Nieuwsbrief De Vrije Wandelaar 9 e jaargang nr 31 najaar 2002

Nieuwsbrief De Vrije Wandelaar 9e jaargang · nr 31 · najaar 2002

Inhoud

Thema: Naar een betere Wegenwet !

WANDELEN Najaar&winterprogramma ‘02/’03: 12-19 oktober: Herfstvakantie in Nemo Centrum Polen 23-28 dec.: Kerstweek in Wijlre 28 december-2 januari 2003: Oud&Nieuwweken in Wijlre en Ootmarsum 21- 23 maart: Weekend Ameland BELANGENBEHARTIGING Naar een betere Wegenwet Elf voorstellen aan ministers Steunpunt Voetpaden: nieuwe opzet Berichten van het Steunpunt Overzicht acties Nemo VIERLUIK OVER STRUINEN Struinen en poëzie Struinen en spiritualiteit Struinen en politiek Struinen en landschap VERENIGINGSNIEUWS Ledenenquête: uitslagen en analyse Nemolied Zomer in Polen POOLS CAFÉ Noteer: Pools Café 8 november, een muzikale avond! INTERNET www.nemo-net.nl (Nemo) www.voetpaden.nl (Steunpunt) www.polen-net.nl (Nemo Polen) www.tweevoeter.nl (wandelnieuws) www.wandelzoekpagina.nl (routes)

Colofon Deze nieuwsbrief-editie van het tijdschrift De Vrije Wandelaar is een uitgave van Vereniging Nemo, Westerpark 2 1013 RR Amsterdam. Eindredactie: Peter Spruijt Opmaak: Ingrid Kluit

Nemo organiseert wandelingen en komt op voor het behoud en de toegankelijkheid van voetpaden

Nemo Centrum Amsterdam: geopend van maandag t/m vrijdag 09.00-17.00 uur (woensdag gesloten) Westerpark 2 • 1013 RR Amsterdam • tel/ fax: 020 6817013 • e-mail: [email protected] • internet: www.struinen.nl • giro: 527317 Nemo Centrum Polen • Kopaniec-Miedzylesie 5 • 58-512 Stara Kamienica • Polen • [email protected] • www.polen-net.nl reserveren alleen via Nemo Centrum Amsterdam

Ten geleide De vrije wandelaar bestaat nog. Ongebonden vindt hij zijn weg. Struinend, dwalend en zoekend is hij onderweg en ziet wel waar het ophoudt. Het doel hoeft niet bereikt te worden. Soms een pelgrimspad, maar waar het naar toe leidt? Op het trekvogelpad is ook geen trekvogel te vinden. De Nemowandelaar wil dwalen en struinen en nieuwe wegen ontdekken. Ook al lukt het niet altijd op de zondagwandelingen, er mag best wat meer gestruind worden. Een mooie route, 18 km lang, niet al te ver van Amsterdam, bereikbaar met busje, bij voorkeur onverhard. En de wandelaar wil gewoon weer om 19.00 uur thuis zijn. Dat is nog steeds het succes van de zondagwandelingen dus dat blijft. Gelukkig zijn er weer genoeg vrijwillige chauffeurs, we hadden even een zware periode met ziektes en blessures, maar ondanks dat zijn de hele zomer de wandelingen doorgegaan. En in Polen is natuurlijk ook veel gewandeld, niet alleen op zondag, maar elke dag. Georganiseerd of doelloos dwalend, van een halve dag tot vier dagen de bergen in, stenenexcursies, op zoek naar padden en vogels of vlinders. Gelukkig steunen voldoende leden het Nemo Centrum in Polen, zodat het als Nemo-project door kan gaan. We zijn dan ook heel blij met de uitkomst van de enquête waaruit we veel informatie hebben gekregen over de wensen van de leden! Daarom veel aandacht voor de uitkomsten in dit nummer. Heel veel dank hiervoor, leden en bestuur! En ook aandacht voor de perikelen op het gebied van de belangenbehartiging. Het Meldpunt Voetpaden dat Nemo 11jaar geleden startte, had verschillende namen. Maar na het een tijdje uitgeleend te hebben, is het nu weer terug bij Nemo: als Steunpunt Voetpaden.

Ook zijn er plannen om te komen tot een Wandelwinkel voor Groot Amsterdam, waarin de belangenbehartiging zoals we dat al doen in het Wandeloverleg Noord Holland, maar ook wandelroutes en meerdaagse tochten aangeboden worden. Ook zullen de Voetpadendagen daarin weer terug komen! Maar daarover in het volgende nummer meer. Veel leesplezier, eigen bijdragen zijn overigens altijd welkom. Mathilde Andriessen

Het Nemo Centrum Adres: Westerpark 2, 1013 RR Amsterdam. Open: maandag t/m vrijdag 9-17 uur (woensdags gesloten). Tel/fax 020-6817013. E-mail: [email protected] Internet: www.nemo-net.nl Giro 527317. Het Nemo Centrum in het Westerpark staat aan het begin van een groene wandelroute die via de Bretten en Ruigoord naar de duinen loopt. Het is gevestigd in een markant rood gebouw (het oude GG&GD-gebouw), letterlijk in het Westerpark, vlakbij de Haarlemmerpoort, schuin tegenover het beeld van de anarchist Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Het Nemo Centrum is een ontmoetingsplaats voor wandelaars en biedt aan wandelaars informatie en service. Bereikbaar met bus 18 en 22, en tram 3. Steunpunt voor bedreigde voetpaden Alle wandelroutes in Nederland Artikelen met ledenkorting Lid worden en boeken van wandelingen en reizen Informatie over eco/agrotoerisme en wandelen in Polen Koffie/thee staat klaar! Artikelen met ledenkorting, verkrijgbaar in het Nemo Centrum: Zelfgemaakte pruimenjam uit Polen € 2,-. Boerenlandroutes nu van € 2,- voor € 1,-, kompas € 9,-, curvimeter € 11,40 Boeken: Wandelingen in Stadsdeel Westerpark € 6,80 Wandelingen Industriële Archeologie € 2,30 Jac.P. Thijsse € 3,60 Scholl voetverzorgingspakket: gratis voor nieuwe leden. Blarenpleisters € 4,- Anti-blaarkit € 1,80 Wandelroutes, ecologische en artistieke producten uit het Reuzengebergte in Polen, reis- en annuleringsverzekeringen.

Nemo Nieuwsbrief nr 31 pagina 2

Naar een betere Wegenwet Vrije toegang; recht of gunst? Wandelaar knel tussen overheid en grondeigenaren. De argeloze wandelaar op een grasdijk lapt de Wegenwet aan zijn laars. Hij heeft geen idee welk noodlot de dijk binnenkort treft. Terwijl overheid en wandelorganisaties met elkaar in de clinch liggen over de bedreigde toekomst van de dijk, eet de wandelaar in het gras rustig zijn appeltje. Moet je zo'n wandelaar uitleggen dat de bestemming van die dijk afhangt van de Wegenwet, de Wegenverkeerswet, de Wet op de Ruimtelijke ordening en het Structuurschema Groene Ruimte? Er zijn gelukkig steeds meer bewuste wandelaars die voet bij stuk houden als het gaat om het behoud van voetpaden.

Grondrechten van de wandelaar Het recht op vrije toegang Voordat de Wegenwet van 1930 aangenomen werd, gold voor de meeste paden het gewoonterecht. En omdat de Wegenwet in de praktijk niet functioneert, is het gewoonterecht ook nu nog in de praktijk het juridische handvat van de wandelaar. Vanaf de ontginning van Nederland zijn op natuurlijke manier paden ontstaan; voornamelijk over dijken als droge routes voor mens en dier. Voetverbindingen ontstaan als de kortste weg naar kerken, begraafplaatsen, akkers, huizen, scholen, pelgrimsoorden. De meeste afstanden werden per voet afgelegd en zo ontstonden de voorlopers van onze snelwegen uit de voetsporen van vele generaties voor ons. Voetsporen werden paden. Lopend werd zo het recht verworven om het pad te gebruiken: het gewoonterecht. Door industriële, agrarische en stedelijke schaalvergroting wordt het gewoonterecht voor wandelaars langzaam ontmanteld. De Wegenwet van 1930 schaft het gewoonterecht definitief af en geeft landeigenaren de wettelijke mogelijkheid paden af te sluiten. Door ruilverkaveling en bestemmingsplannen verdwijnen de meeste onverharde paden die nog over zijn. De wandelaar stuit in het landelijk gebied op prikkeldraad, hekken, vernielde bruggetjes en bordjes 'verboden toegang art 461'. De vrije wandelaar wordt een overtreder. De Wegenwet is een poging van de autoriteiten om de wandelaar binnen de perken te houden. Landeigenaren krijgen een wet om hun territorium af te sluiten en ze kunnen hun bezit genadeloos exploiteren. Het gevolg is de verschraling van het landschap. Na de invoering van de Wegenwet verdwijnt geruisloos 80% van alle onverharde paden en voor wandelaars worden grote recreatiezones aangelegd. Juist de wandelaars hebben in Nederland de oudste rechten, namelijk het gewoonterecht dat steunt op een wandelpraktijk van vele eeuwen. Het zijn de lijnen die vele generaties voor ons, lopend in veen, klei en zand getrokken hebben en waarop wandelaars als erfgenamen de oudste rechten hebben. Waarom zullen wandelaars zich houden aan een Wegenwet die niet functioneert en de vernieling van het landschap legitimeert? Daarom moeten wandelorganisaties een andere Wegenwet eisen en herstel van de oude wandelrechten. Mogelijk is angst de grootste drijfveer om de wandelaar te weren. Onheilsprofeten voorspellen de ondergang van natuur en milieu als de horden tweevoeters bezit nemen van het landschap.

De ervaring in binnen- en buitenland is dat dit nooit gebeurt. Zelfs op de provinciale wandelroutes van Zuid-Holland in het hart van de randstad kom je weinig mensen tegen. Ook de natuurpaden in recreatieparken (bijv. het Twiske) zijn oasen van rust. Bovendien zal een toename van het aantal wandelaars alleen maar meer steun en begrip opleveren voor het behoud van natuur en milieu. De beste garantie voor voortbestaan en instandhouding van natuurgebieden is openstelling voor wandelaars. Het blijkt namelijk dat paden die met hindernissen toegankelijk zijn (z.g. laarzenpaden, paden met overstapjes en beperkingen i.v.m. broedtijd, bronsttijd) wandelaars aantrekken die geen enkele overlast veroorzaken.

Geschiedenis van vrije toegang Hoe de Wegenwet paal en perk stelde aan 'gemene rechten' Een vorm van gemeenschappelijk grondbeheer was ‘de marke’. Het was een vereniging van eigenaars van boerderijen met rechten op de gemeenschappelijke gronden. Deze markegronden waren meestal de 'woeste' gronden; heide, venen, bossen en slechte weilanden. De marke is ontstaan in de tweede helft van de 13e eeuw in OostNederland. Toen het centrale keizerlijke gezag afbrokkelde, rees daar de vraag van wie de woeste grond was. De boeren waren voor hun kleine akkers afhankelijk van de grote heidevelden, waarvan de plaggen als mest dienden en de bossen werden gebruikt voor brandhout en geriefhout. Natuurlijk probeerde ook de plaatselijke adel haar status te verhogen door zich de woeste gronden toe te eigenen. Maar in Oost-Nederland, konden buurten en dorpen zich verenigen tot marken om zo het gemeenschappelijk beheer van de woeste gronden veilig te stellen. In feite waren de marken privaatrechtelijke lichamen met uitgebreide bevoegdheden, waaronder de aanleg en het beheer van wegen. Oorspronkelijk waren de marken verenigingen van kleine boeren, later kregen grootgrondbezitters en rijke boeren steeds meer 'markerechten' en konden zijn de keuren naar hun hand zetten. Maar gemeenschappelijk gebruik bleef verzekerd, ook voor landloze 'keuterboeren'. Overheid verdrijft regionale autonomie In de Franse tijd werden deze plaatselijke privileges en keuren voor het grootste deel afgeschaft, en binnen 20 jaar waren de markegronden opgedeeld. Het beheer van wegen werd van een private zaak (gemeenschappelijk beheer) nu


Vervolg Naar een betere Wegenwet een publieke zaak (overheidstaak). Met de aanleg van rijksstraatwegen door Willem I had de overheid al aangegeven dat zij de aanleg van grote wegen als een overheidstaak zag. Regionale autonomie, zoals dat zich uitte in marken, was voor het nieuwe koninkrijk uit den boze. De overheid wilde bij het wegenbeheer niet afhankelijk zijn van plaatselijke be-langen. Daarom werden de belangrijke wegen langzamerhand eigendom van de overheid door bijvoorbeeld aankoop en onteigening. De juridische status van de overige wegen (de buurtwegen en voetpaden) bleef nog heel lang slecht geregeld. Eigenlijk werd deze status meer bepaald door het feitelijke gebruik en het gewoonterecht, dan door het eigendomsrecht. Nieuwe Wegenwet schept orde Dat zou gaan veranderen eind 19e eeuw. Grond werd schaarser en duurder. Het oprukkende autoverkeer vereiste nieuwe omvattende wetgeving in plaats van talloze provinciale verordeningen. De status en het onderhoud van wegen werd landelijk geregeld in een nieuwe Wegenwet, die in 1932 in werking trad. De Wegenwet was vooral bedoeld voor de doorgaande (auto)wegen die over het land van particuliere eigenaren liepen. Door een gekunstelde constructie van het begrip 'openbaarheid' in de Wegenwet ("een weg is openbaar is als hij gedurende 30 jaar voor ieder vrij toegankelijk is geweest"), kregen grondeigenaren de gelegenheid grote delen van hun gebieden af te sluiten door simpelweg een bordje aan de weg te plaatsen. Zoals het (private) markerecht het verloor van het (publieke) recht van de overheid, zo verloor nu het gewoonterecht het van het eigendomsrecht. Het nieuwe begrip 'openbaarheid' uit de Wegenwet verdreef het aloude begrip 'gemeen', dat steunde op gemeenschappelijk beheer en op gewoonterecht. Hekwerk tussen privé en gemeenschappelijk Het beheer van de marken was gericht op het gemeenschappelijk gebruik van de gronden, dus was er een hoge mate van toegankelijkheid. De opdeling van deze gronden door de opheffing van de marken, betekende dat het algemeen gebruiksrecht en het betredingsrecht verdwenen. Er kwamen hoge hekken. Maar het gewoonterecht garandeerde nog een zekere mate van algemene toegankelijkheid. De grondbezitters moesten echter niets hebben van 'gemene rechten', d.w.z. algemene rechten voor de gemeenschap, een soort van allemansrecht zoals dat gold voor de marke. De invoering van de Wegenwet was een bekroning van hun pogingen het eigendomsrecht veilig te stellen. Hoewel zij op de openbare wegen het algemene belang moesten dulden, zaten in de Wegenwet genoeg lacunes om zonder problemen minder belangrijke openbare wegen af te sluiten. Tussen gemeenschappelijke belangen en privé-belangen ontstonden tot in onze dagen vele duizenden kilometers hekwerk. Eigendomsrecht "verboden toegang, art 461 WvS", zo vast als een huis Er is geen recht in Nederland zo goed geregeld als het eigendomsrecht. Elke vierkante meter die men veroverde op het water en de moerassen, werd angstvallig bedijkt en behekt. Net als de calvinistische geloofsartikelen werden de polders

zorgvuldig door de eigenaren beheerd en voor buitenstaanders afgesloten. In het oosten en zuiden van Nederland, waar nog veel woeste gronden voorkwamen, liepen toegankelijkheid en verdraagzaamheid parallel. Tot ook hier de calvinistische tijdgeest doordrong en paal en perk werd gesteld aan de vrije wandelmogelijkheden. Grondeigenaren mogen zich het volle genot van hun eigendom toeeigenen en iedereen weren. De overheid mag alleen ingrijpen op basis van algemene belangen, bijvoorbeeld via het huurrecht of de Pachtwet. Ook de Wegenwet pleegt inbreuk op het private eigendom door de wegen die in de wegenleggers staan voor iedereen toegankelijk ('openbaar') te maken. De vraag is of de Wegenwet voldoende instrumenten geeft om de algemene belangen veilig te stellen. Het verkeersbelang staat immers voorop.

Wandelwet lijk in de kast Overheid en wandellobby niet meer geïnteresseerd in Wegenwet De Wegenwet regelt de status, de registratie en het recht van overpad van openbare wegen en paden die over particuliere terreinen lopen. Het is de enige wet in Nederland die specifiek de belangen van wandelaars behartigt. Uit recente onderzoeken blijkt dat de Wegenwet nauwelijks meer gehandhaafd wordt. De overheid schuift de verantwoordelijkheid door naar de provincies. De provincies laten het over aan de gemeenten. En de gemeenten hebben geen enkel overzicht meer. Plaatselijke belangen en willekeur geven dan de doorslag en elke terreineigenaar kan straffeloos openbare paden afsluiten zonder dat wandelaars de kans krijgen iets daartegen te doen. Op het ministerie van Verkeer en Waterstaat wordt de Wegenwet beheerd. Op een enkele beleidsambtenaar na, is het ministerie niet begaan met het lot van de voetpaden. Men wil de wet, het 'lijk uit de kast', liever kwijt dan rijk. Ook de wandellobby laat het al jaren afweten. Men heeft nog weinig vertrouwen in een wet die nauwelijks meer functioneert en men ziet meer heil in landinrichtingsplannen en ruimtelijke ordening. Nemo heeft de lobby voor een betere Wegenwet altijd als prioriteit gezien. De juridische gevechten die Nemo o.a. in Holten voerde voor het behoud van voetpaden waren testcases om het (dis)functioneren van de Wegenwet aan te tonen. Binnen het Wandelplatform stelde Nemo voor een onderzoeksproject over de Wegenwet uit te voeren. Het bestuur stemde daarin toe, maar de directeur trok het onderzoek zo naar zich toe, dat Nemo zich er niet meer in herkende. Nemo mocht wel helpen bij de uitvoering, maar het projectplan werd herschreven en de adjunct-directeur van het Wandelplatform werd projectleider in plaats van Nemo. Nemo kon zich dan ook niet verenigen met de conclusies. Als reactie op de conclusies van het Wandelplatform schreef Nemo dit artikel.


Vervolg Naar een betere Wegenwet Onvoldoende weten regelgeving voor wandelaar De kritiek van wandelorganisaties op de Wegenwet is bekend: Wetgeving voor wandelmogelijkheden is zeer versnipperd en functioneert slecht. Het algemene belang van (voet)paden wordt niet erkend. Voetpadennetwerken krijgen geen juridische status. De wegenleggers worden slecht bijgehouden. De handhaving van de Wegenwet ontbreekt omdat afgesloten openbare paden niet worden opengesteld. Begrippen uit de Wegenwet zijn verouderd en verwarrend, zoals 'beheerder' en 'onderhoudsplichtige'. Gemeenten kunnen willekeurig paden zonder goedkeuring van de provincie aan de openbaarheid onttrekken. Bewijslast om openbaarheid aan te tonen kan door één gefingeerde tegenverklaring ontkracht worden. Kortom, bestaande wetten en met name de Wegenwet geven geen wettelijke bescherming aan voetpaden. Om de voetpaden te beschermen is een betere handhaving nodig en zijn wijzigingen van de wet noodzakelijk. Juist een terugtredende

overheid is verplicht de plaatselijke overheden en wandelorganisaties de juiste instrumenten te geven. Steunpunt Voetpaden zet zich in voor betere Wegenwet Nemo zal de komende tijd via het Steunpunt Voetpaden actie voeren voor betere handhaving en verbetering van de Wegenwet. Niet alleen door te wandelen op (onterecht) afgesloten paden en juridische procedures, maar ook door acties die de rampzalige situatie voor wandelaars aan de kaak stellen. Ondersteuning en deelname van leden zijn daarbij onontbeerlijk. Daarom een oproep aan alle leden en andere wandelaars om afgesloten paden en knelpunten voor wandelaars te melden. Peter Spruijt

Voetpaden verdienen betere wetten ! Elf voorstellen aan de ministers van Verkeer en Waterstaat; Landbouw en Ruimtelijke Ordening: 1 De wegenlegger beperken voor de registratie van onverharde en halfverharde paden die smaller zijn dan 2.60 meter en geen eigendom zijn van de overheid. In het kader van de Wet Herverdeling Wegenbeheer zijn nl. alle wegen breder dan 2.60 meter geïnventariseerd. 2 Niet alleen paden, maar ook routes en netwerken van paden opnemen in de wegenlegger en zo een juridische status krijgen. Voetpaden krijgen juist hun waarde als onderdeel van een (beschreven) netwerk. 3 Gegevens van de wegenleggers moeten geactualiseerd en ingetekend op inzichtelijke stafkaarten. Digitale systemen in plaats van onhanteerbare leggers. 4 In elkaar schuiven van wegenlegger en kadaster: dit laatste is immers de meest actuele, gedetailleerde en betrouwbare bron als het om eigendomsregistratie van percelen gaat. Ook zgn erfdienstbaarheden (zoals recht van overpad en recht van opstal) staan in het kadaster. Maar nu weten grondeigenaren vaak niet eens of (een deel van) hun grond openbaar is volgens de Wegenwet, omdat het kadaster dat niet aangeeft. 5 Verplichting van de overheid aan het provinciaal bestuur om routenetwerken van voetpaden planologisch vast te stellen en knelpunten te inventariseren. De netwerken moeten worden opgenomen in streekplannen. 6 De overheid moet paden of stroken grond voor paden aankopen of onteigenen, als dit nodig is als ontbrekende schakel voor een route(netwerk) en privaatrechtelijke mogelijkheden ontbreken. 7 De overheid moet de privaatrechtelijke mogelijkheden om toegankelijkheid te realiseren uitbreiden en regelen in wetgeving (wet voor recreatief medegebruik). Met name moeten de ervaringen van Zieuwent en het Groene Netwerk worden toegepast.

8 Provincie en wandelorganisaties moeten gemeentelijke voorstellen tot onttrekking aan de openbaarheid kunnen toetsen. Dat kan door herinvoering van de toetsingsbepaling in de Wegenwet of door toetsing te koppelen aan de meldingsplicht van de gemeente. Na de melding moeten provincie en wandelaars een redelijke termijn hebben om via de AWB (Algemene Wet Bestuursrecht) in beroep te kunnen gaan. 9 Grondeigenaren die met gemeenschapsmiddelen (subsidies) hun gronden beheren (de meeste Nederlandse boeren en terrein-eigenaren zoals Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, provinciale Landschappen en particuliere landgoedeigenaren) moeten ook algemene toegankelijkheid voor de gemeenschap toestaan. Dit toegangsrecht moet als 'grondrecht' worden toegekend aan elke burger en worden vastgelegd in de wet. Uiteraard kan de toegang beperkt worden tot een bepaald type verkeer (bijvoorbeeld alleen wandelaars) of een bepaald tijdstip (bijvoorbeeld niet in de broedtijd). Door creatieve vormen van zonering kunnen ook kwetsbare gebieden worden ontlast. Vrije toegang moet een recht zijn, geen gunst! 10 De overheid moet zich niet alleen verbinden met het LAW-netwerk en het Wandelplatform-LAW, maar moet zich ook verantwoordelijk tonen voor andere wandelroutenetwerken (en organisaties) en daarvoor middelen creëren. 11 De overheid dient regionale belangenbehartiging financieel en inhoudelijk te ondersteunen. Met name de steunpuntfuncties van wandelbelangenorganisaties voor o.a. juridische procedures en expertise. Het financieren van het Wandelplatform en congressen mag geen excuus van de overheid zijn om de concrete belangen van voetpaden te laten liggen.


Steunpunt voetpaden Nieuwe opzet Steunpunt Voetpaden Het Steunpunt Voetpaden inventariseert en registreert knelpunten voor wandelaars en geeft de knelpunten door aan plaatselijke organisaties die de knelpunten kunnen oplossen. Ook voert het Steunpunt zelf aktie om knelpunten op te lossen. Het Steunpunt Voetpaden wordt niet gesubsidieerd en is niet gebonden aan koepel-organisaties en overheden, maar werkt wel zo veel mogelijk samen met lokale wandel/ natuur/ milieuorganisaties en andere instanties die te maken hebben met wandelbelangen. Steunpunt voor bedreigde en afgesloten voetpaden, en andere problemen die wandelaars op hun pad tegenkomen. Nemo, Vincent Rottier, Westerpark 2, 1013 RR Amsterdam, tel. 020-6817013, www.voetpaden.nl, [email protected]

Onafhankelijke wandellobby Het Steunpunt is sinds 1991 een initiatief van Nemo om op te komen voor de belangen van wandelaars. Van 1998 tot maart 2002 was het Steunpunt als ‘Meldpunt Voetpaden’ gedetacheerd bij Stichting Wandelplatform-LAW (koepel van ANWB, Wandelsport, Nivon en verschillende kleine organisaties). Omdat de structuur van deze organisatie te weinig ruimte bood voor daadwerkelijke belangenbehartiging en omdat de Nemoinbreng onvoldoende tot haar recht kwam, besloot Nemo in maart 2002 zich los te maken van deze koepelstichting. De detachering werd toen door het Wandelplatform opgezegd. Nemo besloot het Steunpunt voort te zetten als onafhankelijk en zelfstandig initiatief, om (nog) beter de belangen van de wandelaars te behartigen. Naast de overheidsinstanties, terreinbeheerders en instituten (Wandelplatform) is het belangrijk dat er een onafhankelijke wandellobby bestaat die de vinger op de zere plek (resp. de voet op het knelpunt) kan leggen. Door het (paarse) poldermodel met zijn eindeloze vergaderingen en wandelpadenplannen, is het landschap niet wandelvriendelijker geworden. En de asfaltmachines van het nieuwe kabinet staan al klaar om de wandelaar nog verder terug te dringen naar de natuurparken en de gemarkeerde routes. Nemo wil opkomen voor de vrije wandelaar, die het onbekende landschap wil verkennen en de voetsporen en verhalen zoekt van eeuwenoude en nieuwe paden. Als wandelaars stoppen bij verbodsbordjes, hekken en prikkeldraad, verdwijnen veel voetpaden, en daarmee de verhalen over het landschap. Nemo probeert daarom knelpunten te inventariseren en op te lossen, en nieuwe wandelmogelijkheden te vinden, via [email protected] Waarom een onafhankelijk Steunpunt voor wandelaars? Er zijn veel ontwikkelingen die de belangen van wandelaars raken, bijv. bij ruimtelijke ordening, de aanleg van nieuwe natuur, snelwegen, spoorlijnen en stadswijken. Het belang van de wandelaar moet daarbij wel tot zijn recht komen. Initiatieven om voetpaden uit te breiden (Groene Netwerk, aanleg kerkepaden in Zieuwent, wandelarrangementen van boerenorganisaties en recreatief medebeheer door waterschappen) verdienen navolging. Steeds meer zijn overheden bereid verliezen aan natuur te compenseren. En ook boeren doen meer aan natuurbeheer en openstelling van paden. Maar wandelaars worden ook geconfronteerd met knelpunten. Bij het wandelen blijkt dat steeds meer voetpaden afgesloten, opgeheven of geasfalteerd worden. Eenvoudige voorzieningen als overstapjes en bruggetjes ontbreken. Verbodsbordjes,

snelverkeer, spoorlijnen en verstedelijking blokkeren het pad van de wandelaar. De Wegenwet functioneert nauwelijks als het gaat om de juridische bescherming van voetpaden. In streekplannen en bestemmingsplannen kom je weinig voetpaden tegen. Daarom moet er een landelijk aanspreekpunt voor wandelbelangen zijn. Knelpunten moeten geregistreerd en opgelost worden. Niet alleen de wandelorganisaties, maar ook de plaatselijke organisaties op het gebied van natuur, landbouw, milieu, landschap, cultuurhistorie en recreatie moeten in staat gesteld worden in hun regio effectief op te komen voor de belangen van wandelaars.

Wat doet het Steunpunt? 1. Inventariseren en registreren van knelpunten. Gegevens van wandelaars en organisaties worden via meldformulieren verzameld en opgenomen in een systematisch registratiesysteem. 2. Doorgeven van de knelpunten. Het Steunpunt geeft als loket voor belangenbehartiging de knelpunten door aan organisaties en instanties die kunnen helpen de knelpunten op te lossen; zoals Stichting Wandelplatform-LAW, de regiocoördinatoren van Te Voet en de provinciale Wandeloverleggen. Maar ook terreineigenaren en andere plaatselijke organisaties worden benaderd. 3 Zoeken naar oplossingen. Bij belangrijke (structurele) zaken of onderwerpen die als testcase kunnen dienen, levert het Steunpunt hiervoor informatie en juridische ondersteuning of treedt zelf op als belanghebbende. 4 Lobby voor het behoud en de toegankelijkheid van voetpaden. Het Steunpunt reageert niet alleen op plaatselijke knelpunten, maar ook op overheidsplannen op het gebied van ruimtelijke ordening, plannen van agrarische en natuurbeheerorganisaties en andere ontwikkelingen die het belang van voetpaden raken. Het Steunpunt wil niet alleen ‘bureau’ zijn voor wandelbelangen, maar vooral ‘in het veld’ actief zijn met plaatselijk overleg, lobby en acties als het nodig is.

Faciliteiten Het Steunpunt wordt gecoördineerd door Vincent Rottier, ondersteund door staf en vrijwilligers van Nemo. Om effectief te reageren op knelpunten, beschikt het Steunpunt over de volgende faciliteiten: - Centraal informatiepunt in het Nemo-kantoor. - Gegevensbeheer: bibliotheek/archief, tijdschriften, knipselarchief, database-beheer met routes, knelpunten, gebiedsgericht beleid en relevante adressen.


Vervolg Steunpunt Voetpaden - Publiciteitsmiddelen: via publicatie van knelpuntenoverzichten, handleidingen, formulieren en folders, uitgave van persberichten, beheer van een Internetsite. Ook worden thema- en actiewandelingen, bijeenkomsten en evenementen georganiseerd. - Landelijke Voetpadendagen: in 2003 organiseert Nemo weer de Voetpadendagen met als doelstelling het behoud en de toegankelijkheid van voetpaden en de centrale presentatie van het Steunpunt. Lokale organisaties bieden wandelingen aan over onbekende onverharde paden, onder het motto ‘ontdek de onverharde paden!’

Nieuws van het Steunpunt Het ontwerp-streekplan Noord-Holland Zuid is vastgesteld door GS en ligt t/m 30 september 2002 ter inzage en reactie. PS zal het in februari 2003 vaststellen. Het ontwerp-structuurplan Amsterdam (onderdeel van het streekplan Noord-Holland Zuid) is vastgesteld door GS en ligt ter inzage t/m 30 september 2002. Op 25 september 2002 is er een hoorzitting in het stadhuis. Eind 2002 wordt een besluit van de gemeenteraad verwacht. De nota Lekker wandelen en fietsen in Amsterdam is op 27 februari 2002 vastgesteld door de gemeenteraad van Amsterdam. Het dient als bouwsteen voor het nieuwe Structuurplan Amsterdam.

Eindelijk overeenstemming over tracé Scheperspad Holten Op 17 september jl. is de gemeente Rijssen akkoord gegaan met het voorstel van Nemo om het pad óm de tuin van Meyer te leiden, en niet dwars door zijn tuin. De gemeente wilde het oude tracé herstellen van vóór 1972, vlak langs het keukenraam van Meyer. Nemo nam kontakt op met eigenaar Meyer en stelde hem voor akkoord te gaan met een alternatief tracé langs de heg, dat al jaren functioneerde als looproute. Meyer koos eieren voor zijn geld en ook de Vrienden van het Hoolterpad gingen akkoord. De bizarre situatie ontstond dat nu de gemeente ging dwarsliggen. Maar na publicaties in de plaatselijke pers, ging uiteindelijk ook de gemeente overstag en is het pad binnenkort weer officieel beloopbaar. De zaak Scheperspad heeft heel veel publiciteit gehad in de lokale pers en werd uiteindelijk een prestigezaak in de dorpspolitiek. Nieuws uit Urk: Illegaal wandelpad nu legaal Urk 30 mei 2002 De Stichting Flevolandschap toonde zich aanvankelijk nogal verontwaardigd dat Urker wandelaars zomaar een pad hadden aangelegd bij het Urker watervalletje. Op hun regelmatige wandeltochten namen Klaas Kramer en Bartus Oost steeds een zakje schelpen mee om het modderige paadje te verharden, zodat uiteindelijk een mooi verbindingspaadje ontstond tussen de dijk en de paden in het Urkerbos. Flevolandschap dreigde de ijverige wandelaars zelfs met een proces-verbaal en wilde het pad op hun kosten weer laten verwijderen. Na het nodige nuchtere denkwerk is men echter tot andere gedachten gekomen. Men ziet toch wel in dat het pad in een behoefte voorziet en nu heeft Flevolandschap het paadje een legale status gegeven. Er staat nu een bord bij en het lijkt net alsof Flevolandschap zelf het pad heeft aangelegd.


Overzicht Nemo-activiteiten voor voetpaden In de periode 1988-2002 Nemo - vereniging van vrije wandelaars - sinds 1988 belangenvereniging van en voor wandelaars. De vereniging organiseert wandelingen en bevordert het behoud en de toegankelijkheid van voetpaden. Nemo is een actieve wandellobby die problemen en confrontaties niet uit de weg gaat, en doorloopt waar anderen omlopen. In de loop der jaren heeft Nemo veel ervaring en deskundigheid opgebouwd op het gebied van belangenbehartiging. Een overzicht van belangrijke projecten en initiatieven:

Van september 1988 tot 1 jan. 2002 organiseerde Nemo 833 dagwandelingen, 69 wandelweekends en 55 wandelweken voor 14695 deelnemers op zoek naar aantrekkelijke en onbekende (onverharde) voetpaden, en eventuele knelpunten. Op 1 jan. 2002 telde Nemo 1289 leden. Oprichting Werkgroep Red Onverharde Paden, platform voor wandelorganisaties 1991 Rapport De paden op, de lanen in; inventarisatie van mogelijkheden ter verruiming van wandelmogelijkheden. LUW 1992 Wandelcafé Amsterdam, met maandelijkse thema-avonden over wandelen en belangenbehartiging. vanaf 1992 Uitgave halfjaarlijks tijdschrift De Vrije Wandelaar, over wandelen en belangenbehartiging. vanaf 1993 Rapport Openbare wegen in Nederland; een pad in Leersum. VU 1993 Opening Steunpunt Red Onverharde Paden door Alan Mattingly, directeur van de Ramblers' Association. 1993 Mede-organisatie OLV Wandelmarkt, themaprogramma over voetpaden. 1993 Wandelpadenplan Kop van Noord-Holland en Texel, voor de provincie Noord-Holland. 1994 Mede-oprichter landelijk Wandelplatform. 1994 Noord-Hollandse Voetpadendagen, thema 'wandelen langs waterkanten'. 1994 Onderzoeksrapport Voet bij Stuk, de betekenis van weten regelgeving voor vrije wandelaars. LUW 1995 Rapport 'Het Laantje' van Leersum. VU 1995 Voetpadendagen in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Thema 'wandelen in stadsranden'. 1995 Wandelpadenplan Noord-Holland Midden, voor de provincie Noord-Holland. 1996 Handleiding Voet bij stuk houden, stage-project over weten regelgeving voor wandelaars LUW. 1996 Oprichting Kruispunt Voetpaden, samenwerkingsverband van Nemo, Nivon en Te Voet. 1996 Landelijke Voetpadendagen. Thema 'ontdek de onverharde paden'. 1996 1997 1999 Knelpunten in Wandelland, een overzicht van 124 cases van het Meldpunt. 1997 Nota 'Op Vrije Voeten in Amsterdam', voetpadenplan voor

de gemeente Amsterdam. 1997 Wandelpadenplannen Noord-Holland Zuid, Gooi en Vechtstreek, gemeente Alphen aan de Rijn, Glas en Land (Aalsmeer e.o.). 1997 Amsterdamse Voetpadendagen 1998 Uitwerken belangrijke juridische cases: Laantje van Leersum, Scheperspad Holten, Artispaadje, jaagpaden Egmond, Brettenzone, Weerribben, Jollenpad, zandpaden Twente, Onderdendam. Oprichting Werkplaats Duurzame Recreatie; samenwerkingsverband voor groene recreatie. 1997 Deelname aan het Recreantenplatform Noord-Holland voor het POL. vanaf 1997 Mede-opsteller van 'Pas op wandelaars', een dringend advies in 15 stappen aan Minister van Aartsen. 1997 Start uitgave losbladige handleiding. Deel 1, belangrijke adressen. 1997 In Polen zet Nemo een project op voor regionale duurzame ontwikkeling vanuit een eigen wandelcentrum. Een vorm van belangenbehartiging in de praktijk. Vanaf 1998 In 1999 en 2000 worden de Landelijke Voetpadendagen door Nemo georganiseerd in het kader van de Groene Maand en de Week van het Platteland, onder auspiciën van het Landelijk Wandelplatform. Uitgave van een nota over wandel(on)mogelijkheden in uiterwaarden. 2000 Oprichting en secretariaat Provinciaal Wandeloverleg Noord-Holland. 2000 Medewerking aan een onderzoek naar het (dis)functioneren van de Wegenwet. 2001 Detachering van het Meldpunt bij Stichting Wandelplatform-LAW. 1998 - 2002 Wandelplatform blokkeert in 2000 en 2001 de voortgang van de Voetpadendagen, waardoor de continuïteit van het evenement in gevaar komt. Fusiebesprekingen met vereniging Te Voet. Vanaf 2000, afgebroken door Te Voet in 2002 In 2002 maakt Nemo zich los van het Wandelplatform, de detachering wordt door het Wandelplatform opgezegd en het Steunpunt Voetpaden wordt onafhankelijk en zelfstandig. Wandelcentrum in Polen krijgt steeds meer gasten: in 2000 100, 2001 150, in 2002 250.


Vierluik over struinen struinen Struinen en poëzie Lucebert: zwerver, taalstruiner, lichtzoeker Verschenen: Verzamelde gedichten Weinig dichters zijn zo van de gebaande taalpaden afgeweken als Lucebert (1924-1994). Natuurlijk had hij illustere voorgangers, zoals Paul van Ostayen en Gorter en waren er in zijn tijd meer taalvernieuwers (Lodeizen, Achterberg), maar voor Lucebert werd het struinen door de taal een levenshouding. Het verhaal gaat dat aan zijn dichterschap een periode van zwerven vooraf ging. Na zijn duistere onderduikperiode in de oorlog, waren de zwerftochten door Amsterdam een openbaring. Die duister-licht ervaring en het zwerven heeft zijn leven getekend. De wijze waarom hij zijn ervaringen in de taal verwerkte, was de vrije associatie; een creatieve talige vorm van het struinen. Hij creëerde een eigen taal met een ritme en klankkleur, die aan jazzmuziek deed denken. In zijn gedichten is te horen dat ze ontstaan zijn in jazzcafés met veel drank, vrouwen en zijn vrienden aan wie hij zijn gedichten enthousiast voorlas. In zijn tekeningen en schilderijen ontwikkelde hij een strikt persoonlijke beeldtaal waarin hij zijn strijd met het duister en de chaos vorm gaf. Maar in zijn gedichten bereikte hij veel meer de lichtheid van het bestaan, over de afgrond heen. De vrije associatie gaf hem een middel in handen om niet alleen mystiek en magie in zijn werk te integreren, maar ook om met de taal te spelen. Hij kon 'bedwelmend raaskallen', maar ook de ziel raken en de magische kindertaal tot leven roepen. De magie van Lucebert is dat hij de oorspronkelijke eenheid van woorden en dingen weer wil herstellen. Niet door macht over de taal uit te oefenen, maar juist het weerloze van de taal te spiegelen: "alles van waarde is weerloos". Lucebert vindt dat de machten van de duisternis (de oorlog, het kolonialisme, dictaturen) de eenheid van woorden en dingen hebben verwoest. De taal is een wapen van de machthebbers geworden en is zo corrupt en dodelijk dat ze besmet en onbruikbaar is. “De schoonheid heeft voorgoed haar masker laten vallen”. Lucebert probeert de taal te ontketenen en te bevrijden. De oude retoriek van de mompelende ronkende verzenmaker (Aafjes, Roland Holst, Marsman) voldoen niet meer en moet worden afgeschaft. Er moet een nieuwe taal komen. Lucebert wordt de keizer van deze beweging van 50ers, die onder meer bestaat uit Gerrit Kouwenaar, Jan Elburg, Bert Schierbeek en Simon Vinkenoog. Lezen van Lucebert is een wandeling door de taal, maar geen gemarkeerde route op gebaande paden, maar struinen over onbekende, verboden en afgesloten paden. Je blijft haken aan prikkeldraad en braamstruiken, en schrikdraad bezorgt je onverwachte schokken. Nog steeds is Lucebert voor velen een evangelie tegen de machten van de duistenis, tegen terroristen, dictaturen en Amerikaanse oorlogsvoerders. Zijn boodschap is een boodschap van licht. Het verbindt mythe en mystiek met kinderspel, en laat de

(hardop)lezer genieten en lachen. Lucebert is 'magiër en pestkop', een maltentige losbol en de laatste gnostieker, zoals hij zichzelf noemt. Zijn verzameld werk dat in september verscheen in een prachtige uitgave (€ 49,50), nodigt uit tot een vrije wandeling! Machiel van Vliet de poorten langs alle poorten dansen de droevige bladeren vreugde is om vuren in de verte maar oude handen bewegen in de monden de harten en de dansen donker verdringen het licht met het lichaam daarom oh grote gebaren daarom ga naar de grotten daar zwijgen en de verlamde lippen met grotere wonden warmen en soms opzien de gespierde zon zien stijgen en juichen of de ranke maan naar de ruisende twijgen duiken dan denken daar samen gaan van de wil en de wanhoop de grote gedachten maar steeds eenzaam de geopende is open voor zijn doden open voor zijn dood en de dingen die hij dicht: de boom het brood de eenvoudige bruggen en wolken sluiten hem buiten met hun weerloos licht zij zijn innig verbonden en in evenwicht Lucebert

Struinen en politiek Onfortuynlijk Nederland voor wandelaars: meer asfalt, meer mest, duurder openbaar vervoer, minder natuur, minder voetpaden... De plannen van het rechtse kabinet Balkenende voorspellen weinig goeds voor het landschap van Nederland. De ruimtelijke ordening nota van Pronk -die al minimale bescherming bood- is van tafel geveegd, er moeten meer snelwegen komen en gemeenten moet kunnen bouwen in natuurgebieden. De groene investeringsregeling wordt afgeschaft en het budget voor de Ecologische Hoofdstructuur is gehalveerd. Openbaar vervoer wordt duurder. De invloed van de natuur- en milieubeweging moet worden beperkt, onder meer door de ID-regeling (melkertbanen) te laten verdwijnen, want veel kleine milieugroepen draaien op ID-ers en WIW-ers. Grote natuur/milieuorganisaties en koepels (Milieudefensie, Wandelplatform, IVN, ANWB, Natuurmonumenten) haasten zich om gematigde standpunten in te nemen en zij distantiëren zich openlijk van hun radicale aanhang. De grote lobbyorganisaties zijn sterk aan het vermarkten en afhankelijk van consumenten geworden. Zo is de wandellobby Wandelplatform vrijwel geheel afhankelijk van de verkoop van wandelgidsen, en is daarmee een recreatieondernemer geworden.


Vervolg Struinen en politiek De belangenbehartiging van de recreatieve sector (waaronder het wandelen en voetpaden vallen) komt steeds meer in handen van het toeristische bedrijfsleven (ANWB, Recron, Horeca), waardoor de belangen van het bedrijfsleven voorop staan, en niet de belangen van het landschap, de voetpaden en de recreanten (wandelaars). De recreatieondernemers spelen in op de nieuwe markt van de leisure, die in Nederland oprukt, waarbij het Nederlandse landschap steeds meer wordt opgeleukt met pretparken, bungalowparken, golfbanen, kinderparadijzen, buitencentra, pannekoekboerderijen en natuur-attracties waarbij het genieten en consumeren centraal staat, en niet het verduurzamen (behoud en herstel) van het landschap. Dat Nederland is alle opzichten multicultureel is (niet alleen qua bevolking, maar ook qua natuur en landschap) wordt ontkend en er tekent zich een nieuwe meerderheid af die een aantal simpele eisen heeft: hard rijden, geen files, een huis met een tuin en geen (3e wereld) problemen in mijn achtertuin. Natuurlijk is die meerderheid een tijdsverschijnsel, mede ontstaan door relnichten, mediahypes en rampzalige aanslagen. Maar als die meerderheid (tijdelijk?) politieke macht naar zich toegeworpen krijgt, ontstaat een bizarre werkelijkheid. Proefballonnen met gebakken lucht worden overheidsbeleid en zorgvuldig opgebouwde consensus over cultuur-, natuur- en landschapswaarden wordt in één klap van tafel geveegd. De dijken van het poldermodel worden doorgestoken en een kale belangenstrijd blijft over, waarbij 3e wereldproblemen, natuur, milieu en landschap geen stem hebben. In de nieuwe orde ziet het er somber uit voor de wandelaar. De nieuwe assertiviteit van de ontevreden burger (als bezitter en consument) zal zich vertalen in vernielde natuur en veel meer afgesloten paden, privé- landgoederen en parksteden. De minachting van Pim Fortuyn en zijn aanhang voor natuur in Nederland en de rol van de milieu/natuurbeweging is spreekwoordelijk en belooft weinig goeds. De wandellobby is zo zwak en tandeloos dat wandelaars geen enkele politieke stem hebben. De wandelaars die zich laten lokken door de gesubsidieerde LAW-paden en de arrangementen van horecaondernemers en recreatieboeren zullen geen problemen op hun pad tegenkomen. Maar de wandelaars op ongebaande paden en in de 'witte gebieden' (buiten gemarkeerde routes, de recreatieparken en officiële natuurgebieden) zullen steeds meer op de hekken stuiten van de 'nieuwe rijken', die vroeger gewoon nog VVD stemden, maar nu natuurlijk LPF. M.V.

WIE BESLISSEN ER OVER DE VOETPADEN IN NEDERLAND? TER KENNISMAKING: Henk Kamp (1952), VVD-minister van Ruimtelijke Ordening (inrichting van Nederland, behoud van voetpaden). Heeft Havo en was, voordat hij de politiek inging, rechercheur bij de Fiod (fiscale inlichtingendienst). Zijn staatssecretaris voor ruimtelijke ordening is de planoloog en bekende CDA’er Pieter van Geel (1951). Zij zijn het roerend met elkaar eens dat er geboord mag worden in de Waddenzee, dat er meer snelwegen moeten komen en dat gemeenten mogen uitbreiden in het Groene Hart. Cees Veerman (1949), CDA-minister van landbouw en natuurbeheer (onverharde paden in de natuur, natuurlijke kwaliteit van het landschap). Was hoogleraar agrarische bedrijfseconomie. Noemt zichzelf geen landbouwlobby en is onafhankelijk voorstander van de uitbreiding van de EU. Zijn LPF-staatssecretaris voor natuurbeheer is de bedrijfseconoom Jan Odink (1944), was bestuurslid van het Productschap voor vee en vlees. Zijn politieke voorbeeld is Mansholt (de grote verwoester van Nederlands landschap). Roelf de Boer (1949), LPF-minister van Verkeer en Waterstaat (waar de Wegenwet onder valt). Heeft HBS-A en was kapitein bij de Marine, daarna carrière in het scheepvaartwezen. Zijn politieke voorbeelden zijn Fortuyn en Wiegel. Mark Rutte (1957) VVD-Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Was tot 1991 nog JOVDvoorzitter en heeft altijd bij Unilever gewerkt. Schaft de melkertbanen (ID-regeling) af, waardoor het bestaan van veel wandel/natuur/milieuorganisaties bedreigd worden. HET KABINET BALKENENDE OVER NATUUR IN NEDERLAND De enige zin in het Regeer-akkoord met het woord natuur: "Door herstructurering van de intensieve veehouderij enerzijds en een stimulering en uitbreiding van de inzet van de landbouwsector bij natuurbeheer anderzijds worden gedifferentieerde, gebiedsgerichte oplossingen en mogelijkheden geschapen, waarbij rekening gehouden wordt met andere functies in het landelijke gebied." In de Regeringsverklaring: "In de ruimtelijke ordening heeft de spanning tussen wonen, werken, natuur en mobiliteit geleid tot een notacultuur en complexe regelgeving waarbij lokale overheden letterlijk geen kant meer op kunnen. Waar procedures overheersen, raakt de mens buiten beeld." In de Hoofdpunten van het Regeringsbeleid 1993 dat op Prinsjesdag verscheen komt dan de aap uit de mouw. De regering gaat minder uitgeven aan de Ecologische Hoofdstructuur en de boeren moeten natuurbeheerders worden. Tegelijkertijd wordt de regelgeving voor mest en (schadelijke) vergunningen verruimd. Het woord recreatie valt nergens. Het is duidelijk dat de belangenbehartiging hiervan berust bij het bedrijfsleven en niet bij de recreantenorganisaties. In alle gevallen bedoelt Balkenende dat de eisen van de economie, woningbouw en verkeer zwaarder moeten wegen dan de belangen van natuur en landschap.


Struinen en spiritualiteit Doelloos wandelen als levensweg In het boekje "Walking" van de Henry Thoreau (de schrijver van Walden, inspiratiebron van Frederik van Eeden) verklaart Thoreau de Engelse term sauntering. Saunter betekent slenteren, kuieren, rondwandelen. Het woord is afgeleid van Sainte Terre, Heilig Land. Eeuwen geleden waren er veel pelgrims die onderweg waren naar het Heilig Land, naar Jeruzalem, maar het einddoel nooit haalden. Ze bleven onderweg steken of verdwaalden. Het doelloos rondkuieren, met een vaag verlangen naar een mystiek einddoel, werd sauntering genoemd. Sinds Thoreau is het begrip een nieuw leven gaan leiden om het verschil te benoemen tussen verschillende vormen van pelgrimeren. In de meeste religies en levensbeschouwingen is het doelgericht pelgrimeren een zinnebeeldige, maar ook concrete manier om te zoeken naar de zin van het leven. De wandeling die naar het gewenste doel leidt is de pelgrimstocht naar Jeruzalem, Santiago, Rome, Ganges, Mekka, de godservaring, verlichting, extase, heelheid/eenheid enz. Maar er is ook het pelgrimeren (sauntering) dat doelloos, is, dat blijft steken bij wat zich onderweg 'toevallig' aandient, en gericht is op een 'geestelijk Jeruzalem', een vaag einddoel waarvoor nog geen enkele voorstelling bestaat. Het is het wandelen van Franciscus van Assisi als hij zijn Zonnelied schrijft en preekt voor de vogels; en ook de Griekse term 'peripatto' dat in het Evangelie wordt gebruikt voor het rondwandelen van Jezus, voordat hij naar zijn einddoel Jeruzalem gaat. Bij de eerste manier van pelgrimeren is het doel belangrijker dan de weg, bij de tweede is de weg belangrijker. Bij de eerste manier wordt de leegte (woestijn) ervaren als lijden, verleidelijk of zonde waartegen gevochten moet worden, die moet worden overwonnen. Bij de tweede manier is de leegte een vriend, een vruchtbare woestijn. De leegte (het tekort, het verlies, stilte, verbrokkeldheid) wordt juist niet ervaren als lijden, maar als de bron van het leven. De acceptatie van de leegte vereist een proces van loslaten, en de activiteit wandelen is bij uitstek een proces van loslaten. Je geeft je over aan de omgeving met een beweging die exact het ritme van het hart en de ademhaling volgt; en (overtollig) ego laat vanzelf los. Een wandeling met een uitgesproken doel verandert in een processie, betoging, mars, parade, wandelevenement, pelgrimstocht, LAW-wandeling, excursie. 'Doelloos wandelen' wordt struinen, kuieren, slenteren, verdwalen, landlopen, met Niemandsland als bestemming. Ook in de taal is dit contrast zichtbaar. Net zoals doelgericht taalgebruik overloopt van de retoriek en de stijlfiguren die de leegte exploiteren of ontkennen, verschijnt in het doelloos taalgebruik weer het stamelen. Want in het stamelen verschijnt concreet de leegte, de stilte, die verdrongen werd. Doelloos wandelen is een vorm van stamelen. In het doelgericht spreken wordt de gedachtegang geconcentreerd op vooraf vastgestelde betekenisverbanden.

Zelfs het eigen verhaal (biografie, opinies, fantasieën) is een variant en bewerking van vaste termen en betekenissen die allang bestonden. Daarentegen worden bij het doelloos spreken de vaste betekenissen losgelaten. Het spreken verandert in vrij associëren; een taalgebruik dat alle betekenisregisters kan bereiken en tijdloos is. Doelloos wandelen is bij uitstek een vorm van vrije associatie, omdat betekenissen alle vrijheid krijgen te verschijnen, en loskomen uit het keurslijf (ego, biografie) van de doelgerichte wandelaar die precies weet wat hij wil en waar hij naar toe wil. In erotisch taalgebruik is dit contrast nog beter herkenbaar. In doelgerichte erotische taal gaat het om het effect; het genitale. In erotisch taalgebruik dat doelloos is, doen alle zintuigen mee, en is het genitale ondergeschikt aan de zintuigen. Het bijbelse Hooglied is een perfecte uitdrukking van deze zintuiglijke erotiek. Het is een taalgebruik dat op elk geestelijk niveau inspiratie biedt en prikkelt; van strikt lichamelijk tot spiritueel. Doelloos wandelen wordt via de vrije associatie een vorm van zintuiglijke erotiek in het landschap dat verleidt en lokt. Doelgericht erotisch wandelen komt daarentegen al gauw neer op flirten, daten, cruisen, versieren of tippelen. Hoe meer mensen hun omgeving seksualiseren (genitaliseren), hoe meer de zintuiglijke erotiek van het landschap en het lichaam ontkend en verdrongen wordt. Vrije associatie vereist altijd een vorm van onvoorwaardelijke participatie en engagement: de eigen betekenissen moeten zonder voorwaarde toegelaten worden, ook al hapert de woordenvloed en zijn de betekenissen onsamenhangend en dubbelzinnig. Je moet ervoor kiezen. Wandelend in je eigen woordenvloed kom je vanzelf je rivieren van haat en liefde tegen; tussen de zandvlaktes van jarenlange gevoelloosheid. Het landschap wacht op je om die rivieren te laten stromen; de zandvlaktes, valkuilen, moerassen, hekken en prikkeldraad van je leven te laten zien en beleven. Daarom is doelloos wandelen ongeremde participatie. Mensen die je toevallig tegenkomt kunnen veranderen in duivels of engelen. Of een mateloze stilte kan zich ontladen in één kreet. Geluk kan zich manifesteren als een wolkbreuk (zonder regenkleding). Tijdens het wandelen staat de tijd volledig open; er is geen haast. De tijd ligt niet vast in afspraken, relaties, agenda's of takenplanners, maar voegt zich naar het ritme van de stappen; van het hart en de ademhaling. De tijd rekt zich naar een verre horizon, naar het felle licht van de zon, of stroomt als de regen. Tijdloos sjokt de wandelaar voort, terwijl de dag voor hem uitloopt. Het is de dag van zijn leven die verloopt over de meest onverharde levenspaden tot voorbij zijn horizon. PS

zijn wij de pelgrims


Vervolg Struinen en spiritualiteit en wonderlijke dieren en vruchtvlokken op de uitdrogende aarde een moesson vol kruiden wij de bouwers in de menselijke stem wat wij stichten de dwaling en vreugde der dingen met harpsnaren onbekommerd het bloedende hart in de handen steden in het land gazons in de stad met de tuinen der tegenspraak in onze oren onze hoofden onmatig vergroot over alles wij hebben lief en zijn ontroerd een land zonder stopverbod, zei zij en de vruchtbaarheid der spelen is zonder einde ik volg het bloedspoor van mijn hart

Struinen en landschap De bevrijding van het landschap. Een pleidooi voor vlechtheggen

Bert Schierbeek

OP STAP MET DE WANDELMAAT Bij de Wandelmaat gaat het om onderweg zijn, ontmoeting en gastvrijheid. De wandeling is pelgrimsachtig. Onderweg staan we stil bij plekken van vrede en plaatsen met een spirituele geschiedenis in Nederland, Zwitserland, de Ardennen en Ierland. U gaat op stap met een kleine groep; uw metgezel is meestal 40 plusser, ook met een (levens)verhaal. Er is een verzorgd programma op een goed gastadres. Uw gids kent de weg, voor even bent u vrij van de dagelijkse zorg. Onderweg zijn betekent ontmoeten! De gastadressen zijn als het ware huiskamers aan de weg; nu eens bent u in een leefgemeenschap, dan weer in een klooster of in een ecologische vakantiewoning. Gastvrijheid krijgt een bijzondere betekenis wanneer we met volle aandacht aanwezig zijn. Bij de Wandelmaat ontwaakt de pelgrim in uzelf. Graag tot ziens Pelgrim Hendricus 0516-430298 www.dewandelmaat.nl

In het boek “De Bevrijding van het landschap” ziet een groep vrienden zich geconfronteerd met de gevolgen van de hedendaagse opsluiting en gevangenneming van natuur in Nederland. Geanalyseerd wordt hoe harde afscheidingen, als prikkeldraad, ijzeren hekken en standaardschuttingen, zo’n bepalende invloed op ons landschap hebben kunnen krijgen. In soms wat warrige dialogen ontvouwt zich de fascinerende geschiedenis van alternatieve, natuurlijke afscheidingen als vlechtheggen en houtwallen in Nederland. Op niet altijd overtuigende wijze wordt het belang aangetoond van een structureel herstel van deze landschapselementen. Het boek is als een waar vlechtwerk in zichzelf: ecologie, filosofie, politiek en kunst gaan hand in hand in dit indringende pleidooi voor de vergroening en bevrijding van het landschap. Daarbij wordt een levendig portret geschilderd van de relatie tussen mensen en ‘hun’ landschap. Ook Nemo wordt opgevoerd in het boek, maar wordt neergezet als een soort anarchistisch bevrijdingsfront van hekoverschrijders die de totale bevrijding van het landschap voorstaan (alle hekken weg). De schrijver is duidelijk met zijn fantasie op de loop gegaan. Het tekent de wat drammerige onzorgvuldigheid van het boek, naast alle boeiende aspecten. “De bevrijding van het landschap” is geschreven door Marius de Geus en Thomas van Slobbe, met een voorwoord van Ton Lemaire. Het bevat tientallen kleurenfoto’s van vlechtheggen en andere kleinschalige landschapselementen in binnen- en buitenland. € 17,50 Marius van Slobbe heeft een soort vervolg geschreven over vlechtheggen. Het boek bevat ook een praktische handleiding over heggenvlechten door Jef Gielen. "Een vlechtheg heeft geen haast". Beide boeken zijn van uitgeverij wAarde. www.vlechtheggen.nl

GEVONDEN: DE LAATSTE HEGGENVLECHTERS Julius Caesar beklaagde zich al in zijn De Bello Gallico over de sta-in-de-wegs van de noordelijke streken, Breughel en Van Gogh legden ze vast op schilderijen, Vondel dichtte erover en op het familiewapen van Piet Heyn stond haast vanzelfsprekend een Heyn: een vlechtheg. Inmiddels bijna verdwenen uit het Nederlandse landschap, maar een comeback is aanstaande, als het aan de Stichting wAarde ligt althans. In het drassige weiland van boer Verdijk in het Oost-Brabantse Beugen staan de meidoorns keurig rechtop. Dan arriveren de vlechters, en niet de geringste: Peter Tunks en Alsan Ashby, kampioenen hedge laying uit Kent – Engeland, land van hagen zo’n 450.000 kilometer in totaal. Tunks, The Legend, is een grootheid, hij is privé-leraar heggen vlechten van prins Charles. Tunks en Ashby nemen de helft van meidoorns voor hun rekening.


Vervolg Struinen en landschap De andere helft is voor Piet Jansen uit Oeffelt, 91 jaar oud maar tanig als een wilgenteen: hij vlecht stevig door, want om half vier moet hij naar dansles. Tunks en Ashby tonen de cursisten van stichting wAarde de south-of-Engelandstijl, Jansen in zo’n beetje de laatste die de Maasheggen-stijl nog in de vingers heeft.”het is kantje boord’. Zegt Thomas van Slobbe, directeur van stichting wAarde. ‘De kennis van het traditionele heggenvlechten is her bijna verdwenen.’ Zo’n tweehonderdduizend kilometer heggen, hagen en houtwallen – tot de komst van het prikkeldraad (1890) de traditionele afscheiding van akkers en weiland – verdwenen de afgelopen eeuw. Prooi van schaalvergroting. Daarmee ging ook een complete biotoop te gronde. Slechts hier en daar zijn ze nog te vinden, meestal ernstig verwaarloosd, sommige meer dan vijfhonderd jaar oud. Maar gelukkig is er nu het ‘Nationaal Stimuleringsproject Gevlochten Heggen, Hagen en Houtwallen’, een initiatief van de stichting wAarde en samenwerking met onder meer Staatsbosbeheer en het ministerie van Landbouw (www.heggen.nl). De vlechtheg moet, zegt Slobbe, een teken worden van agrarisch natuurbeheer. De Engelse vlechters buigen de halfgekapte meidoorns rond paaltjes en versterken de zo gevormde heg aan de bovenkant met wilgentakken. Jansen vormt zijn vlechtheg uitsluitend door de meidoorns met elkaar te verstrengelen. ‘Da’s geen vlechten’, zegt hij streng over de Engelse methode, terwijl hij vervaarlijk met de hiep zwaait, het mes waarmee de meidoorn tot buigen wordt bewogen. Slobbe speurt naarstig naar mensen als Jansen, die nog kennis bezitten van de regionale varianten van de vlechtheg. Vond hij een hoogbejaarde vlechter uit de IJsselstreek, bleek de man de kunst vergeten. In Zeeland trof Slobbe nog tijdig een braamrozenvlechter aan, maar de laatste Limburgse vlechter

kwam helaas te overlijden voor hij zijn geheimen kom doorgeven. Slobbe: ‘We zijn eigenlijk tien jaar te laat.’ Maar van opgeven is geen sprake, de vlechtheg moet terug. Voor boer en burger, voor loopkever, hermelijn, ortolaan en klapekster, voor gele kornoelje en egelantier. En er zijn tekenen van hoop. De vlechtheg is gesignaleerd in Vinexwijken en bij Intratuin is de doe-het-zelf vlechtheg te koop. Prima, vindt Slobbe: ‘Want goede heggen maken goede buren.’ (tekst Stichting wAarde) VERSCHENEN: TON LEMAIRE “MET OPEN ZINNEN” De cultuurfilosoof Ton Lemaire heeft een dik boek geschreven met een vurig pleidooi voor het zintuiglijk beleven van de natuur. Hij onderbouwt zijn pleidooi met filosofische verhandelingen over o.a. het landschap, de stilte, zingenot en spiritueel naturalisme. Zij boek is een vervolg op zijn vorige boeken over het landschap (Filosofie van het Landschap en Wandelenderwijs). In de volgende Vrije Wandelaar meer aandacht voor Ton Lemaire. Citaat uit een interview in de NRC met Ton Lemaire, filosoof van het landschap en de natuur: Aan zintuiglijkheid ontbreekt het de moderne mens steeds meer. Juist de zintuigen maken ons steeds weer duidelijk dat de werkelijkheid niet kan worden gereduceerd tot onszelf en tot iets dat volledig in onze greep is. De zintuigen leren ons dat we tot een wereld behoren die we niet zelf hebben voortgebracht. Dus moeten we ons daartegenover ook met een zeker respect gedragen. Doen we dat niet dan menen we misschien een 'maakbare' wereld te winnen, maar verliezen we in werkelijkheid een wereld die voor ons betekenis en zin heeft.


Lekker even weg Herfstweek naar Polen Herfstweek naar het Nemo Centrum in Polen 12-19 oktober 2002. Je kunt kamperen in de boomgaard of overnachten in het woonhuis, caravans of de blokhut. Er is een centrale groepsruimte. Je kunt zelf koken in een groepskeuken of Pools eten bij de buren. De voorzieningen zijn sober en gasten verblijven op basis van zelfverzorging. Met kleine klussen dragen ze bij aan het beheer en het onderhoud van het centrum en de diverse projecten. Wat is er te doen? Op en rond het Nemo-landgoed: eindeloos struinen door de heuvels en langs de beek, genieten van de stilte, zwerven langs tientallen wandelroutes die Nemo uitgezet heeft. Eén- of meerdaagse boerderijwandeling: slapen en/of eten op typisch Poolse kleine (eco)-boerderijen, uitgezette routes 15/20 km. per dag. Twee- of meerdaagse bergtocht: over de kam van het Reuzengebergte, overnachten in berghutten (ook te combineren met boerderijwandeling). Eéndaagse tochtjes: combinatie openbaar vervoer en wandeling naar: kastelen, historische steden en musea kuuroorden, kloosters, natuurparken, Meehelpen met: werken in de moestuin en de kruidentuin, voetpaden herstellen, natuurherstel, snoeiwerk,

Kerst & Oud en Nieuw: Grenzeloos wandelen in de bergen van Nederland Kerst Wandelweek Wijlre (Zuid-Limburg) 23-28dec Oud/Nieuw Wandelweek Wijlre (Zuid-Limburg) of Ootmarsum (Twente) 28dec-2 jan

Met nieuwe routes!

MET NEMO NAAR 2003 Nemo biedt drie winter-arrangementen voor wandelaars die een kerstfeest of een jaarwisseling willen zonder televisie en georganiseerde spektakels, en die op eigen benen en in alle rust de eindejaarsfeesten willen vieren. In plaats van de kerstdrukte en de oud/nieuw-chaos in de stad: eeuwenoude voetpaden door Zuid-Limburgse of Twentse heuvels. Kloosters, kerken en dorpscafés bieden bezinning en inspiratie om er weer een jaar tegen(aan) te kunnen. Geen luxe hotelarrangementen, maar sobere en sfeervolle kampeerboerderijen. Kerstmis en de jaarwisseling zullen op gepaste wijze gevierd worden. De opzet van alle weken is hetzelfde: elke dag wandelingen van 20 km. (of korter) op onverharde paden. Gezond en lekker eten en veel vrijheid om je eigen programma te maken. 's Avonds zijn er veel mogelijkheden om spelletjes te doen of muziek te maken, maar er is ook ruimte om rustig te lezen. Alles kan, maar niets hoeft. Er wordt overnacht in ruime slaapzalen. Het huishouden (koken, afwassen, schoonmaken) wordt gezamenlijk gedaan. De maximale groepsgrootte is 25 in Wijlre en 18 in Ootmarsum. KERSTWEEK WIJLRE (Zuid-Limburg) 23 - 28 dec 2002 Op het feest van het (winter)licht en tussen de langste nachten, zoeken we de pelgrimspaden en kerkepaden van Zuid-Limburg. We bezoeken de beroemde kloosters van Benedictus in Vaals en Gerardus in Wittem, en maken kennis met de monniken. Maar de kroegen naast de kerk worden ook bezocht. Hoogtepunt is letterlijk het Drielandenpunt met de traditionele Glühwein. En de vlaai van Valkenburg wordt ook niet versmaad, na een dag zig-zaggen op holle wegen. WIJLRE ligt aan de Geul, tussen Valkenburg en Gulpen, in het mooiste wandelgebied van Limburg. De kampeerboerderij het Leienhoes ligt aan de zuidelijke rand van het dorp. Vanaf hier loop je zo de heuvels in. Er zijn 2 grote dagruimten en 3 ruime slaapzalen. We lopen routes langs Geul, Gulp en Eyserbeek, door bossen en over holle wegen. De streek wemelt van de kastelen, hoeven, kerken, kloosters en wegkruizen. Maar ook het Limburgse bier is fameus. Voor elk wat wils dus. OUD/NIEUWWEEK WIJLRE (Zuid-Limburg) 28 dec 2002 - 2 januari 2003. Voor de 12e keer viert Nemo Oud & Nieuw in Wijlre; een gouden formule, door de prachtige wandelingen en de gezelligheid van lange avonden. Nog steeds vinden we onbekende paden in het mooiste en sfeervolste wandelgebied van Nederland. Voor de liefhebbers bezoek aan een klooster. OUD/NIEUWWEEK OOTMARSUM (Noord-Twente) 28 dec 2002 - 2 januari 2003. Bovenop de Roezeberg in Nutter, dicht bij de grens met Duitsland, ligt zeer prominent kampeerboerderij De Roezeboer. Er is veel slaap- en woonruimte, maar de voorzieningen zijn sober. Echt een ruimte voor de liefhebber! De boerderij is prachtig gelegen, midden tussen grafheuvels en bossen. We lopen door het Springendal en over de Vasserheide en de Kuiperberg. Er is een facultatieve excursie naar Enschede. Het oude stadje Ootmarsum is vlakbij, net als een gezellig theehuis om de hoek, diverse watermolens en Het Stift bij Weerselo. Kunst of natuur voor het uitzoeken! REISSOM: inclusief 5 overnachtingen, begeleiding, routekaartjes, maaltijden en het gebruik van de bus ter plaatse; exclusief vervoer heen/weer en drank: ledenprijs € 180,-. Deze prijzen gelden ook als je korter komt. Meerijden met de Nemobus vanuit Amsterdam kost € 11,50 enkele reis en retour € 23,-. Als je met de trein komt, halen we je op in Schin op Geul (Wijlre) of Almelo (Ootmarsum). OPGEVEN: Alleen via invulformulier. Opgave geldt na betaling van de reissom. Deelnemers ontvangen een programma met gedetailleerde informatie. ANNULEREN (zonder ann.verz.): Kost je tot 1 week voor de reis 100% van de reissom; tussen 1 en 2 weken voor de reis 75%; tussen 2 en 4 weken voor de reis 50%. Nemo Nieuwsbrief nr 31 pagina 14

Opgaveformulier Opgaveformulier opsturen, faxen of telefonisch: Nemo, Westerpark 2, 1013 RR Amsterdam. Te/l fax 020-6817013 - E-mail [email protected] voornaam/achternaam: telefoon thuis:

adres: telefoon werk:

postcode-plaats: E-MAIL:

JA, IK WIL WEL WAT ALS VRIJWILLIGER DOEN BIJ NEMO, BIJVOORBEELD: als wandelbegeleider voor zondag- en/of zaterdagwandelingen als chauffeur voor de busjes (op zaterdag en/of zondag) als assistent of adviseur voor de boekhouder als assistent of adviseur voor DTP, Internet en database-toepassingen op de computer als troubleshooter voor hardware/softwareproblemen op de computer als telefonist/administratieve kracht op kantoor: aantal dagdelen per week:... als beheerder voor het Nemo Centrum in Polen als vrijwilliger of klusser voor het Nemo Centrum in Polen ik heb materialen voor het Nemo Centrum in Polen:... als muzikant of zanger voor Nemofeesten en Wandelcafé mijn specialiteit is... OPGAVE VOOR DAGWANDELINGEN: Wandeling: d.d. .............. IK WIL MEE NAAR: Kerstmis in Wijlre 23/28 dec.; reissom € 180,Oud &Nieuw in Wijlre 28 dec - 2 jan; reissom € 180,Oud/Nieuw Ootmarsum 28 dec-2 jan; reissom € 180,Ameland, weekend 21 - 23 maart 2003; reissom € 80,NEMO CENTRUM POLEN: Ik wil met Nemo naar Polen! Stuur mij meer informatie. Ik heb belangstelling voor: als gast in de periode van:......................... als gast/vrijwilliger in de periode van:......................... ik heb belangstelling om financieel te participeren EN VERDER: Ik wil een reisverzekering ik wil een annuleringsverzekering ik kom met eigen vervoer ik kom met de trein en wil graag afgehaald worden ik wil graag mee met de Nemobus en wel heenreis terugreis Ik machtig hierbij Nemo om éénmalig de totale reissom van mijn gironr....................... af te schrijven. Stuur mij een acceptgiro Naam: handtekening: JA, IK WORD (WEER) LID VAN DE VERENIGING NEMO voor € 11,50 per jaar, vanaf het tijdstip van betaling. Persoonsgegevens worden zonder toestemming niet uitgewisseld Ik machtig Nemo éénmalig € 11,50 van mijn rekeningnr....................................... af te schrijven. Stuur mij een acceptgiro Naam: handtekening: JA, IK WORD DONATEUR VAN DE VERENIGING NEMO voor € …… per jaar Ik machtig Nemo éénmalig € 11,50 van mijn rekeningnr....................................... af te schrijven. Stuur mij een acceptgiro Naam: handtekening: E-MAIL-NIEUWSBRIEVEN Vergeet niet je E-mail adres op te geven! † Stuur mij de email-nieuwsbrief; mijn email-adres is:


Verenigingsnieuws Nemofeest hartverwarmend Op 14 april jl. vierde Nemo haar 12½ jarig bestaan in het gebouw van Roeivereniging de Hoop met vier themawandelingen, optredens van Nemoleden en een gezamenlijke maaltijd. Laura Foederer presenteerde het programma als een ware reisleider. Liesbeth Kooyman dirigeerde dansend het Nemokoor, Ton Verkroos presenteerde zijn nieuwe Nemolied en Boukje Asma straalde als een ster. Verder Hubert en Jelle op de accordeon, de sketch van José Arts en de band van Dik Verhaar. Rob Bijlo organiseerde een expositie van zijn uitgebreide collectie bordjes ‘verboden toegang’. Voorzitter Anneke Hesp wenste Nemo de eeuwige jeugd. Peter Buijman kreeg een onderscheiding als struiner van het jaar. Omdat het 12 ½ jarig feest steeds werd uitgesteld, is het al snel weer tijd om het 15 jarig feest te vieren. Op 11 september 1988 was de eerste Nemo-wandeling. Dat betekent dat eind volgend jaar het 15 jarig bestaan gevierd wordt; uiteraard met een daverend feest.

Nemolied tekst: Ton Verkroos muziek: Johan Strauss, wals uit ‘der Zigeunerbaron’ Naar oost, naar noord en naar zuid Gaan wij er zondags op uit Al regent het zo dat het giet ‘t Deert ons niet, deert ons niet! In weiland, op heuvel of dijk Zijn wij de koning te rijk Het wandelen maakt ons niet moe Heel het land hoort ons toe! Van wandelen knap je pas op Maar zorg dat je ook een keer stopt Voor appelgebak of een spa Horeca, horeca! Om zeven uur zijn we weer terug De tijd ding ons haast nog te vlug Mensen, het is een festijn Lid van NEMO te zijn!!

Nemozomer in het Poolse Reuzengebergte Het Nemo Centrum in Polen staat volop in bloei. Net zoals de hele omgeving, die vol kleur en geur is. Deze zomer stond vooral in het kader van alles wat er groeit bloeit springt en vliegt. Vier weken lang was het KNNV-Zomerkamp van Nederlandse veldbiologen op bezoek, die de flora en fauna in de omgeving inventariseerden. En behalve dat kregen we ook excursies naar wens: vogelen (poes Tigra liep de hele excursie mee!), een padden- en kikkerexcursie op een regenachtige

zomeravond en een vlindertocht. Ook hebben ze een natuurpad aangelegd, met een begeleidende tekst vol informatie en vragen (en antwoorden gelukkig). En er werd natuurlijk weer veel gewandeld. In het informatiepakketje dat iedereen krijgt, zijn nu ook vier kortere wandelroutes in de omgeving opgenomen, die veelvuldig werden gelopen. Ook de meerdaagse bergtochten in het Reuzengebergte zijn zeer populair, gelukkig kun je er goed komen met het openbaar vervoer. Maar ook wandelend ben je er in een dag. We hadden meestal prachtig weer, afgezien van een paar dagen met noodweer. Een aantal tentjes bleven niet droog maar de zolder heeft gelukkig genoeg slaapruimte. Veel onweer en bliksem in de avond en nacht, waardoor vaak de elektra uitviel, maar dat went en dan besef je weer even dat je niet in het westen bent waar alles (te) perfect op orde is. Net zoals de telefoon. Op een nacht werd de telefoonkabel gestolen, 5 palen omgezaagd en 200 meter draad gestolen. Dat wordt gesmolten, want het koper dat overblijft kunnen ze wel gebruiken. Het hele dorp een week lang zonder telefoon, maar ook dat went want het komt vaker voor, zei men. Waarschijnlijk weet ook iedereen wie het doet.... Er is heel veel geklust: een parkeerterrein aangelegd, naast het café is een nieuw terras met kampvuurplek gekomen, fruitbomen gesnoeid, moestuin onderhouden, snoeiwerk, richtingbordjes gemaakt en opgehangen, de brug stond op instorten na de storm en is weer tijdelijk gered, al het gereedschap heeft weer een steel, blokhut en houten bankjes in de lak, veel fruit geplukt gegeten en verwerkt tot sap en jam. Gelukkig hebben we nu Viola die als het druk is, elke dag komt schoonmaken. Hierdoor blijven de leukere klussen over voor de gasten, behalve dan voor Machiel, wiens taak het is om elke dag zand en kalk in de wc’s te strooien...maar hij doet het zonder mopperen. De kinderen hadden het uitstekend naar hun zin, er is een huttendorp gebouwd en een dam in de beek. En elke avond kampvuur met veel muziek en verhalen! Veel sfeer bracht Mila met zich mee, een Slavisch koor uit Leiden, dat een week lang optrad in kerkjes en concertzalen in de regio. Hun optreden in het kerkje van Stara Kamienica verleidde zelfs de pastoor tot het zingen van liederen. Het overnachten bij boeren in de omgeving gebeurde dit jaar minder dan voorgaande jaren. Is het dan toch te gezellig bij Nemo? Het gezamenlijk eten bij boeren en kunstenaars in de buurt was daarentegen een groot succes. Soms gingen wel drie groepen tegelijk ergens eten. Gelukkig heeft Nemo nu ook voor een aantal dagen per week een fantastische Poolse kok uit het dorp, Marisza, die de echte Poolse keuken en natuurlijk ook de Poolse sfeer met zich meebrengt. De hele zomer werd er buiten gegeten! De pruimenjam was favoriet en is nog te koop op het Nemokantoor (slechts € 2,-) in het Westerpark. In de herfstvakantie is iedereen weer van harte welkom! Er gaat een Nemobusje van 12 tot 19 oktober. In november verschijnt een special van de Vrije Wandelaar over het Nemo Polenproject. Mathilde


Vervolg verenigingsnieuws Extra ledenvergadering

Breuk met Wandelplatform

Op 19 april 2002 vond een extra ledenvergadering plaats. Omdat op de algemene ledenvergadering in januari de financiële stukken nog niet klaar waren, werd de goedkeuring uitgesteld naar een extra ledenvergadering op 19 april. Op deze vergadering werden alle financiële stukken goedgekeurd en verleende de kascommissie décharge. Het bestuur heeft besloten de ledenvergadering in het vervolg weer in april te houden.

De breuk van Nemo met het Wandelplatform en met de Groene Maand is voor Nemo een pijnlijke, maar onvermijdelijke beslissing geweest. Een stukje voorgeschiedenis om het beter te begrijpen. Vanaf 1988 was Nemo een radicale wandelclub, een soort wandelende actiegroep die opkwam voor het behoud van voetpaden door te wandelen op verboden en afgesloten voetpaden. Vanaf 1991 kreeg de wandellobby van Nemo vorm in het Steunpunt Voetpaden met een meldpunt voor bedreigde voetpaden. Ook maakte Nemo wandelpadenplannen voor de provincie Noord-Holland en werden jaarlijks de Voetpadendagen georganiseerd, een landelijk wandelevenement met als thema het behoud van voetpaden. Nemo werd steeds meer een projectburo voor wandelbelangen. Omdat steeds meer mensen lid werden vanwege het wandelen, werden de wandelingen 'braver' en samenwerking met andere organisaties werd steeds belangrijker. Nemo sloot zich aan bij het Wandelplatform en werkte samen met landbouworganisatie LTO-Nederland en IVN in het kader van de Week van het Platteland en de Groene Maand. Afgelopen jaar merkte Nemo dat de Nemoinbreng in al die samenwerkingsverbanden aan het verdwijnen was. Na twee succesvolle Voetpadendagen onder auspiciën van het Wandelplatform, weigerde het Wandelplatform Nemo in te schakelen voor de organisatie van het evenement in 2001 en 2002. Toen Nemo haar Meldpunt Voetpaden detacheerde bij het Wandelplatform, werd deze activiteit al snel door het Wandelplatform als een eigen activiteit gezien en Nemo verloor haar zeggenschap over het Meldpunt. Ook het eigen karakter van de Voetpadendagen (kleinschalig, lokale initiatieven, behoud van voetpaden) verdween volkomen in het concept van de Week van het Platteland van LTO-Nederland en de Groene Maand van de IVN. Als kleinste belangenorganisatie dreigde Nemo als David ten onder te gaan in de wereld van de vele Goliats.

Ledenvergadering Te Voet wijst fusie met Nemo af Nadat het Te Voetbestuur de voorgestelde fusie met Nemo had afgewezen, heeft Nemo een brief geschreven aan de algemene ledenvergadering van Te Voet om nog eens na te denken over een mogelijke fusie. Te Voet is net als Nemo een belangenvereniging voor wandelaars, maar meer regionaal gericht. Een bundeling van krachten zou de wandelaars en de voetpaden zeer ten goede komen. En de faciliteiten van Nemo (kantoor, personeel) zou de vrijwilligersorganisatie Te Voet een stevige basis kunnen geven. Maar de ledenvergadering van Te Voet steunde het beleid van het bestuur om de voorgestelde fusie af te wijzen en de coördinatie van belangenbehartiging te plaatsen onder de koepel van de Stichting Wandelplatform-LAW. Nemo kiest voor een onafhankelijke en zelfstandige koers. Met het besluit van de ledenvergadering van Te Voet is het plan van Nemo om te komen tot een sterke onafhankelijke landelijke wandelbelangenvereniging van de baan.

Op Lemen Voet en Te Voet bekritiseren Wandelplatform In een gezamenlijke brief aan het Wandelplatform hebben de wandelorganisaties Op Lemen Voeten en Te Voet forse kritiek geuit op de wijze waarop het Wandelplatform haar kerntaak belangenbehartiging uitvoert. Aanleiding was de kritiek van Nemo op het Wandelplatform en het besluit van Nemo om uit het Wandelplatform te stappen. Te Voet en Op Lemen Voeten onderschreven de meeste kritiek van Nemo, maar besloten lid te blijven van het Wandelplatform. De kritiek van beide organisaties is eigenlijk een kopie van de brief die Nemo twee jaar geleden aan het Wandelplatform schreef. Toen weigerden Op Lemen Voeten en Te Voet de brief van Nemo te onderschrijven. Omdat de vele pogingen van Nemo om een interne discussie over het Wandelplatform te voeren mislukten, is Nemo tenslotte uit het platform gestapt.

Nemo voelde zich gesterkt door de uitkomsten van de ledenenquête, waarbij een overgrote meerderheid het beleid van de Nemostaf ondersteunde. In het voorjaar hakte Nemo de knoop door, door te breken met het Wandelplatform. De reacties waren feller dan verwacht: Vincent werd op staande voet door het Wandelplatform ontslagen, in strijd met de rechtsregels die er voor detachering bestaan. Zelfs het Nemobestuur werd niet op de hoogte gesteld. Later is de zaak besproken met de directeur van het Wandelplatform en is een schikking getroffen. Wandelplatform en Nemo hebben afgesproken de strijdbijl te begraven en te streven naar een constructieve relatie, waarbij samenwerking in de toekomst niet wordt uitgesloten. Het Wandelplatform heeft het Meldpunt Voetpaden voortgezet als Meldpunt Wandelen. Om de verwarring over twee meldpunten te voorkomen en de relatie met het Wandelplatform niet ingewikkeld te maken, besloot Nemo het 'Meldpunt Voetpaden' weer te benoemen als het vertrouwde 'Steunpunt Voetpaden'.


Vervolg verenigingsnieuws Melkertbanen moeten verdwijnen

Op goede voet metLiora Shalom

VVD-Staatssecretaris Rutte vindt dat de ID-banen (Melkertbanen) moeten verdwijnen met de kaasschaafmethode. Dit jaar stoppen met aanstellen en geen gedwongen ontslagen. Volgend jaar drastisch bezuinigen met mogelijk gedwongen ontslagen. De gemeenten moeten de afbraak van de regeling uitvoeren en het vuile werk opknappen. Wethouder Oudkerk (PVDA) is laaiend, en mordicus tegen. In Amsterdam zijn in de onderwijs-, zorg- en veiligheidssector veel IDers aan het werk. Maar ook veel kleine cultuur-, natuur-, milieu- en allochtonenorganisaties draaien op IDers. Ook Nemo is afhankelijk van de ID-regeling. De gemeente heeft niet veel mogelijkheden om deze banen uit andere middelen te financieren. Wellicht kunnen schoolconciërges en stadswachten doorstromen naar een reguliere baan, maar voor werknemers van ideële organisaties is dit onmogelijk. De werkgevers van organisaties met veel IDers zijn bezig zich te bundelen. Nemo zit in het bestuur van een federatie van werkgevers om kleine ideële organisatie met IDers te bundelen tot een coöperatie. Binnen een coöperatie kunnen cao, personeelsbeleid, doorstroming, vacatures, uitwisseling, automatiseringsproblemen veel beter gecoördineerd worden.

Liora loopt al jaren mee met Nemo en ze is vaste vrijwilliger bij het postklaar maken van de Vrije Wandelaar. Zonder Liora had u deze Vrije Wandelaar niet gehad! Maar Liora heeft ook een andere specialiteit die we ook eens voor het voetlicht willen plaatsen. Ze is gediplomeerd specialiste als het gaat om pedicure, manicure, ontharing, eeltverwijdering, nagelvergroeiing en likdoornbehandeling, tegen redelijke tarieven. Voor veel mensen is haar behandeling een voorwaarde om prettig te kunnen wandelen. Heeft u voetproblemen; bel Liora voor een afspraak: (020) 6980702.


De Ledenenquête De grote Nemo leden-enquête: uitslagen en analyse Eerst volgt het verslag van de enquête-commissie (het vorige bestuur, met assistentie van Paul Roosendaal). De conclusies en aanbevelingen van de commissie zijn verwerkt in de analyse, waaraan vooral Aad van der Veen heeft meegewerkt. De commissie heeft heel veel werk gehad aan de organisatie en verwerking van enquête. Namens de vereniging worden zij zeer hartelijk bedankt. HOGE RESPONSE Veel Nemo-leden hebben gereageerd op de schriftelijke enquête die het vorige bestuur in het najaar 2001 heeft gehouden. De response van maar liefst 37% toont een grote betrokkenheid van leden om mee te denken over de toekomst van de vereniging. Het gemiddelde Nemo-lid blijkt 51 jaar oud, relatief hoog opgeleid en een modaal inkomen verdienend. Men wordt vooral lid omdat men wandelliefhebber is en op wil komen voor het behoud van onverharde paden. Van de huidige Nemo-activiteiten vindt men het behoud van onverharde paden en de dagwandelingen het belangrijkst. Verheugend is dat deze activiteiten ook de hoogste beoordeling kregen voor de wijze van uitvoering, gevolgd door de voetpaden-dagen en de meerdaagse wandelingen.

Enquête Doel van de enquête was het verkrijgen van meer duidelijkheid over wie de Nemo-leden zijn, wat zij vinden van de huidige Nemo-activiteiten en elke wensen zij hebben t.a.v. de toekomst. Alle leden (1387) en ex-leden (416), die in de administratie bekend waren, zijn aangeschreven. 514 van de huidige leden (37%) hebben gereageerd. Door deze hoge response zijn de uitkomsten in het algemeen als representatief voor het gehele ledenbestand te beschouwen. Hier volgen de belangrijkste conclusies. PROFIEL NEMO-LID Ongeveer de helft van de leden is afkomstig uit Amsterdam. 80% van de leden is ouder dan 40 en de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. Omdat ook de aanwas van nieuwe leden vooral in de categorie 40+ zit, lijkt Nemo langzaam te “vergrijzen”. Maar liefst 89% heeft een opleiding op HBO of universitair nivo. Dat het gemiddelde bruto inkomen toch “slechts” modaal is ( 27.000,/jaar) kan wellicht verklaard worden door een hoge parttime-factor, een bewuste keuze voor een relatief laag betaalde baan en een relatief hoog % uitkering/VUT/pensioen. Het meest gelezen dagblad is de Volkskrant (31%), gevolgd door het NRC (20%) en Opzij (13,5%). AD en Telegraaf staan onderaan (met ieder 4%). 68% van de Nemo-leden is lid van Natuurmonumenten, gevolgd door de ANWB met 45%. Dit laatste vinden wij verassend hoog en wordt waarschijnlijk veroorzaakt door autobezit in combinatie met wegenwachtlidmaatschap. Verder scoren Greenpeace (50%), Provinciaal Landschap (26%), Consumentenbond (21%), Milieudefensie (20%) 66% van de Nemo-leden geeft aan in de afgelopen vier jaar ook van andere reis- of wandelorganisaties gebruik gemaakt te hebben, waarbij nummer één de SNP is (24%), op grote afstand gevolgd door de Wandelpool (4%). 80% noemt de liefde voor het wandelen als een belangrijk motief voor hun Nemo-lidmaatschap. Andere veel genoemde motieven zijn het behoud van onverharde paden (57%) en liefde voor de natuur (51%). Sociale contacten wordt door “slechts” 21% genoemd als een reden voor hun lidmaatschap. WAT DOEN NEMO-LEDEN? Van de activiteiten die Nemo haar leden aanbiedt, blijken dagwandelingen (DW) het meest populair: 43% loopt (wel eens) mee. Daarna komen Wandelcafé (WC) en de meerdaagse wandelingen (MW). Wandelen in Polen (PO) en meerdaagse wandelingen langs eco-boeren (EB) trekken op dit moment nog een stuk minder leden.

50

0 Deelname in %

DW WC MW PO EB 43

33

23

10

3

WAT VINDEN NEMO-LEDEN BELANGRIJK? Wij zijn uitgegaan van onderstaande 11 “produkten”, die Nemo haar leden aanbiedt (zoals wandelingen en het tijdschrift de Vrije Wandelaar) of namens haar leden uitvoert (zoals Meldpunt Voetpaden en het maken van provinciale wandelplannen). Per produkt kon men aangeven: belangrijk, onbelangrijk of geen mening. Sommigen hebben (delen van) deze vraag niet ingevuld. In onderstaande tabellen vind je het aantal leden dat expliciet aangaf iets belangrijk of juist onbelangrijk te vinden. Het totaal aantal leden is 1.387.


1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Nemo top-11 naar belangrijkheid Behoud onverharde voetpaden Dagwandelingen Provinciale wandelplannen Vrije Wandelaar Meldpunt Voetpaden Meerdaagse wandelingen Voetpadendagen Eco-boerderijtochten (individueel) Polen-project Wandelcafé Buitenlandse reizen

OV DW PW VW MV MW VD EB PO WC BR

belangrijk 1172 leden 899 795 767 565 551 551 396 298 267 219

Er blijkt grote eensgezindheid over de doelstelling “Behoud onverharde voetpaden”. Ook de producten 2 t/m 5 hebben een breed draagvlak. De andere producten hebben minder draagvlak.

84% 65% 57% 55% 41% 40% 40% 29% 21% 19% 16%

onbelangrijk 39 leden 152 107 163 121 281 208 309 433 399 430

3% 11% 8% 12% 9% 20% 15% 22% 31% 29% 31%

B elang N emo - p r o d ukt en vo lg ens d e led en ( 13 8 7)

1500

KWALITEIT VAN HET AANBOD 1000 Voor dezelfde 11 producten hebben we de leden gevraagd naar hun oordeel over de kwaliteit van de 500 uitvoering. Per product kon men invullen: goed, 0 matig, onvoldoende, geen mening. Ook hier hebben OV DW PW VW M V M W VD EB PO WC BR sommige leden (delen van) de vraag niet ingevuld, -500 waarschijnlijk vooral uit onbekendheid met het betreffende product. Wij hebben de producten -1000 opnieuw geordend in een top-11, nu naar de verhouding tussen positief oordeel (“goed”) en een kritisch oordeel (“matig” of “onvoldoende”). Ter Belangrijk Onbelangrijk illustratie: 54% van de leden heeft een mening over de kwaliteit van de dagwandelingen. Daarbij komen 26 keer zoveel leden tot een positief oordeel dan tot een kritisch oordeel. 4% van de leden spreekt zich uit over de kwaliteit van de buitenlandse reizen, waarbij evenveel leden tot een positief oordeel komen als tot een kritisch oordeel. Nemo top-11 naar kwaliteit

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Dagwandelingen Behoud onverharde voetpaden Voetpadendagen Meerdaagse wandelingen Polen Provinciale wandelplannen Meldpunt Voetpaden Eco-boerderijtochten Vrije Wandelaar Wandelcafé Buitenlandse reizen

% mening ingevuld DW 54 OV 46 VD 28 MW 27 PO 19 PW 19 MV 14 EB 6 VW 59 WC 21 BR 4

% leden positief oordeel 52 43 26 25 17 17 12 5 49 17 2

% leden kritisch oordeel 2 3 2 2 2 2 2 1 10 4 1

verhouding positief/ kritisch 26 14 13 13 9 9 6 5 5 4 1

Over de dagwandelingen spreekt men zich het meest en het positiefst uit. Ook de inspanningen t.b.v. het behoud van onverharde voetpaden krijgen een goed kwaliteitsoordeel. Conclusie: Nemo voert zijn twee belangrijkste taken ook het best uit! Veel leden spreken zich weliswaar (positief) uit over de Vrije Wandelaar, toch is hier het hogere percentage met een kritisch oordeel (10%) opvallend. Drie van de vier producten met een beperkt draagvlak onder de leden scoren ook een minder gunstig kwaliteitsoordeel: Wandelcafé, eco-boerderijtochten en buitenlandse reizen.


Kwaliteit Nemo-produkten volgens de leden

60 50 40 % 30 20 10 0

goed mat ig onvoldoende

DW

OV

VD

MW

PO

PW

MV

EB

VW

WC

BR

DE PRODUCTEN NADER BEKEKEN Dagwandelingen 43% van de leden zegt hieraan deel te nemen. Een prijs van maximaal € 16,- wordt ondersteund door 91% van de dagwandelaars. 35% zegt bereid te zijn € 18,- te betalen. Een hogere prijs zijn weinigen bereid te betalen. 90% vindt de kwaliteit van de routes goed. Meer dan de helft noemt als ideale groepsgrootte 8-12 deelnemers, een kwart kiest voor 12-18 deelnemers. Van de niet-wandelaars loopt 28% niet mee omdat men niet in de buurt van het startpunt van een wandeling of van een opstappunt van de Nemo-bus woont. Dat zijn 244 leden! 10% van de niet-lopers vindt de wandelingen te duur. 11% vindt de routes te lang. Meerdaagse wandelingen 23% zegt hieraan deel te nemen. Prijs en routes zijn voor 83% van de deelnemers goed. Accommodaties zijn voor 47% matig tot onvoldoende. Waarom gaan mensen niet mee? 29% wil niet overnachten in een groep en 14% wil meer comfort. 19% wil niet wandelen in een groep. Vervoer/begeleiding 49% van de leden vindt het bezit van eigen Nemo-busjes belangrijk. Dit komt aardig overeen met het percentage dat daadwerkelijk (wel eens) meewandelt op een dag- of meerdaagse wandeling. Een kwart van de gebruikers van deze busjes vindt de kwaliteit matig tot onvoldoende. De chauffeurs rijden goed voor 48% van de inzittenden. 8% geeft aan: matig tot onvoldoende. Voor tweederde van de deelnemers aan de wandelingen is de kwaliteit van de begeleiding goed, 13% zegt: matig. Meerdaagse wandelingen langs eco-boeren Slechts 3% van de leden neemt deel, waarvan 66% de kwaliteit goed vind en 33% matig/onvoldoende. 19% overweegt mee te doen met dit soort activiteiten. Polen 10% van de leden heeft deelgenomen aan activiteiten in Polen. De tevredenheid van hen is groot, slechts 7% antwoordt: beneden verwachting. De wandelmogelijkheden zijn goed (89%) en het eten is goed (100%!). Over de accommodatie in huis is men minder tevreden: 34% vindt deze goed, 55% zegt matig en 10% onvoldoende. De caravangebruiker is iets meer tevreden: 60% goed, 25% matig en 15% onvoldoende. Dat geldt tevens voor de kampeerder: 58% goed, 34% matig, 4% onvoldoende. 14% van de leden die nog niet in Polen geweest zijn, overweegt dit in de nabije toekomst te gaan doen. Wandelcafé 33% van de leden zegt wel eens in het Wandelcafé geweest te zijn. Cultuurthema’s worden het best bezocht: 32% (van de bezoekers). Avonden over het behoud van voetpaden krijgen de minste belangstelling (7% van de bezoekers gaat hier naar toe). 65% van de bezoekers vindt de kwaliteit van de thema’s goed. Bij de suggesties valt op dat 24% interesse in “klusavonden” heeft (zoals het klaarmaken van een mailing). De thuisblijvers komen niet vanwege de afstand (36%) of hebben geen tijd of interesse (49%). Vrije Wandelaar Voor meer dan de helft van de lezers maakt de vorm waarin de Vrije Wandelaar verschijnt niets uit. Een zelfde percentage leest hem globaal en vindt dat het blad kan blijven zoals het is. 68% is tevreden over de inhoudelijke kwaliteit. Belangenbehartiging 78% van de leden heeft belangstelling voor belangenbehartiging. Daarvan vindt 69% het behoud van onverharde paden belangrijk. Twee andere belangrijke aspecten van belangenbehartiging zijn: het attenderen van overheden op bedreigde paden (50%) en het signaleren van afgesloten paden (50%). Dienstverlening Nemo-bureau 65% van de leden bestempelt de dienstverlening van het Nemo-bureau als goed. Van de leden die (wel eens) meewandelen, oordeelt 69%: goed. Nemo Nieuwsbrief nr 31 pagina 21

WENSEN M.B.T. NIEUW NEMO-AANBOD Bij de vraag naar wensen voor de toekomst geeft bijna een kwart van de leden aan dat dit specifiek op de natuur gerichte activiteiten zouden moeten zijn. Andere vaker genoemde suggesties zijn: wandelaars-contactservice via de Nemo-website (18%), kortere wandelingen (18%) en specifiek op cultuur gerichte activiteiten (18%). VRIJWILLIGERSWERK 23% van de leden geeft aan interesse te hebben voor vrijwilligerswerk bij Nemo. Dit zou betekenen: meer dan 300 potentiële extra vrijwilligers! Uitgezonderd de automatisering waren er steeds tussen de 8 en 20 belangstellenden voor alle negen in de enquête genoemde soorten werk. Voor het besturen van de bussen maar liefst 21 personen en voor wandelbegeleiding 18. 17 personen willen de activiteiten in Polen ondersteunen. TENSLOTTE De laatste enquête-vraag bood ruimte voor vragen, suggesties en opmerkingen. De meeste reacties betroffen: Polen, algemene adviezen, tips, kritiek, wensen, prijzen, materiaal en vrijwilligers. Er waren veel complimenten voor de enquête zelf. Evenals veel positieve woorden voor Nemo. Vooral veel: “ga zo door”, “succes” en “goed werk”, waarbij met name werd onderstreept het belang van het behoud van natuur en wandelpaden. Daarnaast ook de nodige kritische opmerkingen die aandacht verdienen. Duidelijk is dat leden het leuk te vinden hun gevoelens te uiten over Nemo en mee te denken.

Analyse Nemo heeft de marktonderzoeker en statistiek-analist Aad van der Veen gevraagd de resultaten van de enquête te analyseren aan de hand van een aantal vragen. 1. Is het enquêtebestand te verdelen in subgroepen die in grote lijnen verschillende motieven hebben om lid te zijn van Nemo? Antwoord: Het enquêtebestand (leden en ex-leden) is te verdelen in drie segmenten: de 'voetpad-idealisten' (53%), de 'sociale wandelaars' (39%) en de 'sceptici' (8%). De voetpad-idealisten zijn leden die vooral lid zijn vanwege de belangenbehartiging (behoud onverharde paden). Over het algemeen zijn ze langer lid van Nemo, hebben een hoger opleiding en inkomen en wonen meer verspreid door het land. De wandelaars hebben een lagere opleiding, wonen meer in de regio Amsterdam en zijn vooral lid vanwege de wandelingen, de sociale contacten en de combinatie van wandelen met natuur/cultuur. De sceptici (kritische leden en ex-leden) willen graag wandelen, maar zijn negatief of kritisch over de meeste andere activiteiten, ze hebben het minste op met de Vrije Wandelaar, de Voetpadendagen en het Polen-project. 2. De kernactiviteiten die Nemo voor haar leden uitvoert (wandelen en behoud voetpaden) hebben de grootste steun. Hoe zit het met externe projecten die Nemo volgens haar doelstelling voor andere wandelaars en overheden uitvoert, bijv. de wandelpadenplannen en Voetpadendagen? Antwoord: het is verrassend dat men Voetpadendagen, Meldpunt en wandelpadenplannen heel belangrijk vindt. Alleen de sceptici vinden deze projecten onbelangrijk. 3. Wat vinden leden van het Polen-project? Het Polenproject krijgt beduidend meer steun van de wandelaars (58%) dan van de voetpad-idealisten (37%) De sceptici (5%, ca. 30 mensen) zien Polen helemaal niet zitten en vinden dat het project niet thuishoort bij Nemo. Meer dan 80% vindt dat Nemo het Polen-project goed uitvoert. Naar Polen gaan leden die langer lid zijn, jonger zijn dan gemiddeld en gemiddeld verdienen. 14% van de leden willen naar Polen, 41% wil niet en 45% twijfelt. De leden die er geweest zijn zeer positief, maar vinden dat de accommodatie beter kan. In ieder geval beschikt het Polen-project over een stevig draagvlak binnen de vereniging, meer nog dan het Wandelcafé. Vorig jaar reageerden 135 leden op een donatie-actie voor het Polen-project. 4. Nemo organiseert haar meeste ledenactiviteiten op basis van sobere voorzieningen. Geen luxe touringcars, hotels, maar eigen busjes en kampeerboerderijen. Ook in Polen zijn de voorzieningen basaal. Wat vinden de leden daarvan? Antwoord: Het sobere nivo van de Nemo-voorzieningen is terug te vinden in de enquête-uitslagen, en men beoordeelt deze als matig. Maar dit beïnvloedt niet de algemene beoordeling van de activiteiten. Deze is over het algemeen zeer goed. Men is ook niet bereid om meer te betalen (voor meer luxe). Een aantal mensen is wel bezorgd over de veiligheid van bijv. de bussen.


5. De laatste jaren is er een kritische stroming geweest binnen Nemo. Een klein aantal leden, vrijwilligers en bestuursleden waren kritisch over het Nemo-beleid of hebben hun lidmaatschap opgezegd. Is deze onvrede terug te vinden in de enquête? Antwoord: De meeste sceptici (kritische leden en ex-leden) bestaat vooral uit mensen die alleen willen wandelen. Zij vinden belangenbehartiging, Polen en andere projecten onbelangrijk. De reacties op de open vraag geven meer inzicht. Het zijn reacties van betrokken (ex)-leden die zich de moeite geven om persoonlijk te reageren. 72,5% vult niets in. 18% is uitgesproken positief met uitroepen, complimenten en suggesties. 6% is uitgesproken negatief met verwijten en kritiek. 3% is uitgesproken negatief over het Polenproject. 6. Hoe belangrijk is leeftijd? Antwoord: Vrijwel niemand vindt dat Nemo zich meer moet richten op jongeren (20ers en 30ers). Blijkbaar trekt Nemo vooral vitale en betrokken 40ers en 50ers aan die besloten hebben actief van de natuur te genieten, houden van (een beetje) avontuur en die gezond willen blijven. 7. Wat zijn de belangrijkste conclusies op basis van de analyses? Er is brede steun voor de wijze waarop de Nemo-staf haar activiteiten uitvoert. Er zijn verschillende doelgroepen die verschillende activiteiten belangrijk vindt. De wandelaars vinden natuur/cultuur en gezelligheid heel belangrijk. De voetpadenidealisten vinden de lobby voor voetpaden belangrijker. Men mist comfort, maar dit is geen belemmering om deel te nemen en tevreden te zijn over het gehele product. Een aantal projecten scoort minder positief (Wandelcafé, buitenlandse reizen, ecoboeren, Polen-project), maar niet negatief. Hierbij is vooral sprake van onbekendheid. Geen enkele activiteit wordt ‘weggestemd’. Een percentage van 9% kritische (ex)leden (ca. 50 mensen) is te klein om het beleid te veranderen. Een organisatie kan niet iedereen tevreden stellen. Als 91% positief is, is dat een uitermate goede score. 8. Wat zijn de gevolgen voor het beleid van Nemo in de komende jaren?

Nemo moet zichzelf blijven (actiegroep, behoud onverharde paden, vrije wandelclub) activiteiten meer afstemmen op verschillende doelgroepen (leeftijd, interesse) meer gezelligheid (muziekcafé, borrels, feesten) participatie van leden stimuleren (vrijwilligerswerk, expertise, donaties) veiligheid en voorzieningen (bussen, accommodaties) verbeteren, zonder luxe wandelingen meer combineren met belangstelling voor natuur en cultuur (dus ook iets korter en lager tempo) meer inzet voor konkrete belangenbehartiging ('redden van voetpaden', Voetpadendagen, voetpadenplannen), op een zichtbaarder en minder bureaucratische manier de ideële kant van het Polen-project meer naar voren halen en ontwikkelen (regionale ontwikkeling, zorgtoerisme, uitwisseling) en niet alleen het wandelcentrum wandelmogelijkheden in de regio Amsterdam bevorderen, bekend maken en belopen! duidelijk maken welke wensen onhaalbaar zijn


Nieuwsbrief De Vrije Wandelaar 9 e jaargang nr 31 najaar 2002

Recommend Documents