Napraten met leden van de CTC Vragenuurtje met de CTC M. A. Rios Medina en L. F. Guillén Reinoso antwoorden
Lobby van het Hotel in La Havana 2004, update 28 juli 2006 CvS
Welke is de rol van de vakbond in het socialisme? CTC In principe dezelfde als onder het kapitalisme. Alleen zijn de condities waaronder we kunnen werken veel gemakkelijker dan in de meeste kapitalistische landen. De overheid voert hier geen repressieve politiek tegen de syndicaten en hun vertegenwoordigers, zoals helaas zoveel het geval is, in de ons omringende landen. De tegenstelling tussen de belangen van enerzijds de werkers en anderzijds die van de (overheid)werkgever zijn veel minder antagonistisch dan in de meeste
kapitalistische landen.
CvS
Is er syndicale vrijheid?
Ja. Zoals ik daar straks zei, men kan alleen syndicaal afgevaardigde worden als men is voorgedragen door de werknemers van het bedrijf. Iemand wordt voorgedragen op grond van zijn individuele ‘mérites’ en niet omdat hij of zij lid zouden zijn van de Partij of van een bepaalde religieuze beweging. Er zijn communistische afgevaardigden, rooms-katholieke, baptistische, atheïstische. Er zijn ook afgevaardigden die nauwelijks een politieke overtuiging hebben maar die zich wel op één of andere manier verdienstelijk hebben gemaakt in de fabriek of op de plantage. Nogmaals, er is geen enkele inmenging van bovenaf.
CvS
Maar, zijn er dan geen ‘vrije’ vakbonden die ondergronds werken?
Als er bij u in Europa of nog elders ‘dissidente afgevaardigden’ komen spreken, raad ik u aan hen het volgende te vragen. U vraagt hen waar ze syndicaal afgevaardigde zijn, in welke fabriek of welke bedrijfseenheid ze zijn verkozen. U tracht ook te weten te komen wie hen als kandidaat heeft voorgedragen en u vraagt ook de namen van de andere verkozenen op zijn bedrijf. U zult zien, hij zal niet kunnen antwoorden en als hij antwoordt dan kunnen wij controleren of de namen die hij opgeeft wel bestaan. Ik ben er zeker van, we zullen hen probleemloos kunnen betrappen op leugens.
Mensen uit België, die in gelijkaardige programma's Cuba eerder bezochten, hebben verleden jaar kunnen vaststellen dat de zogenaamde ‘christelijke centrale’ te herleiden is tot 6 families in Havana. U hebt zelf kunnen vaststellen dat ze geen enkele inplanting hebben. Tijdens uw bezoek hebt u verschillende personen, zowel priesters als arbeiders, ondervraagd over de werking van de christelijke centrale. U hebt niemand gevonden die ooit iets van hen had gehoord of die iets kon vertellen over hun werking. Ze krijgen geld uit de VS. Zij zijn helaas wel als enige centrale voor Cuba erkend op het Wereldverbond van de Arbeid (dit is de christelijke koepel op wereld vlak).
CvS
Is de CTC geen spreekbuis van de Partij (PCC)?
CTC Neen. De CTC handelt volledig autonoom en kan ook volledig zelfstandig handelen omdat de CTC zelfbedruipend is. Wij zorgen voor onze eigen financiering. Wij krijgen geen geld van de Partij. Wij krijgen van niemand geld. Dat kan zeker niet gezegd worden van de dissidenten ( hij lacht ). We hebben onze eigen statuten en die verschillen van die van de Partij. Wij hebben trouwens ook een andere taak te vervullen.
CvS
Maar jullie erkennen wel de voorhoederol van de Partij
CTC Zeker ( ¡Si! ). Wij erkennen de voorhoederol van de Partij omdat zij het precies mogelijk heeft gemaakt dat de Cubaanse arbeiders over zoveel rechten en sociale verworvenheden beschikken. Dat is de reden ook van onze vlotte samenwerking met de Partij. Het feit dat een ‘centrale’ samenwerkt met of gelieerd is aan een politieke partij is toch niet uniek voor Cuba. Ook elders is dat zo en meestal is die ‘afhankelijkheid’ nog veel groter dan hier omdat deze centrales voor hun werkmiddelen financieel afhankelijk zijn van de ‘moeder’-partij.
CvS
Kunt u enkele voorbeelden geven van die sociale verworvenheden?
CTC
Enkele voorbeelden:
- In Cuba is het onderwijs en de geneeskunde gratis. - De Cubaanse arbeiders hebben recht op één maand verlof. Dat bestaat zelfs nog niet in de VS. - Vrouwelijke werknemers gaan op 55 jaar met pensioen, als ze tenminste 25 jaar dienst kunnen voorleggen. Mannen gaan op 60 jaar met pensioen. - De Cubaanse werkweek duurt 44 uur.
- Vrouwen krijgen 3 maanden zwangerschapsverlof, met behoud van loon, voor de geboorte; na de bevalling kunnen ze nog één jaar thuis blijven om voor de pasgeborene te zorgen; gedurende de eerste 18 weken behouden ze het volledig loon en daarna 60% ervan. Tijdens de zwangerschap krijgen ze per maand één dag dienstvrijstelling om op consultatie te gaan bij de huisarts. - Ouders van mindervalide kinderen mogen thuis blijven, met behoud van wedde, om hun kind te verzorgen en bij te staan. - 85% van de Cubanen is eigenaar van zijn woning en de maandelijkse afbetaling bedraagt nooit meer dan 10% van het inkomen …. Wij weten dat dergelijke voordelen zelfs in vele rijke landen nog niet bestaan, laat staan op het Latijns-Amerikaanse continent of in Azië of Afrika. We krijgen meer en meer te maken met de problemen van de ‘omgekeerde bevolkingspiramide’. Een gezin heeft gemiddeld nog maar 1,6 kinderen. Gezien de hoge levensverwachting zullen we vanaf 2020 geconfronteerd worden met een snelle vergrijzing van de bevolking. Gezien de gratis verzorging zal dit extra kosten met zich meebrengen.
CvS
Het toerisme: gevaar voor Cuba?
CTC Er kan niet ontkend worden dat het toerisme voor een ‘splitsing’ en toenemende ongelijkheid gezorgd heeft in de Cubaanse maatschappij. Toch was de invoering van het toerisme een noodzaak na de val van de muur. Het wegvallen van de bevoorrechte handelsrelaties met Comeconlanden en de verscherpte boycot, plaatsten Cuba voor torenhoge problemen. Om de levensstandaard te verhogen en de leefomstandigheden te verbeteren, heeft men de nodige deviezen en dus het toerisme nodig. De leiders zijn zich bewust van de moeilijkheden die dit kan veroorzaken (het verhogen van individualistische tendensen enerzijds en frustraties anderzijds) en ze bestrijden die ook. De aantrekkelijke tewerkstelling in de toeristische sector leidt ertoe dat heel wat talentrijke mensen hun job verlaten. Men hoopt de vlucht naar deze sector te kunnen indijken door een aparte opleiding in toerisme te voorzien, en zo enkel mensen, die de opleiding volgden, in deze sector tewerk te stellen. Het is hoe dan ook duidelijk dat de kloof tussen de peso cubano en de CUC (convertibele peso) zo veel en zo vlug mogelijk moet gedicht worden.
CvS
Organiseren jullie ook stakingen?
CTC Staken is een recht. Na de revolutie hebben wij een pact ondertekend met de regering om conflicten in eerste instantie via overleg op te lossen. Er bestaat een uitgebreid net van overlegorganen. Een probleem kan zich gemakkelijk manifesteren en er bestaat voor de meeste conflicten een welbepaalde overlegprocedure.
Het overleg en de manier waarop men hier een consensus bereikt verschilt van het overleg binnen een kapitalistisch systeem. In het kapitalistische systeem onderhandelen de syndicaten met een groep, een klasse die tegengestelde belangen heeft aan de werknemers. In Cuba onderhandelen wij met de directie en met vertegenwoordigers van de administratie. Deze mensen hebben uit zichzelf niet noodzakelijk andere belangen dan de werknemers. Accenten of methodes of prioriteiten kunnen verschillen maar daarom dient precies overleg. Dat kan uitgepraat worden. Dat is de reden waarom er hier meer sociale zekerheid is dan elders op het continent en waarom die zekerheden, ook in crisismomenten, niet direct worden uitgehold. Daarom grijpen wij niet onmiddellijk naar het stakingswapen.
CvS De loonverschillen nemen toe in Cuba, lezen wij in onze westerse pers. Cuba is niet langer een egalitair paradijs CTC Dat is juist. We mogen een aantal maatregelen echter niet los zien van de specifieke economische context waarin Cuba gesukkeld was in het begin van de jaren ’90. Cuba erft in 1989 een ‘perifere’ economie. In de Comeconperiode wordt het economisch patroon dat we hebben geërfd uit het koloniale tijdperk nog versterkt. De Cubaanse economie spitst zich toe op suiker, nikkel, citrusvruchten, tabak en koffie. Binnen de Comeconcontext was dit een rationele en economisch verantwoorde optie. Specialisatie biedt nu eenmaal voordelen. Cuba werd beschouwd als een landelijke regio die een aantal producten kan aanbieden die bijzonder geapprecieerd waren op die Comeconmarkt. De wet van het comparatieve voordeel noemen economisten dat. Cuba was een exporteconomie. Slechts 40% van onze landbouw was bestemd voor nationale consumptie. De keerzijde was dat wij veel moesten invoeren. Een groot deel van het nationaal inkomen werd besteed aan de invoer van olie, machines, auto’s, veevoeder maar ook aan voedselproducten. … Omdat de handel in de Comecon niet gebeurde in harde valuta maar in vooraf vastgestelde ruilverhoudingen ( bv. een hoeveelheid suiker tegen een bepaalde hoeveelheid olie ) beschikten wij in 1989 nauwelijks over vreemde deviezen. Als we dat nu achteraf bekijken hebben we in de Comeconperiode kunnen profiteren van zeer interessante en rechtvaardige ruilverhoudingen. De prijzen van de meeste landbouwproducten, denk maar aan koffie, zijn in de jaren ’90 op de internationale ‘vrije’ markt geïmplodeerd. Bovendien werden we nu plots geconfronteerd met de internationale boycot. We waren verplicht om zeer kort op de bal te spelen. Wij hadden echter zeer weinig keuze. Onze marges waarbinnen we konden handelen, waren zeer klein. We moe(s)ten onze afhankelijkheid ten opzichte van de rest van de wereld verminderen. Een heroriëntatie van de economie op importsubstitutie vergt grote investeringen. Daarvoor ontbreekt het ons aan deviezen. We moesten zo rap mogelijk deviezen zien binnen te krijgen. Vandaar de versnelde uitbouw van het toerisme. Het is ook onontbeerlijk om de productiviteit op te krikken. Eén van de middelen om de productie en de daarmee samenhangende efficiëntie op te voeren is het tijdelijk invoeren van stimuli. Arbeiders die meer presteren krijgen ook een beter loon. De salarissen zijn mobieler, minder vast geworden. Vroeger
bestonden er 9 loonschalen, nu zijn het er ondertussen18. Bij het uitbetalen van het loon houden we veel meer dan vroeger rekening met wat de individuele werknemer effectief gepresteerd heeft. Wie bv. 100 sigaren rolt krijgt een vast loon, wie er meer kan produceren krijgt daarbovenop een bonus. De manier waarop premies worden verdeeld, gebeurt in gemeenschappelijk overleg tussen de directie en de werknemers.
CvS
Meteen komen we bij het probleem van het dubbel geldcircuit
CTC Dit werd ingevoerd om Cuba monetair soeverein te maken. Het is duidelijk dat er bij de bevolking veel ongeduld bestaat om deze kloof te dichten. Nochtans is het moeilijk te voorspellen hoe en wanneer dit zal gebeuren. Dit hangt niet enkel af van interne factoren want er zijn ook zaken waarop Cuba in een geglobaliseerde wereld geen vat heeft. Bovendien speelt de bokkade Cuba veel parten en heeft het land geen toegang tot kredieten.
CvS
Hoe zit het met de werkloosheid?
CTC De huidige werkloosheidsgraad bedraagt 2,3%. In het begin van de jaren ’90 was dit 11%. Deze was zo groot omdat de productie in de periode ’89 tot ’93 met ongeveer 40% was gezakt. Eigenlijk lag het werkloosheidspercentage nog hoger omdat vele productie eenheden en administraties te kampen hadden met overtewerkstelling of verdoken werkloosheid. Verschillende ministeries zijn ondertussen afgeslankt en vele administraties zijn nu zelfbedruipend geworden. Anderzijds zijn er veel sectoren, bijvoorbeeld de landbouw en de sectoren die daaraan gelieerd zijn, die kampen met personeelsgebrek. We hebben daarstraks uitgelegd dat we onze economie moeten heroriënteren. De problemen die we kennen op de arbeidsmarkt zijn voor een groot deel het rechtstreekse gevolg daarvan. We moeten een deel van het beschikbare arbeidspotentieel kunnen draineren naar die nieuwe sectoren zoals biotechnologie, farmacie, landbouw…. Dit betekent in vele gevallen niet alleen een omschakeling naar een nieuwe sector maar dit kan ook betekenen werk in een andere regio. Het personeel krijgt een gratis omscholing met behoud van loon als ze vrijwillig willen overstappen naar een nieuwe branche.We proberen zoveel mogelijk in overleg met de betrokkenen tot een oplossing te komen. Er is een belangrijke taak weggelegd voor de syndicaal afgevaardigde als bemiddelaar tussen de verschillende partijen. Er is één grens waar we moeten rekening mee houden. Niemand is verplicht om een job te aanvaarden waar hij minder zou verdienen dan 80% van het loon van zijn vorige job.
CvS
Hoe zit het met zwangerschapsverlof?
CTC
Tijdens de eerste 7 maanden van hun zwangerschap blijven vrouwen
gewoon werken. Bij moeilijkheden kunnen wel op niveau van het bedrijf, maatregelen genomen worden.Na de bevalling kunnen vrouwen 1 volledig jaar thuis blijven, waarvan ze 18 weken het volledig loon behouden en daarna 60% ervan. Vinden ze daarna geen crèche, dan mogen ze nog 3 maanden zonder loon bij hun baby thuis blijven. Vaders krijgen bij een moeilijke bevalling en problemen met de baby en/of moeder, dezelfde voordelen als de moeder. Tenslotte worden er ook maatregelen genomen om een aangepaste voeding te kunnen geven aan de vrouw tijdens de zwangerschap.
CvS
En hoe zit het met de vrouwenemancipatie?
CTC
Vrouwen verdienen hetzelfde als hun mannelijke collega’s.
We hebben al gewezen op de faciliteiten waarvan zwangere vrouwen kunnen genieten. Er zijn daarbovenop een aantal maatregelen genomen om werk en gezinsleven op een evenwichtige wijze te combineren. Meer en meer streven wij ernaar om kindercrèches te organiseren op de werkplaats zelf, of daar in elk geval zo kort mogelijk bij, zodat de werknemer zijn kind kan meebrengen naar het werk. De regering mag dan wel een aantal positieve maatregelen genomen hebben, toch is er nog altijd geen volledige gelijkwaardigheid. Er zijn slechts 6 vrouwen op een totaal van 19 ministers; slechts 36% van de parlementaire zitjes wordt ingenomen door vrouwen.
CvS
Kan men in Cuba deeltijds werken?
CTC Eigenlijk voorziet de wet daar niet in. Maar toch kan dit indien er zich familiaal problemen voordoen (bijvoorbeeld zorg voor vader of moeder, psychologische problemen,….). Dit dient dan wel op het niveau van het bedrijf te gebeuren. De administratie van de onderneming en het syndicaat evalueren de situatie en nemen dan samen een beslissing. Mannen en vrouwen kunnen ook verlof zonder wedde nemen zonder hun rechten te verliezen. Bovendien blijven ze dan lid van de fabriek. Er kan hiervoor een interim worden aangenomen. Tevens werd naar aanleiding van de ‘batalla de ideas’ een maatregel genomen om werknemers met kinderen, die psychische problemen hebben, verlof met loonbehoud toe te staan. Die maatregel wordt genomen in overleg tussen de administratie, het syndicaat en de sociale werkers.
CvS
De rantsoenering: is dit geen verlies voor de verkoper?
CTC
De producten die in de ‘libreta’ (het rantsoenboekje) staan, worden in de
wijkwinkel of bodega – dit zijn door de overheid gesubsidieerde staatswinkels verkocht tegen een erg voordelige prijs. Indien men van een gerantsoeneerd product meer wil kopen dan het voorziene rantsoen, moet men die in andere winkels kopen, maar tegen een hogere prijs. M.a.w. als de bodegas voorzien zijn, mag "het overschot" in gewone winkels worden verkocht volgens het principe van de vrije markt; de kosten van de rantsoenering vallen dus niet ten laste van verkopers.
CvS Hoe zit het met de werknemersrechten in de vrijhandelszones en jointventures en voor de loonwerkers? CTC De Cubaanse wet moet worden toegepast in alle bedrijven in Cuba, ook wat betreft lonen, arbeid- en tewerkstellingsvoorwaarden. Dus ook in bedrijven in vrijhandelszones en in joint-ventures. Dit in tegenstelling tot de meeste derdewereldlanden. Mocht het bedrijf Cuba verlaten, dan zoekt de Cubaanse staat werk voor de werknemers die er tewerkgesteld waren. Het loon wordt enkel in de lokale munt (peso) betaald. Eventuele supplementen kunnen in CUC of dollars betaald worden. Het spreekt voor zich dat ook kapitalistische bedrijven een vakbondsdelegatie moeten toelaten. Het salaris in de landbouw staat in verhouding tot de productie.
CvS
Wat na Fidel?
CTC Fidel wordt op 13 augustus 2006 tachtig jaar. Men beseft dat elk mensenleven eindig is. Ongetwijfeld zal zijn overlijden een grote leegte achterlaten en er zullen ook veranderingen zijn. Maar de opvolging is verzekerd: er zijn jonge kaderleden opgeleid. Het grootste gevaar bestaat erin dat de Verenigde Staten het overlijden van Fidel zullen aangrijpen om "hun" democratisering door te voeren, wat een militaire interventie impliceert. Toch ziet men de toekomst vol vertrouwen tegemoet, temeer daar de Partij klaar is om de continuïteit te verzekeren in de geest van José Martí.
Op het einde van deze interessante vragenronde komt Pedro Ross, de nationale secretaris van de CTC, ons groeten en raadt ons aan om bij de vele bezoeken, die ons nog te wachten staan, zoveel mogelijk vragen te stellen, zodat we tijdens ons 3 weken durend verblijf een duidelijk beeld zouden kunnen krijgen van het reilen en zeilen van de Cubaanse samenleving.
