NEWSOnderzoek Barrières bij de Stap naar het Buitenland. Oktober 2009 Nederlandse Wereldwijde Studenten

 

 

NEWSOnderzoek 2009 Barrières bij de Stap naar het Buitenland

Oktober 2009 © Nederlandse Wereldwijde Studenten

                                                      Colofon       ©  2009  Stichting  Nederlandse  Wereldwijde  Studenten       Geschreven  door  Elisabeth  Philipse,  Henk  van  Klaveren  en  Martine  van  der  Lee     Veel  dank  aan  iedereen  die  bij  deze  uitgave  geholpen  heeft.       Nederlandse  Wereldwijde  Studenten   www.newstudent.nl   [email protected]    

 

 

2  

Inhoudsopgave        

  Samenvatting             1. Inleiding             2. Over  het  onderzoek    

 

 

 

 

 

 

5  

 

 

 

 

 

 

6  

 

 

 

 

 

 

7  

     

     

     

     

     

     

7   7   11  

Het  vertrek:  De  grootste  obstakels    

 

 

 

 

12    

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

             

             

             

             

12   14   15   17   19   20     20  

4.

De  rol  van  organisaties  en  individuen      

 

 

 

21  

5.

Conclusies  en  aanbevelingen    

 

 

 

 

 

24  

1. Conclusies     2. Aanbevelingen  

   

   

   

   

   

24   26  

1. Methodiek     2. Respondenten   3. Representativiteit    

 

     

  3.

   

Grootte  van  de  problemen       Informatie  verzamelen       Aanmeldprocedure         Financiën           Meeneembare  studiefinanciering     Accommodatie         Tijdsdruk          

             

   

               

 

   

   

     

3  

Samenvatting     Steeds  meer  studenten  kiezen  voor  een  volledige  opleiding  (bachelor,  master  of  promotie)  in   het   buitenland.   Dit   wordt   ook   in   toenemende   mate   aangemoedigd.   Toch   blijkt   uit   dit   onderzoek   van   stichting     Nederlandse   Wereldwijde   Studenten   (NEWS)   dat   een   buitenlandstudie   niet   makkelijk   te   regelen   is.   Studenten   worden   tegengewerkt   door   Nederlandse   universiteiten,     ervaren   grote   bureaucratie   bij   de   regeling   meeneembare   studiefinanciering  en  krijgen  maar  met  moeite  de  financiën  rond.     Een   onderzoek   als   dit   is   nog   niet   eerder   uitgevoerd,   en   de   eerste   resultaten   zijn   erg   interessant.   Ten   eerste   hoeven   scholieren   en   studenten   met   buitenlandambities   niet   te   rekenen   op   hulp   van   Nederlandse   onderwijsinstellingen.   Zij   vergaren   hun   informatie   over   buitenlandstudies   vooral   uit   hun   directe   omgeving.   Organisaties   in   het   leven   geroepen   om   deze  stap  te  vergemakkelijken  worden  weinig  gebruikt  en  slecht  gewaardeerd.  Dit  geldt  met   name   voor   (international   offices   op)   universiteiten.   Begeleiding   van   Nederlandse   onderwijsinstellingen   bij   de   studiekeuze   en   aanmeldprocedure   laat   ook   te   wensen   over.   Hoewel  het  verklaarbaar  is  (studenten  gaan  immers  naar  ‘de  concurrent’),  zijn  de  gevolgen   groot:  het  leidt  niet  alleen  tot  belemmering  maar  in  sommige  gevallen  zelfs  tot  verhindering   van  de  buitenlandervaring.       Ten   tweede   is   er   nog   teveel   bureaucratie   rondom   de   regeling   meeneembare   studiefinanciering.     De   erkenning   van   buitenlandse   studies   in   Nederland,   laat   vaak   nog   te   lang   op   zich   wachten.   Door   een   slechte   aansluiting   van   buitenlandse   academische   kalenders   op   deadlines   voor   controles   van   de   IB-­‐Groep   lopen   studenten   hun   studiefinanciering   mis.   Een  tweede  gerelateerd  probleem  is  een  juridisch  hiaat.  Studenten  die  een  opleiding  in  het   buitenland   volgen   die   niet   in   Nederland   aangeboden   wordt,   komen   nog   niet   altijd   in   aanmerking  voor  de  regeling  studiefinanciering  buitenland.  Bovendien,  ondanks  het  feit  dat   ook   collegegeldkrediet   aangevraagd   kan   worden   voor   buitenlandstudies,   is   dit   nog   niet   toereikend.     Ten   derde,   ondanks   de   mogelijkheden   van   de   meeneembare   studiefinanciering,   blijven   financiën  de  grootste  zorg  onder  Nederlandse  studenten  in  het  buitenland.  Niet  alleen  kan   dit  verklaart  worden  door  het  feit  dat  het  collegegeld  vaak  veel  hoger  in  het  buitenland  is,   maar   ook   doordat   bijvoorbeeld   relatief   veel   promovendi   kiezen   voor   een   promotieplaats   over   de   grenzen.   In   tegenstelling   tot   Nederland,   wordt   dit   meestal   niet   betaald   door   de   buitenlandse  instelling.       De  stap  naar  het  buitenland  is  daarom  nog  niet  altijd  makkelijk  te  maken.  De  obstakels  die   naar   voren   komen,   komen   niet   overeen   met   het   beleid   om   internationalisering   van   het   hoger   onderwijs   te   stimuleren.   Immers,   de   huidige   problemen   kunnen   verholpen   worden.   Stichting  NEWS  doet  daarom,  onder  andere,  de  volgende  aanbevelingen:       • Informatievoorzieningen  moeten  structureel  verbeterd  worden   • Aanvragen   en   controles   voor   meeneembare   studiefinanciering   moeten   versoepeld   worden   • Financieringsmogelijkheden   voor   met   name   bachelorstudenten   en   promovendi   moeten  uitgebreid  worden    

4  

1.     Inleiding         Steeds   meer   studenten   kiezen   voor   een   volledige   opleiding   in   het   buitenland.   Met   de   invoering   van   de   meeneembare   studiefinanciering   heeft   de   mogelijkheid   om   in   het   buitenland   te   studeren   een   flinke   impuls   gekregen.   Gezien   de   exponentiële   groei   in   aanvragen1   en   het   feit   dat   de   eerste   kinderziektes   overwonnen   zijn2,   kan   deze   regeling   voorzichtig   een   succes   genoemd   worden,   en   het   buitenland     toegankelijker   voor   een   vervolgstudie.       Echter,  de  stap  naar  het  buitenland  behelst  vaak  veel  meer  dan  alleen  een  aanvraag  bij  de   IB-­‐Groep.   Stichting     Nederlandse   Wereldwijde   Studenten,   als   platform   voor   Nederlandse   studenten   in   het   buitenland,   hoort   dagelijks   verhalen   en   ervaringen   over   het   (willen)   volgen   van  een  studie  in  het  buitenland.  Vaak  blijkt  dat  dat  proces  niet  voor  iedereen  even  soepel   verloopt.   NEWS   heeft   daarom   onderzoek   gedaan   naar   de   obstakels   bij   het   volgen   van   een   volledige   studie   in   het   Over  NEWS   buitenland.   Deze   insteek   is   vooralsnog   niet   aan   bod     Stichting   Nederlandse   Wereldwijde   gekomen  in  andere  studies  naar  studentenmobiliteit.     Studenten   (NEWS)   is   het   web   van     Veel   studenten   hebben   buitenlandambities,   maar   worden   Nederlandse   studenten   die   een   daarmee   niet   altijd   even   goed   op   weg   geholpen.   volledige   studie   in   het   buitenland   Tegelijkertijd   staat   in   Nederland   de   internationalisering   van   doen,  willen  doen  of  hebben  gedaan.   het   hoger   onderwijs   en   versterking   van   de   kenniseconomie   Ons   platform   van   bachelor,   master   hoog   op   de   agenda:   een   studie   in   het   buitenland   wordt   in   en   PhD   studenten   houdt   onderling   deze   context   aangemoedigd.   De   redenatie   (en   relevantie)   contact   en   vormt   een   brug   naar   achter  dit  onderzoek  is  daarom  simpel:  wanneer  de  grootste   Nederland.   NEWS   opent   zo   de   knelpunten   bij   de   stap   naar   het   buitenland   geïdentificeerd   deuren   naar   de   wereld   voor   en  waar  mogelijk  weggenomen  kunnen  worden,  wordt  deze   ondernemende  Nederlanders,  terwijl   activiteiten   de   band   laagdrempeliger   en   kunnen   studenten   nog   meer   haar   onderhouden   tussen   talentvolle   aangemoedigd   worden   deze   stap   te   nemen,   terwijl   de   situatie  vergemakkelijkt  kan  worden  voor  studenten  die  al  in   studenten   en   Nederland.   NEWS   het   buitenland   zitten.   De   volgende   vraag   is   dan   ook   leidend:   bestaat   momenteel   uit   meer   dan   “Welke   praktische   problemen   ondervinden   Nederlandse   1.700   leden   en   31   lokale   clubs   studenten   bij   het   voltooien   van   een   studie   in   het   buitenland?   wereldwijd.       ”.        

Leeswijzer    

  Dit   onderzoek   kent   drie   delen.   Ten   eerste   wordt   er   meer   informatie   over   de   onderzoeksmethode   en   de   respondenten   gegeven.   Daarna   worden   de   meest   belangrijke   knelpunten  besproken.  Vervolgens  wordt  er  gekeken  naar  de  rol  van  relevante  organisaties   hierin  en  ten  slotte  worden  er  een  aantal  conclusies  en  aanbevelingen  gedaan.                                                                                                                     1  Nuffic  2009.  http://www.nuffic.nl/nederlandse-­‐organisaties/docs/kerncijfers/internationaliseringsmonitor-­‐ van-­‐het-­‐onderwijs-­‐in-­‐nederland-­‐2008.pdf   2  Ministerie  van  Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap  2009.  Antwoorden  van  minister  Plasterk  op  Kamervragen   van  lid  Van  der  Ham  over  problemen  met  studiefinanciering  in  het  buitenland.  

 

5  

2.  

Over  het  onderzoek    

 

2.1     Methodiek     Voor   het   onderzoek   zijn   NEWStudenten,   studenten   aangesloten   bij   stichting   NEWS   en   die   een   volledige   opleiding   in   het   buitenland   doen,   willen   doen   of   hebben   gedaan,   aangeschreven   om   mee   te   doen   aan   een   online   enquête.   De   vragenlijst   bestond   uit   zowel   open   en   gesloten   vragen   over   de   onderwerpen   informatievoorzieningen,   financiën   en   de   aanmeldingsprocedure.  De  gesloten  vragen  hadden  tot  doel  te  kunnen  beoordelen  of  en  in   welke  mate  een  probleem  onder  Nederlandse  studenten  in  het  buitenland  voorkomt,  of  juist   incidenteel   is.   De   open   vragen   gaven   ruimte   om   ervaringen   hiermee   te   beschrijven.   Ten   slotte   zijn   enkele   gevallen   verder   onderzocht   door   middel   van   een   kort,   kwalitatief   vervolginterview.      

2.2     Respondenten  

  Driehonderdvijftig  van  de  meer  dan  inmiddels  1.700  NEWStudenten  hebben  de  enquête  van   het  onderzoek  ingevuld.  Hiervan  gaf  58,5%  aan  op  dit  moment  in  het  buitenland  te  studeren.   Daarnaast  heeft  21.9%  van  de  respondenten  in  het  buitenland  gestudeerd  en  19,6%  wil  dit   doen.  Onderstaand  cirkeldiagram  geeft  deze  studiekeuzefases  weer.        

wil  ik  in  het   heb  ik  in  het   buitenland   buitenland   studeren;  20%   gestudeerd;  22%  

wil  ik  in  het  buitenland   studeren   studeer  ik  in  het  buitenland  

studeer  ik  in  het   buitenland;  59%  

heb  ik  in  het  buitenland   gestudeerd  

    Fig.  2.1  Op  dit  moment…         Figuur  2.2  laat  zien  voor  welk  opleidingsniveau  respondenten  naar  het  buitenland  gaan.  Veel   respondenten   kiezen   voor   het   buitenland   in   een   vroeg   stadium   van   hun   studie:   41.4%   wil   zijn  bachelor  over  de  grenzen  volgen,  doet  dit  of  heeft  dit  gedaan.  Het  grootste  deel  van  de   respondenten  gaat  naar  het  buitenland  in  een  latere  fase:  masterstudenten  en  promovendi  

 

6  

zijn  met  respectievelijk    64,1%  en  18,0%  vertegenwoordigd.  De  ondervraagden  kiezen  vaker   dan   gemiddeld   voor   een   promotieplaats   in   het   buitenland.   Het   feit   dat   het   totale   aantal   boven   de   100%   uitkomt,   wordt   verklaard   door   de   doorstroom   van   bachelor   naar   master   naar  promotie  die  ook  mogelijk  is  in  het  buitenland.  Met  andere  woorden:  een  respondent   kan  aangeven  voor  alle  drie  de  studiefases  in  het  buitenland  te  hebben  gestudeerd.         70%   60%   50%   40%   64,10%  

30%   20%  

41,40%  

10%  

18,00%  

0%   Bachelor    

Fig.  2.2  (Gepland)  buitenlands  diploma                                                

 

Master  

Promotie  

 

7  

Sociale   wetenschappers   zijn   met   29,5%   in   de   grootste   mate   vertegenwoordigd.   De   exacte   wetenschappen  en  bedrijfskunde-­‐  en  economiestudenten  bevinden  zich  met  respectievelijk   11,9%   en   23,8%   onder   de   ondervraagden,   terwijl   de   humanities   (letteren,   kunst,   muziek)   met  16.7%  vertegenwoordigd  zijn.          

0,60%  

14,60%   23,80%  

Bedrijfskunde;  economie   Letteren;  kunst;  muziek   Exacte  wetenschappen   Medicijnen  

29,50%  

16,70%  

Rechten   Sociale  wetenschappen   Sport  

11,60%  

11,90%  

Anders  

3,30%  

Fig.  2.3:  Studierichting       Er   is   sprake   van   een   Angelsaksisch   zwaartepunt   bij   de   landenkeuzes.   Het   merendeel   kiest   er   namelijk  voor  om  een  opleiding  in  het  Verenigd  Koninkrijk,  de  Verenigde  Staten,  Canada  en/   of   Australië   te   volgen.   Internationaal   gezien   trekken   deze   landen   ook   de   meeste   buitenlandse   studenten3.   Daarnaast,   maar   niet   zoveel,   zijn   andere   Europese   landen   –   met   name   Scandinavië   –   en   onze   buurlanden   België   en   Duitsland   in   trek,   zoals   figuur   2.4   laat   zien.  Echter,  vergeleken  met  het  totaal  aantal  Nederlandse  studenten  waarvan  momenteel   bekend  is  dat  zij  in  België  of  Duitsland  studeren4,  is  deze  groep  ondervertegenwoordigd  in  de   populatie.  Hierbij  dient  te  worden  opgemerkt  dat  een  studie  vlak  over  de  grens  vaak  al  meer   laagdrempelig  en  toegankelijk  is,  en  NEWS  zich  tot  voor  kort  voornamelijk  heeft  gericht  op   de  moeilijker  binnen  te  komen  studies.      

                                                                                                                3  Strategische  agenda  voor  het  hoger  onderwijs-­‐,  wetenschap-­‐  en  onderzoeksbeleid.  2007.   http://www.nuffic.nl/nederlandse-­‐organisaties/docs/inkt/StrategischeAgendaHO2007.pdf   4  Nuffic  2009.  http://www.nuffic.nl/nederlandse-­‐organisaties/docs/kerncijfers/internationaliseringsmonitor-­‐ van-­‐het-­‐onderwijs-­‐in-­‐nederland-­‐2008.pdf    

8  

 

Zwitserland Zweden Zuid-Afrika Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk Turkije Tsjechië Taiwan Spanje Singapore Roemenië Portugal Noorwegen Nieuw-Zeeland Nederlandse Antillen Nederland Japan Italië Israel India Ierland Frankrijk Finland Duitsland Denemarken China Canada België Australië Aruba Argentinië 00%

10%

20%

30%

40%

50%

    Fig.  2.4:  (Beoogd)  land  van  opleiding       Ten   slotte   is   het   opmerkelijk   dat   veel   respondenten,   87,5%,   tot   hun   18e   levensjaar   in   Nederland  hebben  gewoond.  Dit  ontkracht  de  stelling  –  voor  deze  steekproef  in  ieder  geval  –     dat   Nederlandse   studenten   in   het   buitenland   al   in   hun   jeugd   buitenlandervaring   hebben   gedaan.        

9  

2.3 Representativiteit           Representativiteit  is  in  deze  een  lastige  kwestie.  Dit  onderzoek  vormt  ten  eerste  een  goede   bijdrage   aan   het   mobiliteitsvraagstuk   vanwege   twee   redenen.   Er   wordt   weinig   onderzoek   gedaan   naar   studenten   die   een   volledige   opleiding   in   het   buitenland   volgen.   Naast   de   internationaliserings-­‐  en  mobiliteitsmonitor  van  onder  andere  de  Nuffic  en  data  van  de  IB-­‐ Groep   over   aanvragen   voor   meeneembare   studiefinanciering,   is   deze   groep   studenten   onderbelicht.   Ten   tweede   is   er   eigenlijk   nog   helemaal   geen   (veel)omvattend   onderzoek   gedaan   naar   obstakels   bij   de   stap   naar   het   buitenland,   terwijl   internationalisering   van   het   hoger  onderwijs  wel  een  belangrijk  politiek  beleidspunt  vormt.  Problemen  ten  opzichte  van   buitenlandstudies   zijn   nog   niet   verzamelend   in   kaart   gebracht.   Daarom,   vanwege   de   onderwerpkeuze   en   betrokken   populatie,   durven   we   ten   eerste   te   stellen   dat   dit   stuk   relevant  is.       Tegenover   deze   observaties   staat   echter   wel   de   stelling   dat   de   representativiteit   te   betwisten   valt,   omdat   het   een   selectie   (respondenten   van   het   onderzoek)   betreft   binnen   een   selectie   (NEWStudenten)   van   de   gehele   populatie   (Nederlandse   studenten   in   het   buitenland).  Dit  kan  een  gekleurd  beeld  opleveren.  Echter,  gezien  het  feit  dat  verschillende   groepen  studenten  ruimschoots    en  proportioneel  vertegenwoordigd  zijn  (bachelor,  master   en  PhD;  relatief  evenredig  verdeelde  studierichtingen  en  studenten  met  buitenlandambities   en  buitenlandervaringen  in  een  groot  aantal  verschillende  landen),  de  onderzoeksmethode   (zowel   kwantitatief   als   kwalitatief)   en   haar   verkennende/   wegbereidende   functie,   kan   ten   minste  gesteld  worden  dat  dit  onderzoek  een  waardevolle  indicator  vormt  van  de  obstakels   bij  de  stap  naar  het  buitenland.      

                               

10  

3.     Het  vertrek:  de  grootste  obstakels     • • •

Informatie  vergaren  een  van  de  grootste  problemen   Financiën  buitenlandstudie  problematisch   Bureaucratie  meeneembare  studiefinanciering  belemmering    

  Er   komt   veel   kijken   bij   de   organisatie   van   een   volledige   studie   in   het   buitenland:   van   het   maken  van  een  studie-­‐  en  landkeuze,  de  aanmeldingsprocedure,  het  sluitend  krijgen  van  de   financiën,   het   regelen   van   visum   en   verzekering   tot   de   daadwerkelijke   stap   naar   het   buitenland  en  het  opbouwen  van  een  nieuw  sociaal  netwerk.       Om  bij  deze  verschillende  onderwerpen  ten  eerste  het  kaf  van  het  koren  te  scheiden,  en  te   bepalen  welke  stappen  echt  verbetering  nodig  hebben  en  welke  minder  problematisch  zijn,   is   het   dan   ook   noodzakelijk   om   te   kijken   naar   wat   de   grootste   obstakels   zijn   bij   de   stap   naar   het   buitenland,   zodat   daarmee   de   belangrijkste   knelpunten   en   hun   oorzaken   kunnen   worden  vastgesteld.  

  3.1     Grootte  van  de  problemen  

  Om  te  meten  in  hoeverre  bepaalde  obstakels  voorkomen  onder  studenten,  is  er  ten  eerste   een  ranking  gemaakt  van  de  mogelijke  problemen  bij  de  stap  naar  het  buitenland.  Op  een   schaal  van  1  tot  5  zijn  respondenten  gevraagd  om  aan  te  geven  in  hoeverre  ze  problemen   hebben  ondervonden  bij  de  stappen  naar  het  buitenland,  waarbij  een  1  staat  voor  ‘helemaal   niet’  en  een  5  voor  ‘heel  erg  veel’.  De  onderstaande  diagrammen  geven  het  eerste  overzicht   weer.       Hieruit   blijkt   dat   het   rond   krijgen   van   de   financiën,   en   dan   met   name   de   aanvraag   meeneembare   studiefinanciering,   als   meest   problematisch   wordt   ervaren.   Bijna   de   helft   van   de  respondenten,  48,9%,  gaf  aan  veel  tot  zeer  veel  problemen  met  de  studiefinanciering  te   hebben   gehad,   terwijl     38,3%   meldde   dat   het   lastig   was   de   financiën   in   het   algemeen   te   regelen.  In  het  kader  van  de  aanvraag  rondom  de  meeneembare  studiefinanciering  blijkt  ook   uit   deze   resultaten   dat   de   erkenning   van   de   buitenlandse   studie   door   de   Nuffic   en   de   IB-­‐ Groep   door   meer   dan   een   kwart   van   de   respondenten,   26,3%,   als   (zeer)   problematisch   wordt  gezien.       De   minste   dan   wel   kleinste   obstakels   blijken   te   zitten   bij   de   visumaanvraag   en   de   immigratieregeling   in   het   buitenland,   net   als   de   diploma-­‐erkenning   van   de   Nederlandse   studie  bij  buitenlandse  instellingen  en  de  aanmeldprocedure  bij  de  buitenlandse  universiteit.   Respectievelijk  11,6%,  15,2%  en  14,1%  van  de  respondenten  gaf  aan  hier  veel  tot  zeer  veel   problemen  mee  te  hebben  gehad.       Bovendien,  wanneer  al  deze  stappen  met  elkaar  worden  vergeleken  en  gerangschikt,  zoals     in   tabel   3.1,   wordt   wederom   bevestigt   dat   momenteel   de   grootste   problemen   zich   nog   steeds  bevinden  onder  de  financiën.  Een  interessant  gegeven  uit  dit  overzicht  is  dat  ondanks   de   verschillende   administratieve   beproevingen   die   een   volledige   studie   in   het   buitenland  

 

11  

kenmerkt,   het   missen   van   praktische   zaken   en   mensen   in   Nederland   ook   hoog   scoren   onder   de  barrières  bij  de  stap  naar  het  buitenland.      

    Fig.   3.2:   Grootte   van   problemen   bij   de   stap   naar   het   buitenland   –   I   (1   =   helemaal   niet,   5   =   heel  erg  veel)       300   250   200   150  

Anders  

3  

Missen  van  praktische   dingen  in  Nederland  

0   Missen  van  mensen  in   Nederland  

4   Aanmeldingsprocedure  

50   Toelatingseisen  

5  

Huisvesting  

100  

2   1  

    Fig.  3.3:  Grootte  van  problemen  bij  de  stap  naar  het  buitenland  –  II  (1  =  helemaal  niet,  5  =   heel  erg  veel)              

 

12  

Ranking   Obstakel   Mate   1   Studiefinanciering  –  IB-­‐Groep   3.18   2   Financiering  (algemeen)   2.66   3   Missen  van  praktische  dingen  in  Nederland   2.41   4   Diploma/  studie  (buitenland)  erkenning  door  IB-­‐Groep/  Nuffic   2.31   5   Missen  van  mensen  in  Nederland   2.29   6   Ziektekostenverzekering   2.08   7   Toelatingseisen   2.03   7   Huisvesting   2.03   8   Aanmeldingsprocedure   1.98   9   Diploma/  studie  (Nederland)  erkenning  door  buitenland   1.86   10   Visum/  immigratieregeling  land  van  bestemming   1.71     Anders   2.00     Tabel  3.1:  Ranking  van  barrières  bij  de  stap  naar  het  buitenland  (1  =  helemaal  niet;  5  =  heel   erg  veel)      

3.2     Informatie  verzamelen    

  Ten   tweede   is   er   gekeken   naar   de   informatievoorzieningen   omtrent   deze   onderwerpen.   Het   verzamelen  van  informatie  blijkt  bij  veel  respondenten  een  knelpunt  te  zijn:  bijna  driekwart   vond  het  moeilijk  zich  te  laten  informeren  over  (een  aantal  aspecten  van)  de  stap  naar  het   buitenland.       Meer   dan   een   kwart   van   de   respondenten,   26,5%,   gaf   aan   dat   op   het   gebied   van   informatieverstrekking   ze  alles   wisten   wat   ze   wilde  weten.   De   overige   73,5%   gaf   aan   dat   het   vooral   lastig   was   om   over   de   financiën,   het   afsluiten   van   een   juiste   verzekering,   de   aanmeldingsprocedure   bij   een   universiteit   in   het   buitenland   en   het   sociale   leven   in   het   buitenland  informatie  te  krijgen.     300   250   200   150   100  

Ja  

50  

Nee  

0  

 

Fig.  3.4:  Was  het  moeilijk  informatie  te  krijgen  over...  

 

13  

3.3     Aanmeldprocedure       Bij  de  aanmeldprocedure  bij  een  opleiding  in  het  buitenland  komen  nogal  wat  dingen  kijken,   die   in   Nederland   vaak   onbekend   zijn,   en   daardoor   kunnen   er   ook   meerdere   problemen   ontstaan.   40%   van   de   respondenten   heeft   hierbij   helemaal   geen   problemen   ondervonden,   maar   de   rest   wel,   variërend   van   kleinere   tot   grote   problemen.   Om   te   beginnen   moet   de   student   zich   oriënteren   op   het   buitenland.   Het   is   vaak   niet   duidelijk   hoe   de   onderwijssystemen  in  het  buitenland  werken,  waardoor  het  moeilijk  wordt  om  te  weten  bij   welke   opleiding   of   onderwijsinstituut   de   student   zich   moet   aanmelden.   15,2%   van   onze   respondenten   geeft   dan   ook   aan   dat   ze   graag   meer   informatie   over   de   studie   hadden   gehad   en  9,1%  had  graag  meer  informatie  gehad  over  de  universiteit.       Als  de  opleiding  eenmaal  is  gekozen  begint  het  echte  werk:  de  aanmeldingsprocedure.  Hier   geeft   16,7%   van   de   respondenten   aan   dat   ze   graag   meer   informatie   hadden   gehad   over   hoe   dit  in  zijn  werk  ging.  Aan  de  andere  kant  vind  83,9%  dat  het  duidelijk  was  wat  ze  moesten   doen  om  zich  aan  te  melden  in  het  buitenland.       Hen   voor   wie   het   niet   duidelijk   was   wat   ze   moeten   doen   om   zich   aan   de   melden   in   het   buitenland   waren   de   problemen   verschillend.   Een   aantal   hadden   problemen   met   diploma   erkenning,   gestelde   eisen   die   niet   duidelijk   waren,   informatie   vergaren   over   de   te   volgen   procedure  en  wat  ingeleverd  moet  worden  bij  welke  deadline.  Er  zijn  meerdere  studenten   die   graag   informatie   hadden   gehad   over   het   Britse   aanmeldingssysteem,   UCAS.   Dit   geeft   overigens   een   vertekend   beeld,   aangezien   buitenproportioneel   veel   van   de   respondenten   het  Verenigd  Koninkrijk  kiezen  voor  hun  buitenlandervaring.     De  eisen  waaraan  voldaan  moet  worden  kunnen  soms  niet  door  de  student  vervult  worden   omdat  de  onderwijssystemen  van  elkaar  verschillen.  De  eisen  worden  dan  aangepast,  maar   vaak  zonder  dat  de  buitenlandse  onderwijs  instelling  veel  kennis  heeft  over  het  Nederlandse   systeem.  Hierdoor  zijn  de  eisen  die  de  buitenlandse  onderwijsinstelling  stelt  aan  hun  eigen   studenten  vaak  van  een  ander  niveau  dan  die  gesteld  worden  aan  de  Nederlandse  student.    

     

 

14  

300   250   200   150   100   50   0   De  informatie  was  slechts   beschikbaar  in  een   buitenlandse  taal  

De  toelatingseisen  waren   buitenproportioneel  moeilijk  

De  toelatingseisen  waren  niet   duidelijk  

Het  was  niet  duidelijk  wat  er   opgestuurd  moest  worden  aan   de  buitenlandse  instelling  

Buitenlandse  instelling  kent   het  Nederlandse  diploma  niet  

Buitenlandse  instelling  kent   het  Nederlandse   onderwijssysteem  niet  

Buitenlandse  instelling  kent   het  Nederlandse  cijfersysteem   niet    

Geven  van  Tinanciele  garantie   dat  je  de  hele  studie  kan   betalen  

Nee   Ja  

    Fig.  3.5:  Problemen  bij  de  aanmeldprocedure  (ja  =  problematisch,  nee  =  verliep  goed)       Bijna   een   kwart,   24,9%,   van   de   respondenten     geeft   aan   dat   ze   problemen   hadden   bij   het   geven  van  een  financiële  garantie  dat  ze  de  studie  konden  betalen.  Dit  is  voor  een  deel  niet   iets  waar  Nederland  iets  aan  zou  kunnen  doen.  Studeren  in  het  buitenland  is  nou  eenmaal   duur.  Aan  de  andere  kant,  zoals  verder  toegelicht  bij  de  problemen  rondom  de  financiën,  zijn   er  wel  andere  verbeterpunten  door  te  voeren.       Dat  het  Nederlandse  onderwijssysteem  niet  bij  de  buitenlandse  instelling  bekend  was  werd   door   28,7%   van   de   respondenten   als   problematisch   ervaren   en   het   Nederlandse   cijfersysteem   wordt   ook   niet   door   alle   buitenlandse   onderwijs   instelling   even   goed   begrepen.  Dit  leidde  bij  28,8%  van  de  respondenten  tot  problemen.       Het   diploma   werd   gelukkig   bij   de   meeste   respondenten   door   de   buitenlandse   onderwijsinstellingen  erkend.  Toch  ondervond  7,1%  van  de  respondenten  problemen  bij  de   erkenning   van   het   Nederlandse   diploma   door   de   buitenlandse   onderwijsinstelling.   21.7%   vond   het   niet   duidelijk   wat   opgestuurd   moest   worden   naar   de   buitenlandse   onderwijs   instelling.   16.8%   vond   de   toelatingseisen   niet   duidelijk   en   12,2%   vond   ze   buitenproportioneel  moeilijk.  

 

15  

300   250   200   150   100  

Nee   Ja  

50   0  

 

Fig.  3.6:  Vereiste  documenten  bij  de  aanmeldprocedure    

    3.4   Financiën  

    Bij   de   financiering   is   er   onderscheid   gemaakt   tussen   de   verschillende   manieren   waarop   undergraduates,   postgraduates   en   promovendi   hun   studie   bekostigen.   Bij   de   bachelorstudenten  zijn  het  vooral  de  ouders  die  de  grootste  bron  van  inkomsten  leveren.  Nu   de   IB-­‐Groep   ook   de   mogelijkheid   aanbiedt   om   de   studiefinanciering   mee   te   nemen,   is   het   nog   wel   te   verwachten   dat   de   keuzes   voor   ‘lening   van   de   IB-­‐Groep’   en   ‘studiefinanciering’   groeien.  Opvallend  is  wel  dat  er  niet  veel  undergraduates  zijn  die  hun  studie  financieren  met   een  beurs.       Eigen  spaargeld;  9%   Werk;  4%  

Beurs;  12%  

Ouders;  33%  

Andere  lening  ;  3%   Lening  van   de  IBGroep;   16%   StudieTinanciering;   23%  

 

  Fig.  3.7:  Belangrijkste  inkomstenbron  bachelorstudenten        

16  

Bij   de   postgraduates   komen   beurzen   omvangrijker   onder   de   grootste   inkomstenbronnen   voor.  Wel  valt  te  zien  dat  er  een  stuk  minder  gebruik  wordt  gemaakt  van  studiefinanciering   om   de   studie   te   bekostigen.   Bij   het   lezen   van   reacties   valt   op   dat   dit   komt   doordat   ze   de   studiefinanciering  reeds  hebben  verbruikt  of  omdat  zij  hun  postgraduate  opleiding  hebben   gedaan  voordat  er  studiefinanciering  was  voor  het  buitenland.       Werk;  4%   Eigen  spaargeld;  4%  

Ouders;  29%   Beurs;  32%   Lening  van  de   IBGroep;  19%   Andere  lening  ;  5%   StudieTinanciering;   8%  

 

  Fig.  3.8:  Belangrijkste  inkomstenbron  masterstudenten         Eigen  spaargeld;  4%  

Werk;  14%  

Ouders;  13%  

Lening  van  de   IBGroep;  8%   StudieTinanciering;   6%  

Beurs;  53%  

Andere  lening  ;  2%  

  Fig.  3.9:  Belangrijkste  inkomstenbron  promovendi  buitenland     Bij  de  promovendi  neemt  het  aantal  beursstudenten  flink  toe.  Het  feit  dat  ook  promovendi   nog   aangeven   gebruik   te   maken   van   de   studiefinanciering,   kan   verklaard   worden   door   het   feit  dat  er  een  bepaalde  doorstroom  van  bachelor-­‐  en  master-­‐studenten  naar  PhD-­‐studenten   is,   en   deze   studenten   aangegeven   kunnen   hebben   in   een   eerder   stadium   van   hun   studie   studiefinanciering  te  hebben  gebruikt.      

17  

 

  Nu   we   een   beeld   hebben   van   waar   de   grootste   inkomstenbronnen   zitten   kunnen   we   ook   kijken  waar  de  grootste  problemen  liggen.  Daarom  is  gevraagd  wat  het  grootste  probleem   was  dat  studenten  tegenkwamen  toen  zij  de  stap  maakten  naar  het  buitenland.  38,3%  van   de   studenten   gaf   aan   dat   dit   de   financiën   waren,   waarvan   48,9%   de   IB-­‐Groep   en   de   regelgeving   of   studiefinanciering   specifiek   noemde.   Nu   is   het   natuurlijk   zo   dat   studeren   in   het   buitenland   niet   goedkoop   is.   Hierdoor   is   het   niet   verrassend   dat   de   financiën   de   meeste   problemen   met   zich   mee   brengen.   Het   is   echter   wel   zo   dat   de   IB-­‐Groep   slecht   uit   de   verf   komt.    

  3.5     Meeneembare  studiefinanciering       Bij   de   focus   meeneembare   studiefinanciering   is   ten   eerste   gevraagd   hoeveel   van   de   respondenten  gebruik  maken  van  deze  regeling:  dat  is  iets  meer  dan  de  helft  (53.1%).  Veel   genoemde  redenen  waarom  er  vaak  geen  gebruik  wordt  gemaakt  van  de  studiefinanciering   zijn   dat   men   er   niet   voor   in   aanmerking   kwam   omdat   er   toen   nog   geen   studiefinanciering   was  of  omdat  men  de  studiefinanciering  al  op  had  gebruikt  voordat  men  naar  het  buitenland   ging.   Een   enkeling   liet   weten   geen   studiefinanciering   te   hebben   ontvangen   door   een   afwijzing   gebaseerd   op   waardering   van   de   buitenland   problemen.   30.6%   geeft   aan   heel   veel   problemen  te  hebben  gehad  met  de  studiefinanciering  van  de  IB-­‐Groep.  Aan  de  andere  kant   geeft   ook   25.5%   aan   helemaal   geen   problemen   te   hebben   gehad   met   de   meeneembare   studiefinanciering   en   de   rest   bevindt   zich   daar   tussenin.   Daarnaast   wordt   de   studiefinanciering   vaak   gebruikt   in   combinatie   met   andere   inkomstenbronnen   (beurzen,   commerciële  leningen,  bijdrages  van  ouders).    

 

Bij  de  vraag  (die  open  beantwoord  kon  worden)  of,  over  het  algemeen,  studenten  tevreden   waren   met   de   dienstverlening   van   de   IB-­‐Groep   gaf   30,9%   aan   dit   wel   te   zijn,   terwijl   het   overige  gedeelte  van  de  respondenten  die  gebruik  maken  van  de  services  van  de  IB-­‐Groep   dit  niet  te  zijn.  Bij  de  aanvraag  voor  meeneembare  studiefinanciering  geeft  30,5%  aan  heel   veel   en   18,4%   veel   problemen   te   hebben   ondervonden.   Dit   ligt   vaak   niet   aan   de   wet   zelf,   maar  aan  de  uitvoering  hiervan.  Erkenning  van  de  buitenlandse  studie  door  de  Nuffic  en  IB-­‐ Groep  verliep  voor  26,2%  van  de  respondenten  moeizaam.  Een  klein  percentage  geeft  aan   dat   hun   opleiding   niet   erkend   werd,   omdat   deze   niet   vergelijkbaar   is   met   Nederlandse   opleidingen.       Het  valt  op  hoeveel  mensen  klagen  dat  hun  opleiding  eerst  niet  wordt  goedgekeurd  en  dat   pas  na  veel  moeite  van  de  student  dit  alsnog  wordt  gedaan.  Procentueel  het  hoogst  aantal   problemen   vindt   men   bij   de   masterstudenten:   30.2%   van   de   ondervraagden   antwoordt   veel   tot   zeer   veel   problemen   met   de   studiewaardering   te   hebben   gehad.   Iets   meer   dan   een   kwart,   25.5%,   van   de   bachelorstudenten   zegt   hier   evenveel   problemen   mee   te   hebben   ondervonden.     Bovendien  loopt  de  timing  van  de  controles,  wanneer  de  student  inmiddels  in  het  buitenland   studeert  en  die  nodig  zijn  voor  het  behouden  van  de  meeneembare  studiefinanciering,  nog   niet   synchroon   met   buitenlandse   academische   kalenders.   Dit   kan   studenten   in   problemen   brengen   de   nodige   formulieren   op   tijd   in   te   sturen.   Daarbij   komt   ook   dat   het  

 

18  

controleformulier  ondertekend  moet  worden  door  de  decaan  van  een  studie,  in  plaats  van   het   international   office   op   de   betreffende   universiteit.   Studenten   kunnen   meestal   niet   terecht  bij  rectoren  voor  administratieve  aangelegenheden.       Over   het   collegegeld   en   de   meeneembare   studiefinanciering   valt   nog   het   volgende   te   zeggen.   Het   collegegeld   in   het   buitenland   ligt   vaak   veel   hoger   dan   in   Nederland,   en   ook   is   het   vaak   zo   dat   buitenlandse   opleidingen   verwachten   dat   een   student   dit   in   een   keer   betaalt.  Wanneer  een  student  hiervoor  afhankelijk  is  van  een  collegegeldkrediet,  dan  is  dit   problematisch,  omdat  deze  in  termijnen  wordt  uitbetaald  en  de  student  dus  niet  in  een  keer   het   volledige   bedrag   bij   elkaar   kan   krijgen,   zonder   uit   te   wijken   naar   andere   financieringsvormen   zoals   veel   duurdere   commerciële   leningen.   Universiteiten   als   Cambridge   en   Oxford   rekenen   naast   tuition   fees   ook   ‘college   fees’:   een   bedrag   dat   een   student   betaalt   aan   het   college   waar   hij/   zij   ingeschreven   staat.   Dit   kan   oplopen   tot   2.000   pond  per  jaar.  De  college  fees  kunnen  echter  niet  gefinancierd  worden  door  middel  van  het   collegegeldkrediet.    

  3.6     Accommodatie  in  het  buitenland      

Omdat  het  vaak  een  belangrijk  aspect  is  van  een  studie  in  het  buitenland,  is  er  ook  verder   onderzocht   of   het   vinden   van   een   woonruimte   in   het   buitenland   als   problematisch   wordt   ervaren.  18%  van  de  respondenten  geeft  aan  dat  dit  moeilijk  was,  tegenover  83%  die  daar   geen   problemen   mee   ondervond,   ofwel   omdat   woonruimte   werd   aangeboden   door   de   onderwijsinstelling,  dan  wel  omdat  het  makkelijk  te  vinden  was.        

Ja,  het  was   moeilijk.;  18%  

Nee,  het  makkelijk   Nee,  het  werd   te  vinden.;  45%   aangeboden  door  de   buitenlandse   instelling.;  37%  

 

Fig.  3.10:  Problemen  bij  het  vinden  van  woonruimte  in  het  buitenland      

         

19  

3.7     Tijdsdruk     De  tijdsdruk  bij  de  organisatie  rondom  een  buitenlandstudie  was  gedeeltelijk  problematisch.   62%   antwoordde   dat   dit   geen   probleem   vormde;   voor   de   overige   38%   bleek   dit   wel   zo   te   zijn.   Verschillende   redenen   werden   hiervoor   aangedragen.   Meest   voorkomend   is   dat   deadlines  in  het  buitenland  vaak  eerder  vallen  dan  die  in  Nederland.  Dit  hebben  studenten   niet   altijd   door,   waardoor   ze   zich   te   laat   aanmelden,   of   te   laat   beginnen.   Er   ontstaan   ook   redelijk   wat   problemen   doordat   de   collegejaren   in   verschillende   landen   niet   gelijk   lopen.   Hierdoor   moet   soms   een   diploma   al   opgestuurd   worden   naar   het   buitenland   terwijl   de   Nederlandse   universiteit   dit   pas   later   uitgeeft.   Ook   het   afronden   van   de   studie   voordat   de   opleiding  in  het  buitenland  begint  bleek  voor  meerdere  studenten  een  probleem.       Waar  ook  meerdere  malen  over  geklaagd  werd  was  dat  het  lang  duurde  voordat  de  IB-­‐Groep   de  studie  in  het  buitenland  goedkeurde  en  zij  dus  pas  laat  financiële  zekerheid  kregen.  Ook   zijn  de  deadlines  van  beursaanvragen  vaak  heel  vroeg,  waardoor  het  nog  niet  zeker  is  of  de   student   wel   is   aangenomen   en   krijgt   de   student   pas   heel   laat   te   horen   of   hij   of   zij   daadwerkelijk  een  beurs  krijgt.                                              

             

20  

4.     De  rol  van  organisaties  en  individuen       • • •

Studenten   met   buitenlandambities   vergaren   informatie   vooral   uit   de   directe   omgeving  (vrienden  en  familie)   Scholen   en   universiteiten   in   Nederland,   de   Nuffic   en   de   IB-­‐Groep   worden   veel   gebruikt  voor  hulp  bij  de  stap  naar  het  buitenland,  maar  krijgen  een  lage  waardering     Scholieren   en   studenten   verwachten   meer   van   hun   eigen   universiteit/   school   in   Nederland  bij  hun  buitenlandstudie  

  Nederlandse   studenten   met   buitenlandambities   kunnen   aanspraak   maken   op   een   groot   aantal  individuen  en  organisaties  die  hulp  bieden  bij  de  keuze  voor  en  de  organisatie  van  een   buitenlandse   studie.   Om   barrières   bij   de   stap   naar   het   buitenland   te   identificeren   en   zo   mogelijk   te   verkleinen,   en   gezien   de   hierboven   genoemde   problematiek,   is   het   dan   ook   nuttig  om  deze  infrastructuur  tegen  het  licht  te  houden  en  eerste  vergelijkingen  te  maken.  In   hoeverre  zijn  studenten  tevreden  met  de  hulp  die  ze  geboden  wordt  om  een  volledige  studie   in  het  buitenland  te  volgen,  en  in  hoeverre  vindt  men  dat  er  veel  meer  gedaan  zou  moeten   worden?       Om  informatie  in  te  zamelen  en  om  begeleiding  in  te  roepen  van  anderen,  kiezen  bijna  alle   (92,8%),   respondenten   ervoor   om   zich   op   de   eerste   plaats   te   wenden   tot   de   beoogde   universiteit   in   het   buitenland.   Op   de   tweede   en   derde   plaats   volgt   het   eigen   netwerk:   vrienden   en/   of   familie   en   de   eigen   school/   universiteit   in   Nederland.   Organisaties   die   hiervoor   het   minst   gebruikt   worden   zijn   de   Nederlandse   ambassades   en   buitenlandse   instellingen.       Ranking   Organisatie/  Persoon   Gebruik   1   Beoogde  universiteit  in  het  buitenland   92.8%   2   Vrienden  en/  of  familie   87.2%   3   Eigen  school/  universiteit  in  Nederland   76.7%   4   IB-­‐Groep   73.6%   5   Docenten  (persoonlijk  contact)   71.6%   6   Medestudenten   69.6%   7   Nuffic   63.1%   8   Buitenlandse  instellingen  (UCAS,  Alliance  Française,  etc.)   39.1%   9   Nederlandse  ambassades   32.1%     Overige  bronnen   36.7%     Tabel  4.1:  Gebruik  van  organisaties/  personen       Naast   het   gebruik   van   deze   verschillende   bronnen,   is   er   ook   gekeken   naar   de   evaluatie   hiervan,   door   te   vragen   of   deze   organisaties   en   individuen   de   stap   naar   het   buitenland   makkelijker  hebben  gemaakt,  of  juist  helemaal  niet.  De  waardering  met  betrekking  tot  deze   behulpzaamheid   laat   een   ander   patroon   zien   dan   de   mate   waarin   ze   gebruikt   worden.   De   antwoorden   zijn   gemeten   op   een   schaal   van   1   tot   5,   waarbij   een   5   er   voor   staat   dat   de   instanties  en  personen  de  stap  ‘heel  veel  makkelijker’  hebben  gemaakt  een  4  ‘makkelijker’,   een  3  ‘enigszins’,  een  2  voor  ‘een  klein  gedeelte’  en  een  1  voor  ‘helemaal  niet’.        

21  

Hoewel   vrienden   en/   of   familie   ook   nu   hoog   scoren   –   met   een   3.65   uit   5   staan   ze   op   een   eerste   plaats   –   worden   docenten   (persoonlijk   contact)   ook   goed   gewaardeerd   (contrasterend  met  de  mate  waarin  hierop  aanspraak  wordt  gemaakt),  net  als  de  universiteit   in   het   buitenland   en   medestudenten.   Dit   zijn   de   enige   vier   organisaties/   personen   die   hoger   dan   een   3   uit   5   scoren.   Onder   deze   grens   vinden   we   de   Nederlandse   ambassades,   de   IB-­‐ Groep,  buitenlandse  instellingen,  de  eigen  school/  universiteit  in  Nederland  en  de  Nuffic.         Ranking   Organisatie/  Persoon   Waardering   1   Vrienden  en/  of  familie   3.65   2   Beoogde  universiteit  in  het  buitenland   3.63   3   Docenten/  persoonlijk  contact   3.25   4   Medestudenten   3.18   5   Nuffic   2.86   6   Eigen  school/  universiteit  in  Nederland   2.78   7   Buitenlandse  instellingen  (UCAS,  Alliance  Française,  etc.)   2.56   8   IB-­‐Groep   2.05   9   Nederlandse  ambassades   1.70     Overige  bronnen   3.42     Tabel  4.2:  Waardering  van  organisaties/  personen       Ten  slotte  is  er  naar  de  verwachtingen  van  de  respondenten  gevraagd  ten  aanzien  van  deze   organisaties  en  personen.  Dit  is  wederom  op  een  schaal  van  1  tot  5  gemeten,  waarbij  een  1   staat   voor   ‘ze   zouden   veel   meer   moeten   doen’   en   een   5   voor   ‘het   was   precies   goed’.   De   ranking  is  nu  bijna  180  graden  gedraaid.  Het  persoonlijk  contact  (docenten,  vrienden  en/  of   familie   en   medestudenten)   worden   de   laatste   plaatsen   toebedeeld.   Het   meest   wordt   verwacht  van  de  instanties  die  het  laagst  scoorden  op  de  evaluaties.  De  IB-­‐Groep  voert  de   lijst   aan,   gevolgd   door   de   beoogde   universiteit   in   het   buitenland   en   de   eigen   school/   universiteit   in   Nederland.   Buitenlandse   instellingen,   net   als   alle   persoonlijke   contacten,   scoren  boven  een  3.       Ranking   Organisatie/  Persoon   Verwachting   1   IB-­‐Groep   2.28   2   Beoogde  universiteit  buitenland   2.70   3   Eigen  school/  universiteit  in  Nederland   2.75   4   Nuffic   2.93   5   Nederlandse  ambassades   2.86   6   Buitenlandse  instellingen  (UCAS,  Alliance  Francoise,  etc.)   3.20   7   Docenten  (persoonlijk  contact)   3.44   8   Vrienden  en/  of  familie   3.61   9   Medestudenten   3.69     Overige  bronnen   3.66     Tabel  4.3:  Verwachtingen  over  organisaties/  personen        

 

22  

Wanneer  we  kijken  naar  de  hulp  geboden  door  de  eigen  onderwijsinstelling  van  de  hoogst   genoten   opleiding   in   Nederland   van   de   respondenten,   dan   zien   we   dat   de   hierboven   genoemde   waardering   bevestigt   wordt.   Meer   dan   de   helft   van   de   studenten,   54%,   vindt   dat   hun   onderwijsinstelling   ze   weinig   tot   zeer   weinig   geholpen   heeft   met   de   stap   naar   het   buitenland.   30%   was   iets   meer   tevreden,   terwijl   voor   12%   gold   dat   hun   Nederlandse   opleiding  ze  heel  veel  geholpen  heeft.  In  vervolginterviews  gaven  een  aantal  respondenten   aan   dat   wanneer   ze   hun   universiteit   benaderden,   ze   weinig   hulp   kregen   bij   de   aanmeldprocedure.      

5  zeer  veel;   12%   1  zeer  weinig   4  veel;  18%  

1  zeer  weinig;  35%  

2  weinig   3  neutraal   4  veel   5  zeer  veel  

3  neutraal;  16%   2  weinig;  19%  

 

  Fig.  4.1:  Mate  van  hulp  van  instelling  hoogst  genoten  opleiding  in  Nederland    

                             

23  

5.     Conclusies  en  aanbevelingen       5.1     Conclusies       Een  buitenlandstudie  wordt  door  de  huidige  struikelblokken  niet  aangemoedigd.  Bovendien   zijn  deze  obstakels  niet  nodig.  Meest  belemmerend  zijn  de  huidige  informatievoorzieningen:   hier   valt   nog   een   hele   slag   te   winnen.   Dit   geldt   met   name   voor   de   aanmeldprocedure,   financieringsmogelijkheden   en   het   afsluiten   van   een   juiste   verzekering.   Tevens   valt   onder   deze   informatievoorzieningen   ook   hulp   en   begeleiding   van   onderwijsinstellingen   in   Nederland.       Informatie   over   studeren   in   het   buitenland   op   scholen   en   universiteiten   in   Nederland   vormt   vaak   nog   een   gemiste   kans.   Dit   geldt   evenzoveel   voor   begeleiding   bij   de   stap   naar   het   buitenland.   Op   het   moment   dat   studenten   aankloppen   bij   hun   onderwijsinstelling   in   Nederland  krijgen  ze  niet  de  hulp  waar  ze  om  vragen.  Daarnaast  ontbreekt  de  expertise  bij   een  bureau  buitenland  op  de  universiteit  of  decaan  op  de  middelbare  school.  De  crux  in  deze   kwestie   is   een   evident   dilemma:   universiteiten   zien   hun   studenten   liever   niet   vertrekken   naar   de   concurrent.   Het   eindresultaat   is   echter   dusdanig   dat   internationalisering   door   middel  van  uitgaande  mobiliteit  wordt  ondersteund  noch  bemoedigd.       Doeltreffende  informatievoorzieningen  dragen  bij  aan  een  goede  voorbereiding.  Daarnaast,   en  meer  speculatief  geredeneerd,  kan  goede  voorlichting  bijdragen  aan  het  ‘over  de  streep   trekken’   van   die   groep   studenten   die   twijfelt   over   de   keuze   om   in   het   buitenland   te   studeren.   Huidige   voorlichtingscampagnes   zijn   vaak   enthousiasmerend,   maar   maken   nog   geen  stappenplan  duidelijk.  Zo  merkte  een  van  de  respondenten  op:  “doordat  je  niet  goed   weet  waar  je  moet  beginnen,  werkt  het  hele  proces  erg  ontmoedigend.”       Los  van  de  informatievoorzieningen,  zijn  er  ook  niet  voor  alle  groepen  studenten  evenveel   mogelijkheden   om   hun   studie   in   het   buitenland   voort   te   zetten.   Zeker   op   het   gebied   van   financiering   is   het   bijvoorbeeld   voor   masterstudenten   het   ‘makkelijkst’   om   een   (tweede)   studie   in   het   buitenland   te   volgen.   Zowel   bachelorstudenten   als   promovendi   geven   aan   veel   minder   mogelijkheden   te   kennen   voor   de   bekostiging   van   hun   opleiding.   Het   feit   dat   het   collegegeldkrediet  in  maandelijkse  termijnen  wordt  uitgekeerd  draagt  hier  aan  bij.       Daarnaast   komen   studenten   die   een   studie   in   het   buitenland   willen   volgen   die   niet   in   Nederland  wordt  aangeboden  (een  valide  reden  om  naar  het  buitenland  te  willen),  nog  niet   altijd  in  aanmerking  voor  de  regeling  meeneembare  studiefinanciering,  omdat  de  opleiding   vergelijkbaar  moet  zijn  met  Nederlandse  opleidingen.       Ook   is   er   nog   teveel   bureaucratie   rondom   de   regeling   meeneembare   studiefinanciering.   Hoewel  belemmerend,  vormt  dit  niet  het  grootste  obstakel.  Wij  zijn  redelijk  hoopvol  dat  een   deel  van  de  problemen  met  de  diploma-­‐erkenning  na  verloop  van  tijd  zal  verdwijnen,  omdat   ze  nog  steeds  kunnen  horen  bij  de  kinderziektes  van  de  regeling.       Het   onderwerp   Nederlandse   promovendi   in   het   buitenland   verdient   ook   meer   aandacht.   Hier  zijn  weinig  tot  geen  cijfers  over,  omdat  deze  groep  studenten  veelal  niet  geregistreerd  

 

24  

staat  bij  een  centrale  instantie  als  de  IB-­‐Groep.  Het  lijkt  tegenstrijdig  dat  terwijl  Nederland   buitenlands   talent   voor   onder   andere   promotieplekken   probeert   aan   te   trekken   (zoals   via   bijvoorbeeld   het   project   1000   PhDs),   veel   Nederlands   talent   over   de   grenzen   lijkt   weg   te   vloeien.         Ten   slotte   valt   er   over   NEWS   als   organisatie   iets   te   zeggen.   Voor   NEWS   geldt   dat   respondenten   over   het   algemeen   tevreden   zijn,   maar   dat   er   ook   voor   ons   ruimte   voor   verbetering   is,   bijvoorbeeld   door   het   direct   verstrekken   van   informatie   gebaseerd   op   de   ervaringen  die  het  netwerk  rijk  is.  Daarnaast  zal  NEWS  een  vinger  aan  de  pols  blijven  houden   bij   de   obstakels   die   wereldwijde   studenten   tegenkomen   bij   hun   stap   naar   het   buitenland,   alsmede  de  overname  van  de  aanbevelingen  die  uit  dit  onderzoek  voortkomen.      

                                                     

25  

5.2     Aanbevelingen     •

•

  •

Betaaldata  voor  het  collegegeldkrediet  moeten  flexibeler  worden;  zo  zou  dit  voor   buitenlandstudies  in  een  keer  uitbetaald  moeten  kunnen  worden.    

•

De  huidige  informatievoorzieningen  schieten  te  kort  op  het  gebied  van  financiën,   verzekeringen  en  de  aanmeldingsprocedure.  Hiervoor  moeten  stevigere   voorzieningen  worden  opgezet.  

•

Nederlandse  scholen  en  universiteiten  moeten  beter  inspelen  op  de  ambities  van   scholieren  en  studenten  om  een  volledige  opleiding  in  het  buitenland  te  volgen,  door   hen  hiertoe  stimuleren  met  het  verstrekken  van  relevante  informatie  over   verschillende  studies  en  universiteiten,  de  toelatingsprocedure  en   financieringsmogelijkheden  en  het  aanbieden  van  adequate  begeleiding  bij,  onder   andere,  de  studiekeuze  en  het  aanmeldingsproces.       Informatieverstrekking  over  diploma-­‐erkenning  door  de  Nuffic  en  de  IB-­‐Groep  moet   helderder  naar  buiten  gebracht  worden  en  contact  met  studenten  hierover  moet   beter  en  regelmatiger  onderhouden  worden.       Beursmogelijkheden  voor  zowel  bachelorstudenten  als  promovendi  moeten   structureel  verbeteren.       Problemen  bij  de  stap  naar  het  buitenland  moeten  inzichtelijk  en  vergelijkend  in   kaart  gebracht  blijven  worden.      

 

 

•

•

•                          

Studenten  die  een  opleiding  in  het  buitenland  volgen  die  niet  in  Nederland  gevolgd   kan  worden,  moeten,  wanneer  deze  opleiding  van  vergelijkbare  kwaliteit  is,  wel  in   aanmerking  kunnen  komen  voor  meeneembare  studiefinanciering.         Administratie  rondom  de  meeneembare  studiefinanciering  moet  vergemakkelijkt   worden.  Deadlines  van  in  te  sturen  formulieren  –  zoals  de  jaarlijkse  controle  –   moeten  beter  aansluiten  op  buitenlandse  academische  kalenders.  Marges   waarbinnen  deze  ingestuurd  moeten  worden,  moeten  verruimd  worden.  

26  

                                                                                       

 

©  2009  Nederlandse  Wereldwijde  Studenten   www.newstudent.nl   [email protected]  

27