Nieuwsbrief ANV ’t Onderholt november 2014 Voorwoord Om een voorwoord te schrijven voor de nieuwsbrief kijk ik meestal even terug naar het laatst uitgebrachte exemplaar van de nieuwsbrief, deze keer bladerde ik wat verder in de verzameling voorwoorden die ik schreef vanaf het moment dat ik in 2008 begon bij ’t Onderholt. Mooi om te zien dat we in 2009 bezig waren om het nieuwe vergoedingenstelsel natuur en landschap uit te zetten bij onze leden, dit moest efficiënter en beter zijn dan het voorgaande stelsel. Ondertussen zijn we alweer bezig met een ander, hopelijk echt efficiënter en beter stelsel voor Agrarisch Natuurbeheer. Ook mooi om te zien dat we in 2008 bezig waren met het opzetten van een projectadministratiesysteem waarmee nu alweer vele jaren volop gewerkt wordt door de coördinatoren van ’t Onderholt en van een stuk of 10 andere verenigingen die dit van ons overgenomen hebben. Ondertussen zijn we bezig met het uitbreiden van het programma met een GIS (geografisch informatie systeem) module om alle elementen in ons werkgebied in kaart te brengen qua grootte, beplanting en onderhoudsbehoefte. In 2011 noemde ik stoken op streekhout dat uitgegroeid is tot een regionaal samenwerkingsverband van organisaties die houtige massa uit het landschapsbeheer halen. Naast ’t Onderholt zitten hier ook de andere 5 ANV’s uit de Achterhoek in. Daarnaast zijn Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Gemeente, Waterschap en Particulier Grondbezit partner in het verhaal. Daarnaast was er in 2011 het bezuinigingsspook: even leek het erop dat agrarisch Natuurbeheer compleet wegbezuinigd zou worden, waarmee een groot deel van onze omzet ook weg zou zijn. Gelukkig is dit spook verjaagd en hebben we de omzet weten te stabiliseren. Voor de komende jaren zijn we hoopvol dat we dit ook gaan redden. Terugkijkend hebben we een redelijk enerverende tijd achter ons, ik ben er van overtuigd dat de komende jaren minstens zo enerverend zullen zijn. ’T Onderholt ziet deze tijden met vertrouwen tegemoet zodat we garant kunnen blijven staan voor een mooi en levendig landschap.
Vriendelijke groeten,
Dick Looman
Leden ’t Onderholt op bezoek in de Ravenswaarden De jaarlijkse ledenactiviteit ging dit jaar naar de Ravenswaarden in Gorssel. Een prachtig uiterwaardengebied waar de oorsprong van het landschap nog bewaard is gebleven. In het voorjaar van 2014 heeft onze werkploeg daar veel werk verricht. Knotten van wilgen, zagen van bomen schonen van poelen versnipperen van hout etc. Dus hoogste tijd om de leden kennis te laten maken met dit gebied. Niet alleen om de werkzaamheden van ’t Onderholt maar ook om de geschiedenis en het unieke van dit landschap. De nog zichtbare slenken en zandruggen verraden hoe de IJssel in de voorbije tijden zijn huidige loop heeft gevonden. De avond ging van start met het drinken van een bekertje koffie in het veld. Immers vroeger werd ook de koffie naar de werkers in het veld gebracht. In tegenstelling tot vroegere tijden was naast de koffie ook een heerlijke cake en koek beschikbaar. Na de koffie geeft Menco van Weringh even een korte uitleg van het waarom naar deze plek. Wij stonden op het land welk door Bertus Menkveld gepacht wordt van SBB. Op de grond waar hij na de ingrepen van SBB met meer moeite zijn centjes moet verdienen. Het meer genieten van onze leden afgezet tegen het meer werk van de boer ter plaatse. Daarna een korte wandeling naar een cruciaal punt
van ingrepen. Zie bijgaande foto waar Bertus de leden informeert over de geschiedenis van het landschap de ingrepen van het afgelopen jaar en de meer arbeid die hun bedrijf moet plegen voor hetzelfde resultaat. De wandeling wordt voortgezet tot aan en langs de IJssel. Waarbij Bertus ook nog even inging op de geschiedenis van de Ijssel en de verlegging van de rivierbedding door de eeuwen heen. Bijzonder even te zien hoe de duiker is ingebouwd waardoor de volgelopen uiterwaarden weer langzaam leeg kunnen lopen. Immers bij hoogwater in de IJssel wordt de klep tegen de duiker gedrukt en stroomt er geen water meer binnen. Als er te veel water bij Lobith ons land binnen komt, loopt de Ravenswaarden vol. Het water stroomt dan over de zomerdijk heen. Dit komt jaarlijks minimaal een keer voor. Een prachtige maar vooral rust gevende, kronkelende IJssel was voor alle wandelaars een waar genoegen. Naast het fantastische beeld over de IJssel zijn binnen de uiterwaarden ook prachtige feeërieke plaatjes te schieten. Zo werd de wandeling op 16 juli met meer dan 50 deelnemers voortgezet en eindigde via de verharde zandweg bij het beginpunt. Daar genoten alle deelnemers nog even van de zonsondergang en een drankje.
’t Onderholt actief in het natuurherstel project van de Gorsselse Heide. De Agrarische Natuur vereniging ‘t Onderholt heeft dit jaar gewerkt aan een heel bijzonder project: “Het natuurherstel van de Gorsselse Heide”. Op 15 juli ging dit project van start. Als eerste door het uitzetten van de gedeelten bomen die verwijderd zouden worden. Dit gebeurde door het zogenaamde blessen. Een heel gezoek om binnen de dichte begroeiing de juiste banen te vinden. Met het aangeven van die banen moest direct gewerkt worden aan een goede mogelijkheid van opbouw van een struweel laag overgaand in een mooie in het landschap passende bosrand. Volgens instructie werd met een spuitbus, met oranjeverf, de grens van het te verwijderen bos aangeven. Met de blauwe verf werden die bomen aangestipt die moesten blijven staan. Deze bomen zullen mooie oriëntatiepunten zijn in de dan vrijgezette heide. Vervolgens werden er bomen in de baan van struweel opbouw met oranje strepen rondom aangegeven. Deze bomen zullen later gekapt worden. Na verwijdering van deze bomen ontstaat een prachtig gelijkmatige opbouw naar de bosrand. Achter deze bosrand blijft het bos bestaan zoals het was of beter gezegd is. Volgend op al die voorbereidingen is de werkploeg aan de gang gegaan. Hun taak was al het onderhout weg zagen. Dit ter voorbereiding op de komst van de processor die zich dan zou ontfermen over de verwijdering van de grote bomen. Met bijgaande foto’s zijn de diversen stappen gevisualiseerd. Deze zomer was zeer warm waardoor het voor de werkploeg een redelijk zware klus is geworden. Het zagen van de kleine bomen en het in een richting laten vallen van die bomen is een hele klus. Daarbij was ook nog de opdracht om de processor voor te blijven. Dat was toch een beetje
een wedstrijd tussen bloeddruk en oliedruk. Menig zweetdruppeltje is dan ook op de heide achtergebleven. De heren werkploegleden waren altijd moeilijk te vinden. Verdwenen in de bosschages wel uit de zon maar ook geen zuchtje wind. Alleen met het geronk van de kettingzagen verraden zij hun werkplek. Door ’t Onderholt is ongeveer 1000 uur gewerkt. Dagelijks werd er gewerkt met een groep van 6 a 7 man. Met dit werk op de Gorsselse heide is aangetoond dat ’t Onderholt heel goed inzetbaar is in dergelijke natuurwerkzaamheden. Ook is kwalitatief goed werk opgeleverd. Vakmanschap laat zich herkennen door de manier van zagen en het laten vallen van de kleine bomen maar ook zeker ook de grote bomen. Deze laatste waren te groot voor de processor en dienden eerst handmatig geveld te worden. Ook is nog meegewerkt door werkploegleden van buur ANV’s. Een goed initiatief om ook de ander Achterhoekse ANV’s te betrekken bij dergelijk grote projecten. Na het zaagwerk als voorbereiding voor het vellen van grote bomen door de processor is in het overblijvende bos de Amerikaanse vogelkers nog verwijderd. Ook hier is dus gekozen om de exoten te verwijderen.
Marke jaarvergadering Dit gedeelte van de werkzaamheden werd door de werkploeg afgerond door op zaterdag 23 augustus deel te nemen aan de Marke maaltijd. De Marke Gorsselse Heide houdt ieder jaar een vergadering op de heide. Deze vergadering wordt gehouden in de vorm van een maaltijd met veel bier. Dit in navolging van de vergaderingen zoals deze in de Marke tijd tot 1800 gehouden werden. Naast de werkploeg van ’t Onderholt waren alle vrijwilligers van de Marke hoofdgast op deze vergadering. Tijdens de maaltijd worden de resultaten van het afgelopen jaar weergegeven. Tevens wordt afgestemd welke activiteiten er voor het volgend jaar op stapel staat. Het kwistig vloeiend bier zorgt ervoor dat iedereen het er mee eens is. Tenminste zo was het tot 1800.
Met de oprichting van VALA (Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek) in januari 2012 is er voor agrarisch natuurbeheer in de Achterhoek één aanspreekpunt ontstaan. De zes ANV’s die deelnemen in VALA zijn Agrarische Natuurbeheer (PAN) Winterwijk, VAN Berkel en Slinge, ANV ’t Onderholt, Groen Goed, VAL Oude IJsselstreek en Stichting Marke Vragender Veen. De ANV’s werken al jaren samen, maar vanuit één organisatie is VALA optimaal in staat het Achterhoekse landschap, bij elkaar 140.000 hectare, effectief te beheren en te onderhouden. Voor grote opdrachtgevers zoals Rijkswaterstaat, de Waterschappen, Regio Achterhoek en gemeentelijke en provinciale overheden is VALA hét aanspreekpunt voor de Achterhoek. Hoewel VALA als agrarische natuurbeheerder een grote vereniging met totaal ongeveer 2000 leden is geworden is er voor de leden van de afzonderlijke ANV’s niets veranderd. Voorop stond en staat dat het lokale karakter en de streekgebonden identiteit voor de leden herkenbaar en behouden moet blijven. Alle ANV’s hechten er grote waarde aan dat juist ook de kleinere opdrachtgevers zich thuis blijven voelen. Ooit begonnen als samenwerkingsverband om efficiënter en beter te kunnen werken, staan we nu aan de vooravond van een grote verandering: VALA heeft zich opgeworpen als één van de circa 40 organisaties in Nederland die gaan functioneren als collectief voor het nieuwe stelsel voor Agrarisch Natuurbeheer. Dit betekent dat er vanaf 1 januari 2016 een organisatie moet staan die in de Achterhoek gaat bepalen welke vorm van agrarisch natuurbeheer wenselijk is, en waar dit efficiënt en resultaatgericht uit te voeren is. Iedere grondeigenaar in de Achterhoek die een vorm van agrarisch natuurbeheer wenst moet dit via het collectief regelen. Doel hiervan is dat de gebundelde kennis van het gebied gebruikt wordt om in een gebied dingen te realiseren. Aangezien het budget niet groot genoeg is om alle wensen te vervullen zullen er keuzes gemaakt moeten worden. 2015 zal het jaar worden waarin de organisatie verder gestalte krijgt om goed voorbereid het Agrarisch Natuurbeheer uit te voeren. Totaal werken er bij de organisaties die VALA vormen 50 ervaren werkploegleden, waardoor zowel kleine als grote gebied omvattende projecten snel en flexibel uitgevoerd kunnen worden. Negen coördinatoren voeren binnen de organisatie de regie over hun projecten. Professionele tekenprogramma’s vertalen hun creatieve ideeën in werkbare plannen, of het nu het inrichten van een erf of landgoed betreft of het ontwikkelen van een natuurplan. Afgelopen jaar is er veel werk uitgevoerd voor Staatsbosbeheer, via de VALA komen er opdrachten binnen die door werkploegleden van de afzonderlijke verenigingen uitgevoerd worden. Voorbeelden hiervan zijn het verrichten van maaiwerkzaamheden, transporteren van ronde balen hooi, het afvoeren van maaisel en het laten beheren van een groot aantal graanakkers door leden van de diverse onderliggende verenigingen. Daarnaast is VALA bezig met het verder opzetten van het Samen Stoken op Streekhout-model waarbij de bij landschapsonderhoud vrijgekomen houtsnippers vermarkt worden als warmte en zo als verdienmodel voor het landschap gaat dienen.
Collectief Agrarisch Natuurbeheer Met ingang van 1 januari 2016 verandert het agrarisch natuurbeheer, 2014 en 2015 zijn overgangsjaren. Hoe was het. Als particulier grondeigenaar kon u jaarlijks subsidie aanvragen bij de overheid voor agrarisch natuurbeheer binnen daarvoor aangewezen doelgebieden. Het resultaat was, dat Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), voorheen Dienst Regelingen, ca. 15.000 inidividuele aanvragen kreeg te verwerken. Dat betekende ook, dat bij vragen en/of problemen bij een aanvraag de dienst ook met zoveel individuele contactpersonen te maken had. Dit leverde vertraging, irritatie en onbegrip op tussen aanvragers en medewerkers van RVO. Hoe wordt het. De kennis van het gebied betreffende agrarisch natuurbeheer is aanwezig bij lokale partijen, zoals agrarische natuurverenigingen. Zij zijn het aanspreekpunt voor agrariërs en particulieren. De overheid wil dat de agrarische natuurverenigingen zich verenigen in collectieven per regio. Zij worden daarmee het aanspreekpunt voor RVO enerzijds en de particulier anderzijds. Tegelijk wil de overheid, dat subsidie in het kader van agrarisch natuurbeheer daar komt waar het wenselijk is en toegevoegde waarde heeft. Landelijk zijn er ca. 40 collectieven ontstaan. In de provincie Gelderland zijn er 3, namelijk Veluwe, Rivierengebied en Achterhoek. In de Achterhoek zijn het de 6 agrarische natuurverenigingen die zich hebben verenigd in het collectief VALA, Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek. www.de-vala.nl. Hierin zijn vertegenwoordigd: - PAN Winterswijk - VAL Oude IJssel - St. Marke Vragender Veen SMVV - Groen Goed - Berkel &Slinge - ’t Onderholt Het collectief bespreekt met de Provincie welke doelen behaald dienen te worden. Daarbij is het van belang soorten die onder druk staan, zowel flora als fauna leefgebieden in stand te houden en/of uit te breiden. Elk collectief stelt zo’n plan op, omdat elke regio zijn eigen kansen en bedreigingen heeft. Dit wordt uitgewerkt op een kansenkaart, daarbij hoort een maatregelen set. Hierin wordt beschreven welke maatregelen noodzakelijk zijn om een soort een goede en passende leefomgeving te bieden. Het gaat dan vooral om de soorten die op de Rode Lijst staan of waarvan duidelijk is, dat hun leefgebied wordt aangetast. Voorbeelden zijn boomkikker, patrijs, kamsalamander, geelgors, orchidee. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan de kansenkaart en maatregelen set. Tevens wordt een begroting opgesteld om het agrarische natuurbeheer te kunnen financieren. Hoe werkt het.
Het collectief dient bij de Provincie Gelderland de begroting in. Het subsidie bedrag wordt beheerd door het collectief. Hier is het belangrijke verschil met het oude systeem. Het collectief ontvangt de subsidie op basis van de ingediende begroting. De individuele aanvrager meldt zich nu bij het collectief, dat beoordeelt of beheereenheden in aanmerking komen voor subsidie. Indien positief worden afspraken gemaakt en de overeenkomst opgesteld. Waarom deze werkwijze? In het oude systeem gaat bijzonder veel geld op aan de organisatie en controles, tot wel 42%. In het beheer door het collectief worden deze kosten teruggebracht tot ca. 15% van het budget. Hieronder valt ook de controle op het beheer. Bij afwijkend beheer t.o.v. de voorwaarden zal de aanvrager door een medewerker van het collectief worden aangesproken en wordt advies gegeven. Het doel is dat uiteindelijk 85% van het beschikbare budget voor agrarisch natuurbeheer in het veld wordt weggezet. Begin 2015 wordt met potentiele aanvragers contact gezocht in hoeverre zij – weer – willen deelnemen aan agrarisch natuurbeheer. De definitieve aanvraag wordt ca. juni 2015 opgesteld met ingangsdatum 1 januari 2016. Vragen? Hebt u specifieke vragen, dan kunt u contact opnemen met één van de coördinatoren, Wilfried Berendsen (06-53269077) of Gerard de Ruiter (06-28203784)
Vervolgbeheer bij aflopende beschikking Agrarisch natuurbeheer.
Wanneer u een aflopende beheerbeschikking hebt in de periode 1-1-2015 t/m 30-11-2015 kan deze opnieuw aangevraagd worden indien uw perceel of landschapselement begrensd en subsidieabel is binnen het natuurbeheerplan Gelderland. Bij botanisch graslandbeheer is er de afgelopen zomer getoetst door DLG, dhr H. Sesink, of je perceel voldoende kwaliteit heeft om er mee door te kunnen gaan. Wanneer het resultaat voldoende is krijgt u van DLG een brief ter ondertekening voor vervolg. DLG verzorgt dan de verdere afhandeling van de aanvraag. Aflopende beschikkingen waar randenbeheer of landschap in zit worden niet gestimuleerd door de provincie om daar mee verder te gaan. Alle randen en landschapselementen buiten het Gelderse Natuur Netwerk (GNN), de vroegere Ecologische Hoofd Structuur(EHS), zijn niet meer subsidiabel voor 2015. Binnen het GNN wel. Het is aan de beschikkinghouder zelf om uit te zoeken of hij verder wil en kan. ANV ’t Onderholt kan u een helpende hand bieden om te kijken of u een vervolg aanvraag kunt doen. Wanneer er een vervolg aanvraag kan, zal dit ook door DLG verzorgd worden. Aanmelden kan via het Groenloket 0900 3636360 of DLG 026 3781200 en informeren naar H. Sesink. Ook is er veel informatie te vinden op de site van het Groenloket. www.groenloket.nl. W. Berendsen
Algemene Leden Vergadering ANV ’t Onderholt Donderdag 27 november Aanvang 20.00 uur Locatie Hotel Bakker te Vorden
Actuele informatie voorziening via de website! De veranderingen in de organisatie en opzet van Agrarisch Natuur Beheer gaan snel. De grootste verandering gaat op 01-01-2016 in, vanaf die datum is het alleen nog maar mogelijk om subsidie voor agrarisch natuurbeheer aan te vragen via een ‘’Collectief’’. Wat dit voor u betekent wordt nader toegelicht elders in deze nieuwsbrief. Voor actuele informatie kunt U een bezoek brengen aan één van de onderstaande websites. Let wel, het is voor ons als bestuur van de ANV soms ook lastig om de snel veranderende informatie te volgen en daarvan de essentiële punten op een website vermeld te krijgen. De meest interessante websites voor u zijn o.a. ANV ’t Onderholt, www.onderholt.nl VALA, Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek, het samenwerkingsverband voor de Achterhoek, www.de-vala.nl NPO, Natuurlijk Platteland Oost, de koepelorganisatie voor de ANV ’s in Oost Nederland, www.natuurlijkplattelandoost.nl SCAN, Stichting Collectieven Agrarisch Natuurbeheer, deze stichting is verantwoordelijk voor uitvoering van de collectieven. www.scan-collectieven.nl Portaal Natuur en Landschap, dit portaal wordt de verzamelplaats van alle (beleid)informatie over Natuur en Landschap in Nederland. Het portaal wordt in de komende periode uitgebreid. www.portaalnatuurenlandschap.nl
