EUROPESE UNIE
Comité van de Regio's
Milieuverklaring
2014
Europees Economisch en Sociaal Comité Comité van de Regio’s
Gegevens over 2013 Volledig herziene verklaring
REG.NO.BE-BXL-27
RU E
NT INS TR UE T-Q SAIN
AA
NE VA L
BO RD IAU S
RU E
UT VA N HO EN AM P
NE
VA L
VA NC
R.JE N
RU E
TR A AT
TST R HO U MP EN
CA
JEN
O NC BRA BA
LA AV.D E
64 64
VA RD
RU E
CH AR LE
SAIN
M
AG
22
NE
IN ENT T-Q U
BO UL E
21
AN ST LA KO M DE IN BLIJ
59
EN TR LA JO YEU SE
AT L ST RA
AV.D E
RU E BR
TRAA T ARTS
AAT
FR OISS
ST R
59
T
OISSAR
RE
RUE FR
EL B EE K
DU P
WIE R TZ RU E
EE
ST RA AT
SSAR T FROI
EY DE
60 RU E
AT TR A
SL EP ER SS STO OM
EVES DE TR R UE
AA T
22
AVEN UE
64
EVE S
DE TR
21
. RDEN NE ARD EN N ESTR
RU E
D'A
TEC
RAA T
A AT
27
TRIE RS TR
64
N RLO
12
D'A RU E
BO U VAN MA RIA
LEN ST AAR
MA ED U
EN W TR NC
EV ER
RU E
AAT STR
CO N
STR
A EL R. D
EUX DE TH
AN LA
F O 320
N PA
DH
400 m.
800m = ±10 min. E
* # * #
RUE DU VIVIER
FIA
A AT
AT
ST
X TH EU
RA Y EG RU
DE
OU
NG S E TA C LO
SD
ES
60
RU E VA UT IER
GR AY STR A
AT
R AV W
GR OO T HER TO G
NU AV E
38 95
64
E UA R Q AS AR IA M
DE G N FI LI PS LE BO IP PE P H IL RU E
SPA DE RU E
RAA T AARL EN ST
W ET
AAT STR NDIE RG O
. STR
A PS STR . ND IE
-L O
UIZ
ES TR O ED
SES TW
59
STR . R.CAN S
64
RA A T
SPA SPA ST
DE RU E
RA AT SPA ST
AT STRA KE N
A AT
RUE TWE EKER KEN ST X EG LISE DEU DES RU E
ER ES E E-TH A RI EM
EEK ER
AT RU ST RA H AP ENSC W ET
AT ST RA
HAPS ENSC
22
AT TRA DSS
NC E SCIE DE LA RU E
SCH WET EN RG O BO U VAN
RIA MA
R.D.L.TUL IPE
AT ST RA LP
EU X A AT SSTR
ERH NIJV
RIE U ST IND
EI ER H NIJV
BREUCQ ST R. NE DU
AT MA JO OR RE
RA ST O UL AN E RU
TU IPE TU L
DE LA
# *
RA
Letterwoorden
CvdR: Comité van de Regio’s EESC: Europees Economisch en Sociaal Comité EMAS: milieubeheer- en milieuauditsysteem PMC: plastic, metaal en karton voor drankverpakkingen MBS: milieubeheersysteem
GH EM
FETIS 240
ST
E
AT
TIS FE
D
DES D
SSTR EID
CE M ER CO M DU RU E
DE L'
RU E
IE
USTR
DE L' IND RU E S EE U DE M SQ U A RE
IN
DU BL DE RU E RA AT ST LIN
DU B
AT TR A ES VR ED
RU E
E RU
U DER D'A
160
AT RA
ST RA
AP
UE
80 ST
N AA
ST HA VAUX
IS H
AVEN
LOUIS HAP
E
EE SS
ER NE
W AV R
ND
NL
54
RU E
AAT
AAT ELSS TR
HAN D
AN STLA KU N RTS ES A
UE D
AAT
ELZ AS-LOTH
NAP E DE NAP ELSS TRAA T RU
STR
EG LI
ESIA HER RIA-T MA
MER CE CO M DU
RUE
2 AVEN EN T
RE G DU LE V ARD BO U
ELSS TR HAN D
ARINGENST RAAT
LE S
MBO UR
D'E DI RU E BURG STRA AT
S
AA T S TR LA DE RU E
RU E
LEUV ENSEPLEIN
IEF DA DIG HE ID
EL RIT
2
CH A
AAT
94
. EDIN
A RT
# *
92
ST R HER TO G
LE
# *
.
# *
DUCA
ST R
# *
# * # *
SO LV AY
# *
ANC
# *
R. FR
N ES T
# *
E
LA
0
RU E
LO U
36
D
AU
RUE DU BROCH ET SNOEKSTR.
T AA
AT
RU E
LOUIS HAPSTRAAT
JARDIN JEAN-FELIX HAP JEAN-FELIX HAPTUIN SE E
EN
OO
NATATION ZWEMKUNST
TR TS
AU S
R BE
CH
AM
T
STR.
R
URICE R.A.ME
ER
# *# *# *# *
AT
E
RA ST
PW AV E
T
N
EK ST R A
AAT
GO
SAIN
NL RO
WE
BA
SN O
STR
N RE
T AA
EN
G
SINT-PIETERSSTEENWEG
LA A
TR
IE N
TA N
RE
W AV RE
S TE L'E
PIE R
CH
RS
EL 'O R
DE
IN T-
G OR
TE
E
ED
SS EE
M
EP
KR
!
BLYCKAERTS
SC
TR
US S EE SA
G EM
EP
CH A
CH AU
ETANGS VIJVERS RUE DE
RU
!
PLACE
VAN MEYEL
E RU
SC
T
AT
FORTE DEI MARMI
X IAU
O KT
DU
TR A
RUE GENERAL LEMAN
ER OU D
E RU
RS
VRE SEE DE WA
LEMAN
80
n
RU
UR
DE NA M
HOORNSTRAAT
N JON
AT
RUE DU CORNET
O KL
GA LE RIE PO RT E
EK EN ST RA
RU E
!JOURDAN
AVER OP W
SLA AN
AT
TO R
ER
EG
VI ER
RA
LE
ij De L
ST
W E EN
NER
CH
LL ES
RI M AU RE LESCHAR SQUA
O CL
D'IXE
AN G
U
RA AT
22
IS ER CE W
D
NS ST
# * # * EG
E
RI
EID
ST
RE L
IE NS
NS
TO U
ERV
E EK
LA
ES N
ED
DE
UE D
RU
AT
BLYCKAERTS
N
RU
RU E
AVEN
RUE RICHARD KIPS STRAAT
-P
!
34
RA ST
I UC
AA
LO I
RUE DES METAUX METALENSTRAAT
K EC
SO
GL ER
RG
T AA
IJK E
T AA TR
BE
NERVIENS NERVIERS
STRAAT
KL
ES
T
BREYDEL
RUE POSSCHIER
IN
ES
EN
R ST OT M DE
VIADUCTPARK
RO
S
IEN
RT
PLACE JOURDAN PLEIN
NB
N
TIT
CO
DE
SA
PARC DU VIADUC
LE
NB
1
RUE BEL LIAR D
CHAUS
WAAIENBER GSTR. TRAAT
C
E RU
DE LA
FROISSART BEL
T
NB ER GS G WA AIE YENBER RUE WA
KO N
.
R.SCHUMAN
LIARDS TR.
PARC LEOPOLD LEOPOLDPARK
VIJ VE
N VA
DU
R ST
TEC
SENGHOR
UE RUE LIMAUGE STRAAT R
IA UV
T
AN
TE
AT
UA
R KO
36
!
JDE
95
SQ
N RO
27
PARC LEOPOLD LEOPOLDSPARK
RA ST
ED
S CT DU
VE
TER BE EK
R
AT RA ST
E
IA TIT
P ET
E
D
RE
SE
EG O
RL
RU
E
E
NE
NW
HA
TR AA T
CIT
RO
STEE
T AA
LA
VE
AT
EC
ST RA AT
TR
E RU
RA ST
D
VIA
RU
S CT
E NG
NT
!
AT RA
12
MICHEL-ANGE MICHELANGELO
-A EL
Consilium
LA
GO
54
VIA
C
DU
ICH
M
AN EV
R AE
E
EG
RU
U ED
DU
VIA AA
DE
SCHUMAN RUE
W
RU
W
E
VA N
!
E NU
OT
E
FA RT S
AT RA
VMA
RU
MUSEUM
AT
GO F
ST GIO
RD
AT
E AV
M DE
S AS
EN TE
LE G
STR .
D
M UE
AL
R
T AA
TIE AU EV
RN PA
S SE
CO L
VAUTIER
R DA EN
EN AV
D
C AS EP
T ES
STRA
TT T T
RU
U
RA
G RE
T AA
D
RA AT
T AA TR NS
ST
SA
RA
ST AD
NS CH S SO AT Q U UC PL E LA A RE IS AG IL TR . E LO N RU DE E LA SA R NS CR UE SO EC VA UC HE N AA IS TR EIL S AA N T CO DU
DU
TR
SCHUMAN
E
D
T
E
RU E
S SE
Parlement Européen - European Parliament
34
AT
BERL
W ET
BELL IA
REM
EG PARNASSE EE NW ER SEST PARNASSUS WAV FF AR
LIN
T L'E
DE
IN
H II
RU
N SE
OO TR
LO RA N
! FERNAND COCQ T
CE EN S ID E R E AR L A SQ U DE IE RE NT UA IDE SQ RE S
RU E
GE OR GE S
NK
A FR
KL
KRUISPUNT
G HEM DER 'AU AV.D
T AA
RU
RU E
79
E
T AA
AN FR
CARREFOUR
E RU
TR
E
AA T
EE DE W AV RE RU E GO
IN
12
SS
ON TR
SE
CH AU SS
STEV
R ST
RA
EEK
U SS
E
OU UL TO
BvS
!
RU E
E RU
21 RU
T
RAAT
STRAAT
AT
RU E
JOSE P
CHAR 1 CHARLEMAGNE ! KAREL DE GROTE
ING
E RU
ST RA
RU E
B TER 'ET
NA
RD AA
80
R PA
SG
IA RD
DU
T
AS
EG
E RU
PLACE
LUXEMBOURG LUXEMBURG
LALA
TREVES TRIER BE LL
ST EV INST
ED
TR
DE L'ATHENEE
EL R ST ER PP
SU
U
-L EV EN S
54
E BEN IT GEWIJDE-BOOMSTRAAT . TR DS EL NV IE E
O
AS
ED
NG
DE L'A RB R
KE
RU
U SO
E AIN
RN PA
RAAT
RN PA
ATHENEUMSTRAAT RUE
T AA
STR OLY
LONDEN
RU
NW
AT
T
21
DU
LA
QUARTIER ST-BONIFACE
R VE
R CA
T AA
LONDRES
RG ST
DE
T 64
OS CL
IFA CE
RU E
IN
. STR
ES
PR
US UR
L EL
U
A
LU XE M BU
F LE
'I X
T-B ON
!ST-BONIFAASWIJK RT
TEE
IE EV
ED
ED
CE
SES
GU
SE
RU
ES
WA V ER
ST RA
54 DE MEEUS SQUARE
PLACE
DR
N LO
TR .
R. S
E LB
R.
N LO
DE
S AU
SS
SCIENCE WETENSCHAP
DE
E RU
CH
71
sels UrbIS®© IRB
IF AA
SSQ UA RE
E RU
54 ST -B ON
communale all
IS®© CIRB
T AA
T
sariat de Police ation
gestionnaire concerné.
L
D
L E R.D RAAT MAR SVEL DST RUE DU CHAMP DE MARS MARSVELDST R. PLACE DU CHAMP DE MARS MARSVELDPLEIN
élo partagé yclesharing
accessible aux PMR accessible to PRM
P 'ES
TR
T
TS
PORTE DE NAMUR NAAMSEPOORT
A AN
T ES
EE U
E R.D
!
N
34
ON
GE RE
N
80 M EG
0 95
Train
95
6 2
AA TL
27
64
54
DE M
IARD
DE
64
NTO Y ER
!
!
S SE AU
MO
B68 BE LL
AT RU E
TRE
E RU
AMBIORIX
T
CH
STRA
TRONE TROON
!
BELLIARD
U ES
TRONE TROON 21
TROONPLEIN
RD
JAC Q
AAT
MAALBEEKDALHOF
TOULOUSE
BELL IA
AN
DUCALE HERTOG
MO NTO YER
E-O RB
38 HERTOGSSTRAAT
9
RU E
FRER
71
R UE
JOZE F IISTR
!
!
GUIMARD SQ U A RE
MAELBEEK MAALBEEK
5
R
SQUARE MARGU ERITE
L
RA A T
NT ST
ST R.
LA LO I
MO
ARD
AN
DE
AT
KA
EL
OR TST
MK LO K STR . R .D U TO CSI N PATRIOTTENSTRAAT
R CO
BER
STRA
UE
BE LF
MARGUERITE MARGARETA
N AA
LAM
G U IM
RU E W ET
RU E
E-O RB
TR AA
KEIZER KARELSTRAAT
STO R
R UE
FRER
T AR
R ST EL
A CH
ES
OL EL
ARE
RAAT
TE AR
G AN
SQ U
AT
II-ST
M
64
LIVINGSTONE
JOZ EF
M ES RL
D ER
EL
STRA
PALMERSTON
PALMERSTON
N FE
60
PALMERSTONLAAN
RAA T
CO
AR D
-L O UI SE
D ES
ICH
G U IM
RU E
RA AT
IE
NBN
RU E
SQUARE AMBIORIX
ER ST
S
AT
ZINN
!
ON
WATERLOO-WILSON AR
64 ST EV INST
RUE DU TACITURNE
RU E
1
PH II
LAAN
WARANDEPARK BRUSSEL
JO SE
M
M
liardstraat
.
RUE ORTELIUS
RU E
E
TR A
T
PARC DE BRUXELLES
JOSEPH II JOZEF II
UA R
29
EN S
02 Montoyerstraat
!
ARTS-LOI KUNST-WET
TR LS IEE MA RT EA PR UH AM ERST R
DU
SQ
UR
AT
RU E
!
AU
EB
G EN OT
63
ARTS-LOI KUNST-WET
A AT
TR AA
DU UE
ES
STRA
ST R
E RC BE
AT
RU ED
EED
AVEL AAT DE GR RU E
W ET
PARK
HAM ER
ST RA
NSTR
1
!PARC
IE RS
GRAVELINES
DE RUE
ELIN GE
CO U RH ENRI BEY CE D AER E LA T BIN NATI NAT N EN ON IEPL HOF EI N
PLA
LO I
RUE DU MART EAU
VE RV
GR EV
59
DE LA
PRESSE DRUKPERS
Lijn
OVIS D CL EVAR
DE
EG
STR
N
EW
S
IO AT
EN S
REGENT
V LEU
IN
RUE HYDRAULIQUE
De L EM
SQUARE MARIE-LOUISE
RU E
VA LO U
R.DE LA BIGORNE RUE DE L'ARTICH AUT ARTISJOK
RU R. E W IL
GUTENBERG
BO UL
R
6
RUE
PARC PARK
RA AT
N ST
KARDINAALSTR.
E FE
U IS ST
Y BRU
DE
E RU
AT IFIC R AAC ST P IE L A ATDE F IC E CI RU PA
D OIX
EN KR
E LA PRESS
T
IJZ ER
RUE DE
T 66 TREURENBERG
LA CR
DE RUE
ESC - CoR
65
LE UV
PLEIN
63
29
ENSE STEENW
MADOU
RUE DE PAVIE
EU R
N IT
AN BOULEVARD DU KUNS TLA TLA AN REGEN
MO
. DU
KLEINE DALS TRAAT
R. R
SST
SE PRES DE LA
TA A TSB LAD
!
ments gs
Gebouwen in Brussel: JDE: Jacques Delors-gebouw, Belliardstraat 99-101 BvS: Bertha von Suttner-gebouw, Montoyerstraat 92-102 B68: Belliard 68-gebouw, Belliardstraat 68 TRE: Triergebouw, Trierstraat 74 REM: Remorqueur-gebouw, Stoomslepersstraat 93
Contactadres voor EMAS in het EESC en het CvdR: E-mail:
[email protected] De NACE-code (Statistische Nomenclatuur van de economische activiteiten in de Europese Gemeenschap) van beide comités is 99 (activiteiten van extra-territoriale organisaties en organen)
Voorwoord De Europese Unie zet zich al sinds jaar en dag in voor de bestrijding van de klimaatverandering. Die inzet vindt zijn weerklank in de instellingen van de Europese Unie waarvan de administraties geleidelijk hun ecologische voetafdruk verminderen. Zij doen dit in het kader van het EMAS-project voor een milieubeheer- en milieuauditsysteem. Zo hebben het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s samen een milieubeheersysteem ingevoerd dat gericht is op de voortdurende verbetering van hun milieuprestaties. Beide comités streven ernaar om in hun werking zo duurzaam mogelijk te zijn en hebben daardoor al veel op energie bespaard. Ons voornemen voor 2014 is om die resultaten te handhaven en zo mogelijk te verbeteren. Wie zich nog afvraagt of een dergelijk engagement wel zinvol is, behoeft alleen maar te denken aan het (rechtstreekse en indirecte) milieueffect van gebouwen met een oppervlakte van ruim 100 000 m², van de 1 300 mensen die er werken, van de duizenden mensen die er ieder jaar weer op bezoek komen en van hun behoeften aan mobiliteit, gas, water, elektriciteit en voedsel ... en zou dat milieueffect vervolgens naast de al verwezenlijkte energiebesparingen moeten leggen (zie onderstaande tabel). Is er dan nog twijfel mogelijk? Doel van deze Milieuverklaring is om onze personeelsmedewerkers en bezoekers van het belang van het milieuvraagstuk te doordringen. Door op prioritaire gebieden (besparingen op het verbruik van energie en papier, verkleining van de afvalberg en terugdringing van de voedselverspilling) maatregelen te nemen, kunnen er op den duur concrete resultaten worden behaald ... die altijd nog kunnen worden verbeterd. Daarom is het milieubeleid onlangs geactualiseerd, en wel doordat daaraan vier nieuwe doelstellingen zijn toegevoegd: • vermindering van het waterverbruik • vermindering van de hoeveelheid plastic die wij voor onze activiteiten gebruiken • stimulering van duurzame voeding en bestrijding van voedselverspilling in onze kantines • een milieuvriendelijkere organisatie van evenementen. Door deze uitbreiding van de terreinen waarop de klimaatverandering wordt bestreden, willen onze directeuren een lichtend voorbeeld maken van beide comités. Cornelis Bentvelsen voorzitter van het directiecomité van EMAS en directeur van het directoraat Logistiek
Resultaten voor 2013! Gas
-51% in vergelijking met 2008
Water
-38% in vergelijking met 2009
Stroom
-21% in vergelijking met 2008 100% groene stroom
Papier
-55% in vergelijking met 2009
Afval
-11% in vergelijking met 2010
Milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen
61% van de totale gebruikte hoeveelheid
Fytosanitaire producten (groene ruimtes)
100% milieuvriendelijk sinds 2010
Milieuattesten
EMAS, ISO 14001, Ecodynamische onderneming (drie sterren)
3
| Milieuverklaring 2014
Inhoud 1 De comités......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5 2 EMAS: een milieubeheersysteem................................................................................................................................................................................................................................................................................6 2.1 Toepassingsgebied.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................8 2.2 Organisatiestructuur van EMAS..............................................................................................................................................................................................................................................................11 3 Milieuresultaten en -indicatoren..............................................................................................................................................................................................................................................................................13 3.1 Gasverbruik..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................13 3.2 Waterverbruik................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................15 3.3 Stroomverbruik........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................17 3.4 Papierverbruik..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................20 3.5 Afvalberg.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................23 3.6 Groene aankopen.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................26 3.7 Dienstauto’s.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................28 3.8 Mobiliteit.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................29 3.9 Biodiversiteit.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................31 3.10 Voedsel........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................32 3.11 Organisatie van evenementen............................................................................................................................................................................................................................................................33 3.12 Emissies.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................33 Conclusie.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................34 4 bijlagen................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................35 4.1 Milieubeleid.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................35 4.2 Omschrijving van de significante milieuaspecten en milieueffecten van de milieudoelstellingen..............................................................................................................................................................................................................................................................................36
Samenvatting In onderhavige, voor 2014 bijgewerkte Milieuverklaring, wordt de inventaris opgemaakt van onze ecologische voetafdruk. Met behulp van gedetailleerde milieu-indicatoren wordt deze voetafdruk in cijfers uitgedrukt, wordt een opsomming gegeven van onze zwakke punten, worden mogelijke verbeteringen ter overweging gegeven en wordt vastgesteld hoever wij al zijn gevorderd in onze strijd tegen de klimaatverandering. Alvorens te zijn uitgegeven, is deze Milieuverklaring geverifieerd en gevalideerd door een erkend extern controle-organisme, dat ook heeft nagegaan of ons MBS haalbaar is en of onze cijfers kloppen. De comités zijn erin geslaagd om hun energie-, water- en gasverbruik drastisch terug te dringen, maar hadden dit niet kunnen doen zonder de medewerking van hun personeel, de krachtige steun van hun directeuren en de opmerkelijke vindingrijkheid van hun technici. Last but not least hebben beide comités, in nauwe samenwerking met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, zich laten begeleiden voor de totstandbrenging van een “duurzame kantine” en hebben zij de strijd aangebonden met voedselverspilling.
Milieuverklaring 2014 |
4
1. De comités Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) en het Comité van de Regio's (CvdR) komen op voor de belangen van alle burgers van Europa. De EU raadpleegt beide comités telkens als een ingrijpende maatregel wordt voorgenomen.
Het EESC Het EESC werd bij de Verdragen van Rome in 1957 opgericht om werkgeversorganisaties, vakbonden en andere actoren van het maatschappelijk middenveld te vertegenwoordigen, waarbij het met name gaat om sociaaleconomische, burger-, beroepsen culturele organisaties. Sinds 1 juli 2013 telt het 353 leden, die op voordracht van elke lidstaat voor vijf jaar door de Raad worden aangesteld. Het heeft tot taak om de instellingen van de EU (het Europees Parlement, de Raad en de Commissie) bij te staan door hen in het algemene belang van de EU van advies te dienen. Het moet verplicht worden geraadpleegd over de in de Verdragen opgesomde vraagstukken en wordt verder geraadpleegd in al die gevallen waarin de instellingen van de EU zulks wenselijk achten. Het kan ook om een verkennend advies worden gevraagd of uit eigen beweging een initiatiefadvies uitbrengen over vraagstukken waarop het de aandacht van de instellingen van de EU wil vestigen. Dankzij het EESC kunnen vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties deel hebben aan de beleids- en besluitvorming van de EU. Zo draagt het bij aan de vergroting van de democratische legitimiteit en de doeltreffendheid van de EU. Andere taken van het EESC bestaan erin om de EU dichter bij haar burgers te brengen, de grondwaarden voor de Europese integratie te promoten en in Europa en elders de rol van maatschappelijke organisaties en de participatiedemocratie kracht bij te zetten.
Het CvdR Het in 1994 opgerichte CvdR is de EU-assemblee van lokale en regionale afgevaardigden van de EU. Het heeft tot taak om de regionale en lokale overheden en de door hen vertegenwoordigde gemeenschappen bij de besluitvorming van de EU te betrekken en over EU-beleid te informeren. Sinds 1 juli 2013 telt het 353 leden uit de 28 lidstaten van de EU en evenveel plaatsvervangers. Al die leden worden door de Raad, op voordracht van elke lidstaat, voor vijf jaar aangesteld.
EUROPESE UNIE
Comité van de Regio's
Krachtens de Verdragen moeten de Commissie, de Raad en het Europees Parlement het CvdR altijd raadplegen over wetsvoorstellen die gevolgen hebben voor regio's en steden. Daarnaast kan het uit eigen beweging adviezen uitbrengen (initiatiefadviezen) waardoor bepaalde onderwerpen op de agenda van de EU worden gezet. Verder kan het bij het Europees Hof van Justitie beroep instellen als zijn rechten worden geschonden of als het van mening is dat een EU-wet indruist tegen het subsidiariteitsbeginsel of voorbijgaat aan de bevoegdheden van lokale of regionale overheden.
5
| Milieuverklaring 2014
2. EMAS: een milieubeheersysteem EMAS is het milieubeheersysteem (MBS) van de EU. De bedoeling van een MBS is om de milieuprestaties van een organisatie te verbeteren. De regels voor de werking ervan staan in de EMAS-Verordening (EG) n° 1221/2009. Voor het MBS moeten de volgende fasen worden doorlopen:
Milieuanalyse
Milieubeleid
Regelgeving/vereisten
Milieudoelstellingen
Milieuaudit
SME
Milieuprogramma
Milieuverklaring
Goedkeuring van het systeem en van de milieuverklaring
Openbare auditor
Milieuverklaring in openbaarheid gebracht
Registratie door bevoegde instantie
EMAS
Milieuverklaring 2014 |
6
Controle door erkende externe auditor
Voor de milieuanalyse wordt de stand van zaken bij de werkzaamheden van beide comités uitvoerig onderzocht om uit te maken welke activiteiten een significant milieueffect hebben. De meest significante milieueffecten worden vastgesteld aan de hand van een cijfermatige beoordeling. Voor die milieueffecten worden verbeteringsdoelstellingen uitgewerkt. Criteria voor die cijfermatige beoordeling zijn de ernst van een milieueffect, maar ook de frequentie en de beheersing ervan. Milieuaspecten die onder een milieuwet vallen, worden altijd als significant aangemerkt. Wel wordt een onderscheid gemaakt tussen rechtstreekse1 en indirecte2milieuaspecten. Voorbeelden van indirecte milieuaspecten zijn de aankopen en activiteiten van toeleveranciers. Om uit te maken of dergelijke milieuaspecten al dan niet significant zijn, wordt gebruik gemaakt van dezelfde methode als die welke hierboven is omschreven. Beide comités hebben een milieubeleid uitgestippeld om ervoor te zorgen dat alle betrokkenen in de comités één en dezelfde gedragslijn volgen. Met dit milieubeleid geven beide comités vorm aan hun inzet voor het EMAS-project. Op grond van dit milieubeleid en van de resultaten van de milieuanalyse worden milieudoelstellingen (in de vorm van acties) uitgewerkt. Deze milieudoelstellingen stroken met de wettelijke en andere vereisten waaraan beide comités moeten voldoen en worden, om geloofwaardig te zijn, verbonden aan nagestreefde milieuprestaties, die zoveel mogelijk in cijfers worden uitgedrukt. Deze milieudoelstellingen worden opgenomen in een milieuprogramma. In dit milieuprogramma worden de termijnen en verantwoordelijkheden vastgelegd, evenals de middelen die moeten worden aangewend om de milieudoelstellingen te verwezenlijken. Het milieuprogramma wordt goedgekeurd door het directiecomité van EMAS. Vervolgens wordt het uitgevoerd middels de acties die ervoor zijn vastgelegd. In deze fase kunnen de milieudoelstellingen alleen worden verwezenlijkt als alle leden van de organisatie zich ervoor inzetten, moeten er op alle niveaus voorlichtings- en bewustmakingscampagnes worden gevoerd en moet worden vormgegeven aan milieumethoden (zoals afvalscheiding) die bij alle betrokkenen bekend worden gemaakt. Procedures en handleiding3 staan op het Intranet van beide comités.
Audits en controles Een beheersysteem moet voortdurend evolueren: doordat regelmatig controles worden uitgevoerd, kan worden ontdekt dat er iets mis gaat, waarna tot bijsturing kan worden overgegaan. Voor onderhavig MBS worden interne en externe audits gehouden. In auditverslagen wordt melding gemaakt van de niet-naleving van milieuvoorschriften (als de resultaten niet-conform zijn). Op grond daarvan wordt het nodige gedaan om daarin verbetering te brengen. Met een milieuverklaring (zoals onderhavig document) wordt het publiek op de hoogte gehouden van het bestaan van een MBS dat aan de vereisten van de EMAS-Verordening voldoet. Zo kan iedereen onze prestaties op dit gebied op de voet volgen. Ieder jaar wordt daarvan een bijgewerkte versie gepubliceerd, maar alleen nadat die door een erkend organisme is geverifieerd en gevalideerd. In deze laatste fase wordt nagegaan of het systeem goed werkt. Om geloofwaardig te zijn, moet die controle worden uitgevoerd door een onafhankelijk controle-organisme. Als daarbij blijkt dat aan alle vereisten van de EMAS-Verordening is voldaan, zal Leefmilieu Brussel, de hiervoor bevoegde instantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, overgaan tot de EMAS-registratie van beide comités. Onze milieu-auditor AIB-Vinçotte International heeft op 27 december 2011 vastgesteld dat beide comités onverkort aan de bepalingen van de EMAS III-Verordening voldoen en een verklaring in die zin afgelegd. Daarop heeft Leefmilieu Brussel beide comités een registratienummer toegekend: BE-BXL-000027. [1] Milieuaspecten die gerelateerd zijn aan activiteiten, producten en diensten van de organisatie zelf en waarop die organisatie rechtstreeks invloed kan uitoefenen. [2] Milieuaspecten die het gevolg kunnen zijn van een wisselwerking tussen de organisatie en derden als die organisatie op die derden een redelijke mate van toezicht kan uitoefenen [3] Handleiding waarin de werking van het MBS wordt uitgelegd en een overzicht wordt gegeven van alle documenten en andere onderdelen van het systeem
7
| Milieuverklaring 2014
2.1 Toepassingsgebied Het MBS van het EESC en het CvdR is van toepassing op: • alle personeelsmedewerkers van het EESC en het CvdR (ongeveer 1 300 mensen); • de contractanten die ruimte in onze gebouwen gebruiken: zij worden op de hoogte gehouden van onze milieu-inspanningen; • de leden van het EESC en het CvdR: zij worden op de hoogte gehouden van initiatieven en activiteiten die in het kader van EMAS worden georganiseerd, maar zijn niet verplicht eraan deel te nemen. Het EESC en het CvdR hebben in Brussel zes gebouwen onder gezamenlijk beheer, alsook gezamenlijke diensten voor vertaling en logistiek (infrastructuur, veiligheid, IT, bedrijfscatering en drukkerij). Het gaat daarbij om gebouwen in de Europese wijk van Brussel. Onderstaande door het EESC en het CvdR in Brussel gebruikte vijf gebouwen vallen onder het toepassingsgebied van het MBS: Aantal personen met kantoorruimte in dit gebouw 2013
Bruto Bovengrondse opper-vlakte - m² -
Bruto Ondergrondse opper-vlakte - m² -
Opper-vlakte parkeergarage (netto) - m² -
JDE-gebouw
36 379
15 284
10 167
304
535
Belliardstraat 99-101
BvS-gebouw
20 566
9 925
5 358
206
499
Montoyerstraat 92-102
B68-gebouw
7 305
1 322
687
32
226
Belliardstraat 68
TRE-gebouw
6 091
2 108
1 143
44
144
Trierstraat 74
REM-gebouw
2 325
371
-
-
64
72 666
29 010
17 355
586
1468
Gebouw
TOTAL
Aantal parkeerplaatsen
Adres
Belliardstraat 93 Gegevens april 2013
Het totale aantal personen met kantoorruimte in die gebouwen (gegevens: april 2013) omvat ook contractanten en bestaat voor een deel uit leden van het EESC en het CvdR die in hun respectieve gebouwen over kantoorruimte beschikken. Er is nog een zesde gebouw, het VMA-gebouw (Van Maerlant-gebouw, van Maerlantstraat 2, Brussel), dat het EESC en het CvdR samen met de Commissie gebruiken (de Commissie is er eigenaar van). Dit gebouw, dat ook over een kantoortuin beschikt, valt niet onder het toepassingsgebied van het MBS. Zolang de Commissie geen andere procedures oplegt, moeten de personeelsmedewerkers en leden van het EESC en het CvdR die er kantoorruimte hebben (229 mensen), die van ons toepassen.
Terugblik Het hoofdgebouw, de administratie en de vergaderzalen van het EESC en het CvdR bevonden zich tot juni 2004 in de Brusselse binnenstad (Ravensteinstraat 2). Na meerdere elkaar opvolgende uitbreidingen van de EU werd dit gebouw echter te klein voor beide comités en is besloten om naar de Europese wijk te verhuizen, naar de nieuwe gebouwen rond Belliardstraat 99-101.
Milieuverklaring 2014 |
8
© Bureaux d’architecture Atelier Paul Noel sprl - Art & Build s.a.
Het JDE-gebouw is overgenomen van het Europees Parlement en volledig gerenoveerd. Door die renovatie kon worden gezorgd voor een harmonische overgang van het naast het gebouw gelegen Leopoldpark en de drukke Belliardstraat aan de noordelijke gevel: er is een dubbelbeglaasde voorkant gemaakt met een hoogte van 40 meter en een lengte van 100 meter. In de ruimte tussen het dubbele glas zijn 1800 bamboeplanten geplaatst als efficiënte en milieuvriendelijke bescherming tegen de vervuiling en de geluidshinder van het verkeer. Die dubbele beglazing werkt isolerend, zodat er ook op energie wordt bespaard.
Jacques Delorsgebouw (JDE), Belliardstraat 99101 1040 Brussel
JDE-gebouw, thermische en akoestische bescherming
Ook het BvS-gebouw, dat van de jaren negentig dateert, is (in 2000) overgenomen van het Europees Parlement, waarna het een aanzienlijke opknapbeurt heeft gekregen. Ook het BvS-gebouw, dat van de jaren negentig dateert, is (in 2000) overgenomen van het Europees Parlement, waarna het een aanzienlijke opknapbeurt heeft gekregen. Het B68-gebouw dateert van de jaren zeventig en is in 2002 overgenomen van de Commissie. Sindsdien is het ingrijpend gerenoveerd. Het TRE-gebouw, dat eveneens van het begin van de jaren negentig dateert, werd door het tijdschrift "Trends" in 1994 uitgeroepen tot Gebouw van het Jaar. Ook heeft het een prijs gekregen van de Fédération belge de l'Urbanisme. Het is in 2004 overgenomen van de EVA (Europese Vrijhandelsassociatie), waarna het ingrijpend is gerenoveerd.
9
| Milieuverklaring 2014
JDE-voorgevel, detail van de dubbelwandige gevel en de bamboeplanten
Activiteiten Al deze gebouwen bestaan voornamelijk uit kantoorruimten, vergader- en conferentiezalen. Ook is er plaats voor een drukkerij, copyshop, cafetaria, computers, sportbeoefening, afvalberging, medische diensten, bibliotheek en technische apparatuur. Daarenboven omvat het gebouwenpark kleine groene, onbebouwde ruimtes en groene daken. In het JDE-gebouw is er verder ook nog een krantenkiosk en een reisbureau die buiten het toepassingsgebied van het MBS vallen, omdat die door externe bedrijven worden geëxploiteerd. Wél worden die externe bedrijven op de hoogte gehouden van de procedures van het MBS van beide comités en wordt hen gevraagd om die toe te passen. De politieke activiteiten van de leden van het EESC en het CvdR worden in het MBS buiten beschouwing gelaten, omdat de leden daarin geen beperkingen mogen worden opgelegd: hun onafhankelijkheid tijdens advieswerkzaamheden moet gevrijwaard blijven. Immers, de maatstaf “milieubescherming” is slechts een van de criteria die door de leden worden gehanteerd. Voor de personeelsmedewerkers en alle andere functionarissen van de instelling geldt dat alleen de niet-politieke aspecten van hun dagelijkse bezigheden in aanmerking worden genomen. Verder ontvangen beide comités dagelijks, meestal in het JDEgebouw, gemiddeld 200 bezoekers (groepen studenten, deelnemers aan de Open Dagen, contractanten enz.)..
Vergaderzaal in het JDE-gebouw
Milieuverklaring 2014 |
10
Personeelsmedewerkers per comité
2008
2009
2010
2011
2012
2013
CvdR
549
568
580
585
588
563
EESC
789
812
809
806
810
772
Bron: administratieve diensten van het EESC en het CvdR. De cijfermatige gegevens voor beide comités komen overeen met de situatie op 1 oktober van ieder jaar (personeelsmedewerkers in actieve dienst). Hoe deze personeelsmedewerkers over alle gebouwen zijn verdeeld, wordt pas sinds 2010 geïnventariseerd.
De personeelsmedewerkers zijn onderverdeeld in de volgende categorieën: ambtenaren, tijdelijke functionarissen, arbeidscontractanten, gedetacheerde nationale deskundigen, raadgevend arts, stagiairs.
Aantal leden van het EESC en het CvdR
Sinds 2008
Sinds 2013
CvdR
344
353
EESC
344
353
Bron: Verdragen van de Europese Unie.
2.2 Organisatiestructuur van EMAS De organisatiestructuur van EMAS ziet er voor beide comités als volgt uit: 1. het directiecomité van EMAS 2. de EMAS-projectbeheerder 3. het EMAS-team
Het directiecomité van EMAS Het directiecomité van EMAS is een orgaan dat het bestuur van het EESC en van het CvdR vertegenwoordigt. De leden ervan zijn verantwoordelijk voor het toezicht op en de goede werking van het MBS. Tegen die achtergrond nemen zij de voornaamste besluiten over de toewijzing van middelen en fungeren zij als referentie voor de toepassing van de best beschikbare methoden (best practices). Samenstelling: EESC
CvdR
Secretaris-generaal
Secretaris-generaal
Kabinetschef van de secretaris-generaal
Kabinetschef van de secretaris-generaal
Adjunct-secretaris-generaal (directoraat Advieswerkzaamheden)
Directeur van de Vertaaldienst
Directeur Personeel en interne diensten
Directeur van het directoraat Advieswerkzaamheden
Vertegenwoordiger van het personeelscomité
Directeur van de Administratie Vertegenwoordiger van het personeelscomité
De EMAS-projectbeheerder De beheerder van het EMAS-project is verantwoordelijk voor de toepassing van het MBS volgens de geldende EMAS-criteria.
11
| Milieuverklaring 2014
De projectbeheerder gaat met name over: • de documentatie: procedures, werkinstructies en overige documenten • de voor de voortdurende verbetering van activiteiten en prestaties benodigde informatie: auditverslagen, niet-conform-attesten, suggesties voor verbeteringen, verslagen van milieuongelukken, indicatoren enz. • de coördinatie van het project in alle directoraten • de organisatie van campagnes om iedereen van het belang van milieubescherming te doordringen • de organisatie van beoordelingen door de directie • de uitwerking van voorstellen voor milieudoelstellingen en de follow-up daarvan • de organisatie van interne milieu-audits • de opstelling en bijwerking van de Milieuverklaring. Welkomstpagina van de EMAS-intranetsite van het CvdR en het EESC
Er is een intranetsite in het leven geroepen om EMAS meer bekendheid te geven bij het personeel en de leden. Op het menu: het laatste nieuws, voorlichting, uitleg over het MBS, de lijst van EMAS-contactpunten, de milieuresultaten, officiële documenten (procedures, milieubeleid enz.), maatregelen die de Comités al hebben genomen en tips voor dagelijks milieuvriendelijk gedrag.
Ons EMAS-team Het EMAS-team: vijftig “contactpunten” van EMAS verspreiden milieunieuws rechtstreeks onder hun collega’s en zamelen eventuele suggesties bij hen in
De leden van het EMAS-team zijn verantwoordelijk voor de dagelijkse toepassing van het MBS en fungeren als contactpersonen voor communicatie en voorlichtingscampagnes. Het EMASteam is samengesteld uit een vijftigtal personeelsmedewerkers uit alle directoraten.
Milieuverklaring 2014 |
12
3. Milieuresultaten en -indicatoren Hier wordt gedoeld op de milieuresultaten in het kader van ons actieplan. Het actieplan voor 2009-2012 telde tien doelstellingen: 1. Milieuwetgeving4 2. Gasverbruik 3. Stroomverbruik 4. Papier voor publicaties 5. Papier voor kantoorgebruik 6. Groene aankopen 7. Dienstauto’s 8. Voorlichting van het personeel 9. Afvalvermindering 10. Afvalscheiding In het actieplan voor 2012-2015 zijn daaraan twee doelstellingen toegevoegd: 11. Waterverbruik 12. Voeding Daar is in 2013 nog één doelstelling bijgekomen: 13. Milieueffect van conferenties gevolgd door nog twee doelstellingen in 2014:: 14. Mobiliteit 15. Biodiversiteit
3.1 Gasverbruik Doelstelling: vermindering van het gasverbruik in alle gebouwen met 5% per persoon in de periode van 2012 tot 2014 (referentiejaar: 2011). Verbruik: gas wordt uitsluitend verbruikt voor de verwarming van vier gebouwen. Toelichting bij de gegevens • De door de Eenheid Infrastructuur verstrekte gegevens zijn gebaseerd op de facturen van de gasleverancier. • Er zijn maar drie gebouwen in aanmerking genomen bij de berekening van het gasverbruik van beide comités: • De volgende gebouwen zijn buiten beschouwing gelaten: • Het TRE-gebouw dat over een elektrisch verwarmingssysteem beschikt; • Het REM-gebouw, omdat de oppervlakte ervan zo klein is dat de gasleverancier niet stelselmatig en regelmatig de gasmeter kan opnemen. Er zijn sinds eind 2013 al wel metingen verricht, maar nog onvoldoende om vergelijking mogelijk te maken. • Voor de weerscorrectie “dagtemperatuur 18:18”5 wordt gekeken naar de temperatuur op iedere dag van het onderzochte jaar. De bedoeling daarvan is om de invloed van weersomstandigheden uit de cijfers te halen. Zo zal het energieverbruik oplopen in een [4] Afgerond sinds 2012, omdat die onverkort wordt nageleefd [5] Tot dusverre is in de Milieuverklaringen steeds uitgegaan van een weerscorrectie “dagtemperatuur 15:15”. Voor onderhavige Milieuverklaring 2014 (gegevens over 2013) is gebruik gemaakt van dezelfde bruto gegevens, maar dan met een weerscorrectie “dagtemperatuur 18:18”: die weerscorrectie geeft beter de buitentemperatuur weer waarbij de verwarming van de gebouwen moet worden aangezet
13
| Milieuverklaring 2014
uitzonderlijk koude winter, ook al zijn er nieuwe isolatiemaatregelen genomen. Door het begrip “dagtemperatuur” in te voeren, kan de invloed van isolatiemaatregelen op het energieverbruik worden vastgesteld. • Voor het gasverbruik “per persoon” wordt uitgegaan van het aantal personeelsmedewerkers met kantoorruimte dat in maart 20106 (1421), in april 2011 (1445), in april 2012 (1469) en in april 2013 (1468) werd geteld.
Jaarlijks gasverbruik
Total voor 3 gebouwen
Weerscorrectie 18:18 Totaal voor drie gebouwen - per persoon kWu/weerscorrectie/pers
Indicator: kilowattuur/ dagtemperatuur 18:18 per persoon en per jaar en voor drie gebouwen (het JDE-, het BvS- en het B68-gebouw)
3,00
-51 %
2,50
-28 %
2,00
-9 %
1,50 1,00
2,61
2,06
1,94
1,78
1,40
1,28
2008
2009
2010
2011
2012
2013
0,50 0,00
Analyse van de resultaten 51 % minder gasverbruik sinds 2008 Tussen 2008 en 2013 is het gasverbruik per persoon met 51% afgenomen. Die vermindering
Warmte-isolatie van de verwarmingsinstallaties in meerdere gebouwen
Isolatie van de koud-medium leidingen
Renovatie van een voetgangersbrug tussen de gebouwen
[6] De gegevens over 2010 worden gebruikt voor de jaren 2008, 2009 en 2010, omdat er vóór maart 2010 geen precieze cijfers beschikbaar waren
Milieuverklaring 2014 |
14
verliep geleidelijk in de loop van de afgelopen zes jaar, maar kwam in 2013 uit op 9%. Het doel om het gasverbruik (t.o.v. 2011) met 5% te verminderen, is dus ruimschoots bereikt: de uiteindelijke verbruiksvermindering (t.o.v. 2011) beliep in 2013 niet minder dan 28%. Maatregelen waaraan dit resultaat te danken is De besparingen zijn vooral te danken aan de ingenieurs die erin zijn geslaagd om maatregelen voor een optimaal gebruik van de verwarmingsinstallaties te bedenken en in praktijk te brengen. Zo is de tijdschakeling van de verwarmingsinstallaties voor alle gebouwen geoptimaliseerd, met name in het JDE-gebouw waar voor de tijdschakeling rekening wordt gehouden met de eventuele bezetting van de grote vergader-/conferentiezalen. Dankzij recente aanpassingen sluit de temperatuur van de ingeblazen lucht zo dicht mogelijk aan bij de variaties in de buitentemperatuur. Al die maatregelen, evenals andere waarnaar nog onderzoek wordt gedaan, staan in de tabel “Omschrijving van de significante milieuaspecten en milieueffecten van de milieudoelstellingen” (zie 4.2). De daling van het gasverbruik is ingezet in 2008. Vooral in het JDE-gebouw (- 58%) en het B68gebouw (- 66%) wordt veel minder gas verbruikt. De daling van het gasverbruik is minder groot in het BvS-gebouw (- 11%). De verwarmingsinstallaties verschillen erg van gebouw tot gebouw. Een “statische” vorm van verwarming (radiatoren), zoals dat van het BvS-gebouw, biedt minder technische optimaliseringsmogelijkheden dan een “dynamisch” systeem (HVAC en ventilo-convector), zoals dat van het JDE- en het B68-gebouw. Er wordt momenteel gewerkt aan andere maatregelen, zoals het vervangen van de ramen.
Extra radiatoren in de koudste kantoren maken dat er minder verwarming nodig is vanuit de installaties voor de algemene verwarming van het gebouw
In het JDE-gebouw en het BvS-gebouw is vastgesteld dat de temperatuur in sommige kantoren beneden de normale waarden lag. In die kantoren zijn meer warmtebronnen (ofwel een grotere radiator ofwel een extra elektrische kachel) aangebracht. Door deze maatregel kan de algemene verwarming - op nachten of in weekenden dat het vriest - worden uitgezet of kan het aanzetten ervan worden uitgesteld. De reden daarvoor is dat bedoelde kantoorruimtes - die thans immers beter zijn uitgerust - kort voor de aankomst van de gebruikers ervan kunnen worden opgewarmd.
Er worden nieuwe ramen geïnstalleerd in het BvS-gebouw
Het verwarmingssysteem in het BvS-gebouw is duidelijk veel energiezuiniger per m² dan die van beide andere gebouwen. De verklaring daarvoor ligt in het soort ventilering dat in het JDE- en het B68-gebouw wordt toegepast, waarbij veel meer lucht wordt rondgeblazen: al die lucht wordt ververst en moet dus ook weer worden verwarmd. Indien financieel haalbaar, zou het verstandig zijn om de lucht in de gebouwen voortaan met behulp van hoogwaardige filters te verversen. Door die filters zou er minder koude buitenlucht binnenkomen en zou er dus ook minder lucht behoeven te worden verwarmd.
15
| Milieuverklaring 2014
3.2 Waterverbruik Doelstelling: vermindering van het waterverbruik per persoon met 5% in de periode van 2012 tot 2014 (referentiejaar: 2011). Verbruik: water wordt voornamelijk verbruikt in de keukens en de toiletten en voor de reiniging van de gebouwen, de bevochtiging van de lucht en het begieten van de binnenplanten. De comités maken alleen gebruik van stedelijk leidingwater.
Toelichting bij de gegevens De gegevens zijn verstrekt door de Eenheid Infrastructuur op basis van de facturen van het waterbedrijf in de periode van 2009 tot 2011 en de standen van de watermeters voor 2012 en 2013. De gegevens op de facturen bestrijken erg uiteenlopende perioden. De cijfers voor de jaren 2009, 2010 en 2011 zijn dan ook een extrapolatie over een jaar7. Daarom moeten de gegevens voor de eerst drie jaar met voorbehoud worden geanalyseerd.
Jaarlijks waterverbruik
Indicator: waterverbruik per jaar en per persoon, uitgedrukt in m³, voor alle vijf gebouwen
Total voor 5 gebouwen
Totaal vor 5 gebouwen - per persoon 25,00
-38 %
m³/pers
20,00
-30 % -12 %
15,00 10,00
19,50
19,47
17,30
13,86
12,14
2009
2010
2011
2012
2013
5,00 0,00
Analyse van de resultaten -38% sinds 2009 Tussen 2009 en 2013 is het waterverbruik per persoon met 38% verminderd. Die vermindering verliep geleidelijk in de loop van de afgelopen vijf jaar, maar kwam in 2013 uit op 12 %. De doelstelling om het waterverbruik (t.o.v. 2011) met 5% te verminderen, is dus ruimschoots bereikt: de uiteindelijke verbruiksvermindering (t.o.v. 2011) beliep in 2013 niet minder dan 30%. Verbeteringen Er zijn doortastende maatregelen genomen om het risico op weglekkend water minder groot te maken. Doordat het personeel hierop attent is gemaakt, worden lekkages vaker onmiddellijk gemeld bij de technische diensten. Bovendien wordt gezorgd voor het herstel van beschadigde omhulsels en worden er in de risicozones (toiletten en keukenhoeken) regelmatig controles gehouden.
Lekkages: op stickers in de toiletten wordt het personeel gevraagd om bij een lekkage de technische dienst te waarschuwen
De luchtbevochtiging in de kantoorruimtes wordt inmiddels beter afgestemd op de [7] De gegevens in de grafiek “Waterverbruik per jaar en per persoon” zijn enigszins aangepast in vergelijking met de vorige Milieuverklaring, omdat daarin bij de telling van het aantal dagen (om, in weerwil van de erg uiteenlopende factureringsperioden, toch volledige jaren te rekenen) een foutje was geslopen
Milieuverklaring 2014 |
16
werk- en gebruikstijden van de gebouwen. Bij het begieten van de grote bamboeplanten in de voorgevel van het JDE-gebouw wordt zuiniger met water omgegaan. Nog een mogelijke verbetering in de toekomst zou zijn dat er automatische watermelders worden geplaatst op plekken waar visuele controle onmogelijk is (bv. in de schachten van de liften).
3.3 Stroomverbruik Doelstelling: vermindering van het stroomverbruik in alle gebouwen met 5% per persoon in de periode van 2012 tot 2014 (referentiejaar: 2011).
Stroomverbruik Er is vooral stroom nodig voor de verlichting, de liften, de airconditioning, de computers, de printers en andere elektrische apparaten, en voor de verwarming van het TRE-gebouw. Sinds 2009 verbruiken de comités uitsluitend groene stroom.
Toelichting bij de gegevens • De door de Eenheid Infrastructuur verstrekte gegevens zijn gebaseerd op de facturen van de stroomleverancier. • De horizontale blauwe streep bevindt zich op de hoogte van bovengenoemd streefcijfer. • Voor het stroomverbruik “per persoon” wordt uitgegaan van het aantal personeelsmedewerkers met kantoorruimte dat in maart 20108 (1421), in april 2011 (1445), in april 2012 (1469) en in april 2013 (1468) werd geteld).
Jaarlijks stroomverbruik
kWu/pers
9000
-21 %
7500
Indicator: kilowattuur per persoon in alle vijf gebouwen
Total voor 5 gebouwen
Totaal voor 5 gebouwen - per persoon
-6 %
-1 %
6000 4500 3000
7.665
6,898
6.854
6.474
6.107
6.064
2008
2009
2010
2011
2012
2013
1500 0,00
Analyse van de resultaten -21 % sinds 2008 Tussen 2008 en 2013 is het stroomverbruik per persoon met 21% verminderd. Die vermindering vertoonde de afgelopen zes jaar een geleidelijke tendens, die in 2013 is uitgekomen op 1%. De doelstelling om het stroomverbruik (t.o.v. 2011) met 5% te verminderen, is dus bereikt en enigszins overschreden: de uiteindelijke verbruiksvermindering (t.o.v. 2011) beliep in 2013 6%.
[8] De gegevens voor 2010 worden gebruikt voor de jaren 2008, 2009 en 2010, omdat er vóór maart 2010 geen precieze cijfers beschikbaar waren
17
| Milieuverklaring 2014
Maatregelen waaraan dit resultaat te danken is Dit goede resultaat is, net als bij het gasverbruik, vooral te danken aan de ingenieurs, die sinds 2008 hebben uitgezocht hoe de technische installaties beter konden worden afgesteld voor een optimaal gebruik ervan. De aanpassingen die zijn doorgevoerd, staan in de tabel “Omschrijving van de significante milieuaspecten en milieueffecten van de milieudoelstellingen” (zie 4.2) en hebben betrekking op: • het soort verlichting (renovatie, spaarlampen, afstelling van de lichtsterkte) • de tijdschakeling van de verlichting • de geleidelijke modernisering van de liften • het optimale gebruik van technische en kantoorapparatuur (boilers, printers, pc’s, voorlichting van het personeel) • het optimale gebruik van de verkoelinginstallaties (en de verwarmingsinstallaties) • de tijdschakeling van het verkoelingsysteem in de zomer. Sinds 2013 wordt de tijdschakeling voor de ventilering van de grote vergaderzalen beter afgestemd op het echte gebruik van die zalen.
Door het free chillingsysteem kan frisse buitenlucht voor de verkoeling van de computerlokalen (die dag en nacht fris moeten blijven) worden gebruikt. Zo wordt bespaard op de kosten voor airconditioning
In het JDE-gebouw en het BvS-gebouw is vastgesteld dat de temperatuur in sommige kantoren beneden de normale waarden lag. In die kantoren zijn meer warmtebronnen (ofwel een grotere radiator ofwel een extra elektrische kachel) aangebracht. Door deze maatregel kan de algemene verwarming - op nachten of in weekenden dat het vriest - worden uitgezet of kan het aanzetten ervan worden uitgesteld, omdat bedoelde kantoorruimten - die immers thans beter zijn uitgerust - kort voor de aankomst van de gebruikers ervan kunnen worden opgewarmd. Sinds 2011 worden de liften in het JDE-gebouw en het BvS-gebouw geleidelijk gerenoveerd. Daarin zijn inmiddels systemen voor de terugwinning van energie aangebracht waardoor een lift minder energie gaat verbruiken. Dit verminderingspercentage kan oplopen tot 30%.
Tractietoestel van een lift
Systeem voor de terugwinning van energie
Milieuverklaring 2014 |
18
Er zijn nog andere maatregelen waar onderzoek naar wordt gedaan en die bedoeld zijn om het stroomverbruik nog verder terug te dringen. Deze maatregelen staan ook in de tabel“Omschrijving van de significante milieuaspecten en milieueffecten van de milieudoelstellingen” (zie 4.2). Tussen 2008 en 2013 is het stroomverbruik in alle gebouwen afgenomen, maar vooral in het JDE-gebouw en het B68-gebouw (telkens met 30%). In technisch opzicht verschillen de vijf gebouwen sterk van elkaar. Die verschillen houden verband met de aard van de daarin plaatsvindende bezigheden, de ouderdom van de installaties en het geboden gebruikscomfort. In het grootste gebouw (het JDE-gebouw) bevinden zich bijvoorbeeld de kantine, de drukkerij en een groot aantal vergader- en conferentiezalen. Die voorzieningen “verslinden” uiteraard meer energie dan gewone kantoorruimtes. Het BvS-gebouw, dat het op één na grootste gebouw is, heeft geen airconditioning, wat verklaart waarom daar per persoon en per m² veel minder stroom wordt verbruikt dan in de andere gebouwen. Het TRE-gebouw, dat elektrisch wordt verwarmd, is gevoelig voor weersomstandigheden. Zonnepanelen op het dak van het B68-gebouw en het JDE-gebouw
Productie van hernieuwbare energie:
Op de daken van het JDE-gebouw en het B68-gebouw zijn in de zomer van 2010 zonnepanelen (150m²) geplaatst. De jaarlijkse productie in de eerste vier volledige jaren na de installatie ervan bedroeg ongeveer 13 megawattuur, ofwel ongeveer 0,15% van het totale stroomverbruik van beide comités. In het eerste halfjaar van 2013 stelde de stroomproductie erg teleur, omdat de zon toen nauwelijks geschenen heeft ... Sinds 2009 verbruiken de comités uitsluitend groene stroom.
Jaarlijkse productie van zonnepanelen 16.000 14.000
13.489
13.104
12.814
2011
2012
2013
12.000 kwu
10.000 8.000 6.000
5.120
4.000 2.000 0 2010
19
| Milieuverklaring 2014
3.4 Papierverbruik Papier wordt in beide comités op twee heel verschillende manieren "geconsumeerd": • als kantoorpapier: Hier gaat het om gerecycleerde A4-bladen van 80 gr die door de personeelsmedewerkers voor hun eigen of de netwerkprinters worden gebruikt. • als papier voor publicaties: Hier gaat het om allerlei soorten papier die alleen door de eenheid Drukkerij worden gebruikt om kopies9 van vergaderstukken en documentatiemappen te maken. Men denke bij dat laatste aan brochures, boeken, posters, wenskaarten en visitekaartjes e.d., die meestal in kleurendruk en op speciaal papier worden uitgebracht.
Kantoorpapier Doelstelling: het in 2013 vastgelegde streefcijfer is dat het verbruik van kantoorpapier tussen 2013 en 2015 (t.o.v. 2012) met 10% wordt verminderd. Indicator: het aantal bladen papier dat een personeelsmedewerker per dag print
Papierverbruik in de kantoren
2009 2010
45
2011
41
2012
Bladen/ per dag/ per medewerker
40
2013
35 30
29 30
20
20 21 21
20
10
10
27 23
22
15
14 13
14
14 13
21
19
17
15
15
26
24
24
25
21 21 20
20 16 17
17 12
10 7
6
5 0 JDE
BvS
B68
TRE
REM
VMA
Geliddeld
Analyse van de resultaten Grote daling in 2013 Gemiddeld zijn de personeelsmedewerkers in de periode van 2009 tot 2013 per dag 15 bladen kantoorpapier minder gaan gebruiken (van 27 naar 12 bladen): een daling van 55%. In de periode van 2012 tot 2013 beliep de daling 39% (van 19,67 naar 11,95 bladen per personeelsmedewerker per dag). De verklaring voor dit opmerkelijke resultaat is dat voor dit percentage is uitgegaan van de gekochte hoeveelheid papier en niet van het reële verbruik ervan. Het in 2013 verbruikte papier is zonder twijfel voor een deel in 2012 aangekocht. Genomen maatregelen Er zijn vanaf 2009 communicatie- en voorlichtingscampagnes gevoerd om de personeelsmedewerkers ertoe aan te sporen om documenten alleen te printen als dat echt nodig is en om dit dan dubbelzijdig of twee pagina’s per blad te doen. Verder bedrukken alle netwerkprinters inmiddels standaard dubbelzijdig.
[9] Op kringlooppapier van A4-formaat en 80 gr dat zwart-wit en dubbelzijdig wordt bedrukt
Milieuverklaring 2014 |
20
Een werkgroep voor de vermindering van het papierverbruik staat aan de wieg van meerdere maatregelen, zoals: • de optimalisering van elektronische werkprocedés om parallelle papierproducties te voorkomen • de zoektocht naar mogelijkheden om bepaalde voorraden papier waarop niet meer geprint kan worden, opnieuw te gebruiken (zoals bladen met een verouderd briefhoofd of door de netwerkprinters geproduceerde voorbladen).
Papier voor publicaties Doelstelling: rationalisering van het verbruik van papier voor publicaties en voor de documentatiemappen van de leden op vergaderingen.
Inzameling van voorbladen (van netwerkprinters) voor hergebruik als kladpapier of voor scholen
Een streefcijfer voor verbruiksvermindering zou in dit geval weinig zin hebben, omdat de hoeveelheid voor publicaties verbruikt papier sterk afhangt van de communicatieprogramma’s van de comités.
Aankoop van papier voor publicaties
2009 2010
160
157
2011 2012
140
141
140
Indicator: jaarlijks aangekochte hoeveelheid papier voor publicaties, in ton en per soort papier
2013 117
120
120
In ton
100 76
80 64
60 46 40
55 39 27
36 34
32 30 30
38
43
20
29 29 12
2 2
0 A4-100% Kringlooppapier Copyshop
Halfmat gelaagd 100% Kringlooppapier
2 1 Niet-gelaagd xerografisch papier TCF
Halfmat gelaagd papier ECF
8
16
11
6 7
Glanzend gelaagd papier ECF
Totaal
Analyse van de resultaten Uit de variabele cijfers voor deze indicator valt geen trend af te leiden. Om een beeld van de ontwikkelingen op dit gebied te verkrijgen, zou deze indicator een paar jaar lang moeten worden gevolgd: dan alleen kan daaruit een trend worden afgelezen. Bovendien wordt met deze indicator gemeten hoeveel papier er is aangekocht en niet hoeveel papier is verbruikt. Het verschil heeft te maken met de voorraad die van jaar tot jaar enorm kan variëren. Daar komt nog bij dat het verbruik sterk wordt beïnvloed door de politieke activiteiten van beide comités, die resulteren in meer of minder uitgebrachte adviezen. Genomen maatregelen Om het gebruik van papier voor publicaties te rationaliseren, zijn er vanaf 2010 meerdere maatregelen genomen: er wordt bijgehouden hoeveel papier per papiersoort (kringlooppapier, witgemaakt papier, chloorvrij papier) wordt gebruikt; met de documentatiemappen die op bijeenkomsten (zittingen, afdelingsvergaderingen, commissievergaderingen enz.) aan de leden worden uitgedeeld, wordt efficiënter omgesprongen; en er wordt geprobeerd om “interne gebruikers” ertoe te brengen om minder grote hoeveelheden door de drukkerij te laten drukken en te voorkomen dat documenten opnieuw moeten worden gedrukt omdat op de valreep nog fouten worden ontdekt. Ook wordt nagedacht over manieren om de hoeveelheid externe
21
| Milieuverklaring 2014
publicaties (van het reclamesoort) te verminderen die voor het personeel en leden in het algemeen zijn bestemd (en die dus niet op naam worden verstuurd) en daardoor meer papierafval opleveren. Vermindering van het aantal aan alle personeelsmedewerkers uitgedeelde publicaties: de 1 300 personeelsmedewerkers krijgen niet langer een exemplaar van het personeelsblad en andere publicaties opgestuurd. In plaats daarvan staan er nu uitstallingen met deze publicaties op plaatsen waar veel mensen langskomen. Bovendien staan deze publicaties meestal ook op het internet. Door deze maatregelen kon flink worden gesnoeid in de oplage van deze publicaties, wat een vermindering van de papierafvalberg tot gevolg heeft gehad.
Uitstallingen met zelfbediening op druk bezochte plaatsen: publicaties voor de personeelsmedewerkers worden niet langer stelselmatig uitgedeeld
Meer kringlooppapier voor publicaties In 2009 was 41% van al het voor publicaties aangekochte papier kringlooppapier (en de rest: chloorvrij wit papier, gechloreerd en witgemaakt papier en glanzend papier). In 2013 beloopt het percentage van kringlooppapier 64%. Dat percentage is wel lager dan in 2012. De verklaring daarvoor is dat vergaderstukken steeds minder vaak worden geprint (en dat is wat nu juist in A4-kringlooppapier wordt gedaan), terwijl de aangekochte hoeveelheden van andere soorten papier nagenoeg ongewijzigd zijn gebleven.
Percentage (t.o.v. het totale gewicht) van kringlooppapier voor publicaties 80% 71%
70%
64%
60%
55%
50% 40%
41%
46%
2009 2010 2011 2012
30%
2013
20% 10% 0% Gerecycleerd totaal
Kringlooppapier voor alle brochures: de brochures van beide comités worden inmiddels op kringlooppapier (in plaats van op nieuw vervaardigd papier) gedrukt, zonder dat die brochures daardoor minder mooi zijn geworden en zonder dat de drukkerij daardoor technisch in de problemen is geraakt. Als niet aan het gebruik van nieuw vervaardigd papier (bv. voor omslagen) valt te ontkomen, dan is dat in de regel gemaakt van pulp dat gebleekt is volgens een ECF (elementary chlorine free)- of een TCF(totally chlorine free)-procedé.
Van kringlooppapier vervaardigde brochures
Extern geproduceerd drukwerk Drukwerk kan afkomstig zijn van onze eigen drukkerijen, maar ook van drukkerijen buiten de comités. Extern geproduceerd drukwerk wordt onder kwalitatieve en kwantitatieve controle gehouden. Door de jaren heen is de hoeveelheid extern geproduceerd drukwerk aan het afnemen (-65% van 2009 tot 2013), behalve in 2011, het jaar waarin een bijzondere publicatie is verzorgd.
Milieuverklaring 2014 |
22
In ton
Extern gedrukte publicaties 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
38,36
16,27
14,83
11,98 5,70
2009
2010
2011
2012
2013
3.5 Afvalberg Doelstelling: vermindering van de afvalberg tussen 2013 en 2014 met 5 % (t.o.v. 2012) en kwalitatieve verbetering van de afvalscheiding.
Toelichting bij de gegevens: • De kwantitatieve gegevens zijn verstrekt door het bedrijf dat verantwoordelijk is voor het afvalbeheer in de comités. • De gegevens voor 2010 lopen van april tot december en hebben betrekking op alle gebouwen behalve het VMA-gebouw. • Vanaf 2011 hebben de gegevens betrekking op het gehele kalenderjaar en alle gebouwen, met inbegrip van het VMA-gebouw. • Voor organisch afval lopen de gegevens over 2010 slechts van augustus tot december, omdat pas in augustus van dat jaar met het gescheiden inzamelen van dit soort afval is begonnen. Sinds 2011 zijn de gegevens beschikbaar op jaarbasis. Indicator: gewicht per jaar, per soort afval en per persoon
Afval2010 - 2013: kg/per jaar/per persoon 350 2010
300
2011
kg/ per persoon
250 2010
200 2013
150 100
2013 2012
2011
2012
2010
2011
2012 2013
50 0
Restafval
2010 2011 2012 2013
2010 2011 2012 2013
2012 2013 2010 2011
PMC
Glas
Organisch afval
Papier Karton
2011 2012 2013
Gevaarlijk afval
Totaal
Type de poubelle
Het streefcijfer is niet bereikt: + 6% • Tussen 2012 en 2013 is de per persoon en per jaar gegeneerde totale hoeveelheid afval met 6% toegenomen. • De hoeveelheid restafval is in die tijd met 11% toegenomen. De verklaring daarvoor is dat - erg zwaar - bouwafval (raamwerken, wanden enz.) sinds 2013 in onze statistieken
23
| Milieuverklaring 2014
wordt ingedeeld als restafval. Bovendien is in 2013 veel verouderd meubilair aan een liefdadigheidsorganisatie gegeven om opnieuw te worden gebruikt. • Er zijn in 2013 oude archieven weggedaan. Desondanks was er maar één procent méér papierafval. • De hoeveelheid PMC-afval is stabiel gebleven. • De hoeveelheid glasafval is met 34% toegenomen. De verklaring daarvoor is dat flessen met statiegeld sinds 2013 ook in de statistieken worden opgenomen. • De hoeveelheid organisch afval is met 2% verminderd, waaraan de acties tegen voedselverspilling niet vreemd zijn. • In 2013 was 2% van al het afval gevaarlijk (in 2012 was dat nog 2,5%). Inzameling van afval • Het afval wordt normaliter opgehaald met een vrachtwagen van een officieel ophaalbedrijf. • Gevaarlijk afval wordt voor iedere betrokken dienst apart opgehaald. Tot het gevaarlijke afval dat in de comités wordt ingezameld, worden gerekend: afgedankte elektrische of elektronische apparaten (die maken de hoofdmoot uit van al het gevaarlijke afval), de naalden die door de medische diensten worden gebruikt, de inktpatronen en kleurstoffen die voor de printers worden gebruikt, tl-buizen en andere gloeilampen, de oliën die door de schoonmaakdiensten van de gebouwen worden gebruikt, afval van de drukkerij (vuile doeken/inkt/vervuild water), lege verfblikken enz. • Voedselresten (dus: organisch afval) worden sinds augustus 2010 afzonderlijk opgehaald en daarna omgezet in biogas. Maatregelen om de afvalberg te verkleinen
Hergebruik van papier:de drukkerij maakt van papiercoupures notitieblokken
Posters tegen voedselverspilling: in de kantine wordt iedereen aangemoedigd om voedselverspilling tegen te gaan door om "aangepaste" porties te vragen
Milieuverklaring 2014 |
Beide comités nemen elk jaar deel aan de Europese week van afvalvermindering. Het thema van deze Europese week was in 2011 en in 2013: voedselverspilling, in 2012 was dat: rationeel papierverbruik. De comités nemen ook nog andere maatregelen om hun afvalbeheer te verbeteren. Zo wordt er sinds 2008 - dankzij samenwerking met het cateringbedrijf - 33% minder afval geproduceerd in de vorm van wegwerpbordjes en -bestek. Verder zijn er samen met de contractant al diverse maatregelen genomen om voedselverspilling tegen te gaan. Daarbij ging het met name om het inkoopsysteem, de voorraadvorming, het bewaren van voedsel, de maaltijden zelf, de voorlichting van het keukenpersoneel en het gebruik van de verkoopstatistieken. Ook hebben beide comités met goed gevolg deelgenomen aan het proefproject tegen voedselverspilling van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De comités hebben in 2013 een nieuwe actie tegen voedselverspilling opgestart, vooral om ervoor te zorgen dat er na afloop van lopende buffetten zo weinig mogelijk etensresten overblijven. Voorafgaand aan in de gebouwen van de comités georganiseerde grote evenementen (zoals de Open Dagen), probeert het EMAS-team in contact te komen met de (interne en externe) organisatoren. Die organisatoren krijgen dan bijvoorbeeld het advies om brochures (vaak in een hoes of een vooraf gevulde tas) niet stelselmatig uit te delen, maar alleen aan echt belangstellende bezoekers te overhandigen. Meer in het algemeen is er een werkgroep opgericht (waarin alle betrokken diensten zijn vertegenwoordigd) om het milieueffect van evenementen van de comités te verminderen. De achtereenvolgende organisatorische fasen van
24
evenementen worden geanalyseerd, waarna wordt nagegaan hoe milieueffecten en afvalvorming kunnen worden tegengegaan. In 2013 is vooral aandacht besteed aan de bestrijding van voedselverspilling. Afvalscheiding De regels voor afvalscheiding worden - vooral omdat er overal bakken voor gescheiden afvalinzameling staan - uitstekend toegepast door het personeel. Het EMAS-team houdt samen met de schoonmaakdienst ieder jaar twee hoorzittingen over de kwaliteit van de afvalscheiding. Op die hoorzittingen wordt besproken welke soorten vuilnisbakken nodig zijn en waar in de gebouwen afvalscheiding nog problemen oplevert. Ook zijn speciale posters nodig in ruimten waar veel bezoekers komen, omdat de afvalscheidingsgewoonten van land tot land verschillen. In de kantoren worden de regels voor afvalscheiding heel goed opgevolgd, omdat de personeelsmedewerkers in onze gebouwen die inmiddels heel goed kennen. Naar gelang van het soort afval varieert het percentage naar behoren uitgevoerde afvalscheiding van 83 tot 100%. Hieronder staan voorbeelden van verbeteringen die zijn aangebracht n.a.v. hoorzittingen over de kwaliteit van de afvalscheiding: • er zijn op de PMC-bakken stickers aangebracht waarop staat dat plastic bekertjes er niet in mogen • via contactpersonen van EMAS zijn er berichten met uitleg verstuurd naar collega’s op verdiepingen waar het afval nog niet goed werd gescheiden • er zijn papierbakken naast de fotokopieerapparaten gezet • afvalbakken die onopgemerkt bleven, zijn op plekken gezet waar ze meer in het oog vallen.
Kwaliteit van de afvalscheiding: aanpassing van de posters bij PMC-bakken n.a.v. hoorzittingen over de kwaliteit van de afvalscheiding. Op die posters staat dat plastic bekertjes er niet in mogen
Er zijn in alle gebouwen dozen en bakken neergezet voor speciale inzamelingen: voor glas, voor lege batterijen, voor pennen en markeerstiften en voor CD’s en DVD’s. Ook kurken worden ingezameld, omdat kurk weer kan worden gebruikt als bouwmateriaal.
Afvalbakken in ruimtes waar geen bezoekers komen
Afvalbakken in ruimtes waar bezoekers komen
november 2013
Goed gescheiden 100%
15%
1%
1%
november 2013
Niet goed-gescheiden 100%
17%
80%
80%
60%
60%
40%
85%
99%
99%
83%
100%
20% 0%
11% 31% 69%
40%
100%
20% PMC
Restafval Papier Batterijen Karton
Glas
0%
PMC
Restafval
Papier Karton
Batterijen
25
| Milieuverklaring 2014
Open bibliotheek: een initiatief om de uitwisseling van goederen te stimuleren en overconsumptie te voorkomen. Iedereen mag boeken - zonder registratie of controle - komen brengen of meenemen
Inzameling van pennen en markeerstiften en van CD's en DVD's
Poster op het kerstfeest van het personeel: een oproep om minder afval te produceren
3.6 Groene aankopen Doelstelling: het EMAS-team ziet er op toe dat in door het directoraat Logistiek uitgeschreven aanbestedingen altijd ook milieuvoorwaarden worden opgenomen. In een later stadium zal dit ook worden gedaan voor de aanbestedingen van alle andere directoraten.
Aankoop van kantoorbenodigdheden: de mogelijkheid bestaat om milieuvriendelijkere artikelen te kopen, zoals balpennen met vullingen, markeerstiften op waterbasis waarvan de plastic onderdelen voor 90% van gerecycleerd materiaal zijn gemaakt en correctierollers met een behuizing van gerecycleerd plastic
Resultaten : in 2013 is het EMAS-team geraadpleegd over tien aanbestedingsprocedures. Daarbij ging het voornamelijk om aanbestedingen van het directoraat Logistiek. De milieucriteria die werden voorgesteld, hadden betrekking op de afvalverwerking, de opslag van gevaarlijke producten, de materiaal- en productkeuze, het energieverbruik van elektrische apparatuur en de naleving van de milieuwetgeving. Voorbeelden daarvan waren de aanbesteding voor de vervanging van een parketvloer waaraan als voorwaarde is gesteld dat het gebruikte hout duurzaam moest zijn en dat de gebruikte lijm en lak aan milieucriteria moesten voldoen, en de aanbesteding voor schoonmaakdiensten waaraan als voorwaarde is gesteld dat natuurlijke of milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen moesten worden gebruikt en dat de schoonmakers behoorlijk moesten zijn opgeleid in afvaldosering en -beheer. Momenteel wordt een lopend contract getoetst aan een follow-up-indicator: schoonmaakmiddelen. Dit gold ook voor een contract voor fytosanitaire producten, maar daarachter is in 2011 een punt gezet, omdat de doelstelling om alleen maar milieuvriendelijke middelen te gebruiken, toen was bereikt
Milieuverklaring 2014 |
26
Schoonmaakmiddelen Doelstelling: de aankoop van milieuvriendelijkere schoonmaakmiddelen en consumptieartikelen.
Schoonmaakmiddelen (in lier)
Indicator: hoeveelheid gebruikte schoonmaakmiddelen (standaardproducten t.o.v. milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen)
Milieuvriendelijke producten Standaard producten
3 500 3 000 2 500 2 000
47% 33%
39%
1 500 1 000 500
67%
53%
61%
2011
2012
2013
0
Het schoonmaakbedrijf van de comités gebruikte tot 2009 alleen maar standaardproducten. Vanaf 2010 is het een groot deel daarvan gaan vervangen door milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen. In 2012 zijn er bij de comités speciale behandelingen uitgevoerd (vinylvloeren zijn afgeschuurd en er is een beschermlaag aangebracht) waarvoor standaardproducten zijn gebruikt. In 2013 is 61% van alle gebruikte schoonmaakmiddelen milieuvriendelijk. De hoeveelheid milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen is vanaf 2011 stabiel gebleven, terwijl de totale hoeveelheid gebruikte producten van 2012 tot 2013 met 14% is verminderd. De milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen die worden gebruikt, zijn snel en volledig biologisch afbreekbaar, bevatten bio-accumuleerbare grondstoffen noch genitreerde muskusverbindingen (geurmiddelen) en zijn gebaseerd op oppervlakte-actieve stoffen die van plantaardige of minerale oorsprong zijn. Bovendien kunnen de navulpakken worden gerecycleerd en de doseerflessen worden hergebruikt. De indicator is in 2012 gewijzigd Tot 2011 gold als indicator het aantal schoonmaakmiddelen dat is vervangen door milieuvriendelijkere alternatieven. In 2012 is ervoor gekozen om te kijken naar de hoeveelheid gebruikte schoonmaakmiddelen. Die nieuwe indicator geeft een beter beeld van de situatie, omdat van sommige producten maar heel kleine hoeveelheden worden gebruikt. Overigens gaat de voorkeur stelselmatig uit naar milieuvriendelijke alternatieven, vooral voor de meest gebruikte schoonmaakmiddelen.
Milieuvriendelijkere schoonmaakmiddelen: door het schoonmaakbedrijf van de comités gebruikte schoonmaakmiddelen
Milieuvriendelijke verf: sinds 2011 wordt voor het opknappen van kantoren alleen nog maar milieuvriendelijke verf gebruikt
27
| Milieuverklaring 2014
3.7 Dienstauto’s Doelstelling: vermindering van de vervuiling door dienstauto’s Indicator: CO2-categorie en ecoscor . De comités hebben samen zeven dienstauto’s: drie voor het EESC en vier voor het CvdR. Op die dienstauto’s zijn twee indicatoren van toepassing: Iedere dienstauto wordt ingedeeld in een CO2 -categorie10. Afhankelijk van het brandstofverbruik en de CO²-uitstoot hoort bij elke categorie een aantal punten. De minst vervuilende personenauto’s zijn ingedeeld in categorie A (= 1 punt). Categorie G (= 7 punten) is de categorie van de meest vervuilende personenauto’s. De ecoscore geeft een indicatie van de algemene milieuprestaties van een motorvoertuig. Daarvoor wordt gekeken naar meerdere factoren, zoals het broeikaseffect, de luchtkwaliteit en de geluidshinder. Het milieueffect is minimaal als de ecoscore 100 is.
Ecoscore
(gemiddelde voor de dienstauto’s van het EESC en het CvdR)
CO2 - categorie
(gemiddelde voor de dienstauto’s van het EESC en het CvdR)
100
100%
80
80% 80%
60 40
58
58
59
20 0
60% 40%
4,29
4,00
3,57
2012
2013
2014
20% 2012
2013
2014
0%
Het is dus goed voor het milieu als de ecoscore omhoog gaat en de CO²-categorie naar beneden. En dat is precies wat er bij de comités gebeurt. Om hun resultaten op dit gebied nog beter te maken, hebben beide comités bij de vernieuwing van hun leasingcontracten zoveel mogelijk rekening gehouden met deze indicatoren. Momenteel huren de comités drie hybride auto’s en één elektrische auto. De chauffeurs van de comités volgen om de twee jaar een cursus milieuvriendelijk rijden.
Elektrische dienstauto van het CvdR
[10] Zie de jaarlijks door de Belgische overheid (DG Milieu van de federale overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu) uitgegeven CO²-gids van de Auto
Milieuverklaring 2014 |
28
3.8 Mobiliteit Doelstelling: vermindering van het milieueffect van het woon-werkverkeer van het personeel Indicator: percentage van alle personeelsmedewerkers dat voornamelijk gebruik maakt van een milieuvriendelijk vervoermiddel In overeenstemming met de wetgeving van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikken de comités elk over een eigen bedrijfsvervoerplan (hier: mobiliteitsplan). In 2011 is onderzoek gedaan naar het woon-werkverkeer van de personeelsmedewerkers van beide comités. De resultaten van dit onderzoek hebben als uitgangspunt gediend voor de actualisering van de respectieve mobiliteitsplannen.
Gebruikte vervoermiddelen personeel van het EESC Te voet 8.9% Motor 1.1%
Gebruikte vervoermiddelen personeel van het CvdR Te voet 11.7%
Auto 23.9%
Fiets 12.2%
Auto 19.8%
Motor 0.4% Fiets 11.7%
Carpooling 0.7%
Covoiturage 1.4% Trein 20.9%
Bus/tram/metro 30.1%
Trein 22.5% Bus/tram/metro 34.9%
Het mobiliteitsplan van elk comité omvat een hele reeks maatregelen: • bijdragen aan de kosten van OV-abonnementen • bijdragen aan de kosten van vervoer per fiets (alleen in het EESC) • terbeschikkingstelling van tien dienstfietsen voor leden en personeelsmedewerkers van de comités • terbeschikkingstelling van kluisjes en douches in de buurt van de fietsenstallingen • terbeschikkingstelling van oplaadpunten voor elektrische fietsen • activiteiten om alle personeelsmedewerkers tot zachte mobiliteit aan te zetten: Friday Foot/ Bike Days (ontbijt voor fietsers en voetgangers met specifieke activiteiten zoals lessen in fietsonderhoud en het graveren van fietsen), deelname aan de door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest georganiseerde Week van de mobiliteit, Midi de la mobilité (voorlichting over alternatieven voor de auto), Bike experience, Bike to work, de cursus ‘Op de fiets door de stad’, Move it!, de tentoonstelling “Een stad in beweging”, cursussen milieuvriendelijk rijden enz. • posters bij de ingangen van de gebouwen van de comités met daarop de beschrijving van trajecten om die gebouwen te bereiken (multimodale-trajectsplattegronden). Deze posters zijn in 2012 bijgewerkt. • invoering van een meer gestructureerde en uitvoerigere versie van de intranetpagina’s waarop duurzame mobiliteit wordt gepromoot • invoering van flexibele werktijden: buiten bepaalde tijdvakken om waarin ze verplicht aanwezig moeten zijn, bepalen de personeelsmedewerkers zelf hoe laat ze beginnen en stoppen met hun werk en voorkomen op die manier dat de verkeersdrukte op de spitsuren nog groter wordt. • invoering van telewerken: n.a.v. de resultaten van een proefproject met telewerken in 2011 is door beide comités besloten om deze mogelijkheid voor alle personeelsmedewerkers open te stellen. In 2013 heeft telewerken een hoge vlucht genomen: dit jaar telt bijna 60% meer telewerkdagen dan 2012. Zowel telewerken op structurele basis als incidenteel telewerken (alle personeelsmedewerkers mogen bij gelegenheid telewerken) is toegenomen).
29
| Milieuverklaring 2014
Aantal telewerkdagen 2011
6000
2012
2013
5000 4000 3000 2000 1000 0
EESC
Documentatie voor fietsers en voetgangers
CvdR
Week van de mobiliteit 2013 - poster voor de "Naar je werk zonder auto"-dag
Het aanbrengen van een graveerplaatje (tegen fietsdiefstal)
3.9 Biodiversiteit Doelstelling: zorgen voor meer biodiversiteit in de stad, en dan vooral voor meer bestuivers .
Groene daken: (778 m²) op het JDE-gebouw
Indicator: bodemgebruik (bebouwde en onbebouwde oppervlaktes) Een indicator waaraan volgens de EMAS II-verordening niet valt te ontkomen, betreft de uitwerking op de biodiversiteit. Daaraan kunnen de comités gevolg geven door hun bodemgebruik aan te passen, en dan vooral het gebruik van het bebouwde deel van hun percelen. Bebouwde oppervlaktes laten geen water door, zodat er dus ook geen planten op kunnen groeien, wat niet goed is voor de biodiversiteit. Indicator: De comités bestrijken een oppervlakte van 13 508 m²: • 9 786 m² daarvan is bebouwd (72 %) • 3 723 m² daarvan is onbebouwd (28 %). Van de onbebouwde oppervlakte bestaat 2 602 m² (15% van de totale oppervlakte) uit groene ruimtes. De rest is niet waterdoorlatend (stoepen, binnenplaatsen enz.). Van de bebouwde oppervlakte bestaat 1205 m² uit groene daken (op het JDE-gebouw en het BvS-gebouw). Groene daken bieden tal van voordelen in steden: Die voordelen zijn, behalve de ontegenzeggelijke verfraaiing van het stedelijk landschap: een betere
Milieuverklaring 2014 |
30
warmte- en geluidsisolatie, minder luchtvervuiling, minder CO²-uitstoot en een minder groot warmte-eilandeffect van de stad. Daar komt nog bij dat groene daken overtollig regenwater filteren en reguleren en een beschermende werking hebben voor de biodiversiteit. Het EESC heeft in mei 2012 twee bijenkorven op het dak van het JDEgebouw laten zetten en is daarmee de eerste instelling van de EU geworden die aan stedelijke bijenteelt doet. Het wil met dit initiatief de aandacht van zijn personeelsmedewerkers en bezoekers op het belang van bijen voor het milieu en voor de continuïteit van de voedselvoorziening vestigen. De bijenkorven zijn tekenend voor de inzet van het EESC voor een duurzaam stadsmilieu. In de buurt van het JDE-gebouw zijn veel parken en tuinen waardoor bijen gemakkelijk aan voedsel kunnen komen.
In 2013 is er op het BvS-gebouw een groen dak van ongeveer 400 m² aangebracht
De geoogste honing wordt aan gasten en partners van het EESC aangeboden en de bijenkorven worden tijdens promotie-acties in de schijnwerpers gezet. De talrijke publieksevenementen die in de gebouwen worden georganiseerd, zijn bij uitstek gelegenheden om over de bijenkorven te vertellen. Op een door het EESC georganiseerde conferentie is in het voorjaar van 2013 door vertegenwoordigers van EU-instellingen en lokale actoren over het belang en de uitvoering van dit soort initiatieven gediscussieerd. Er zijn op plaatsen waarvandaan de bijenkorven kunnen worden bekeken, borden met informatie daarover gezet. Verder worden er regelmatig voor personeelsmedewerkers of bezoekersgroepen rondleidingen georganiseerd. Een overwogen maatregel om de biodiversiteit in de stad te vergroten, is dat er naast de bijenkorven honingdragende planten worden gekweekt. Ook wordt overwogen om lokale honingdragende planten (dus planten waar bijen baat bij hebben) op de daken en in de groene ruimtes van de comités te kweken.
In mei 2012 zijn er op het dak van het JDE-gebouw bijenkorven gezet © Gilles Buyck
3.10 Voedsel Doelstelling: vermindering van het milieueffect van het door de cateringbedrijven van de comités geleverde voedsel. Drie cafetaria’s, een kantine, een restaurant dat dagelijks honderden bezoekers ontvangt, lopende buffetten ter gelegenheid van bijeenkomsten ... de comités ontkwamen er niet aan
31
| Milieuverklaring 2014
om zich ook te bezinnen over het effect van bedrijfscatering op hun respectieve ecologische voetafdruk. Om voedselverspilling tegen te gaan, hebben de comités dan ook in 2011-2012 deelgenomen aan twee programma’s van Leefmilieu Brussel: het programma “Duurzame kantine” en het proefproject “Voedselverspilling”. Doel van deze programma’s is om bedrijven die voor collectieve catering zorgen, hun eigen projecten voor duurzame voeding te helpen ontwikkelen. Resultaten: • Gemiddeld 40% van de vissen die in de bedrijfsrestaurants van de comités worden geserveerd, is afkomstig van duurzame visserij. Dat percentage was in 2013 nog 22%: er is dus bijna sprake van een verdubbeling in één jaar. Verder worden er nooit meer vissen geserveerd die op de rode lijst van het WWF staan11. • Drie procent van alle producten die worden gekocht, zijn fairtradeproducten (alle mogelijke levensmiddelen meegerekend). • Drie procent van de gekochte producten is afkomstig van de biologische landbouw. Dat dit percentage zo laag is, komt door een recente wijziging in de wetgeving. Door die wijziging mag voedsel in de kantine sinds juni 2013 alleen als “bio-” worden aangemerkt als die herkomst van tevoren is gecontroleerd door een speciaal daarmee belast organisme. Een dergelijke controle is vrij duur, zodat daarvan helaas vooralsnog geen sprake is • Sinds 2013 hanteren de comités een door Leefmilieu Brussel aanbevolen methode voor het opstellen van statistieken over seizoengebonden groenten en fruit. Daaruit is al gebleken dat de voor de saladebar in onze kantine gebruikte groenten in de zomer voor 100% seizoengebonden zijn, tegen slechts 25 à 30% in de winter. Voor vruchten beloopt het jaarlijkse gemiddelde 25%. Kantine van het JDE-gebouw: label van een "Duurzame kantine" Om als duurzaam te worden bestempeld, moet een kantine steeds meer levensmiddelen voor een gezonde en evenwichtige voeding gaan aanbieden, waaronder lokale, seizoengebonden, bio- en fairtradeproducten. Een andere voorwaarde is dat een kantine die daarnaar streeft, minder dierlijke eiwitten gaat serveren en voedselverspilling tegengaat
Genomen maatregelen: • Besloten is om de comités vanaf 2014 te laten meedoen aan de “vegetarische donderdagen”. Met dit initiatief wil de vzw EVA de aandacht vestigen op de voordelen van vegetarisch eten voor de gezondheid en het milieu. Concreet betekent dit dat er voortaan op donderdag in de kantine van het JDE-gebouw twee vegetarische gerechten worden aangeboden (in plaats van één). • Verbetering van de voorlichting over en reclame voor duurzame kantines: een maandelijkse nieuwsbrief voor de personeelsmedewerkers van de comités ziet het daglicht en er wordt een brochure over het voedsel in de kantine van het JDE-gebouw uitgegeven. • - Voorlichting aan de organisatoren van evenementen over voedselverspilling en gebruikmaking van een “waste calculator” om de voedselverspilling te becijferen en aan banden te leggen. • - Seizoengebonden vruchten en groenten: aanpassing van de aankopen; ieder seizoen weer een voorlichtingscampagne voeren. • - Biologische en fairtradeproducten: mogelijke verbeteringen in kaart brengen en evalueren wat de meerkosten zijn en hoe deze rendabel kunnen worden gemaakt. • - In de kantine iedere dag een bio-soep op het menu zetten. [11] Zie de website van het WWF (www.panda.org): Home» What We Do» How We Do This» Programma’s van deskundigen» Marine Programma» Duurzame visserij» Duurzaam zeevoedsel» Duurzaam zeevoedsel.
Milieuverklaring 2014 |
32
• - Ervoor zorgen dat de technieken die het personeel tijdens cursussen heeft aangeleerd, ook daadwerkelijk in de keukens kunnen worden toegepast. • Verbetering van ons statistisch instrumentarium, vooral als het gaat om seizoengebonden groente en fruit en duurzaam gevangen vissen.
3.11 Organisatie van evenementen Doelstelling: vermindering van het milieueffect van conferenties Deze doelstelling is in 2013 aan de lijst toegevoegd. Immers, ieder jaar weer worden er in onze gebouwen talrijke evenementen georganiseerd, zoals conferenties, seminars en Open Dagen. Resultaten: er is een werkgroep opgezet waarin de voornaamste diensten die evenementen organiseren, vertegenwoordigd zijn. De belangrijkste maatregelen om het milieueffect van conferenties te beperken, zijn opgenomen in een “handleiding”. In die handleiding staat hoe de afvalberg kan worden verkleind, hoe kan worden omgegaan met het milieueffect van lopende buffetten, hoe voedselverspilling kan worden tegengegaan, hoe de mobiliteit van de deelnemers in goede banen kan worden geleid, hoe het papierverbruik kan worden beperkt, hoe gadgets en brochures kunnen worden uitgedeeld en hoe ons milieubeleid bij dergelijke evenementen kan worden uitgelegd. Onderdeel van deze doelstelling is ook dat teleconferenties worden gepromoot. De hoeveelheid afval die tijdens de drie jaarlijks terugkerende grote evenementen wordt gegenereerd, wordt nu al sinds 2010 uitgerekend. Sinds begin 2014 wordt vooral veel aandacht besteed aan resten van voedsel.
Ervóór
Erna
Fotoreportage om de organisatoren van evenementen attent te maken op de voedselverspilling bij lopende buffetten en op de noodzaak om daar iets aan te doen
3.12 Emissies Tot alle indicatoren die volgens de EMAS-Verordening verplicht moeten worden opgevolgd, behoren ook de indicatoren voor de totale uitstoot van broeikasgassen en de jaarlijkse emissies van andere gassen. De hoeveelheid CO² die bij de Comités door het verbruik van gas wordt uitgestoten, bedraagt 1 053 ton12. Emissies als gevolg van stroomverbruik zijn hierin buiten beschouwing gelaten, omdat de Comités alleen nog maar groene stroom afnemen.
[12] Voor de berekeningen is uitgegaan van de cijfers uit het ministerieel besluit van 24 juli 2008 van het ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waarin de hypotheses voor de energievoorziening staan die bij haalbaarheidsstudies moeten worden meegewogen
33
| Milieuverklaring 2014
Verwijzing naar de toepasselijke wettelijke milieuvoorschriften De comités zijn gehouden om de milieuvoorschriften van de EU, België, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de gemeente Brussel toe te passen. Het toezicht op de toepassing daarvan wordt vormgegeven door een register van alle toepasselijke milieuvoorschriften en regelmatige hoorzittingen over de conformiteit met die regelgeving. De comités brengen het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) en het gemeentebestuur van de Europese wijk onmiddellijk op de hoogte van ongelukken of incidenten die schadelijk kunnen zijn voor het milieu of de menselijke gezondheid en veiligheid.
Conclusie Uit de resultaten voor alle hiervoor omschreven indicatoren kan voor de afgelopen jaren een ware tendens worden afgeleid, nl. die van een beduidende vermindering van de voetafdruk van de comités. Die verbetering komt concreet tot uiting in minder energie- en materiaalverbruik en een groot aantal belangrijke indicatoren die zonder meer worden opgevolgd. Uit de resultaten voor alle hiervoor omschreven indicatoren kan voor de afgelopen jaren een ware tendens worden afgeleid, nl. die van een beduidende vermindering van de voetafdruk van de comités. Die verbetering komt concreet tot uiting in minder energie- en materiaalverbruik en een groot aantal belangrijke indicatoren die zonder meer worden opgevolgd. Daarom moet steeds weer kunnen worden gerekend op krachtige steun van de directie en een nog grotere inzet van het EMAS-team, de personeelsmedewerkers en de technische diensten voor gebouwbeheer. Communicatie als middel om alle betrokkenen onverminderd te motiveren, zal dan ook een belangrijke rol blijven spelen.
Milieuverklaring 2014 |
34
4. Bijlagen 4.1 Milieubeleid
35
| Milieuverklaring 2014
4.2 Omschrijving van de significante milieuaspecten en milieueffecten van de milieudoelstellingen Onderwerp
Activiteit
Milieuaspect
Milieuaspect
moet nog gebeuren
Bijzonderheden
Beide comités hebben diverse maatregelen genomen om aan de wettelijke milieuvoorschriften te voldoen, zoals de aanpassing van de ruimte waar in de drukkerij gevaarlijke stoffen worden opgeslagen en de bodemsanering in het REM-gebouw
Voltooid wordt aan gewerkt
Actoren
✔ ➜
Situatie Termijn
Eenheid Infrastructuur, Veiligheidsdienst, Eenheid Drukkerij en Verspreiding
✔
2011
Water
Reiniging van de gebouwen en onderhoud van de groene ruimtes
Gebruik van schoonmaakmiddelen en fytosanitaire producten
Watervervuiling
Vergroting van het aandeel van milieuvriendelijkere schoonmaak-middelen
Eenheid Infrastructuur
➜
2014
Aanschaf van milieuvriendelijkere fytosanitaire producten
Eenheid Infrastructuur
2010
Waterverbruik in alle gebouwen
Waterverbruik in alle gebouwen
Waterverbruik
Invoering van een regelmatige aflezing van de watermeters van alle gebouwen
Eenheid Infrastructuur
✔ ✔
Aanbrenging van stickers in alle gebouwen om erop te attenderen dat de helpdesk moet worden gewaarschuwd als er ergens een lek is (toiletten, keukens enz.)
EMAS-dienst
✔
2012
Organisatie van minstens één voorlichtingscampagne per jaar
EMAS-dienst
➜
2014
Installatie van secundaire watermeters en van een slim controlesysteem voor het waterverbruik waardoor het weglekken van water wordt opgemerkt
Eenheid Infrastructuur
2015
Stroomverbruik
Vermindering van de lichtsterkte in de toiletten voor vrouwen in het JDE-gebouw doordat kapotte lampen achter de spiegels niet langer worden vervangen
Eenheid Infrastructuur
➜
2014 Termijn is verlengd, omdat het proefproject moest worden herzien
Vervanging van energiever-slindende lampen (zoals halogeenlampen) door spaarzamere lampen (LED-verlichting), installatie van bewegingssensors
Eenheid Infrastructuur
➜
In voortduring
Demping van de verlichting in de gangen van het B68-gebouw (sierlampen)
Eenheid Infrastructuur
✔
2012
Stroomverbruik
Herprogrammering van de software voor het beheer van de verlichting om ervoor te zorgen dat iemands verlichtingskeuze in het geheugen wordt opgeslagen en vervolgens vanzelf weer wordt toegepast
➜
Termijn is verlengd, omdat de leverancier van het systeem in gebreke is gebleven
Energie
Verlichting
Soort lampen
Milieuverklaring 2014 |
Tijdschakeling van de verlichting
36
Eenheid Infrastructuur
2011
Onderzoek naar een betere verlichting van de conferentiezalen in het JDE-gebouw
Eenheid Infrastructuur
➜
2015 Termijn is verlengd vanwege gebrek aan financiële middelen
Onderzoek naar en installatie van gecentraliseerd technisch beheer in het BvS-gebouw
Eenheid Infrastructuur
✔
2013
Onderwerp
Activiteit
Milieuaspect
Milieuaspect
Bijzonderheden
Actoren
Situatie Termijn
Liften
Gebruik van liften
Stroomverbruik
Modernisering van de liften in het JDEgebouw
Eenheid Infrastructuur
✔
2013
Modernisering van de liften in het BvSgebouw
Eenheid Infrastructuur
2014
Huishoudelijke apparatuur
Keuze van huishoudapparaten
Stroomverbruik
Keuze van milieuvriendelijke huishoudapparaten
Dienst Bedrijfsrestaurant
➜ ✔
Veelvoud aan huishoudapparaten
Stroomverbruik
Invoering van een beleid om de aanwezigheid van eigen huishoudapparaten in kantoren te rationaliseren
Dienst bewaking en veiligheid
➜
2014
Inventarisering en regelmatige controle van de apparatuur die door onderaannemers in de gebouwen van de Comités wordt geïnstalleerd
EMAS
✔
2012
✔
2013
Kantoor automatisering
Verwarming van het TRE-gebouw
Koeling
2012
Aanwezigheid van eigen printers
Stroomverbruik
Haalbaarheids-studie naar de voortzetting van de pogingen om de aanwezigheid van eigen printers te rationaliseren
IT-eenheid
Computers die nooit worden uitgezet
Stroomverbruik
Voorlichtingscampagne over energie-besparingen (PC's, verlichting enz.)
IT-eenheid en EMAS-team
✔
In voortduring
Keuze voor een elektrische verwarming
Stroomverbruik
Haalbaarheids-studie met het oog op de vervanging van het systeem voor elektrische verwarming door een ander systeem dat betere resultaten oplevert
Eenheid Infrastructuur
✔
2013
Werkzaamheden om het systeem voor elektrische verwarming te vervangen door een ander systeem dat betere resultaten oplevert
Eenheid Infrastructuur
➜
2015
Installatie van een free chilling-systeem in het JDE-gebouw
Eenheid Infrastructuur
✔
2013 2015 Termijn is verlengd vanwege gebrek aan financiële middelen
Gebruik van koelingsinstallaties
Stroomverbruik
Aanpassing van de airconditioning aan het daadwerkelijke gebruik van de conferentiezalen in het JDE-gebouw
Eenheid Infrastructuur
➜
Haalbaarheidsstudie voor de installatie van een free chilling-systeem in het B68-gebouw
Eenheid Infrastructuur
Vervanging van twee koelkastgroepen in R22 van het BvS-gebouw
Eenheid Infrastructuur
✔ ✔
2013 2014
Stroomverbruik in alle gebouwen plaatje
Elektrische apparaten, verlichting enz.
Stroomverbruik
Installatie in alle gebouwen van stroommeters voor pulsiegroepen met een vermogen van meer dan 10 000 m³
Eenheid Infrastructuur
➜
2015 Termijn is verlengd vanwege gebrek aan financiële middelen
Verwarming van gebouwen
Ontoereikende isolatie van voorgevels en buizenstelsels
Gasverbruik
Installatie van warmte-isolerende raamwerken in het BvS-gebouw
Eenheid Infrastructuur
➜
2017
Installatie van een centraal-bedieningspaneel voor de thermostaat in het B68-gebouw
Eenheid Infrastructuur
✔
2013
37
| Milieuverklaring 2014
Onderwerp
Activiteit
Milieuaspect
Milieuaspect
Bijzonderheden
Actoren
Studie naar de terugwinning van energie van de extractiegroepen in het B68-, het JDE- en het REM-gebouw
Eenheid Infrastructuur
➜
2015 Termijn is verlengd vanwege gebrek aan financiële middelen
Bijstelling van de ingestelde kantoor-temperatuur:
(in plaats van )
Eenheid Infrastructuur
✔
2013
Installatie van energiemeters voor de warmwater-productie in het JDE- en het B68-gebouw
Eenheid Infrastructuur
➜
2014
Installatie van energiemeters voor de koudwater-productie in het JDE-, het B68-, het BvS-, het REM- en het TRE-gebouw
Eenheid Infrastructuur
➜
2015 Termijn is verlengd vanwege gebrek aan financiële middelen
Isolatie van het dak van de eerste verdieping van het BvS-gebouw
Eenheid Infrastructuur
✔
2013
➜
2015 Termijn is verlengd vanwege gebrek aan financiële middelen
Haalbaarheids-studie met het oog op de aanleg van een dubbelwandig paneel in het REM-gebouw
Eenheid Infrastructuur
Hoorzitting over de energievoorziening van het BvS-gebouw
Eenheid Infrastructuur
Haalbaarheids-studie voor de installatie van een warmte-krachtkoppeling-systeem in het JDE-gebouw
Eenheid Infrastructuur
Materiaalverbruik
Milieuverklaring 2014 |
Printen en fotokopiëren
38
Situatie Termijn
2015
➜
2014
Rationalisering van verbruik
Gasverbruik
Onderzoek naar mogelijkheden om op dagen waarop flexibel worden gewerkt (lange weekenden enz.), niet alle kantoren te verwarmen
Eenheid Infrastructuur
Papierverbruik door het personeel
Verbruik van natuurlijke hulpbronnen
Oprichting van een werkgroep over papierverbruik. Uitwerking en uitvoering van een actieplan
Vertegenwoordigers van alle directoraten
✔
2012
Voorlichting van het personeel, dat met name wordt afgeraden om korte documenten te printen en aangeraden om informatica-apparatuur optimaal te gebruiken (bv. om bij voorkeur netwerkprinters te gebruiken) en zo weinig mogelijk gebruik te maken van voorbladen en/of het hergebruik daarvan te bevorderen
Werkgroep over kantoorpapier
✔
2012
Vorderingen met het project om documenten elektronisch te beheren - elektronische archivering van documenten
Werkgroep voor dit project
➜
2015
Optimaal gebruik van Adonis-software (archivering van documenten), zodat documenten zo veel mogelijk online (en dus zo weinig mogelijk in papiervorm) worden verstuurd
Werkgroep over kantoorpapier
➜
2014
Optimaal gebruik van ABAC-software (financieel beheer), zodat informatie zo veel mogelijk online (en dus zo weinig mogelijk in papiervorm) wordt doorgegeven
Eenheid Financiën van het EESC
➜
2015
2015
Onderwerp
Activiteit
Drukkerij
Aankopen
Bedrijfscatering
Milieuaspect
Verbruik van papier voor publicaties
Milieuaspect
Verbruik van natuurlijke hulpbronnen
Aanbestedingen voor de aanschaf van goederen en diensten
Verbruik van natuurlijke hulpbronnen
Kantine en cafetaria's
Consumptie van levensmiddelen
Bijzonderheden
Actoren
Optimaal gebruik van AGORA-software (beheer van vergaderingen), zodat informatie zo veel mogelijk online (en dus zo weinig mogelijk in papiervorm) wordt doorgegeven
Werkgroep over kantoorpapier
✔
2014
Verhoging van het aantal online formulieren op het intranet, zodat het aantal formulieren in papiervorm wordt teruggedrongen; elektronisch beheer van documenten
Werkgroep over kantoorpapier
✔
2012
Opsporing van mogelijkheden om voorraden van "onbruikbaar" geworden papier (oud bedrukt papier, oude reserves) te hergebruiken
Werkgroep over kantoorpapier
✔
2012
Onderzoek naar alternatieven voor het karton dat wordt gebruikt om de deuren van vergaderzalen te blokkeren, wat tot kwaliteitsverlies leidt
Werkgroep over kantoorpapier
✔
2012
Oprichting van een werkgroep over het verbruik van papier voor publicaties Uitwerking en uitvoering van een actieplan
Vertegenwoordigers van alle directoraten
✔
2012
Rationalisering van het beheer en gebruik van documentatie-mappen voor vergaderingen (zittingen, afdelings- en commissievergaderingen enz.); telling en analyse van ongebruikt gebleven documentatie-mappen na vergaderingen
Drukkerij en directoraat Advieswerkzaam-heden
✔
2012
Campagnes om de diensten die publicaties aanvragen, ertoe te brengen om het aantal bestelde exemplaren aan de doelgroep aan te passen; verspreiding van voorbeelden van geslaagde methoden; vermindering van het aantal herdrukken die nodig worden omdat er nog correcties moeten worden aangebracht
Communicatie
✔
2012
Organisatie van voorlichtings-campagnes voor het personeel
EMAS
➜
2015
EMAS-team
➜
2015 Termijn is verlengd, omdat de doelstelling is uitgebreid
Verbetering van het statistisch instrument
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Vergaring van statistische gegevens over seizoengebonden groente en fruit in de saladebar en het wekelijkse menu
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Verbetering van de communicatie in en rond de kantine
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Schrapping uit de menu's van vissen die op de rode lijst van het WWF staan en handhaving van duurzaam gevangen vissen
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Handhaving van het aandeel van bioproducten
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Bevordering bij alle directoraten van "groene" aanbestedingen Verplichte raadpleging van het EMAS-team
39
Situatie Termijn
| Milieuverklaring 2014
Onderwerp
Mobiliteit (incl. gevolgen voor de luchtkwaliteit)
Activiteit
Milieuaspect
Milieuaspect
Bijzonderheden
Actoren
Handhaving van het aandeel van fairtrade producten
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Vaststelling van instrumenten om de voedselverspilling in het bedrijfsrestaurant en bij lopende buffetten te evalueren en tegen te gaan
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2015
Introductie van bio-soep
Dienst Bedrijfsrestaurant
2012
Deelname aan praktijkcursussen
Dienst Bedrijfsrestaurant
✔ ✔
Toevoeging in de eerstvolgende aanbesteding van een clausule betreffende duurzame levensmiddelen (incl. concrete cijfers)
Dienst Bedrijfsrestaurant
Berekening van de ecoscore (www.ecoscore.be) bij komende aankopen of de leasing van dienstauto’s
Interne diensten van het EESC en het CvdR
Dienstauto’s
Keuze van vervuilende dienstauto’s
Vervuilende emissies
Mobiliteit van het personeel
Gebruik van auto's en andere vervoermiddelen
CO²-emissies, materiaalverbruik, verkeerstoename, geluidsproductie
Mobiliteitsplan van ondernemingen en bewustmakings-acties: FridayBikeDay, Week van de mobiliteit, Midi de la mobilité, Move it!, Een stad in beweging, Bike to work, Bike experience, cursus 'Op de fiets in de stad" enz.
Situatie Termijn
2012 2015
➜
2014
Mobiliteitscoördinatoren van het EESC en het CvdR
✔
In voortduring
Verfraaiing van de rubriek mobiliteit op het intranet
Mobiliteitscoördinatoren van het EESC en het CvdR
➜
2015
Voorbereiding van het eerstvolgende mobiliteitsplan op grond van de ervaring die met het huidige mobiliteitsbeleid is opgedaan
Mobiliteitscoördinatoren van het EESC en het CvdR
➜
2015
Interne diensten van het EESC en het CvdR en EMAS
➜
2015
Bevordering van teleconferenties
Invoering van telewerken
Administratie van het EESC en het CvdR
✔
2012
Alle activiteiten van de comités
Bedrijfsrestaurant, kantoorwerkzaamheden, infrastructuur, drukkerij, copyshop enz.
Verbetering van de follow-up van de hoeveelheden afval die worden gegenereerd en die door het afvalverwerkende bedrijf worden opgehaald
Eenheid Infrastructuur, EMAS-team
✔
2011
Rationalisering van de ronddeling van nietpersoonsgebonden externe post/publicaties: de hoeveelheid afval als gevolg van die publicaties blijven verminderen
Interne diensten en EMAS
➜
2015
Vermindering van de hoeveelheid wegwerpborden en vooral van de hoeveelheid wegwerpbekertjes
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
➜
2014
Beoordeling van alternatieven voor gebotteld water tijdens vergaderingen
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
✔
2014
Deelname aan de BIM-projecten tegen voedselverspilling en voor duurzame bedrijfscatering
EMAS en Dienst bedrijfsrestaurant
✔
2012
Afval
Milieuverklaring 2014 |
40
Afvalproductie
Onderwerp
Activiteit
Milieuaspect
Milieuaspect
Bijzonderheden
Actoren
Situatie Termijn
Voorlichting van het personeel
EMAS-team
➜
2014
Verbetering van de afvalscheiding: PMCbakken op elke verdieping; glascontainers in ieder gebouw
Eenheid Infrastructuur, EMAS-team
➜
2014
Oprichting van een werkgroep over het milieueffect van conferenties
EMAS en betrokken diensten
✔
2013
Bestrijding van voedselverspilling, vooral bij evenementen
EMAS
2014
Preventie van de productie van afval tijdens evenementen
EMAS
➜ ➜
Beoordeling van alternatieven voor het gebruik van plastic badges op evenementen
EMAS, het directoraat Communicatie van het CvdR en de Eenheid Conferenties van het EESC
✔
2014
➜
2015
2014
Voorlichting van externe organisatoren van conferenties
EMAS, het directoraat Communicatie van het CvdR en de Eenheid Conferenties van het EESC
Voorlichtings-campagnes over het terughalen van glazen flessen waarop statiegeld staat
EMAS-team
✔
2012
Biodiversiteit
Onderhoud van groene daken en ruimtes
Groene daken en ruimtes
Bevordering van biodiversiteit in de stad
Onderhoud van de bijenkorven op het dak van het JDE-gebouw
Afdeling NAT van het EESC
➜
2015
Aanplanting van honingdragende planten naast de bijenkorven
Afdeling NAT van het EESC
2015
Onderzoek naar de mogelijkheid om honingdragende en/of lokale planten in de groene ruimtes en op de groene daken aan te planten
Eenheid Infrastructuur en afdeling NAT van het EESC
2015
Organisatie van voorlichtings-campagnes voor het personeel, de leden van de comités en bezoekers
Afdeling NAT van het EESC
2015
Voorlichting van alle personeels-medewerkers op alle niveaus
EMAS-team
Organisatie van doelgerichte cursussen voor diensten die gevaarlijke stoffen gebruiken
EMAS-team
Voorlichting
✔ ➜
2012 2014
De volgende indirecte milieuaspecten worden als significant aangemerkt: • de aankoop van schoonmaakmiddelen en fytosanitaire producten, • de mobiliteit van het personeel. Om uit te maken of indirecte milieueffecten al dan niet significant zijn, wordt gebruik gemaakt van dezelfde methode als die welke voor rechtstreekse milieueffecten wordt gehanteerd. Milieucriteria behoren tot de maatstaven voor de selectie van contractanten. Soms heeft dit tot gevolg dat de contractant wordt gevraagd om een MBS in te voeren.
41
| Milieuverklaring 2014
Gegevens over de verificatie Verklaring van de milieuverificateur over de verificatie- en valideringswerkzaamheden AIB-Vinçotte International S.A., EMAS-milieuverificateur met registratienummer BE-V-0016, geaccrediteerd voor de activiteiten 10, 11, 13, 16, 18, 19, 20 (excl. 20.51), 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30.2, 30.9, 31, 32, 33, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 45, 46, 47, 49, 52, 53, 58, 59, 60, 70, 71, 74, 79, 80, 81, 82, 84, 85, 86, 87, 88, 90, 94, 95, 96, 99 (NACE-code), verklaart te hebben geverifieerd of alle organisaties, zoals vermeld in de Milieuverklaring van het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s, aan alle eisen van Verordening (EG) nr. 1221/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 25 november 2009 inzake de vrijwillige deelneming van organisaties aan een communautair milieubeheer- en milieuauditsysteem (EMAS) voldoen. Met de ondertekening van deze verklaring stel ik vast dat: • de verificatie en validering volledig overeenkomstig de voorschriften van Verordening (EG) nr. 1221/2009 zijn uitgevoerd, • uit het resultaat van de verificatie en validering blijkt dat er geen aanwijzingen zijn dat niet aan de toepasselijke wettelijke milieuvoorschriften is voldaan, • de gegevens en informatie van de Milieuverklaring van de betrokken organisaties een betrouwbaar, geloofwaardig en juist beeld geven van alle activiteiten van de organisaties binnen de in de Milieuverklaring vermelde reikwijdte. Dit document is niet gelijk aan een EMAS-registratie. Tot EMAS-registratie kan alleen worden overgegaan door een bevoegde instantie in de zin van Verordening (EG) 1221/2009. Dit document wordt niet gebruikt als een onafhankelijke drager van informatie voor het publiek. Gedaan te Brussel, op 16 juni 2014
Bart Janssens, voorzitter van de certificeringscommissie.
Milieuverklaring 2014 |
42
Déclaration de Validation Système Communautaire de Management Environnemental et d’Audit (EMAS) AIB-VINCOTTE International sa Jan Olieslagerslaan 35, 1800 Vilvoorde, Belgique Sur base de l'audit de l'organisation, des visites de son site, des interviews de ses collaborateurs, et de l'investigation de la documentation, des données et des informations, documenté dans le rapport de vérification n° 60440831-CESE-CdR-VER2014, du 19 juin 2014, AIB-VINÇOTTE International, en tant que vérificateur environnemental, a conclu: que l’analyse environnementale, la politique environnementale, le système de management environnementale, les procédures d'audit et leur mise en œuvre de:
Comité économique et social européen Comité des Régions sis à
Rue Belliard, 99-101 1040 BRUXELLES Belgique
et utilisé pour:
L'ensemble des activités du personnel du CESE et du CdR exercées dans les bâtiments : Jacques Delors - JDE, Bertha von Suttner - BvS, rue du Remorqueur - REM, rue Belliard 68 – B68, rue de Trèves - TRE répondent aux exigences du Règlement (CE) N° 1221/2009 du Parlement Européen et du Conseil du 25 novembre 2009 permettant la participation volontaire des organisations à un système communautaire de management environnemental et d'audit (EMAS). que l'information et les données dans la déclaration environnementale : DECLARATION ENVIRONNEMENTALE de l’année 2014 datée du 30 juin 2014, sont fiables, crédibles et exactes, et répondent aux exigences du Règlement (CE) N° 1221/2009. Numéro de la déclaration: 11 EA 069a Date de délivrance: 30 juin 2014
Pour le vérificateur environnemental:
Bart Janssens
Président de la Commission de Certification
43
| Milieuverklaring 2014
EUROPESE UNIE
Comité van de Regio's
De volgende Milieuverklaring zal worden gepubliceerd in juli 2015. Copyright: Alle foto’s zijn genomen door personeelsmedewerkers van de comités, met uitzondering van: p. 9 - Architectenbureau Atelier Paul Noel sprl – Art & Build sa p. 31 - Gilles Buyck Rechthebbenden moet toestemming worden gevraagd voor elke vorm van gebruik of reproductie van de in onderhavige Milieuverklaring weergegeven foto’s. Deze tekst is ook beschikbaar in het Engels, Duits en Nederlands. Alleen de Franse versie heeft rechtsgeldigheid. © Europese Unie, 2014 Reproductie met bronvermelding is toegestaan. Deze brochure is op 100% kringlooppapier gedrukt
