Les risques psychosociaux et les troubles musculosquelettiques: des outils pour l’action Psychosociale risico’s en musculoskeletale aandoeningen: tools voor actie
Mélanie Straetmans en Diana Geerts SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, Direction générale Humanisation du travail FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Algemene Directie Humanisering van de Arbeid
Musculoskeletale aandoeningen? MSA? Musculoskeletale aandoeningen (MSA) zijn een verzamelnaam voor de problemen (pijn, jeuk, prikkelingen, warmte, krampen, stijfheid,…) ter hoogte van de musculoskeletale structuren (de spieren, de pezen, de ligamenten, de zenuwen en de gewrichten met het kraakbeen en de slijmbeurs). Deze aandoeningen kunnen gelokaliseerd zijn ter hoogte van de bovenste ledematen (schouders, ellebogen, polsen), ter hoogte van de onderste ledematen (knieën) en ter hoogte van de nek of de rug. Deze problemen zijn te wijten aan een “overbelasting” van de musculoskeletale structuren.
Musculoskeletale aandoeningen? MSA? In België lijden 4 op 10 werknemers aan pijn in de armen, 3 op 10 aan last in de benen en bijna 1 op 2 aan rugpijn.
Soms spreekt men ook over: Spierskelet aandoeningen Overbelastingsletsels TMS (Troubles Musculosquelettiques) RSI (Repetitive Strain Injuries) MSD (MusculoSkeletal Disorders)
1
Musculoskeletale aandoeningen acties van de FOD WASO -
Sensibiliseringsessies, train de trainer sessies, studiedagen, …
-
Onderzoek
-
Tools om te informeren en te sensibiliseren over MSA en de preventie ervan
-
-
-
Interventietypologieën inzake de preventie van Musculoskeletale aandoeningen (2013)
Film - “Wat kunnen we doen om MSA te voorkomen?” Brochures voor werknemers (A5) en preventieactoren (A4) Gids voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen op het werk Educatiefspel voor het onderwijs – DE FLEXAMINIATOR
Communicatiecampagne
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie Sectorspecifieke brochures: • •
36 verschillende beroepenfiches voor werknemers (A5) 9 verschillende uitgaven voor preventieactoren (A4)
Gratis downloadbaar www.werk.belgie.be > rubriek “Publicatie” www.emploi.belgique.be > rubrique “Publications”
36 beroepsfiches 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36.
Het personeel uit de sector van de thuishulp het personeel uit de schoonmaaksector het personeel uit de sector van de kinderopvang het verzorgend personeel van ziekenhuizen het kassapersoneel aanvullers van rekken het personeel van de goederenontvangs het personeel van de verkoopstoog de chauffeur-besteller de order-voorbereider de vrachtwagenchauffeur de veeteler landbouwers het personeel van groenaanleg het keukenpersoneel het logistiek personeel installateurs van sanitair en airconditioning stukadoors betonvlechters en –bekisters bestuurders van werfvoertuigen dakwerkers de metselaar en handarbeider call-center personeel de schoenmaker Brochures A5: de bakker de verhuizer • Per beroep de fruitplukker • werknemers kamermeisjes kelners • Veel administratief personeel barmannen illustraties de kapper de slager bagagesorteerders vuilnisophalers afvalsorteerders
2
Tools ter preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA)
Brochures A4: par secteur, spécialistes, formateurs…, 80-100 pages
3
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie Film - “Wat kunnen we doen om MSA te voorkomen?” Beschikbaar op: www.preventievanmsa.be www.preventiondestms.be
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie Gids voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen op het werk
Gids richt zich tot: • preventieadviseurs • werkgevers • managers en HR verantwoordelijken • leden van het comité preventie en bescherming op het werk
gebaseerd op het onderzoeksproject: “Interventietypologieën inzake de preventie van musculoskeletale aandoeningen (2013)”
Onderzoeksproject: Interventietypologieën inzake de preventie van musculoskeletale aandoeningen (2013) Doelstelling: • •
Inzicht krijgen in de preventieve interventies die Belgische ondernemingen realiseren inzake MSA. Welke interventies zijn effectief? Welke niet? En waarom?
Opdrachtnemer: HIVA (Onderzoeksinstituut voor arbeid en samenleving)
Onderzoeksopzet – 3 fases: 1) Bevraging externe preventiediensten 2) Bevraging interne preventiediensten 3) 12 gevallenstudies http://www.werk.belgie.be/moduleDefault.aspx?id=38038
4
Onderzoeksproject: Interventietypologieën inzake de preventie van musculoskeletale aandoeningen (2013) Belangrijkste conclusies: -
-
Een combinatie van collectieve acties gericht op de arbeidspost en arbeidsorganisatie, aangevuld met acties gericht op het individu bleken het meest doeltreffend. Succes-bevorderende factoren: 1a. Engagement van bedrijfsleiding 1 b. Betrokkenheid van werknemers (participatieve benadering) 2. Aansturing/omkadering (de mate waarin de interventie kadert in het globale personeels- of welzijnsbeleid, de inbreng van deskundigheid) 3. Voldoende middelen (financiën, tijd)
Een stappenplan voor een geslaagde interventie
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie Gids voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen op het werk
In de gids vind je: - info over MSA (cijfers, oorzaken, …) - algemene principes ter voorkoming van MSA (succesbevorderende factoren) - de verschillende stappen om tot een goed preventiebeleid te komen - goede praktijken (de cases uit het onderzoek)
5
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie Realisatie van een tool m.b.t. preventie van MSA bestemd voor het secundair onderwijs Leerlingen secundair onderwijs zijn onze toekomstige werknemers…. Vroegtijdig sensibiliseren voor MSA is belangrijk! • •
Train de trainer sessies voor leraren LO Lesmateriaal voor leerkrachten LO (prototype) => Evaluatie prototype => Preventie van MSA is een thema dat de hele school aangaat.
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie Realisatie van een tool m.b.t. preventie van MSA bestemd voor het secundair onderwijs Doelstellingen: • De leerlingen informeren en sensibiliseren over de MSA problematiek (proactief). • De leerlingen moeten risicosituaties kunnen herkennen. • De tool moet de leerlingen motiveren en aanzetten tot het gebruik van de juiste technieken/hulpmiddelen voor het voorkomen van MSA • Iedere leerkracht moet zonder voorkennis met de tool aan de slag kunnen. De leerkrachten moeten in staat zijn om de correcte antwoorden/oplossingen te kaderen bij de leerlingen. • De tool moet gebruikt kunnen worden door leerlingen van de verschillende onderwijsvormen (ASO-TSO-BSO) van de derde graad secundair onderwijs
Realisatie van een tool m.b.t. preventie van MSA bestemd voor het secundair onderwijs Spel: “DE FLEXAMINATOR” een handleiding + 13 opdrachtenfiches (10 algemene en 3 beroepspecifiek): Algemeen: 1) definitie MSA 2) anatomie 3) risicofactoren 4) inrichting omgeving 5) manueel hanteren van lasten 6) beeldschermwerk 7) houdingen en bewegingen 8) persoonlijke factoren 9) organiseren van het werk 10) orde houden
Beroepspecifiek: - bouw - haartooi (kapper) - zorg/verzorging • • • •
Spel als vormingsmethode Ontwikkeld in samenwerking met Centrum Informatieve Spelen Opdrachten werden getest in scholen (BSO – TSO – ASO) Gratis downloadbaar voor de scholen
6
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie
Musculoskeletale aandoeningen tools voor actie
7
Musculoskeletale aandoeningen communicatiecampagne De ontwikkeling van een creatief concept ter promotie van de acties betreffende de preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) Doel: bewustmaking Belgische bevolking voor MSA Opdrachtnemer: communicatiebureau Leo Burnett
Campagnesite: www.preventievanmsa.be www.preventiondestms.be
8
Campagnesite: www.preventievanmsa.be www.preventiondestms.be
Musculoskeletale aandoeningen communicatiecampagne “Musculoskeletale aandoeningen handig in kaart gebracht.” “Les troubles musculosquelettiques expliqués en un tour de main.”
4 families: Elke familie bestaat uit 13 kaarten. 52 kaarten in totaal. A: Gevolgen B: Oorzaken C: Oplossingen D: Tools + 1 joker kaart
Musculoskeletale aandoeningen communicatiecampagne
9
Musculoskeletale aandoeningen communicatiecampagne
Musculoskeletale aandoeningen communicatiecampagne
Musculoskeletale aandoeningen communicatiecampagne
10
Meer weten? Onderzoeken, tools, publicaties www.preventievanmsa.be www.werk.belgie.be www.beswic.be
[email protected]
♦
11
