Vanuit ruim 60-70 locaties/gemeenten zijn van ca. 100 voorbeelden ca. 500 foto’s verzameld. Mijn verzoek is om hier mee door te gaan. En vooral ook ervaringen door te geven. 2012 is het Jaar van de bij/bijen. Jullie Bijenhotels en ervaringen passen daar heel goed bij. Met vriendelijke groet Arie Koster

Grote weerschijnvlinder en rups waargenomen bij Gieten Begin juli hebben Elias Nauta en zijn vrouw tijdens de ochtendwandeling met de hond aan de rand van het Staatsbos iets ten zuiden van de plas van Homan Free een grote weerschijnvlinder waargenomen. De forse vlinder ging geruime tijd voor hun op het zandpad met uitgespreide vleugels zitten, zodat die met 100% zekerheid kon worden gedetermineerd, als zijnde een vrouwelijk exemplaar van de grote weerschijnvlinder. Weerschijnvlinders zijn zeldzame standvlinders met enkele populaties in de Achterhoek, Twente en Noord Brabant. Andere meldingen kwamen vanuit de Noordoostpolder, het Kuinderbos. De noordelijkste plaats in Nederland was bij Haren in de buurt. Naast de vlinder van Elias meldde hij dat een leerlingen van de Bonnerschool een rups van dezelfde soort eind mei in hun tuin hebben gevonden. Deze waarneming is werd door Kars Veling van de Vlinderstichting als “echt geweldig” genoemd. Er worden namelijk zelden rupsen van de vlinder gevonden.

Kenmerken: - een relatief grote vlinder (ca. 35-40mm) en vliegt in één generatie - de bovenkant van de vleugels heeft bij het mannetje een blauwpaarse glans; het vrouwtje is bruin en mist deze glans - voeden zich met honingdauw en sap van bloedende bloemen - leven hoog in bomen, komen soms naar de grond om te drinken van plassen, kadavers en soms bezwete mensen - waardplanten zijn boswilg en soms grauwe wilg

Uitgebreide informatie via: vlinderstichting.nl; nederlandsesoorten.nl en vlindernet.nl

foto: Lambertus Slatius

IVN Westerveld

Insecten

herfst-winter 2011-2012

korte IVN-cursus Van de ruim één miljoen soorten insecten, die er wereldwijd zijn beschreven, komen er “maar” ongeveer 18.000 in ons land voor. Een ontstellend hoog aantal voor een cursus, die een overzicht wil geven van de geweldige verscheidenheid aan vorm en levenswijze binnen deze grootste groep van levende organismen. Onze docent Ben Prins uit Uffelte staat bekend als een levendig verteller en bij hem vind je dan ook niet een dorre presentatie van duizenden en duizenden soorten, waarin je als cursist al snel de weg kwijt raakt. Hij neemt de deelnemers meer op een korte rondreis door de uitgebreide wereld van de insecten. Daarbij wordt er kennis gemaakt met een beperkte keuze uit de vele interessante en soms bizarre soorten, die wij in onze eigen omgeving kunnen tegenkomen. Deze cursus is niet alleen van belang voor gidsen en andere excursieleiders, die meer willen vertellen tijdens hun rondleidingen. Ze is net zo uitdagend en interessant voor iedereen, die belangstelling heeft voor de natuur om zich heen en die zich wil verbazen over de rijkdom aan vreemde vormen en onverwacht gedrag, waar je zonder het te weten vrijwel dagelijks aan voorbij loopt. Om in ieder geval een beetje aandacht te kunnen geven aan de vele groepen insecten, die in onze omgeving voorkomen, zijn er acht avonden gereserveerd: vier in de herfst van 2011, en vier in het begin van 2012. Het programma van deze cursus is:

Deel I

deel II

26 oktober 2011

11 jan. 2012

oerinsecten, haften, kakkerlakken, oorwormen

dagvlinders en nachtvlinders

9 nov. 2011

25 jan. 2012

libellen en sprinkhanen

kevers

23 nov. 2011

8 febr. 2012

wantsen, cicaden, bladluizen en verwanten

wespen, mieren, bijen

7 dec. 2011

15 febr. 2012

kokerjuffers, mierenleeuwen en andere gaasvliegen muggen en vliegen De lezingen vinden plaats op 8 woensdagavonden in Cultureel Centrum Overentinghe aan de Entingheweg in Dwingeloo en beginnen om 20.00u exact. De zaal is geopend vanaf 19.30u voor een kop koffie en het inzien van de leestafel. De kosten voor deze cursus bedragen: per deel €17,50,- (IVN-leden) en €20,- (niet leden), voor de hele cursus (deel I en II) € 30 c.q. € 35. Aanbevolen maar niet verplicht is de Tirions Insectengids van M. Chinery (eventueel gezamenlijk te bestellen). Opgave bij de werkgroep korte cursus 0521-598332 / [email protected] IVN Westerveld / Werkgroep Korte cursus

Programma Donderdag 8 september; Lezing over het weer. Na deze barre natte zomer zal Ben Logtenberg, weerman uit Emmen ons uitleggen waarom het allemaal misging. Via een PowerPoint presentatie zal hij ons meenemen in de wereld van het klimaat, het weer en de voorspellingen. Aanvang: 20.00 uur Plaats: Gieten, Schoolstraat 23 (in de gereformeerde kerk). Zondag 11 september; Paddenstoelen excursie De paddenstoelen zijn vroeg dit jaar. We gaan onder leiding van Henk Pras een specialist naar het Boekweitveentje nabij Jonkersheide.We waren al eerder in dit gebied, maar de mycologen beschouwen deze plek als een bijzondere parel. Aanvang: 10.00 uur. Startplaats: parkeerplaats aan de Asserstraat tegenover huisnummer 66-68. Bij het Boekweitveentje. Vertrekplaats: Gieten, Spiekersteeg (parkeerplaats gemeentehuis). Vertrek: 9.45 uur. Donderdag 6 oktober; Lezing over ganzen en zwanen Marten Wesselius is een grote kenner van de ganzenproblematiek. Hij behandelt deze avond 13 ganzen soorten met de meeste aandacht voor de hier algemeen voorkomende soorten en 3 soorten zwanen. ( incl. geluid en vliegbeelden). Na de pauze zal Marten wat vertellen over hoe we in Nederland omgaan met de ganzen. Hierbij komen het opvangbeleid, de schadebestrijding, de vergoedingen en de populatiereductie aan de orde. Aanvang: 20.00 uur Plaats: Gieten, Schoolstraat 23 (in de gereformeerde kerk) Zondag 23 oktober; Excursie zwanen en ganzen. We gaan naar het beste ganzengebied van Nederland en wel Zuidwest Friesland. Ondanks de afstand raad Marten Wesselius, de ganzenspecialist ons dit gebied van harte aan. Aanvang: 10.00 uur. Startplaats: bij de rotonde te Wijckel/Sondel in de weg Balk-Lemmer. Vertrek: 8.30 uur (gezamenlijk) Gieten, Spiekersteeg (parkeerplaats gemeentehuis) Zondag 6 november; Excursie Natuurgebied nabij Ooster-en Westerzand bij Uffelte. Tussen Wapserveen en Uffelte ligt het natuurgebied Ooster-en Westerzand een ontginningsbos op stuifzand met enkele vennen. Het ligt in het Natura 2000 gebied “Holtingerzand”. Zij nodigt ons uit om in dit prachtige gebied een excursie te houden. Mevrouw Pigeaud zal ons verwelkomen in de informatieschuur en wat vertellen over het gebied. Aanvang: 11.00 uur. Startplaats: Rijksweg 48, 7975 RV Uffelte. Bij hectometerpaaltje 30,1 en transformatorhuisje het schelpenpad nemen. Parkeren in het bos !!!! Vertrek: 10.00 uur Vertrekplaats: Gieten, Spiekersteeg (parkeerplaats gemeentehuis)