Volledige tekst Nederlandse proefschriften openbaar via Internet
Nationale Proefschriftensite gelanceerd In Nederland verschijnen per jaar zo’n 2.500 proefschriften; ongeveer 5% van de jaarlijkse wetenschappelijke output. Steeds meer proefschriften zijn ook digitaal beschikbaar. Nu is er de Nationale Proefschriften Site (http://www.darenet.nl/proefschriften) met al meer dan 10.000 digitale proefschriften van alle Nederlandse Universiteiten die door iedereen gratis geraadpleegd kunnen worden. Vanaf 2000 heeft de Universiteitsbibliotheek digitale dissertaties via haar catalogus in het zogenaamde Webdoc project gratis toegankelijk gemaakt. Deze proefschriften zijn nu ook zichtbaar via de Nationale Proefschriften Site. Het is een project binnen DARE, een programma van de Nederlandse universiteiten, NWO en KNAW. In vorige uitgaven van Enter heeft u over dit project kunnen lezen. De Nationale Proefschriften Site is op 13 september tijdens een minisymposium officieel geopend. Rector Magnificus Kees Blom was op die dag een van de sprekers. Reden om met hem nader van gedachten te wisselen over dit initiatief.
Goed initiatief Prof. Dr. Kees Blom behartigt als rector de belangen van alle, maar met name ook jonge wetenschappers, en juicht het feit toe dat de toegankelijkheid tot en de zichtbaarheid van proefschriften met de komst van deze site verbeterd wordt. Proefschriften zijn van groot belang voor de ontwikkeling van de wetenschap. Het betreft meestal een neerslag van kwalitatief hoogwaardig onderzoek dat de grenzen van de wetenschap
opzoekt
en
probeert
te
verleggen.
Zichtbaarheid, zonder barrières, voor wetenschap en maatschappij is niet alleen voor de wetenschapper belangrijk, maar ook voor de profilering van onderzoeksinstituten en universiteiten. Door de verbreding van de zichtbaarheid kan het refereren van de publicatie toenemen. Surf maakt veel werk van promotie van het project bij de internationale Internet zoekmachines, zoals Google Wetenschap (Scholar). Omdat de site gerelateerd is aan wetenschappelijk erkende organisaties, worden de publicaties in zoekresultaten prominenter gepresenteerd en dat is een hele goede zaak.
Gedrukt en digitaal Foto: Erik van ‘t Hullenaar
Professor Blom constateert grote voordelen ten opzichte van de “oude” situatie waarin proefschriften uitsluitend in gedrukte vorm werden uitgegeven. Nu is de volledige tekst digitaal gemakkelijk en gratis vindbaar. Digitale teksten zijn ook sneller en beter doorzoekbaar, wat de onderzoe-
15
ker veel tijd en moeite bespaart. Toch heeft Kees Blom ook
Het moment van openbaarmaking moet daarom in overleg
nog aarzelingen. Een onderzoeker wil in vooraanstaande
met de wetenschapper worden bepaald. De auteur moet er
tijdschriften publiceren. De onderzoeksinstituten eisen dat
dan wel voor zorgen dat hij het recht behoudt om zijn publi-
ook. De vraag is hoe dat te combineren is met het vrij op
catie, na een redelijke termijn, via het universitaire archief
het web plaatsen van onderzoeksresultaten.
openbaar te maken. Als het volledige pakket aan auteurs-
Professor Blom is van mening dat de gedrukte tekst, naast
rechten aan de uitgever wordt overgedragen, blijft de tekst
de digitale belangrijk blijft. Niemand gaat een complete
van de publicatie alleen bereikbaar middels een (instel-
publicatie vanaf een beeldscherm lezen! De tekst wordt
lings)abonnement. En dat is jammer, gezien de voordelen
dan toch weer, geheel of gedeeltelijk, geprint. Het is daar-
van brede zichtbaarheid. Maar als het niet anders kan, gaat
om belangrijk dat de tekst netjes, handzaam uitgegeven in
de publicatie in een gerenommeerd wetenschappelijk tijd-
boekvorm, in ieder geval in de bibliotheek staat. Een boek
schrift, zoals b.v. Nature of Science, voor.
is wel minder zichtbaar en toegankelijk, vandaar dat beide
Communicatie
informatiedragers naast elkaar belangrijk zijn. Dat is ook een van de redenen dat in Nijmegen is besloten
Professor Blom is van mening dat er meer werk gemaakt
de wetenschapper in het promotiereglement niet te ver-
mag worden van de communicatie over de mogelijkheden,
plichten om een digitaal exemplaar aan te leveren.
maar ook over de problemen, van het direct openbaar
Digitaal of niet, een wetenschapper heeft de plicht voor zijn
maken van wetenschappelijke publicaties via het Internet.
onderzoek alle relevante bronnen op te sporen. Bij de beoor-
Wetenschappers binnen de universiteit zijn vaak te weinig
deling van een publicatie wordt dit nadrukkelijk getoetst.
op de hoogte van de verschillende en complexe aspecten van deze materie. Het informeren van onderzoekers en bestuurders binnen onze universiteit hierover is een belangrijke taak voor de universiteitsbibliotheek. Ook is het van belang dat de auteursrechtenkwestie met de uitgevers besproken wordt. Ook hierin moet de universiteitsbibliotheek haar rol nemen. De bibliotheek zal de opbouw en het beheer van het digitale archief moeten faciliteren ten dienste van onderwijs en onderzoek, net zoals dat (nog) gebeurt voor gedrukte publicaties. Vanwege die nadrukkelijke rol en het belang voor de toe-
Foto: Annemiek van der Kuil
komstige wetenschappelijke informatievoorziening heeft het College van Bestuur onlangs besloten voor het opbouwen van het digitale archief van de Radboud Universiteit extra middelen toe te kennen. Wilt u ook graag de volledige tekst van uw proefschrift gratis Prof. dr. Kees Blom brengt gedrukte proefschriften naar de digitale omgeving en opent daarmee de Nationale Proefschriftensite
publiek toegankelijk maken, neem dan contact op met de bibliotheek:
[email protected]. Ook voor vragen of meer informatie over dit en andere DARE-projecten kunt u hier terecht.
Digitaal archief Digitale archiefvorming, in eigen beheer door de universi-
Website over auteursrecht
teit, is voor de toekomstige beschikbaarheid en het gebruiksgemak van groot belang. Een verplichting voor
De volledige overdracht van het auteursrecht aan com-
aanlevering voor digitale archiefvorming hoeft volgens
merciële uitgevers door wetenschappelijke auteurs
professor Blom geen probleem te zijn, mits daaraan geen
bemoeilijkt het vinden van en de toegang tot hun elek-
automatisme voor openbaarmaking is gekoppeld. Het
tronische publicaties. Stichting Surf, de samenwerkings-
wetenschappelijke belang van de auteur mag niet in
organisatie van het Hoger Onderwijs, initieert en coörd-
geding komen. Dat kan gebeuren als de teksten van dis-
ineert activiteiten die erop gericht zijn auteurs hiervan
sertaties te vroeg openbaar op het Internet komen.
bewust te maken en beter voor te lichten over Copyright
Wetenschappelijke uitgevers hebben dan minder belang
Management. Het is belangrijk dat de Nederlandse uni-
bij het publiceren van onderdelen uit de dissertaties in
versiteiten gezamenlijk beleid ontwikkelen op het gebied
gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften of als
van auteursrecht. Als onderdeel van het DARE-project
monografie. Voor de carrière van beginnende wetenschap-
heeft de Stichting Surf daarom een website
pers en voor de Radboud Universiteit is het van eminent
http://www.surf.nl/copyright/ ingericht waarop infor-
belang dat hierin geen blokkades worden opgeworpen.
matie te vinden is over veel aspecten van auteursrecht.
16
Conferentie van Nederlandse en Duitse bibliothecarissen in Nijmegen
foto: Eefje Stapper
Dr. Jeroen Winkels, vice-voorzitter van het College van Bestuur, opent de conferentie
Op 22 en 23 juni 2006 vond er in de Universiteitsbibliotheek Nijmegen een conferentie plaats van de bibliothecarissen van Nederlandse universiteiten, de Koninklijke Bibliotheek en Duitse collega's van de Arbeitsgemeinschaft der Universitätsbibliotheken Nordrhein-Westfalen. Thema's waren open access en institutionele repositories en personeelsontwikkeling in wetenschappelijke bibliotheken.
Open access en institutionele repositories
lijk netwerk (DAREnet; www.darenet.nl/). Wat dit betreft loopt Nederland voor op Duitsland. Geleijnse benadrukte
Hans Geleijnse van de Universiteit van Tilburg sprak over
dat het noodzakelijk is dat wetenschappelijke auteurs
open access tot institutionele repositories. Hierin wordt in
overtuigd raken van de voordelen van het aanleveren van
Nederland in het zogenaamde DARE programma van SURF
materiaal aan de repositories. In dit kader benadrukte hij
veel geïnvesteerd door de wetenschappelijke bibliotheken.
• dat de bibliotheken voor de metadata moeten zorgen
Alle universiteiten beschikken over een repository die
voor de ontsluiting van het materiaal in de repositories,
bestemd is voor de wetenschappelijke output van de eigen
• dat zij op basis van dit materiaal diensten moeten ont-
instelling en deze zijn met elkaar verbonden in een lande-
wikkelen zoals dynamische publicatielijsten,
17
• dat door de Koninklijke Bibliotheek permanente opslag van dit materiaal geregeld is in het zogenaamde edepot, • dat in de repositories niet alleen publicaties, maar ook onderzoeksdata opgeslagen kunnen worden. Als problemen signaleerde hij: • copyright. Niet alle uitgevers staan opname van de uiteindelijke gepubliceerde versie van een artikel in een repository toe. Opname van de versie die wordt ingediend na de laatste fase van het review proces, wordt meestal wel toegestaan • versie beheer • prestige; draagt opname van een publicatie in de repository bij aan het prestige van de onderzoeker/onderzoeksgroep? • middelen die nodig zijn voor het functioneren van de repositories foto: Eefje Stapper
Personeelsontwikkeling in wetenschappelijke bibliotheken Het probleem dat hier op tafel lag, kan als volgt omschreven worden: de medewerkers in wetenschappelijke bibliotheken vergrijzen, aantrekken van nieuw personeel is meestal geen reële optie, en er liggen ondertussen wel
De gastheer, Graham Jefcoate, spreekt over de oudere werknemer
grote uitdagingen door ontwikkelingen in Internet en digi-
Personeelsontwikkeling lijkt een belangrijk onderwerp in
talisering. Graham Jefcoate, de bibliothecaris van de
deze situatie, maar er was ook scepsis hierover: mensen
Radboud Universiteit, omschreef het probleem als volgt:
veranderen niet altijd makkelijk.
"Does this mean that libraries must make revolutionary changes with a workforce of greying, inflexible, introverted
Conferentieverslag
bookworms?" Gelukkig nodigde Graham zijn publiek direct
Een uitgebreid conferentieverslag vindt u op de website
hierna uit dit soort clichés over oudere werknemers los te
van het samenwerkingsverband van de Nederlandse uni-
laten en beter te kijken naar de kansen die deze bieden. Zij
versiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek (UKB)
zijn vaak goed gemotiveerd en productief. Voor de leiding
via de URL:
van de bibliotheek ligt er wel een uitdaging deze categorie
http://www.ukb.nl/UKBNRW2006/report.htm
werknemers binnenboord te brengen en te houden.
Betaling met pinpas In de bibliotheken van de RU kan men vanaf 1 augustus
kan men betalen met chipper. In de Centrale Bibliotheek
2006 ook betalen met pinpas. Voor bedragen onder de 5
(Erasmuslaan 36) is ook contante betaling mogelijk.
euro wordt 0,10 euro transactiekosten berekend. Verder
18
Endnote: nieuwe versie en thuisgebruik Endnote is een softwareprogramma dat vooral gebruikt wordt voor opslag en beheer van literatuurreferenties en de opmaak daarvan in manuscripten volgens bibliografische stijlen. Tijdens het vervaardigen van manuscripten in Word of andere tekstverwerkers is Endnote beschikbaar om bronvermeldingen in tekst en referentielijst of notenapparaat te verzorgen. Van Endnote is een nieuwe versie verschenen en de licentie is uitgebreid.
Endnote versie X (10)
licentie geldt alleen voor medewerkers. Gebruik is toege-
Voor Windows en MacIntosh is versie X (10) van Endnote
staan op werkplekken op de RU Nijmegen en de licentie is
beschikbaar gekomen. Nieuw in versie X:
nu ook uitgebreid tot thuisgebruik op een eigen PC.
Makkelijke manier om PDF files te koppelen aan literatuurbeschrijvingen
Nadere informatie
Mogelijkheid om lege velden in een literatuurbeschrijving
Meer informatie vindt u op de website van de bibliotheek
niet te tonen
(www.ru.nl/ubn/) onder Diensten – Endnote.
Verkrijgbaarheid en licentie Voor medewerkers van de Radboud Universiteit Nijmegen is het programma verkrijgbaar bij het UCI voor ¤ 10,-. De
Nieuwe zoeksystemen en elektronische publicaties Onderstaande systemen treft u aan in de rubrieken "Zoeksystemen" en/of "Volledige teksten" in de website van de bibliotheken van de Radboud Universiteit Nijmegen (www.ru.nl/ubn/). Raadpleging is voorbehouden aan studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit tenzij anders aangegeven. Binnen het RU-domein (campus, VPN, inbel@RU) krijgen zij direct toegang. Buiten dit domein kan men inloggen: studenten met studentnummer en kiss-wachtwoord, medewerkers met personeelsnummer en het officiële RU-wachtwoord of het wachtwoord voor het UMCN- netwerk.
DAREnet en Nationale Proefschriftensite In DAREnet zijn de institutionele repositories van de
mingen doorzoekbaar en in elektronische vorm beschikbaar. Bevat de jaarverslagen zelf en prospectussen, financiële spreadsheets en dergelijke.
Nederlandse universiteiten en KNAW en NWO doorzoeksche vorm beschikbaar. Via de Nationale Proefschriften-
NDFR (Nederlandse Documentatie Fiscaal Recht)
site (een onderdeel van DAREnet) zijn meer dan 10.000
NDFR is een naslagwerk waarin becommentarieerd infor-
Nederlandse proefschriften in elektronische vorm beschik-
matie wordt gegeven over Nederlands fiscaal recht (wet-
baar. Beide bestanden zijn vrij toegankelijk.
geving, jurisprudentie en regelgeving). Bevat ook informa-
baar en zijn de daarin opgeslagen publicaties in elektroni-
tie over de fiscale historie, voor zover die ook voor de
AnnualReports.info
hedendaagse praktijk van belang is.
In deze database zijn de jaarverslagen van Nederlandse organisaties en de 5.000 grootste internationale onderne-
19
