Nieuwsbrief
juni 2014
Het Hof van Dordrecht opgeleverd Ongeveer anderhalf jaar geleden startte de verbouwing en restauratie van Het Hof. Het rijksmonument was ooit een Augustijnenklooster, maar heeft ook een unieke historische waarde omdat in een van de gebouwen, in de Statenzaal, in 1572 de eerste Vrije Statenvergadering plaatsvond. Een bijeenkomst die de basis zou leggen voor de Staat der Nederlanden. Bouwmanager Ray Westerhuis is tevreden dat het werk is afgerond, maar vind het ook jammer om dit bijzondere project achter zich te laten. Ray: “De verbouwing heeft anderhalf jaar geduurd. Maar het hele project heeft veel langer geduurd. Het Hof krijgt straks een publieke functie in de vorm van een interactief museum over de geschiedenis van de stad. Voor die toepassing hebben we oorspronkelijk ook andere locaties bekeken, maar uiteindelijk viel de keuze op Het Hof. De besluitvorming daarover heeft vanzelfsprekend de nodige tijd in beslag genomen.” Daarna volgde een periode met heel veel onderzoek. Ray: “Het hele complex is verschrikkelijk oud. De fundamenten van de oudste gebouwen dateren uit de 12e eeuw. Een groot gedeelte is ooit afgebrand en hergebouwd. Daar moet je natuurlijk zeer voorzichtig en zorgvuldig mee omgaan. Daarbij hebben we ook heel nauw samengewerkt met archeologen en monumentenzorg. Extra lastig was dat veel niet is gedocumenteerd: de oudste tekeningen die we hebben gevonden zijn pas uit de jaren 1900. En ten slotte duurde de verbouwing ook langer dan gepland. “Dat is bijna niet te voorkomen bij zo’n project. Je komt zoveel onvoorziene zaken tegen. Zo stuitten we op een oude waterkelder onder het gebouw, achter een voorzetwand kwam een raam tevoorschijn en onder een vloer verscheen zeer antiek eikenhouten parket. Dan moet je dus tijdens het werk bepalen wat je met zo’n vondst doet – is het waardevol om het te behouden? – en vervolgens de plannen daarop aanpassen. Dat maakt het werk natuurlijk enorm interessant en dynamisch.” Hoewel er hier en daar nog wat kleine puntjes op de i gezet worden, is het gebouw inmiddels bouwkundig en voor de installaties opgeleverd en overgedragen aan de gebruiker: het Dordrechts Museum. “Vanuit het IBD blijven we nog wel bij het project betrokken én bij de herinrichting van het plein, dat ook wordt aangepakt en nog niet klaar is. Binnen gaat nu XPEX Experience Experts uit Amsterdam aan de slag om Het Hof tot een plek te maken waar de geschiedenis van Dordrecht – en daarmee die van het ontstaan van Nederland – kan worden beleefd en onderzocht.” ‘Beleving’ is de specialiteit van XPEX. Daarnaast maakt het bureau ook het inrichtingsontwerp voor andere ruimten in Het Hof, zoals de entree en winkel, de horeca en de nieuwe studiezaal van het Regionaal Archief Dordrecht. De bedoeling is dat Het Hof in zijn nieuwe functie in het eerste kwartaal van 2015 zijn deuren opent.
Nieuwsbrief
juni 2014 - 2
Veel belangstelling voor nieuw, slim en duurzaam zwembad in Alblasserdam Tijdens de Dag van de Bouw, op 24 mei, was er veel belangstelling voor het in aanbouw zijnde nieuwe zwembad Blokweer in Alblasserdam. En ook voor de geplande excursie naar het zwembad tijdens het VNG Jaarcongres volgende week zijn heel wat aanmeldingen. Blokweer is dan ook het eerste zwembad in Nederland dat gebouwd wordt volgens het ‘2521 gewoon zwemmen’ concept van de KNZB. Het is een slim, kosteneffectief en vooral ook duurzaam concept. Johan de Korte (directievoerder) en Tom Sanders (toezichthouder) zijn namens het IBD al vanaf het begin nauw bij het project betrokken.
“2521 gewoon zwemmen” staat voor de afmetingen van het bad (25 x 21 meter) en voor het feit dat je er ‘gewoon’ kunt zwemmen, dus zonder bubbelbaden, sauna’s of glijbanen. Tom Sanders: “Het belangrijkste kenmerk van het zwembad is dat het op maaiveldhoogte wordt opgebouwd. Traditioneel bouwen we in Nederland vooral zwembaden ín de grond, met betonnen wanden die we bekleden met wand- en vloertegels. Bij dit nieuwe concept bouwen we eigenlijk een grote hal, waar een bad is ingezet. De stalen constructie van het zwembad staat op een betonvloer en is aan de binnenkant bekleed met een speciaal, onderhoudsvriendelijk folie. In een helft van het bad is, over de gehele lengte een beweegbare bodem aangebracht. Zo kan het bad zowel recreatief als voor wedstrijden worden gebruikt.” Het zwembad zelf, dat oorspronkelijk in Italië is bedacht, kan snel worden gerealiseerd, maar ook het gebouw is slim en uiterst functioneel gebouwd. Tom: “Het is bijvoorbeeld handig dat alle installaties zich op het maaiveld bevinden. En problemen, zoals lekkage, heb je veel sneller in beeld. Alles is goed controleerbaar. Daarbij wordt het zwembad tegen een bestaande sporthal aangebouwd. De nieuwe entree van het zwembad, wordt ook de toegang tot de sporthal. Dat scheelt enorm in de kosten als je kijkt naar beheer, exploitatie en personeelsinzet.” Een laatste onderscheidende factor is dat bij zwembad Blokweer veel aandacht wordt besteedt aan duurzaamheid. “Het gebouw, een ontwerp van Slangen & Koenis, is hoogwaardig geïsoleerd. Daarnaast is er extra geïnvesteerd in duurzame installaties voor de (natuurlijke) filtering van het water en voor de beheersing van de watertemperatuur en de luchtcondities. Als met al gaat het om zo’n 30% lagere energiekosten en 25% minder CO2-uitstoot.” De oplevering van zwembad Blokweer staat gepland voor 1 september van dit jaar.
Nieuwsbrief
juni 2014 - 3
Audionetics Sophiapark Op zaterdag 17 mei werden tijdens de Volgerlanden Woondag in Hendrik-Ido-Ambacht twee ‘Audionetics’ in gebruik genomen. Deze informatiezuilen staan in de ecologische zone in het Sophiapark en geven gesproken informatie over wat er in de directe omgeving te zien is en gebeurt op het gebied van de flora en de fauna. Het is hiermee een echt educatief natuurpad geworden. In opdracht van Project De Volgerlanden schreef Jan de Geus van het IBD de teksten voor de Audionetics en sprak ze ook in. Collega Patrick Kars – ofwel ‘DJ Red’ – zorgde voor professionele geluidsopnamen. Het natuurpad in het Sophiapark maakt deel uit van de ecologische route die de Alblasserwaard en de Hoekse Waard met elkaar verbindt. Deze route loop dwars door De Volgerlanden en is in het Westelijk deel nu aangelegd. In De Volgerlanden-Oost gaat dat de komende jaren nog gebeuren. De zone is bedoeld om dieren de ruimte te geven, zoals: insecten (sprinkhanen en vlinders), maar ook voor vogels, kleine zoogdieren e.d. Bij de inrichting van de zone is rekening gehouden met de eisen die gesteld worden aan hun leefgebied. Lopend op het wandelpad zie je een insectenhotel, eendenkorven, is er een vlindereiland, een vogeleiland, en staan er nu dus ook de twee Audionetics. Jan de Geus: “De teksten zijn gericht op basisschoolkinderen. Ze zetten de Audionetics in werking door met hun voet een pedaal in te trappen en te blijven ‘pompen’ om zo benodigde energie op te wekken. De ene zuil staat bij het insectenhotel. De kinderen horen onder meer hoe ze bepaalde, veelvoorkomende insecten kunnen herkennen, waarom het hotel is gebouwd en of ze bang moeten zijn voor de beestjes. De andere zuil richt zich op de meest algemene vogels in het gebied: watervogels, vogels in bomen en struiken en vogels op de grond.”
De ultieme test is volgens Jan of het de kinderen gaat aanspreken. Tijdens de Woondag leek dat zeker het geval en ook Jan heeft er, vanuit zijn ervaring, een goed gevoel bij. Hij was ruim tien jaar ‘natuurouder’ op de basisschool van zijn kinderen en werd voor de klus gevraagd vanwege zijn besmettelijke enthousiasme waar het gaat om ecologie en natuurontwikkeling. Jan: “De teksten hebben we bewust kort gehouden en heel erg toegespitst op wat er te zien is. Daarbij sluiten de teksten van beide Audinetics af met informatie over wat de kinderen zelf kunnen doen om insecten en vogels in hun tuin te krijgen. Zo hopen we dat we ook op de wat langere termijn hun aandacht voor de natuur kunnen vasthouden.“
Nieuwsbrief
juni 2014 - 4
Ontwerp spelzaal Blekersdijk zo goed als rond In november 2012 kwam vanuit de gemeente Dordrecht het verzoek aan het IBD om een onderzoek te doen naar een nieuwe, gemeenschappelijke gym-accomodatie voor de basisscholen in de binnenstad. De maximale loopafstand tot de accommodatie mocht daarbij maximaal 750 meter zijn. Op basis van een analyse van de mogelijkheden, werd uiteindelijk gekozen voor een scenario met een nieuw te bouwen, dubbele gymzaal (spelzaal) aan de Blekersdijk. Het ontwerp van die spelzaal was een behoorlijke puzzel, maar is inmiddels zo goed als rond. De dubbele spelzaal zijn eigenlijk twee gymzalen tegen elkaar aan, met ieder een afzonderlijke toegang en eigen voorzieningen, zodat de leerlingen van twee scholen geen kleedkamers hoeven te delen. Tussen de twee zalen moet een demontabele wand komen, zodat de ruimte ook als één grote zaal gebruikt kan worden. Ontwerper Mazin Abdullsada legt uit wat de interessante uitdaging was in deze opdracht. “We moesten een balans zien te vinden tussen functionaliteit, omgevingsaspecten, wettelijke normen en budget. Dat viel niet mee. Voor het oorspronkelijke concept, waarin de twee zalen zijdelings tegen elkaar bedacht waren, met aan weerskanten een entree en kleedkamers, bleek de locatie niet groot genoeg. Dan zou het gebouw te dicht op zijn omgeving komen te staan. We zijn toen gaan kijken naar mogelijkheden om de diepte of de hoogte in te gaan. Maar zodra er sprake is van meerdere verdiepingen, krijg je te maken met extra vierkante meters, voor trappen en verkeersruimtes. Je moet immers goed rekening houden met de logica binnen het gebouw: dat verschillende groepen elkaar niet in de weg lopen en dat er goede vluchtroutes zijn in geval van calamiteiten. Maar extra vierkante meters, kosten ook extra geld.” Uiteindelijk ligt er nu een ontwerp dat voldoet aan de eisen, binnen budget te realiseren is en dat compacter is dan het oorspronkelijke concept. Ondanks dat de voorzieningen in dit ontwerp over twee etages verdeeld zijn, oogt het ontwerp door de verschillende niveaus niet massief. “Het is belangrijk dat zo’n gebouw niet alleen functioneel is, maar ook past in zijn omgeving. In dat opzicht vind ik het ook goed dat het gebouw in het ontwerp nu een centrale entree krijgt aan de hoofdstraat, tegenover het nieuwe schoolgebouw.” Het schetsontwerp en de stichtingskosten zijn gereed. Na goedkeuring van de opdrachtgever (MO, Gemeente Dordrecht) kan gestart worden met de nadere uitwerking van het plan.
Actie De Holland De renovatie van gebouw De Holland, het toekomstige gebouw van het Onderwijsmuseum, is in volle gang. De schoorsteen maakte de bijzondere en markante uitstraling van gebouw De Holland compleet. Om De Holland weer in volle glorie te laten herrijzen, wil het museum de schoorsteen met zijn bekroning graag terugbrengen. U kunt een bijdrage leveren aan het project via een donatie (kijk op www.onderwijsmuseum.nl) of door te bieden op een straatnaambord via www.biedopeenbord.nl.
Nieuwsbrief
juni 2014 - 5
Constructieve toets kademuren “Duiken in de Dordtse onderwereld” Onlangs verscheen een kort bericht in het AD De Dordtenaar over het onderzoek naar de constructieve staat van de kade van Wolwevershaven. Deze werkzaamheden vormen onderdeel van een groter onderzoek naar de bouwkundige staat van oude kademuren in Dordrecht, de zogenaamde constructieve toets. Hans Hilgers is vanuit het IBD bij het project betrokken: “Dordrecht is de oudste havenstad van Nederland. Overal waar je onderzoek doet, duik je diep in de geschiedenis. Zo is de Korte Engelenburgerkade gebouwd op oude restanten van de stadsmuur. Daar zijn we gestuit op het hout van die stadsmuur uit de 15e eeuw.” De gemiddelde levensduur van een kade is ongeveer 70 jaar. Het water en de bewegingen in het water tasten de kademuren aan, maar ook het veranderende gebruik van de kade en bijvoorbeeld de wortels van bomen kunnen van invloed zijn op de constructieve staat. In de Dordtse binnenstad zijn veel verschillende kadeconstructies. Zo bestaat de Wolwevershaven al uit elf verschillende kadesecties die in verschillende perioden zijn gebouwd. De kademuur die we nu onderzoeken is zo’n 140 jaar oud en daarmee de oudste van Dordrecht die nog door de scheepvaart wordt gebruikt. Hans: “Uit archiefonderzoek weten we inmiddels dat de kademuur al verschillende keren op de rol heeft gestaan. In de jaren ’30 was er al sprake van het aanpakken van de kademuur. Het heeft tot ’41 geduurd tot er een bestek was en vervolgens is het project door de bezetter stilgelegd. De tweede keer was de Wolwevershaven in beeld in 1963. De sanering van de Dordtse binnenstad kreeg toen echter prioriteit en de kademuren vielen weer buiten de boot. Net als in 1969, toen drie andere kades zeer dringend onderhoud nodig bleken te hebben. Daarna is de kade kennelijk uit zicht geraakt.” Hans Hilgers benadrukt dat dit geen reden is tot paniek, maar de Wolwevershaven wordt nu ook grondig onderzocht, naast de vijf andere kademuren uit het project. “Dat onderzoek begint met een archiefonderzoek in het archief Hellingen en het regionaal archief. Dat is een behoorlijke speurtocht, maar het geeft vaak al een redelijk beeld van wat je kunt gaan tegenkomen. Een andere bron is het beheersysteem van Stadsbeheer. Met behulp van ‘meetboutjes’ in de kademuren meten zij om de twee jaar vervormingen en verplaatsingen. In aanvulling hierop zijn op de kade aan de Wolwevershaven hellingsmeters geplaatst, waarmee de verplaatsingen nog nauwkeuriger kunnen worden gevolgd. Daarnaast worden alle kaden regelmatig onder en boven water geïnspecteerd waarbij zonodig ook houtmonsters uit de fundering worden genomen.” De resultaten van deze zoektocht vormen de input voor het veldonderzoek dat vervolgens plaatsvindt. Hans: “Daarbij maken we gebruik van verschillende technieken. We maken bijvoorbeeld proefsleuven, waarbij we kunnen zien hoe de kade werkelijk is opgebouwd. Dat verschilt nogal eens van de ontwerptekeningen, en soms ontbreken de ontwerpgegevens geheel. Als de kade teveel water doorlaat om een proefsleuf te kunnen graven, passen we bijzondere technieken toe. We doen ook kernboringen, waarbij we met een holle diamantboor meters diep door het metselwerk gaan. Met een grondradarscan kunnen we over het kadeoppervlak gaan om zo per laag holtes en andere veranderingen in de bodemstructuur te kunnen vastleggen. Vervolg zie volgende pagina.
Nieuwsbrief
juni 2014 - 6
Vervolg: Constructieve toets kademuren Dat hebben we bijvoorbeeld ook gedaan voor de intocht van Sinterklaas in 2011, om te kijken of het grote aantal bezoekers op de kade geen risico zou opleveren. Verder meten we de grondwaterstand die achter de kade blijft staan wanneer het laagwater wordt, en kijken we o.a. ook naar de belasting van bomen op de kade, de kracht die op bolders wordt uitgeoefend, de veranderingen in de tijd van de waterbodemdiepte voor de kade, hoe de kade aansluit op de naastgelegen kademuren en in hoeverre de kade veel publiek te dragen krijgt.” De getijbeweging is een ander typisch Dordts aspect. Waar de kaden in veel andere steden met een min of meer vaste waterstand te maken hebben, staan de Dordtse kaden onder invloed van de eb en vloedbeweging en van wisselingen als gevolg van de variërende rivierafvoer. Bij het onderzoek van de oude kaden moet ook gekeken worden naar de waterstanden die voor 1970 optraden, toen het Haringvliet nog in open verbinding met de zee stond. De getijslag was toen een stuk groter dan nu. Elke oude kade is uniek. De resultaten van het veldonderzoek leveren niet zelden zoveel nieuwe inzichten op dat ook de onderzoeksstrategie tussentijds moet worden aangepast. Alle informatie bij elkaar resulteert in een degelijke beoordeling van de constructieve staat van de kade. Deze beoordeling en de ruimtelijke aspecten vormen uiteindelijk de input voor het hersteladvies van het IBD aan de gemeente.
Klankbordgroep helpt te komen tot een gedragen plan Steeds meer gemeenten zien het belang van vroegtijdige burgerparticipatie bij de planvorming rond de herinrichting van openbare ruimte. Zo ook Zwijndrecht. Het IBD ondersteunt de gemeente bij het inzetten van klankbordgroepen bij de projecten Burgemeester de Bruïnelaan en Develpoort. Lyda Hertogh neemt, samen met collega’s Bas Pijl (Burg. de Bruïnelaan) en Peter van den Eijnden (Develpoort), aan de klankbordgroep van de beide projecten deel. “De burgerparticipatie is bij de twee projecten verschillend ingestoken. Bij de Develpoort hebben we eerst een avond georganiseerd waarop we de aanwezige problemen en wensen hebben geïnventariseerd en die zijn we vervolgens gaan vertalen naar een conceptplan. Bij de Burg. de Bruïnelaan heeft er eerst interne ideevorming plaatsgevonden. Daarna hebben we tijdens een algemene bijeenkomst de ideeën gepresenteerd en voorgelegd waar de keuzes zaten.” De aanwezigen bij de inspraakavonden konden zich aanmelden voor de klankbordgroepen. Bij de Develpoort telde de klankbordgroep uiteindelijk 10 leden, bij de Burg. de Bruïnelaan zelfs 25. “In de praktijk blijkt 25 wel wat veel om het gesprek goed te structureren. Maar bij beide groepen vormden de leden een redelijk goede afspiegeling van de omgeving. Bovendien blijken ze uitstekend in staat niet alleen in eigenbelang te denken, maar ook het totaalplaatje te beoordelen.” Inmiddels is het plan voor Develpoort goedgekeurd in de klankbordgroep en is het reeds in het college geweest. Onlangs heeft een inspraakavond plaatsgevonden en inmiddels loopt de inspraaktermijn Colofon van 6 weken. Daarna komt de groep weer bij elkaar. Bij de Burg. de Bruïnelaan wordt het plan rond september Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Ingenieursbureau Drechtsteden in de Raad verwacht en volgt daarna de informatieavond. Lyda: “Het lijkt erop dat deze Spuiweg 5-9 aanpak goed werkt. Door vooraf rekening te houden 3311 GT Dordrecht Tel. 078-770 2810 met wensen, krijg je minder klachten achteraf. ingenieursbureaudrechtsteden.nl Bovendien hebben we gemerkt dat, doordat mensen Reageren? Mail:
[email protected] weten wat de plannen zijn en zich daar ook medeverantwoordelijk voor voelen, er meer begrip is De volgende nieuwsbrief verschijnt eind juli voor eventuele overlast tijdens de werkzaamheden.”
