Memoriael ende Resolutieboeck der stede van Edam 1574 - 1595
1994 Archief 'Oud Edam' 1357 t/m 1813, inventarisnr. 65 Streekarchief Waterland te Purmerend Getranscribeerd door de Werkgroep Paleografie: Dick Brinkkemper - Wim Koning - Jan Schilder Jan H. van Drongelen - Mia en John Bok - Jaap Molenaar
- Inhoud
A Memoriael van Burgermeesteren 1574 - 1576
- 11
B Memoriael van Burgermeesteren 1579 - 1585
- 14
C Memoriael van Burgermeesteren 1586 - 1590
- 32
D Memoriael van Burgermeesteren 1591 - 1595
- 45
E Drije dorpen van de Zeevanck 1583
- 56
F
- 67
Resolutieboeck van Vroetschappen 1576-1582
G Resolutieboeck van Vroetschappen 1583
- 77
H Resolutieboeck van Vroetschappen 1584
- 92
J
Resolutieboeck van Vroetschappen 1585
- 103
K Resolutieboeck van Vroetschappen 1586
- 122
L Resolutieboeck van Vroetschappen 1587
- 145
M Resolutieboeck van Vroetschappen 1588
- 168
N Resolutieboeck van Vroetschappen 1589
- 207
P
- 227
Memoriael 1580 - 1621
Q Bijlagen
- 238
1. Alfabetisch register van straten, grachten, gebouwen, landerijen enz. in Edam en omgeving
- 239
2. Alfabetisch register van plaatsnamen
- 243
3. Alfabetisch register van voornamen
- 247
4. Alfabetisch register van patroniemen en achternamen
- 253
5. Alfabetisch register van onderwerpen
- 261
Voorwoord
Sinds 1986 is de werkgroep Paleografie bezig moeilijk leesbare handschriften uit het Streekarchief Waterland te Purmerend te transcriberen. Tot nu toe zijn de volgende manuscripten in leesbare tekst omgezet: - Het informatieboeck der stede van Edam 1540-1708 (O.R.A. 3811) - Criminele Rol van Monnickendam 1669-1787 (O.R.A. 3563) - Van Criminele ende Halssaecken te Purmerendt 1615-1636 (O.R.A. 3729) - Register van het Burgerweeshuis te Edam 1558-1634 (Edams Weeshuis nr.1) - Privilegiën ende Hantvesten midtsgaders Keuren ende Ordonnantiën der stede van Edam 1367-1640 (Oud-Edam nr.41) - Criminele Rol van De Beemster 1663-1681 (O.R.A. 4021) - Memoriael ende Resolutieboeck der stede van Edam 1574-1595 (OudEdam nr. 65) Voor het volgend jaar staat gepland: - Het Schepensboeck van Purmerent 1589-1602 (O.R.A. 3692) Om de leesbaarheid van dit boek te vergemakkelijken hebben wij enkele wijzigingen in de getranscribeerde tekst aangebracht: a. alle besluiten zijn door ons genummerd van A1 tot en met P 21; b. de persoonsnamen zijn met een hoofdletter geschreven; c. de afkortingen zijn voluit geschreven; d. de interpunctie en de lengte van de alinea's zijn door ons aangepast; e. in de tekst zijn voetnoten aangebracht met woordverklaringen; f. er is een nieuwe indeling van onderwerpen aangebracht. In het originele manuscript stonden de besluiten en de aantekeningen zowel naar onderwerp als naar tijd her en der door elkaar. Wij hebben ze gerangschikt en in chronologische volgorde gezet. Het boek is door ons als volgt ingedeeld: 1. Allereerst het Memoriael van Burgermeesteren dat loopt van 1576 tot 1595. Deze aantekeningen betreffen alleen de stad Edam met de omliggende dorpen, bijvoorbeeld: - vijf mannen uit Warder die gevangen zijn genomen door de Turken; - het geven van subsidie aan een lakenfabrikant die zich in de stad wil vestigen en daar een bedrijf wil oprichten; - het laten maken van een nieuwe stenen sluis bij de Zuidoosterpoort; - instructies voor de nieuwe sluiswachter. 2. Apart in het manuscript stonden de aantekeningen over de kwestie tussen de Zeevangsdorpen en Edam over het innen van de belasting-
3.
-
4. 5.
gelden in de drie dorpen. Deze hebben wij in een hoofdstuk als één geheel laten staan. De machtsstrijd hierover was in 1583 nog niet afgelopen. In de resoluties van de Vroedschappen komt dit onderwerp nog herhaaldelijk aan de orde. De resoluties van de Vroedschappen van de jaren 1576 tot 1589. Hierin werden niet alleen besluiten over de stad Edam vastgesteld, maar ook de stemadviezen die de afgevaardigde van de stad Edam meekreeg naar de vergaderingen van de Staten van Holland. Enkele besproken onderwerpen waren bijvoorbeeld: het papenland van de pastoor, de kloostergoederen van de bagijnen van Edam en die van het klooster buiten Hoorn; de moord op Prins Willem van Oranje op 10 juli 1584 en de afvaardiging op zijn begrafenis; de ingebruikname van het stadhuis op de Voorhaven; het reglement waaraan de schout van Edam zich had te houden; het aanstellen van de graaf van Leicester in 1585. In dat jaar werd er op de Dam een houten luifel op pilaren gemaakt. Deze overkapping bestaat nog steeds en werd eertijds genoemd 't Leicester, maar is nu verbasterd tot Lancaster; het subsidiëren van stenen dakbedekking na de brand van 1587; het afzweren van de koning van Spanje door de steden van Holland; het aanleggen van nieuwe vestingwerken rond de stad Edam. Losse aantekeningen uit de jaren 1580 tot 1621 die de secretaris achter in het boek had opgetekend. Enkele voorbeelden hiervan zijn: de financiële afdracht van de verschillende steden tot instandhouding van het leger in 1580; de metingen van de stadsgrachten in 1582; eedsformules van de schutterij; een inhoudsopgave van het manuscript. De bijlagen die door ons zijn samengesteld waardoor het opzoeken van persoonsnamen, aardrijkskundige namen en onderwerpen gemakkelijk in het boek zijn op te zoeken.
Verder hebben wij het boek verluchtigd met tekeningen, etsen van de stadpoorten en foto's van het tegenwoordige Edam die laten zien dat van deze stad niet alleen de geschiedenis dient vastgelegd en bestudeerd te worden, maar dat Edam ook een stad is die ten volle waard is bezichtigd te worden. Volendam, 1 maart 1995 Dick Brinkkemper Coördinator Werkgroep Paleografie
Op de buitenzijde van de kaft van het origineel stond vermeld:
Memoriael ende Resolutieboeck van Burgermeesteren ende Vroetschappen beginnende den 12 meij 1575 ende eijndigende den 24 octobris anno 1584
*** Op de rug van de kaft stond:
Memori en Resolutieboeck van Burgermeesteren en Vroetschappen 12 juni 1579 - 1595
*** Op de binnenzijde van de kaft stond:
Diet is het bock van bemoerij van die stat gemaeckt van jaer 1579 ***
A Memoriael van Burgermeesteren 1574-1576
r 1
[fol.22 ]
A1 Specificatie der landen tot fortificatie der stede Edam verspit ende verdolven2 sijnde, welcke burgermeesteren der voorschreven stede stellen in reeckeninge ende afcortinge van haren IC penninck3 soo sij plagen te contribueren voor 't verspitten, Annis 1574 ende 1575 ende 1576. In den eersten die Bagijnelanden liggende op die gracht verspit, groot wesende vijf deijmt4 lants, Claes Mettenooms wedue ende Claes Tijssoon te samen verspit drije deijmt, IJsbrant Martszoon verspit twee deijmt, Meester Jan Janszoon verspit vijf vierndel5 deijmt, Sijmon Barentses erfgenamen verspit anderhalf deijmt, Pieter Dirckszoon verspit een half deijmt, die Luckiemiede6 verspit groot een deijmt, Pieter Heijn verspit twee deijmt, de stadts landen verspit groot vier deijmt, Modweren7 toecomende Wilhem Hillebrantszoon groot anderhalf deijmt, Heijn Dircxszoon verspit een half deijmt, Jan Nanninckszoon ende Willem Hillebrantszoon twee deijmt, noch daer die Veste op leit twee deijmt, Jan Brascher in Warderbroeck verspit negen verndel, 't Capels landen verspit vijf deijmt, Pieter Janszoon met Heijn Jacobszoon verspit een deijmt, 1 2
3 4 5 6 7
de folionummers verwijzen naar de pagina's van de originele tekst de graszoden van een land werden weggespit om te dienen tot opwerping van een verdedigingswal belasting van 1% stuk grasland dat een maaier op één dag kon maaien (van dagmaat) vierde deel nu geheten: Lokkemientje (= kleine weide) slijkerig land
11
[fol.22v]
Jongh Pieter Arentsesdochter verspit twee deijmt, Jan Barntges verspit een deijmt, Trijn Allertsdochter verspit twee deijmt, Wilhem Barntges verspit anderhalf deijmt. Dese voorschreven landen sijn verspit bij die van Edam voornoemt in den jare 1574 verleden. Somma 45 deijmt, facit 45 gulden. A2 Anno 1575. Noch stellen de borgemeesteren in reeckeninge van afcortinge van haeren IC penninck dese navolgende percele landts anno 1575 tot fortificatie der voorschreven stede verspit sijnde. Pouwels Janszoon ende Griet Pieters te samen verspit anderhalf deijmt lants, noch Claes Janszoon cum socijs8 te samen een stuck lants verspit groot vier deijmt, het Peerdelandt drie verndel, Smaellweren groot een deijmt, van Cornelis Poort lant verspit een half deijmt, van Heijn Corneliszoon lant verspit twee deijmt, Moensven verspit groot een deijmt, Lijsbet Jaep Heijnses verspit een half deijmt, Neel Jansdochter ene verspit een half deijmt, Lijsbet Jaep Martses ende Jaep Gertszoon te samen een deijmt, Willem Pieterszoon ende Fredrick Adrijaenszoon te samen een deijmt, Jan Weijrtszoon verspit twee deijmt, Jeroen Claeszoon verspit drie deijmt, Cornelis Reijerszoon verspit derdhalf deijmt, Marten Claeszoon verspit anderhalf deijmt, die Tijsschert verspit groot een deijmt, Griet Trijn Sijmonsdochter verspit vijf verndel. Dese voorschreven landen verspit ter cause voorschreven anno 1575. Somma 27 3/4 deijmt.
[fol.23r]
A3 Volgt mijn Heeren de borgermeesteren in reeckeninge in afcortinge van de IC penninck dese parcele landts anno 1576 tot fortificatie verspit sijnde. Anno 1576. Die Westergracht wijder gemaeckt dan hij te vooren geweest is ende de Noorderveste verbreijdet, is te samen gemeten aen lant verspit te wesen drie deijmt een verndel. Garbrant Jeroens een stuck lants verspit derdhalf9 deijmt. 8
met de zijnen
12
Moijert Claeszoon verspit drie deijmt. Claes Loen verspit een stuck lants groot een deijmt en een vierndel. Jeroen Claeszoon erffen verspit anderhalf deijmt. Somma 12½ deijmt lants. Welcke voorschreven landen als boven alle tot die fortificatie der stede verspit sijn ende tot die gracht veele verdolven ende sijn meestendeel alle dicht onder ofte bij de stede leggende. Comt d'een door d'ander in de IC penninck te contribueren van 't deijmt een gulden. A4
9
2½
13
Noch stelle de borgermeesteren in reeckeninge de armen huijssittenen haer landen10 in de banne van Edam liggende waer van sij geen IC penninck noch morgengelt11 en geven (achtervolgende de resolutie bij de Staten daervan gepasseert) hondert en dertien deijmt, IC XIII deijmt. Comt elcken deijmt d'een door d'ander in de IC penninck te contribueren 18 stuijvers, afgetrocken de 6 penningen voor de bruijcker blijft 15 stuijvers. Facit12 aen gelt 84 gulden 15 stuijvers. A5 Noch heeft het weeshuijs der voorschreven stede sestien deijmt. Comt te contribueren als boven vijftien stuijvers van elcken deijmt in den hondertsten penninck, afgetrocken voor den bruijcker den seste penninck blijft 12 stuijvers 8 penningen. Facit aen gelt voor een reise 10 gulden. [fol.23v]
A6 Noch stellen die borgermeesteren in reeckeninge in afcortinge van hare IC penninck des Coninklijke Majestijts domeijnen13 in hare banne leggende die mede tot den honderste penninck niet en contribueren, sijn groot ontrent sevenentnegentich deijmt. Comt elcke deijmt in de honderste penninck 18 stuijvers, afgetrocken den 6en penninck voor de bruijcker blijft 15 stuijvers.
[fol.24-28r: blanco]
10
11 12 13
14
Het land tot onderhoud van de armen die niet in een gesticht waren opgenomen en geen bedelaars waren. Op gepaste tijden kregen zij van de huiszittenmeesters brood of turf. belasting per oppervlakte land de totale som bedraagt de Heerenbroecklanden tussen Edam en Volendam behoorden aan de Grafelijkheid
B
r
[fol.1 ].
Memoriael van Burgermeesteren 1579-1585
B1 Anno 1579. Den 12en meij soe is Claes Fopsen aen genomen om des snachts op den toern14 te waken ende sal gehouden wesen om alle half uren op die vier hoecken van den toern te blasen. Hier voer sal hij ontfangen voer het vijftich Karolus gulden, dach als bo(ven) alle vierdel jaers 12½ gulden selfde. Dit bij Claes Fopszoon opten XIIen meije 1581 opgeseijt. B2 Den XXII dach meij met Claes Pietersoen Glaesmaek(er) verdraegen, dat hi die clock sal bevaeren15 ende opsicht van crut16 te hebben ende te droegen17 ende uit delen. Dar sal hi voor hebben XII gulden alle verder jaers. B3 Op den XXII dach meij soe hebben vij met Jaep Gersen Lisbet echt verdraegen van alle geschiel soe van sijn soen in coeijen ende van costen die hi bij die stede geleden heeft ende mede van sijn lantken bij die doer gelegen bij de Munkendam port. Dat sal die stat eijgen sijn. Int present van onse vier burgemesteren, te veten Jan Pietersen Loen, Jan Pieter Men ende Volkert Claesen ende Jan Claeszoon Sloot. B4 Den 6en novembris soe heeft die stede verschoten18 voer die landen aen die suijdt sijde van die stede tot twie verscheiden stonden die somma van vierthien gulden een stuver. 14 15 16 17 18
toren het toezicht houden op de torenklok kruit te drogen betaald aan belasting (De landerijen waren in het bezit van de Grafelijkheid. Hiervoor moest de stad ieder jaar 90 gulden betalen)
15
Anno 1579 den 6en novembris. Noch den laesten october 1581 negen gulden. Noch bij de stede betaelt aen Pieter van Berghen aen ijsserwerck ses guldens opten 15 november 1581. B5 Opten XIIIen novembris anno 1579 is bij Claes Huijch van wegen die stede Eedam reeckeninghe gehouden met Hendrick Wouw, ontfanger generael in den Noorder Quarthiere van de hondertste penning de annis 1577 ende 1578 verleden ende es hem daer van volle betalinge gedaen, blijckende bij II quijtantien beijde van date den XIen novembris 1579 voornoemt. B6 Opten 17en novembris anno 1579 soe is daer afgelost een brief van negen gulden jaerlixs renten waer van die hooft som was hondert ende twie ende tsestich gulden. Dach als boven. Bij burgemeesteren Jan Claeszoon Sloot, Jan Pieterzoon Men, Volckert Claeszoon, etcetera. [fol.1v]
B7 Anno 1579. Op huijden den 27en novembris soe is Jong Jaep Poertier an genomen tot meij thoe te dienen nae 't jaer te rekenen voer achtendevijftich gulden. B8 Op dach als boven soe is Cornelis Jacopzoon Wever an genomen om die torf te dragen tot vijff wachthuijsen met die twie poertiers die torf te bedragen waer voer hij sal hebben ter weeke vierthien stuvers, etcetera. B9 Op huijden den 22en decembris anno 1579 soe hebben die burgemeesteren gelicht tot den gevangenen in Turckijen gevangen sijnde, haren gelt om haer verlies te verhoeden19. In den eersten van Marij Jong Griets soon van Warder gelicht twaleff gulden thien stuvers. Noch van Jan Ariszoon van Warder sijn ghelt gelicht twieendedertich gulden ander halffe stuver. Noch van drie gevangen van Warder als voer gelicht thien gulden derthien stuvers, dach als voorschreven. Actum opten XXII decembris anno 1579 ter presentie van Jacob Baerentszoon ende Claes Janssoon Hencxt, schepenen, in kennisse van mij, J.J. Breed, 1579.
19
16
om hiermee de gevangenen vrij te kopen
Dese penningen betaelt in handen van de vrienden deser gevangenen voornoemt opten 8en martij 1581.
[fol.2r]
v
[fol.1 ]
B10 Opten vijfden dach januarij 1580 stilo communi20 is tusschen borgermeesteren deser stede ende d'erffgenamen van Pieter Pouwelszoon Gaell saliger gedachtenis reeckeninge gehouden van alle verlopen hondertste penningen ende morgentaelen21 zedert dese trouble tijden tot dese huijdigen dach toe verloopen zijnde over die landen in den onlende22 liggende haer te zaemen toe comende, waer van zij geen C penningen betaelt hebben als eensdeels verswegen geweest zijnde. Alzo dat borgermeesteren die erffgenamen van alles voorscreven es, zullen quijdtschelden, midts dat d'erffgenamen tegens desen wederomme zullen casseren23 alzulcken obligatie als d'erffgenamen op de stede es hebbende, groot hondert Carolus guldens, welcke penningen bij Pieter Gaell die stede in den jaere 1572 verleden geleent zijn geweest, waer mede die voorscreven questie gesopeert24 ende gecasseert wesen za(l), midts dat mede veraccordeert es dat de landen die erffgenamen jegenwoordich in de onlende tezamen toecomende van nu voort in alle C penningen zullen contribueren ende betaelen achtien deijmpten van alles. Hier buijten gesloten alle ander landen, Dirck Hagen off andere vreembde luijden in den onlende gelegen toecomende, welcke zijn Dirck Hag(en) ende het lant groot 9 verndel ende 63 roeden, toecomende Claes Tijmses erffgenamen cum socijs zonder meer ende es doe onlende groot tot aen de Mollentochten25 toe van de Inlage26 aff. B11 Opten 28en januarij 1580 stilo communi heeft Pouwels Janssoon Tolck ter abritragie van Cornelis Pieterszoon Noonen, Wessel Egbertszoon ende Dirck Huijbertssoon gecocht van de borgermeesteren deser stede al zulcke 20 21 22 23 24 25 26
de dan heersende tijdrekening grondbelasting ommelanden; landen in de omgeving verbreken teniet gedaan molensloot dijk in het land achter een voormalige dijkdoorbraak
17
stucke landts als aen de Stads cingell gelegen es, welcke die stede eertijts gecocht heeft gehadt van Griet Pietge Moijerts ende d'erffgenamen van Jan Pouwelszoon, zo groot ende cleijn als 't leijt voor de zomme van hondert vijffendetnegentich Carolus27 guldens tot XL grooten Vlaems 't stick. Te betalen d'een derdepaert gereet ende die reste op twie naest comende twaeleff nachten.
27
18
naam van een gouden munt, geslagen voor Karel de Stoute
Hier op betaelt bij Pouwels voornoemt ende in betalinge gegeven een rentebrief van drije gulden siaers, hooftzomme vier ende vijftich gulden, welcke sijn suster op de stede spreeckende heeft gehadt ende de reste met gelt opten 26en februarij 1580 in handen van de tresorier28 deser stede. Noch heeft Pouwels Janszoon Tolck in handen van den tresorier Heijn Janszoon die twiede derdepaert van dese voorscreven zomme betaelt als wesende die twiede custene29 van dit lant voornoemt. Actum opten 24 junij 1581. r
[fol.2 ]
B12 Memorie. Het huijs van Heijmeeff gecomen ende bij de borgermeesteren gecocht, is geaccordeert aff te breecken midts dat die twie naetste gebuuren die stede daer toe te hulpe zullen comen elcx vijff ende veertich Carolus guldens, ende die twie naetste overgebuuren elcx vijftien guldens, te betaelen d'een helft tot meije anno 1580 ende d'ander helft opten zelven dach siaers daer naest aen volgende. Ende heeft Karst Lubbertszoon als naeste buijrman van 't huijs aende zuijdtzijde hem voor dese penningen te borge gestelt als eijgen schult. B13 Den 25en novembris 1580 is van weghen Heijn toe Jaeperties met consent van hem sel(ve) betaelt aen die vredemaeckers30 van Middellie die somme van vijff gulden thien stuvers. Van weghen Claes Loen aen die selfde beta(elt). Noch betaelt in handen van Thaems Sijmszoon de zomme van negen gulden thien stuvers ter cause van landthuure die Thaems waer comende van Heijn Jaepertges bij consente ende verzoicke van Heijn voornoemt. Actum opten 20en december 1580 op reeckeninge van de twie jaer huijrs welcke hem es restende van 't lant binnen deser stede gelegen. Noch es Heijn ten achteren aen de stede 3 gulden 15 stuvers van 100 penningen van den jaere 1579 verleden. Noch bij Heijn ten achteren 24 stuvers van de C penning van zijn huijs. Actum opten 17 martij 1581. Noch I C penning van 't huijs den (..)en anno 1581. 28 29 30
schatbewaarder belastingtermijn gekozen dorpshoofden. In Warder, Middelie en Kwadijk had men vredemakers.
19
[fol.4v]
r
[fol.3 ]
v
[fol.2 ]
Noch II C penning van 't lant binnen d(ie) muer 1 gulden 10 stuvers van den 80 omgeslaghen den (....) 1581. B14 Aen den rentemeesteren van Kennemerlant ende Westvrieslant betalinge ter zaecken dese nae bescreven penningen. Bij de stede betaelt aen den leijdecker 16-4-12. Heijn Moenszoon betaelt van verwen 4-10-0. Aen gewichte gecocht anno 1580 aen 350 pond wichts 17-10-0. B15 Willem Willemszoon van Graft es poorter geworden binnen deser stede opten 15 februarij ende heeft voor zijn poorterschappe belooft 3 gulden te betalen op meijendach 1584. B16 Den 21en mertij 1581 betaelt in handen van Aef Stoppels ende Sijmen Hoots wijf die somme van vijftien gulden ter cause van een derde paert van den eerste termijn van het afbreecken van Dirck Bets huijs. Noch betaelt tot volle betalinghe van den ee(r)sten termijn in handen van Jaep Grebber die somme van 31 gulden. Noch betaelt in handen van Jaep Grebber ende Aeff Stoppels de somme van 46 gulden in volle betalinge van de anderde custen van Dirck Bests huijs. Actum opten 16en februarij 1582. Noch betaelt in handen van Jaep Grebber de zomme van 46 gulden in volle betalinge van de laetste custen van Dirck Bests huijs. Actum den 21 december 1582.
[fol.3r]
B17 Den 24en mertij 1581 is Claes Loen schuldich van voergaende hondertste penning die somme van 30 gulden 19 stuvers. Noch es Claes Loen schuldich 25 gulden 11 stuvers 8 penningen boven het gene zijne huijrluijden betaelt hebben ende es dit zelve gecomen van de 50en penning, anno 1582 gecollecteert. Hierop comt hem van den actie van den Bolckwercx ven bij seeckere arbiters ter nedergeleijt tusschen hem ende de stede 45 gulden. (..) 10-10-10 penningen.
[fol.3r]
B18 Meester Jan die Clant is schuldich op het toecomende verndel jaers verschenen meij toecomende die somme van dertich gulden. Hier op betaelt X gulden opten 9 meije 1581. 20
B19 Noch meester Claes Tijszoon schuldich op het selfde verndel jaers twintich gulden. Hier op betaelt vijff gulden den 9en meije 1581. Hier op betaelt vijff gulden van 't verndel jaers van meije aff tot Jacobi31 toe. Actum opten 15en augusti 1581. Hierop betaelt twie gulden opten XIen meije 1582. Hierop betaelt twie gulden opten 9 augusti 1582. Hierop betaelt 3 gulden den 23en februarij 1583.
r
[fol.3 ]
v
[fol.2 ]
B20 Opten XIen meije 1581 is bij borgermeesteren deser stede Jong Jaep poortier aengenomen om dit jegenwoordijge jaer tot meijendach anno 1582 toe zijn voorgaende offitie te verwaeren32 voor de zomme van vijff ende tzestich guldens tot XX stuvers 't stuck, te weten voor tzomer halff jaer XXXV gulden ende voor twinter halff jaer XXX gulden. Van meije aff tot Sint Jacob toe betaelt 17½ gulden opten 15en augusti 158(2). B21 Den XIIen meije 1581 heeft Claes Fopszoon zijn offitie van 't wachten opten thoorn opgeseijt begerende 't zelve niet langer te bedienen. B22 Opten XVI meije 1581 is Jacob Jacobszoon bij die borgermeesteren deser stede aengenomen om alle nacht opten thoren te waecken ende zal gehouden wesen om alle halff jaere op die vier hoecken van den thoren te blaesen ende goede toesicht te nemen voor brant ende andere inconvenienten33, waer voor hij 's iaers zal ontfangen vijftich Carolus guldens tot XX stuvers bedragende alle verndel jaers XIII gulden. Actum als boven. Van meije aff tot Jacobi betaelt 12½ gulden. 31 32 33
25 juli te blijven bekleden ongemakken; onheil
21
Actum opten 15 augusti 1581. Opten zelven conditien es Cornelis Claeszoon gecomen in de plaetze van Jacob Jacobzoon vermidts daer voor genietende alle jaere vijfftich gulden gelijck Jacob Jacobzoon, zijn voorsaet34, daer aff genoten heeft. Noch zal hij genieten acht guldens siaers voor het opsluijten van beijde poorten ende boomen achter die kercke op ende toe te sluijten nae exigentie35 van de tijt. Den 1en februarij 1591 is Pouwels ende Janszoon toe getelt bij provijsie voer een half jaer 8 gulden om die poorten ende bomen op ende toe te sluijten. r
[fol.3 ]
[fol.2v]
B23 Op huijden desen XVIen junij 1581 is die stede van Eedam een ordonnantie verleent van de zomme van 393 gulden 15 stuvers 14 penningen, in volle betalinge van meerder zomme die de stede van Eedam eertijts voor 't gemene landt verschoten ende verleijt36 heeft, blijckende bij de specificatie daer van zijnde, welcke ordonnantie bij Jan Pieterszoon, borgermeester deser stede ex offitio37 ondergeteijckent heeft door dien die princepale zomme meestendeel al uut zijn bouck ende reeckeninge eertijts gedaen, getrocken es. Dan zij de zelve 393 gulden 15 stuvers 14 penningen geemploijert ende toegetelt aen handen van Heijn Janszoon, tresorier deser stede jegenwoordich, welcke daer voor in zijn reeckeninge verantwoorden zal, alzo dat Jan Pieterszoon (niet jegenstaende hij 't zelve ondergeteijckent heeft) die voorscreven penningen stracx aen handen van Heijn Janszoon bekeert ende toegetelt heeft. B24 Meester Gijsbrecht Gijsbertzoon es opten 15en augusti 1581 op het verndel jaers van Jacobi tot Alreheijligen toe bij de stede geleent ende verschoten twaeleff gulden. B25 Jan Braber es noch die stede schuldich 9 gulden verschenen den 24 augusti 1581 bij hem noch onbetaelt, niet tegenstaende het jaer van 1582 bij hem aen Pieter Loen betaelt es.
v
[fol.3 ]
B26 Op huijden desen laetsten dach octobris 1581 sijn borgermeesteren deser stede met Melis Corneliszoon Hoetges geaccordeert nopende 't versetten van des voorscreven Melis huijs, in forma hier nae volgende. Te weten dat 34 35 36 37
22
voorganger in een ambt al naargelang de tijd vereist voorgeschoten en uitgeleend uit hoofde van zijn beroep
Melis zijn exue38 zal toecomen als zijn huijs nu ter tijt staet, ende voort noorden op van de noordwester houck van zijn achterhuijs tot die roijpael toe, staende een stuck weechs binnen zijn schut recht roijende van de zelve houck tot die voorscreven roijpael toe. Actum ter presentie van alle vier borgermeesteren ende Melis voornoemt, ten dage ende jaere voorscreven. Opten XIen februarij 1584 heeft Cornelis Claeszoon Tapman aengenomen. B27
38
recht geheven op erfenissen die aan iemand buiten de stad toevallen
23
Opten naestlaetsten januarij 1582 is meester Claes Janszoon Juecht voor een schooldienaer aengenomen voor den tijt van een halff jaere tot een proeve tot wille ende wederzeggen van borgermeesteren deser stede, te reeckenen bij 1 jaer voor tnegentich gulden ende het halff jaere naer advenhandt39, midts zo hij dient tot believen van mijne Heeren, zo zal hij een jaer lanck dienen, ende daer voor ontfangen tnegentich gulden, midts dat hij op zijn eijgen huijshuur zal wonen, ende mijn Heeren van geen huijshuur bemoeijen. Claes Tijszoon es aengenomen voor 80 gulden aen 't jaer. Meester Jan Gerbrantszoon siaers voor 125 gulden. Dit es verandert anno 1584 op 200 gulden. B28 Op huijden desen XIIen aprilis 1582 is Jan Janszoon Brasscher van Monnickendam met die borgermeesteren deser stede veraccordeert noopende 't verdelven van een stucke Warderbroecxlants aen die zee liggende, bij die stede in dese verleden trouble verspit wesende, midtsgaders zeeckere delen ende andere schulden die hij de stede es eijsschende omme een lijffrentenbrieff van thien Carolus guldens, houdende op 't lijff van Griet Jansdochter, zijn stomme dochter, verschijnende alle jaere opten XIIen aprilis, waermede alle actie, questie ende geschille doot, te niet ende gesopeert40 wesen ende blijven ten ewijgen dagen sall. [fol.4r]
B29 Mijn Heeren borgermeesteren deser stede hebben gecocht het huijs staende op 't pompke bij de Westerpoorte beoosten Jochems Smits huijs, voor de zomme van vier ende tnegentich Carolus guldens tot XX stuvers, te betaelen op drie naestcomende meijendagen als anni 1582, 1583 ende 1584 toeco(mende). Hierop betaelt ter zomme van XXXI gulden, VI stuvers, X penningen opten IIen meije 1582. In betalinge van 1e custene. Dese 2e custene es bij Marten Pieterssoon Moij, tresorier, betaelt in junio 1583. Dit huijs es ten vollen betaelt bij de stede opten 29 junij 1584. B30
39 40
24
in evenredigheid opgeheven
Den 23en februarij anno 1583 is Heijn Dircxzoon aengenomen om in statssaecken te besongieren41 ende nae Den Haghe te trecken, ende van statsweghen aldaer met Claes Dircxzoon Huijch ten besten te consuleren, ende sal daer voer genieten voer sijn salaris ofte weddens 's daechs een gulden vijf stuvers, ende sal den voernoemde Hendrick Dircxsoon dit selfde op sijn eijghen costen doen, behalven schuijt ende waghenvracht. B31 Den 16 aprilis 1583 is Aernt Roeloffssoon Wiltvanck aengenomen voor wachtmeester een halff jaere lanck voor 30 gulden ende zo hij een jaer lanck dient, zal alsdan voor 't jaer ontfangen 63 gulden, alles tot wederseggen van borgermeesteren. Aernts tijt gaet van nu voort inne opten 10en augusti 1585. [fol.5r]
r
[fol.5 ]
B32 Op huijden desen 11 junij 1583 hebben borgermeesteren deser stede gecocht van Jaepvaer Janszoon, poorter der zelver stede, drie acht ende dertichsten deelen van het lant alwaer die oude Doele opgestaen heeft. In voughen hij 't zelve van Sijmon Pieterszoon Moenneeff eertijts gecocht heeft, ende zullen die borgermeesteren daer voren betaelen de zomme van vier ende twinticht guldens in gereeden gelde. Actum ter arbitragie van Wessel Egbertszoon, Jaep Pieterssoon Pieteij, Claes Dircxzoon Voorn ende Baernt Sijmszoon, schrijffer arbiters bij parthien hier inde geëligeert42. B33 Op huijden desen XXIIIen julij 1583 heeft Heijn Heijnszoon Man in handen van borgermeesteren deser stede zijn behoorlicke eedt gedaen als stadtbode, met stipulatie43 om in alle getrouwicheijt zijn offitie te quijten ende te draegen als een getrouw dienaer toestaende es, nae zijn uuijterste vermoghen. B34
41 42 43
zich bezighouden met gekozen bepaling
25
Op huijden desen XXVIen augusti 1583 heeft Sijmvaer Claeszoon van borgermeesteren aengenomen alle nachten die dueren van beijde de schantzen voor een jaer d'Oosterpoorten op ende toe sluijten, midtsgaders den boom ende oock mede het heck bij Jan Barntges huijs op ende toe te sluijten tot bequaemer tijt, ende voort alle daghe den wacht tusschen die twie schantzen44 aen te spreecken, als oock op Oorgaet ende die zelve eensdeels ende altemet die zelve wacht te visiteren voor welcke dinghen in aller getrouwicheijt te bewaeren, zo es met hem veraccordeert, dat hij jaerlicx daer voren ontfangen ende genieten zall vijff ende veertich guldens tot XX stuvers 't stuck. Alle 't welcke hij in aller getrouwicheijt bij eede in handen van borgermeesteren belooft heeft nae te comen, ende dat hij hem als een goet poortier zall dragen, ende niemant nae 't sluijten in ofte uuijt zal laten, zonder consent van borgermeesteren, ten waere hem bekent waere dat enich van stadts weghen in ofte uuijt moste wesen, zonder ijemant anders. Opten 30en november es Sijmvaer Claeszoon tot dese 45 gulden noch siaers 5 gulden meer toegeleijt, mits dat hij daervoren die poort aen de zuijtzijde ende een boom binnen dijck in Zeevanck alle dage op ende toe zall sluijten. Geduurende 't zelve een jaer lanck tot believen van borgermeesteren die alsdan haer optie zullen hebben. [fol.5v]
B35 Op huijden desen 26 augusti hebben borgermeesteren deser stede aengenomen Anthonium van der Schouwbeke, tot sterckinge der neringe binnen deser stede, omme het arme volck te wercke te stellen ende die zelve des toe beter sich toe mogen erneren45 toe onderhouden ende met haeren handen den cost met eeren te verdienen ende alzo van de ledichganck de jonge juecht te weren, ende zijn hantwerck van groffgreijnen saijen46 ende diergelijcke gewaden te maecken, toe oeffenen ende in't gebruijck te brenghen. Waer voren borgermeesteren voor zijne oncosten ende voor zijn opbreecken van Deventer hier hem belooft hebben te gevene ende te betaelen dertich guldens op zijne coombste alhier. Ende zo wanneer hij een jaer alhier gewoont heeft gelijcke dertich guldens. Ende zo wanneer hij daer nae noch een jaer hier gewoont ende zijn ambocht gedaen heeft, noch gelijcke dertich guldens zonder meer. Ende hem tot zijne woninge in doen ende laten volghen het cleijne schole staende aen de poort in't convent, midtsgaders het naetste huijsgen bewesten die poort ende noch een plaetze om zijn kethell te setten daer bij 44 45 46
26
verdedigingswerk; bastion; stadswal zich bezighouden met grofgeweven stof
gelegen. Ende zal hem oock volghen zo vele regenwaters uut die sementback als die predicanten zullen mogen ontberen. Ende op die toecomende tijt zal men hem leveren een plaetze tot een tuijne om hem daer mede te generen, ende bovendien hem ende zijne kinderen die borgerschappe met belofte om hem in zijne gerechticheijt voor te staen ende te beschermen als een ander goet ingeboren borger. Welverstaende, zo Godt almachtig die zaecke alzo mochte stuuren ende segenen, dat hij hem op dese plaetze niet mochte generen, zoe beloven hem borgermeesteren ander wijder ofte bequaemer plaetze te leveren, daer hij hem zal mogen beter behelpen nae dat die gelegenheijt des wercx verheijsschen zall. Actum bij alle vier borgermeesteren ten dage ende jaere voornoemt. v
[fol.3 ]
[fol.4v]
B36 Opten 1 decembris 1583 heeft Claes Janssoon Bosschieter hem borge gestelt voor het exuwe van Pieter Luijtgessoon die nae Ambsterdam vertrocken es. B37 Opten 10 december 1583 is Cornelis Janszoon bij de borgermeesteren aengenomen als constapell47 ende dat hij op 't geschut zal passen ende goede acht hebben 't zelve zuijver ende claer houden (oock die wacht houden) alle dage bij die Noortosterschantze, alle scepen ende schuijten te visiteren om alle periculen48 te verhoeden. Ende dat voor een vierdell jaers naestcomende voor de somme van 22 gulden in 't vierdel jaers. Oock alle turff ende rijs, hoeij, heijde ende andere twijchscepen te steecken49 ende te doen als een goet wachter toestaende es. Opten 13 aprilis 1584 is Cornelis Janszoon zijn offitie opgeseijt ende es van zijn dienste betaelt ende voldaen.
[fol.6r]
B38 Op huijden desen 10en decembris 1583 zijn borgermeesteren deser stede te eenre, ende Dieuw Claes Lousdochter geassisteert met Pieter Dircxzoon haer gecoren voocht ter andere zijde, door tusschenspreecken van Jan Janszoon Brouwer, Lambert Janszoon, IJsbrant Martszoon ende Pouwels Janszoon Tolck, als aen wedersijden tot arbiters in desen geeligeert50, te saemen veraccordeert noopende die coope van een stucke lants liggende op die Nieuwe Vaert bij de Groote Kerck, groot omtrent een halff deijmpte schaers met zijn toebehoorende dijck, zowel tuijndijck als 47 48 49
50
stadswacht moeilijkheden; gevaren het doorzoeken van alle schepen beladen met turf, takken, hooi, heide en andere twijgen gekozen
27
anders ende dat voor de somme van drie hondert gulden tot XX stuvers 't stuck, te betaelen op drie naestcomende twaeleff nachten51 telckens een gerechte derdepaert van de somme voorschreven.
51
28
Driekoningen; 6 januari
Welverstaende dat hierinne gesmouten52 es het misbruijck ende alle andere schaeden ende interesten, ende alle actien die d'erffgenamen van Claes Louw geleden zouden mogen hebben ter cause van den overganck van 't zelve lant midts dat 't oosterse landt d'erffgenamen van Claes Lou noch toecomende zijn overganck ende notwech zal behouden op die nieuwe wech, in voughen als 't zelve lant in voortijden gehadt heeft door die stege tusschen die huijsinghen van Heijn Claeszoon magister saliger gedachtenis. Ende zal die stege voornoemt toecomen die stede in alzulcke gerechicheijt als 't lant van oude tijden gehadt heeft. Ende die dijck van de sloot ofte Nieuwe Vaert zal comen ende blijven tot laste van 't achterlant toecomende d'erffgenamen van Claes Louw voorschreven. Actum ten dage ende jaere voornoemt in kennisse van mij, 1583, J.J. Breed. Nota. Hier op betaelt aen handen van Dieuw Claes Lous die somme van hondert gulden in betalinge van d'eerste derdepaert van dit voorschreven langte. Actum desen 15 februari 1584. Hier op betaelt aen handen van Dieuw voorschreven de somme van 100 gulden door handen van Sijmon Gerbrantszoon, tresorier, in betalinge van die twiede derdepaert opten 22 martij 1585. Dit es ten vollen betaelt. [fol.3v]
[fol.6r]
B39 Opten XVIIIen februari 1584 heeft Melis Corneliszoon aengenomen beijde de Westerpoorten met den boom ende alle clincketten53 op 't Westeijnde op ende toe te sluijten midtsgaders die poorte bij die Gevangenpoort met zijnen toebehorende bruggetges ende boomen, midts daer van te genieten 58 gulden 's iaers. B40 Opten XVIIen martij 1584 is ten versoecke van Claes Janssoon Juecht bij borgermeesteren deser stede geresolveert dat die zelve Claes Janszoon zal mogen opstellen een bijschoole om die jonge juecht te mogen instrueren, midts dat hij tot onderhout van de groote schoole alzulcke penningen van zijne jongens zall contribueren ende uutkeeren als bij mijn Heeren wedthouderen deser stede generalick geordonneert wesen zall ende dat tot wederseggen van borgermeesteren. B41
52 53
inbegrepen; versmolten valdeuren; valhekken
29
[fol.4v]
r
[fol.7 ]
Op huijden desen 28 martij 1584 hebben borgermeesteren belast den capeteijn Wilhem Nijsebeth dat hij die twie gevangens, als Cornelis Claeszone van Uuijtrecht ende IJpe Drinckuuijt van Groeningen, soldaten, sel relaxeren ende van boeijen te ontlasten, volgende zeeckere authorisatie waerbij zijlieden bij den oversten Sonoij54, bij missive van de 22en meerte 1584 geauthorijseert zijn, bij welcke missive den gevangens in handen van mijn Heeren gestelt werden, ende heeft den capeteijn die voorschreven gevangens door 't voorschreven bevel van mijn Heeren ontlast ende ontledicht. Nademael mijn Heeren borgermeesteren gene belastinge van d'een ofte andere op die voorseide gevangenen tot desen dage toe gehoort hebben. B42 Op huijden desen VIIIen junij 1584 zijn door tusschenspreecken van Lambert Janszoon, IJsbrant Martszoon, Claes Janszoon Hencxt ende Sijmon Gerbrantszoon gecoren arbiters in desen ter wedersijden geeligeert borgermeesteren deser stede ter eenre, ende Jan Claeszoon Jonghe Brouwer ter andere zijde, geaccordeert ende verenicht nopende het Mollenworff daer die molen van Sijmon ende Reijn molenaars jegenwoordich op staende es, bij die stede aengetast ende gedestineert tot het Mollenwerf voorschreven in manieren hiernae verclaert, te weten dat borgermeesteren deser stede in betalinge van 't voorschreven Mollenworff gehouden zullen wesen te betaelen die somme van drie ende 't negentich guldens, negen stuvers eens, te betaelen d'een helft van dien gereet ende d'ander helft op Paesschen naestcomende. Ende die groote van 't voorschreven Mollenworff es ses ende tzestich roeden ende thien voeten, hierinne gereeckent het Mollenworff daer die molen ende 't mollenhuijs opstaet sonder die laen welcke hier buijten gesloten es. Ende coomt tot laste van de mollenaers voorschreven. Ende zijn hiermede alle actien ende oncosten, zo van dijckagie, C ende thiende penning ende diergelijcke dinghen hierinne gereeckent die gevallen mochten wesen zedert den tijt dat borgermeesteren 't voorschreven Mollenworff aengetast hebben tot dese daghe toe. Welverstaende dat die eijgenaar ende besitter van 't voorschreven lant zal gehouden wesen te onderhouden alzulck dijck ende dijckagie als 't zelve lant nae zijn groot zoude mogen compteren. Actum ten dage ende jaere voorseide ende ter ordonnantie van de parthijen geteijkent bij mij, J.J. Breed, 1584. Hier op betaelt de somme van 46 gulden, 14 stuvers, 8 penningen in betalinge van de gerechte helft van de somme voorschreven opten 29 junij 1584.
54
30
Diederik Sonoy, legeraanvoerder en gouverneur van het Noorderkwartier
[fol.4r]
Noch hier op betaelt bij Sijmon Gerbrantszoon de somme van 46-14-8 penningen opten 2 meije 1585 in volle betalinge. B43 Die joncxste schoolmeester Michiell heeft ontfangen op reeckeninge van zijn diensts, te weten van meije 1584 aff tot november toe, de somme van 30 gulden ende zijn schoolgelt daerboven op reeckeninge. Actum den 3 september 1584. Noch opten 7 october 12 gulden bij hem ontfangen. Noch den 5en januarij 1585 14 gulden bij hem ontfangen. Noch bij hem ontfangen van de scoolkinderen 8 gulden opten 2en februari 1585. Noch bij hem ontfangen van de scoolkinderen 8 gulden opten 1en meij 1585.
[fol.34v]
B44 Op huijden desen XIen julij 1584 stilo novo sijn bij advijs van de gemene vroedtschappe deser stede gedeputeert ende gecommitteert Folckert Claeszoon, borgermeester, ende Cleas Dircxzoon Huijch omme over nacht ende dach haer te transporteren binnen Delfft ende aldaer met d'andere steden van Hollant ende Zeelant te mogen helpen resolveren ende advijseren 't gene zijlieden in desen jegenwoordijgen aenstaende noodt tot preservatie van 't gemene vaderlant bevinden zullen te behoo-ren, zowel op 't ponct van de regeringe des vaderlants (nademael zijne Princelijcke Excellentie, Godt beter 't, op gisteren nae noene met een roer gescoten es), als op alle andere voorvallende zaecken, hoedanich die moghen zijn, sonder enich vorder rappoort van ons dies aengaende behoeven te verwachten. Onder expresse belofften dat alle 't gene wes bij dese voorschreven gecommitteerden gedaen, gehandelt ofte gebesongneert zal werden, vast ende van waerden onderhouden zal werden als of 't bij die geheele vroedtschappe gedaen waere onder alle verbanden van de rechten daer toe staende ende behoorende. J.J. Breed, 1584. Ende vorder opt die preservatie ende bewaernisse van dese stede is geresoleert, dat van nu voortaen alle nachten een 8en part van de schutterie zullen die wacht houden alle schutters bij huijs zijnde die niet cranck zijn zelffs in persone zullen moeten waecken; ende die cranck ofte van huijs zijn, zullen gehouden wesen een ander goet getrouw patriot te huuren, ende dit alles ter tijt ende wijlen toe bij mijn Heeren borgermeesteren, wedthouderen ende capeteijnen van de schutterie anders zal zijn geordonneert. Actum als boven, in kennisse van mij, 31
J.J. Breed, 1584.
[fol.4v]
B45 Opten 30 septembris 1584 is Claes Sijmszoon aengenomen voor portier buijten die Oosterpoorte, dat hij gehouden zal wesen alle nachten die dueren van beijde schantzen op ende toe te sluijten, midts gaders den boom ende het heck bij Jan Barntges, ende alle dage die wacht binnen die schantzen ende die poort aen te spreecken ende diezelve altemet visiteren voor den tijt van een halff jaer toe. 't Halff jaer daer voren te genieten XX gulden eens nae den tijt te reeckenen, ende heeft hem belooft daer inne te quijten als een goet portier toestaende es. Dit zelve es verandert op 50 gulden voor 't jaer. In deses plaetze es gesuccedeert Jan Hermszoon, Stille Jan, omme dit offitie te bedienen tot meije toe 1587 voor die somme van 36 gulden eens.
[fol.4v]
v
[fol.6 ]
v
[fol.6 ]
Opten 26en maij 87 is de voorschreven Jan Harmanszoon, alias Stille Jan, wederom angenomen tot de voorschreven dienste tot meij toe anno '88 de tijt van een iaer voor 36 gulden. B46 Op huijden desen IXen novembris 1584 is bij borgermeesteren deser stede die vreedmaeckers van Warder, Middelie ende Cadijck, midtsgaders die borgermeesteren van Oosthuijsen, eendrachtelick geresolveert ende besloten dat men een woensdaech in de aencomende weecke off een dach ofte twie daer nae onbegrepen, nae dat weder verheijsschen zal, die sluijsen in Zeevanck zullen doen openen omme die muijsen daer door te mogen quijt werden. Actum in 't collegie als voren in kennisse van mij, J.J. Breed, 1584. B47 Opten XIen decembris 1584 es Michiell die schoolmeester bij borgermeesteren als schoolmeester aengenomen voor dit aenstaende jaer van 1585 midts dat hij voor dit jaer daer voren zall ontfangen ende genieten de somme van 125 gulden, innegaende prima maij 1585 toecomende met een vrij huijs daer hij inne wonen zall. 't Welck es gehuurt voor de somme van 15 gulden. Dese es voor 't jaer 1586 om die voorschreven penningen aengenomen midts dat hij 't (zo 't noot doet) die kinderen in de Latijnse schole die rudimenta55 zal leeren. Actum den 4en januarij 1586. 55
32
grondbeginselen
Ende meester Jan Stassen voor 115 gulden met 1 vrije woninge ingaende als voren. Affgeseit ende affgedanckt. Claes Janszoon Hencxt huijs es bij borgermeesteren gehuurt voor meester Michiel voorschreven voor 't jaer 1586 te bewonen voor 15 gulden. Actum desen 4en januarij 1586. [fol.6v]
[fol.5v]
r
[fol.6 ]
r
[fol.7 ]
B48 Opten 18en januarij 1585 is Claes Janszoon Juecht als schoolmeester aengenomen voor een jaer lanck, beginnende prima maij 1585, omme de jonge juecht nae zijn cranck vermogen te instrueren hem eerlick te dragen, alle dronckenschappe te mijden als een goet schoolmeester toe staende es, midts dat hij in 't jaer daervoren genieten zal tnegentich guldens, alle vierdel jaers een 4en deel van dien. Mer zo hij hem weder mochte misgrijpen, zullen mijn Heeren hem weder moghen casseren zonder zijnen tegenspreecken. Welverstaende zo hij hem zeer wel ende eerlick es dragende, zullen mijn Heeren op een aender jaer in alle redelicheijt met hem handelen zoo 't inder billicheijt behooren zall. Is voor den tijt gestorven. B49 Op huijden desen 22en januarij 1585 hebben borgermeesteren deser stede betaelt in handen van Sander Slotemaecker die somme van ses gulden twie stuvers in betalinge van zeeckere sloten, boijen, duijmijsers ende diengelijke materien, die bij hem gemaect zijn tot straffe van alle delinquanten. Welcke boijen den Offitier gelevert zijn, mer den stede in eijgendoom behoorende als die zelve ten vollen betaelt hebben. B50 Opten XIen martij 1585 is bij Folckert Janszoon van Enchuijsen betaelt aen handen van borgermeesteren deser stede ses gulden acht stuvers op betalinge van zijn exuwe ende in minderinge van de vordere somme op reeckeninge. B51 Op huijden desen 26 aprilis 1585 hebben die vreedmaeckers van die drie dorpen van de Seevanck haere reeckeninge gedaen beroerende die collectatie van de ommeslach die bij haer in den jaere 1584 gecollecteert es geweest. Ende es bevonden dat die vreedmaeckers van Middelie boven 't gene zijlieden behoorden gecollecteert te hebben 't over ontfangen ende gecollecteert hebben gehadt die somme van 23 gulden, 9 stuvers, 2 penningen. Warder van gelijcken 19 gulden, 12 stuvers, 14 penningen. Cadijck mede 48 gulden, 7 stuvers, 10 penningen. Compt te zaemen 92 gulden, 9 stuvers, 10 penningen. Welcken overschot haerlieden belast es te 33
emploijeren aen handen van de nieuwe vreedmaeckers, opdat de collectatie in toecomende jaere over die landen van de Seevanck zo vele te minder gecollecteert souden mogen werden. Ende es dese collectatie bij haer gedaen ende die voorschreven somme overgeschoten boven die somme daer op zijlieden bij 't gemene lant gestelt zijn geweest ende boven haere salaris 't welcke haer volgende de resolutie van de Staten toegeleijt es geweest als te wesen van elcke 100 gulden 3 gulden voor collectatiegelt. Actum voor borgermeesteren ende Adrijaen Heertges ende Thijs Pieterszoon Cruijff, scepenen. v
[fol.7 ]
B52 Opten 17 julij 1585 is Dirck Jacobzoon Can met borgermeesteren overgecomen, dat men hem voor dese tijt zijns dochters lijffrenten zal laten volgen, midts dat hij ten naetsten jaere belooffde met borgermeesteren ten handelen ende accorderen nopende het exuwe zijnre goederen ende gene custen te lichten voor hij met borgermeesteren dies halven gehandelt heeft, behoudelicx dat borgermeesteren sullen procederen op anderen van gelijcke natuure wesende. B53 Op huijden desen 24 decembris 1585 hebben borgermeesteren deser stede aengenomen Conradum Johannis Autarium tot schoolmeester omme op te richten een Latijnse schole, omme die juecht in haere eerste fundamenta nae die gaeve hen van Godt verleent te mogen instrueren, ende zal daeraff genieten van de stede 175 gulden jaerlicx ende een vrij huijs inne te wonen, ende daer en boven 't halve schoolgelt van de jongers, 't welcke op 't minste gestelt zal werden op elcke hooft 10 stuvers op 't minste, ende zal daeromme voor hem mogen houden een avont bijschole waeraff hij die proffijten alleen zal genieten ende proffijteren ende zal niet boven 4 commensalen mogen houden om redenen mijn Heeren bewegende. Hem gedaen op vordel op ten 12 aprilis 1586 de somme van 60 gulden om van zijn dienste weder aff te corten tegens Jacobi naestcomende. Tot den 1en november 1586 is om bede wille den rector niet affgecort, mer heeft tot dien dage toe zijn volle schoolgelt ontfangen. Onder expresse conditie dat van nu voort alle vierdel jaers hem zal affgecort werden een gerechte vierdepaert van de voorschreven 60 gulden, geduurende van vierdel jaers tot vierdel jaers, zo lange die geheele somme betaelt zal zijn sonder enijge vordere exceptie offte delaije56. Hierop betaelt de somme van 15 guldens in betalinge van die gerechte 4e paert van dese geleende ende verschoten 60 guldens. 56
34
uitzondering of uitstel
Actum desen Xen februarij 1587. Hier op gecort de somme van 15 gulden in betalinge van een vierde paert van de voorschreven geleende penningen. Actum den XXVIen maij 1587. Hier op gecort die somme van seven gulden thien stuvers in betalinge van een halve vierdepaert van de voorschreven geleende penningen. Actum den sevenden augusti 1587. Hier op gecort die somme van seven gulden ende thien stuvers in betalinge van een halve vierdepaert van de voorscreven geleende penningen. Actum den 26en novembris 1587. Hier op gecort die somme van seven gulden ende thien stuvers in betalinge van een halve vierdepaert van de voorscreven geleende penningen. Actum den 12 februarij 1588.
35
C
r
[fol.8 ]
Memoriael van Burgermeesteren 1586 - 1590
C1 Minuijt van de acte van indempnite57 die alle den tresoriers gelevert werden in 't affgaen van haere offitien ende overleveren van haere registeren. Achtervolgende zeeckere resolutie bij de vroedtschappe deser stede opten laetsten februarij 1586 laestleden genomen, soe bekennen wij, borgermeesteren ende regeerders der stede Eedam, dat d'eersaeme Thaems Sijmszoon in den jaere XVCLXXIX tresorier onser stede geweest es, die welcke in den jaere voorschreven gehadt heeft den geheelen ontfanck der zelver stede ende ter ordonnantie van mijn Heeren borgermeesteren in dier tijt wesende die zelve weder gedistribueert ende uutgeleent aen los lijffrenten ende andere notelike58 lasten (de)ser stede, volgende die reeckeninge dies aengaende bij hem voor onser stede vroetschappe gedaen, bij haer opgenomen ende gesloten, waer inne hij hem gequeten heeft als een goet ende oprecht tresorier toestaende es. Ende bedancken hem van zijne goede administratie, belovende hem ende zijnen erven te bevrijen costeloos ende scadeloos te indempneren van alle moeijten, lasten, actijen ende swaricheeden die hem ende zijn erven t'enijgertijt bij ijemanden soude mogen bejegenen ende aengedaen werden in enijger manieren, waer voren wij (bij consent als boven) verbinden alle die goeden59, present ende toecomende, onser voorschreven stede toebehoorende, geen uutgesondert. Submitterende60 de zelve voor die bevrijdinge van dien de heerlijke ende reale executie van allen hoven, wetten ende gerechten zo hem goetduncken ende gelieven zal, met die costen, schaeden ende interesten daeromme gelden wesende. T'oorconde deser met onser stede zegele bevestijget. Gedaen desen XIen meerte 1586. Ter ordonnatie van borgermeesteren geteijckent bij mij, 57 58
59
60
ontwerp van de akte van schadeloosstelling; vrijwaring noodzakelijke goederen; eigendommen; bezittingen onderwerpen
36
J.J. Breed, 1586.
[fol.9r]
C2 Memorie. Welmoet Fredericx, waerdinne in de Hollantsche Tuijn rest van de stede van verteerde costen bij verscheijden personen gedaen, so bij de vredemaeckers, den oversten Sonoij, als andere gedresroyeerde61 personen, die somme van tsestich Carolus gulden. Actum bij burgermeesteren den 29en martij 1586. Is bij ordonnantie op Heijn Janszoon, tresorier, betaelt opten 19en augusti 1586.
[fol.8r]
[fol.8v]
C3 Op huijden desen 12 aprilis 1586 hebben die vreedmaeckers van de drie dorpen van de Zeevanck haere reeckeninge gedaen beroerende die collectatie van de ommeslach die bij haer in de jaere 1585 gecollecteert es geweest. Ende es bevonden dat die vredemaeckers van Warder annis 1584 ende 1585 omtrent gelijck uutcomen. Ende Middelie es bevonden omtrent gelijck uut te comen, behalven dat het jaer van 1584 folio precendenti62 noch staende blijfft, zo vele t'over collecteren aengaende es. Ende belangende die van Cadijck es bij 't slot van reeckeninge gevonden over te schieten, boven haer salaris 't welcke haer volgende de resolutie van de Heeren Staten 's Lants van Hollant (als van elcke 100 gulden 3 gulden) es toegeleijt de somme van 35-3-2 zo wanneer die vreedmaeckers haere quoijeren63 ten volle hadden gecollecteert, 't welcke zij seggen dat haer niet doenlick es geweest door die menichfuldijge miserabile personen in haerluiden dorpe wesende. Actum ten dage ende jaere voorschreven ter presentie van Claes Pieterszoon Brouwer ende Jacob Claeszoon, schepenen, in kennisse van mij, J.J. Breed, 1586. C4 Memorie van 't oude ijsser. Outger die Smit gecocht voor die stede 1504 £ oud ijssers 't hondert tot 2 gulden 17 stuvers. Floris Walravenszoon 843 pont 't hondert £ tot 2 gulden 6 stuvers. Lambert Smit 4951 ponden 't hondert ponden tot 2 gulden 5 stuvers facit. Hierop betaelt ter somme van .........
61 62 63
vooraanstaande personen voorgaande bladzijde belastingregisters
37
Voor die resterende helfte es borge geworden Claes Outgertssoon Claesmaet als princepale debituer omme te betalen op Sinte Jacob naestcomende. Actum bij Cornelis Pieterssoon Loen ende Claes Claessoon Velaer, schepenen. C5 Opten 17en julij 1586 is Aernt Roeloffszoon Wiltvanck aengenomen om nevens Dirck Janszoon Hoeck die Oosterpoorte te bewaeren, op alle scepen toe te sien die inne ende uut vaeren ende goede wacht houden. Ende zal daervan genieten I gulden V stuvers ter weecke, maeckende 5 gulden ter maent. Den zelven te mogen opseggen tot believen van borgermeesteren. Memorie. Verdacht te wesen desen te betaelen uut de penningen gecomen van de convoijmeester van beijden de cherchers64 voor zo vele die strecken mogen in affcortinge welcke eensdeels noch onder den convoijmeester berustende zijn. r
[fol.9 ]
C6 Opten 19 augusti 1586 heeft Jaep Aeltge Poortszone zijn poorterschappe opgeseijt omme elders te mogen gaen wonen omme zijne huijssgesinne beter te mogen onderhouden, onder conditie dat hij zijne exuwe sal betaelen so wanneer andere borgers van gelijcken haer exuwe betaelende zijn, ende es gegeven acte waer mede hij vertrocken es. C7 Jonge Trijn Hanskes es van haer huijs schuldich alle gemene lants contributien welcke staen zal blijven tot op haer doot, zoe zall 't zelve betaelt werden bij haer erffgenamen. Nu te winter toecomende sal 't huijs vercocht werden, alsdan die erffgenamen aen te spreecken. C8 Ende voort heeft Frederick die smit die stede te corte gedaen van seecker ijserwerck (bedraecht omtrent 7 gulden). Hiervan weet Claes van Monickendam, fabrijckmeester, die wel meest aff weet te spreecken. C9 Opten XIIIIen novembris anno 1586 heeft Pieter Heijn Dircxzoon zijn borgerschappe quijtgeschouden ende opgeseijt ende heeft belooft zijn exuwe zijnre goeden betaelen, zo wanneer hij in plaetzen ende steden soude mogen vertrecken, daer die stede van Eedam gene overcoompste mede es hebbende. T'oorconde desen bij hem geteijckent, ten dage voorschreven. 64
38
onderzoekers die alles controleren wat de stad binnenkomt
Bij Pieter Dircxzoon.
C10 Op huijden desen XXIIIen decembris 1586 zijn die ledere emmers hangende in 't stadthuijs tot behouff van de brant getelt te wesen in 't getaele groot te wesen 191 stick. Hier es affgegaen twie emmers opten 3 januarij 1587. [fol.8v]
v
[fol.8 ]
v
[fol.9 ]
C11 Opten XXIIIIen december 1586 hebben borgermeesteren gecocht van Claes Corneliszoon Cales broeder zijn huijs ende erve staende op die Warmbstraet voor die somme van 255 gulden, op drie naestcomende meijendagen telckens die gerechte derdepaert vandien. Actum ter arbitragie van Wilhem Dircxzoon ende Wilhem Pouwelszoon als segsluiden bij parthijen hier inde geeligeert. C12 Opten 9en januarij 1587 hebben borgermeesteren deser stede vercocht aen Huijbert Cornelis, Jan Bruijns sone, die helft van een hoffsteede, liggende op Middelierdijck, gemeen met Crijn van Duuren, breedt in't geheel omtrent 21 voeten, off zo groot ende cleijn als't gelegen ende die stede toecomende es, ende meer niet, voor die somme van seven gulden, die hij pede stante65 betaelt heeft. Dit es betaelt opten 16 januarij 1587. C13 Op huijden desen XVIIen februarij 1587 sijn borgermeesteren deser stede ter eenre ende d'erffgenamen van Pieter Pouwelszoon Gael ter andere zijde, geaccordeert nopende die vrijcoopinge van de goeden van Pieter Pouwelszoon Gaell, saliger gedachtenis, geschiet den 28en januraij 1576. Ende hebben malcanderen dies aengaende betaelt ende voldaen met goede reeckeninge als met zeeckere verlopen renten ter cause van een rentebrieff van XVII gulden siaers, die Pieter Gael voorschreven op die stede spreeckende heeft, ende anders in vougen dat die voorschreven losrentenbrieff van nu voort blijft in zijn geheel. Ende zal die renten van dien verschenen wesen voor 't eerste jaer opten 6 aprilis 1588 toecomende. C14 Borgermeesteren deser stede hebben den gebuuren op die Warmstraet wonachtich in't leggen van de straet belooft den brugge eerstdaechs zo haest doenlijk es, neder te doen leggen omme alzo te bequaemer daerover 65
op staande voet
39
te mogen gaen. Ende dat in vergeldinge dat die gebuuren op haeren costen den straet becostigt hebben.
[fol.9v]
C15 Op huijden desen 25 martij 1587 hebben borgermeesteren Melis Corneliszoon, portier in de Westerpoorte, van zijn eedt als cerchere ontslagen nademael hij tot het zelve niet vaceren66 en mach, ende oock in de Westerpoorte 't zelve niet bequaemelijk mach bedient werden, zo hebben borgermeesteren in zijne plaetze gecommiteert Aernt Roeloffszoon Wiltvanck, die daer op zal beter mogen letten, welcke uut die penningen van beijde cerchers gesalarieert ende betaelt zal zijn. Op 't versoeck van Melis Cornelissoon, portier in die Westerpoorte deser stede, hebben borgermeesteren goet gevonden tot vorderinge van de gemene zaecke te stellen ende committeren Aernt Roeleffssoon om zoe in de Ooster als Westerpoorte als cercher goede toesicht te nemen op alle incomende ende uutvaerende goederen, volgende d'ordonnantie daer van zijnde. Actum bij borgermeesteren desen 26 martij 1587.
[fol.10r]
C16 Borgermeesteren deser stede zijn met de erffgenamen van Trijn Jan Bouknechts geaccordeert nopende den brieff, die zij spreeckende hebben op Griet Pieter Heijns van ses gulden jaerlijcx, ter cause van haer mans goeden, bij den vijant overleden zijnde. Ende zullen daervoor ontfangen een lijfrentenbrieff op een van de erffgenamen haer lijff op die stede van 6 gulden siaers. Ende heeft die stede op haer genomen 't proces tegens Griet Pieter Heijnsdochter voor den Hove van Hollant hangende, midts dat die costen van 't proces voor den zelven Hoven op die stede niet op d'erffgenamen van Trijn Bouknecht niettegenstaande 't proces op haerluijden naemen gesustineert67 wert. C17 Op ten vijffden decembris '87 is Pieter Harmszoon Pot bij burgermeesteren aengenomen voor de tijt van een halff jaer voor de somme van vier ende vijftich gulden siaers, mits dat hij gehouden sal sijn de ketten68 in 't Spueij op ende 's avonts weder toe te sluijten, de scanssen aen de wedersijden van de haven, mitsgaders de bomen voor ende achter, 's 66 67 68
40
onbezet zijn; openvallen ondersteund kettingen
morgens op ende 's avonts toe te sluijten, de wacht binnen de scansen aen te spreecken ende de selve altemet te visiteren. Sal ooc met assistentie van Aernt Roeloffszoon Wiltvanck gehouden sijn overdach wacht te houden voor de scansse ende neerstich toesien opte uutvaerende ende incomende scepen ende schuijten. Ende deselffde buijten de scansse laten aenliggen ende het volck aldaer te laeten opgaen, mitsgaders ooc de scepen neerstelic te besichtigen, mits dat de voorschreven Wiltvanck als ooc Pieter Hermszoon malcander sullen assisteren, so in 't sluijten van de bomen neffens de scansen als ooc in 't op ende toe sluijten van de ketten in 't Spueij. Ende heeft de voorschreven Podt den eedt van getrouwicheijt gedaen aen burgermeesteren ten dage voorschreven. Ende es voort Pieter Hermszoon Pot opten lesten meije 1588 van sijnen eedt ontslagen ende van zijn dienste affgedanckt. [fol.4v]
C18 Opten vijffden decembris 87 is Pieter Hermszoon Pot in plaetse van Stille Jan aengenomen voor de tijt van een halff iaer voor de somme van vier ende vijftich gulden siaers, mits dat hij gehouden sal sijn de ketten in't spueij 's avonts toe ende 's morgens op te sluijten, de scanssen aen wedersijden van de haven, mitsgaders de bomen neffens de scanssen op ende toe te sluijten, de wacht binnen de scanssen aen te spreecken ende altemet te visiteren over dach. C19 Opten achsten decembris 87 hebben burgermeesteren die van Oorgaet als Claes Heijnszoon ende Jantgemaet gelevert drie stadts roers69, tot onderhoudinge van goede wachte aldaer, boven de vijff roers die se te voren van de stede ontfangen hadden met vlessen ende vleskielijen.
[fol.10v]
r
[fol.11 ]
C20 Opten negenden martij XVC acht ende tachtich so hebben burgermeesteren gehueert van Claes Ianszoon Henxt het huijs daer Michiel de scoolmeester in woont, staende in de Kercstraet, voor 't iaer 88 voor de somme van sestien gulden thien stuvers, mits dat burgermeesteren het selffde huijs wederomme ten meesten profijte sullen mogen verhueren also Michiel de scoolmeester affgedanct is. C21 Op huijden desen 12 augusti 1588 hebben borgermeesteren deser stede aengetelt ende overgelevert aen capitein Pieter Moenszoon XIII mossketten met haer toebehooren, zoe vles als vlesskijlien. Te wetene X grooten vlessen ende VII vlesskielien omme die zelve op sijnen oorlochschepen op 69
vuurwapens; geweren
41
dese aenstaende tocht te mogen gebruijcken. Ende bekenne ick, capitein Pieter Moenszoon, die selve ontfangen te hebben uut handen van mijn Heeren borgermeesteren voorschreven, te weten 13 mossketten, 10 vlessen ende 7 vlesskielijen. Ten oorconde desen bij mijn ondergeteijckent opten dach ende jaere verordonneert. Pieter Moensen. Noch bekenne ick ontfangen te hebben uut handen van de tresorier deser stede, ter ordonnantie van borgermeesteren voornoemt XXV gulden (omme die zelve te emploijeren) in aenneminge van 't bootsvolck op die hant. T'oorconde desen bij mij geteijckent als voren, Pieter Moensen. Den selven capeteijn hierbij gelevert 10 ponden cruijts, 7 vurmen70 ende 26 clooten. Ende lont nae advenhant, ten dage voorschreven. C22 Op huijden desen 25 augusti 1588 sijn borgermeesteren met Aernt Roeloffszoon Wiltvanck geaccordeert, dat hij van alle sijne drie offitien die hij van wegen die stede es bedienende, van nu voortaen zal genieten te saemen ter somme van hondert ende tzestich gulden siaers, te weten voor 't bedienen van 't wachtmeesterschap 60 gulden siaers, voor 't bedienen van cercherschap 60 gulden siaers ende voor 't bedienen van het opsluijten van de ketten bij 't Spueije, voor die schantsen ende diergelijke offitien 40 gulden siaers. Ende zal hem daerinne quijten achtervolgende die articulen van aenneminge hier voren gestelt. Ende gaet sijn dach van nu voort inne den 25 augusti 1588. [fol.11v]
C23 Ick Jacques Mues, capeteijn over een fendel soldaten, belove ende sweere boven den eedt dien ick die Geunieerde Provintien, die Staten van Hollant ende zijne Excellentie van Nassouw gedaen hebbe, die stede van Eedam gehou ende getrouw te wesen, niet te attenteren tot nadeel der voorschreven stede dan met voorweten ende consent van borgermeesteren in der tijt zijnde. Soe waer helpe mij Godt. Actum onder mijn hant dese IIen october 1588, Jacob Mues. C24
70
42
gietvormen om loden kogels te maken
Op't versoeck van Cornelis Janszoon van Alcmar, tegenwoordich baenknecht van Jan Pieterszoon Noom Jan, is bij burgermeesteren den voornoemde Cornelis Janszoon geaccordeert ende gegunt dat hij, bij provisie ende tot wederseggen van burgermeesteren in der tijt wesende opte binnecant van de vesten neffens Noom Jans bane sal mogen maecken een baentgen omme te spinnen71, mits dat de voorschreven Cornelis Janszoon gehouden sal sijn te repareren ende betalen alle de scaden die door sijne knechts, iongens, ofte iemant anders van de sijnen, aen de wallen ende vesten sullen werden gedaen. Ende sal de voorschreven Cornelis Janszoon gene jonges ofte knechts van buijten, van overzee ofte andersins doen halen tot belastinge van de burgerije, mar sal hem moeten behelpen met ingesetenen deser stede, ten ware hij enige ionges van buijten conde crijgen die hen met bedelen niet en behelpen. Actum den 13en januarij 1589. r
[fol.35 ]
C25 Alzo die dienaeren des Godlicken woordes binnen deser stede Eedam, namentlijk Wilhelmus Puppius ende Mathias Schats, aen borgermeesteren deses stede bij requeste versocht hebben, ten eijnde behoorlicken mochte werden versien op die betalinge van 't achterwesen ende schulden daerinne die voorschreven dienaeren seijden vervallen te wesen ende voorts versocht dat haere vordere jaerlixe alimentatie mochte werden verhoocht, opdat zij niet wederomme in verloop van schulden souden moghen geraecken, hebben borgermeesteren voorschreven nae lange communicatie met rijpe deliberatie op het eerste ponct verclaert, dat zij niet en connen disponeren op die betaelinge van enijge oude schulden der voorschreven dienaeren door dien de zelve in verleden jaeren op haere clachten dies aengaende gedaen tijtelick waeren geholpen. Hebben voorts geordonneert, gelijk zij ordonneren bij desen, dat overmits de costelicheijt ende verdierte des tijts72 de alimentatie van de voorschreven dienaeren sal werden verhoocht, elcx met vijfftich guldens uut die incoombsten der kerckelijke goeden, te betaelen elcke vierdel jaers een gerechte vierdepaert. Ende zal het eerste vierdepaert verschijnen op meijendach naestcomende, dan alzo borgermeesteren voornoemt uut den staet van de kerckelijke goeden gebleecken es, dat die incoombsten van de selve goederen niet en sijn soufficiant73 omme die voorschreven betalinge daer uut te mogen vervallen zo hebben de selve borgermeesteren uut crachte van de resolutie bij deser stede vroetschappe genomen gecommiteert ende geauthorijseert, gelijck zij committeren ende authorijsseren bij desen den tegenwoordijgen kerckmeesteren, omme te vercopen enijge van de beste kerckelijke landen 71 72 73
lijnbaan waar touw gesponnen werd hoge prijspeil voldoende
43
waervan de minste renten es vallende ende die meeste hooftsomme es te verwachten.
[fol.11v]
[fol.12r]
Ende die penningen van de selve vercoopinge procederende te stellen op lossrenten, omme alzo tot die hoochste renten dienende tot onderhout van de dienaeren des Godlicken woordes als oock tot notelijk reparatie van de kercken te mogen geraecken. Actum bij borgermeesteren collegialiter vergadert in 't stadthuijs deser stede opten XIXen januarij 1589 ende geteijckent ter ordonnantie als voren, bij mij, J.J. Breed, 1589. C26 Op huijden desen 19en januarij 1589 hebben burgermeesteren deser stede Jan Pieterzoon, hennipclopper van Swol, geaccordeert ende gegunt dat hij opte binnecant van des stadts vesten, ter plaetse daer de Doele gestaen heeft, sal mogen maecken een baentgen omme te spinnen, mits dat de voorschreven Jan Pieterzoon gehouden sal sijn te verantwoorden ende betalen voor alle die scaden die door sijne iongens ende iemant anders aen de voorschreven wallen ende vesten sal mogen werden gedaen, ende dit alles bij provisie ende tot wederseggen van burgermeesteren in der tijt. Is ooc de voorschreven Jan Pieterszoon belast van nu voortaen gene ionges van buijten van overzee oft andersins te doen halen tot belastinge van de burgerije, 't sij omme hennip te cloppen ofte in sijne bane te dreijen, mer dat hij hem sal moeten behelpen met ingesetenen deser stede, ten ware hij enige ionges van buijten conde crijgen die hen niet en beholpen met bedelen. C27 Op huijden desen 14 aprilis 1589 zijn die brouwers deser stede, bij borgermeesteren geinsinueert ende belast dat sij gene bieren en sullen brouwen ende doen brouwen dan altijt X stuvers in prijsse verschelende, te weten van twintich, dertich ende tot veertich stuvers toe, achtervolgende die ordonnantie bij de Heeren Staten op 't stuck van die bieren gemaect. Ende dit alles op de penen ende bruecken74 in 't placaet op die gemene middelen gemaect ende in deselve ordonnantie begrepen. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren opten 14 april 89, ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1589. C28 Op huijden desen XXIen maij 1589 hebben burgermeesteren deser stede tegenwoordich in offitio sijnde, goet gevonden onderlinge verdelinge te maecken van 't tegenwoordige iaer belangende het reijsen bij burgermeesteren van wegen de stede. Ende is bij lotinge deselve verdelinge 74
44
straffen en boeten
gevallen dat Jan Thaemszoon sal reijsen van dese dach aff tot den 1en augusti toecomende, ende Cornelis Pieterszoon van den 1en augusti voorschreven tot den 1en novembris, ende Volckert Claeszoon van den 1en novembris tot den 1en februarij, Lambert Janszoon van den 1en februarij tot goede vrijdach anno XVC tnegentich. C29 Op huijden desen thienden julij 89 heeft Pieter Iacobszoon Moij versocht dat burgermeesteren hem van sijn eedt souden willen ontslaen, ende hebben burgermeesteren voorschreven op sijn versoeck, hem van sijn eedt ontslagen. Op huijden desen thienden julij 89 hebben burgermeesteren op 't versoeck van Jan Doets den selven angenomen als portier in plaetse van Pieter Jacobszoon Moij opte selve conditien bovengescreven. Ende heeft volgende dien gedaen den behoorlicken eedt omme na te comen 't gene voorschreven is. C30 Alzo Jan Lambertszoon Schuijtevoerder nu onlange seer ongeschictelick hem heeft gedraegen ende niet wel gequeten als nae behooren, soe es 't dat borgermeesteren denselven belasten hem voor een verndel jaers naestcomende innegaende op huijden te absenteren uuijt het veer, mer den selven tijt hem daervan te onthouden om redenen voornoemt. Ende bij faute van ongehoorsaemheijt, sal op hem geprocedeert werden als nae behooren. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren desen 22 julij 1589. [fol.12v]
C31 Op huijden desen seventienden junij anno XVC negen ende tachtich hebben burgermeesteren, op 't versoeck van Pieter Jacobszoon Moij, den selven Pieter Jacobszoon gestelt ende gecommitteert als portier van de Westerpoorten ende bomen, den selven op ende toe te sluijten naer behoren, te weten de Gevangenpoort met de waterpoorten daer omtrent, de Munckendammerpoort, Middelierpoort met de bomen in de haven. Ende dagelicx in de poorten te sitten ende naerstich toe te sien op de uutgaende personen ende insonderheijt op den genen die van buijten sullen incomen, de namen van de vreemde personen neerstich aen te teijckenen ende alle avonden te brengen aen de magistraet ofte hare gecommitteerden. Mitsgaders toe te sien op de uutvarende ende invarende scepen ende scuijten, dat deselve ooc met geen vreemt volck binnen de bomen comen, maer buijten deselve laten opgaen omme te voet binne de poorten te gaen. Ende voorts burgermeesteren in der tijt te obedieren ende gehoorsamen in alle 't gene hem bij de selven belast sal worden. Ende ooc alle dagen s'avonts alle de sluetelen te brengen aen den burgermeesteren daer toe gecommitteert. Ende heeft Pieter Moij voorschreven gedaen den behoorlicken eedt omme na te comen 't gene voorschreven is. 45
Ende dit alles bij provisie de tijt van 8 iaer, en is hem voor salaris toegeleijt 's iaers tseventich Carolus guldens. [fol.34r]
[fol.13r]
C32 Alzo borgermeesteren bij advijs van de vroetschappe deser stede sullen doen maecken enen nieuwen stenen sluijsse bij de Suijtoosterpoorte deser stede met enijge andere wercken daer aen clevende, waer toe noodich es seeckere groote somme van penningen, omme die welcke te vervallen ommegeslaegen es gecollecteert te werden enen eenparijgen ommeslach over alle huijssen, erven, woninghen ende timmerworven binnen deser stede in 't generael ende noch bovendien seecker verhoochsel over alle huijssen, erven, woninghen ende timmerworven, die daer meest bij geprouffiteert zullen wesen, achtervolgende voorgaende resolutie tot vervallinghe van die costen van de zelve sluijsse, zoe werden alle eijgenaers belast haere quote te betaelen aen handen van de ontfangers daer toe gestelt binnen den tijt van XIIII daegen, off sullen borgermeesteren opten onwillijgen procederen nae behooren. Publicatum den 6 augusti 1589 bij mij, J.J. Breed, 1589. C33 Op huijden desen 27en januarij 1590 so hebben burgermeesteren tot stadtstimmerman aengenomen Jacob Pieterszoon van der Maen, burger van Alcmar. Dat hij in plaetse van Willem, saliger gedachtenis, sal timmeren alle 't gene daerinne burgermeesteren deser stede sullen van doene hebben, so aen bruggen, poorten, het Hooft ende alle andere saecken de stede concernerende75, sowel oudt als nieu werck, geen uutgesondert. Ende dat van den eersten februarij toecomende tot de herfstmerct daer aen volgende, mits dat hij daechs voor sijn arbeijtsloon sal genieten XXI stuvers daechs ende vrij bier met een boot spaenderen76 gelijc Willem, saliger gedachtenis, gehadt heeft. Onder vorder conditie dat sovarde77 de stede een ofte meer timmerluijden sal van doenne78 hebben, dat hij deselve, na voorgaende consent ende approbatie79 van burgermeesteren, sal mogen aennemen, ende voor elcke knecht ofte timmerman also aengenomen sijnde, daechs sal genieten anderhalve stuver. Dat ooc burgermeesteren sullen vermogen t'allen tijden hem aff te dancken, sovarde de stede enich hinder ofte letsel soude mogen lijden door versuijm van sijn dronckenscap ofte andersins. Actum bij burgermeesteren ten dage voorschreven.
75 76 77 78 79
betreffende brandhout; houtafval voor zover nodig hebben toestemming en goedkeuring
46
Ende Jacob Pieterszoon voornoemt en is 't gene bovengescreven is den voorschreven Jacob voorgelesen, die welcke daerinne bewillicht heeft. C34 Ick ondergescreven belove ende swere bij den eedt dien ick die Geunijeerde Provintien, die Staten van Hollant ende Zijne Excellentie van Nassouwe gedaen hebbe, die stede van Eedam gehou ende getrouwe te wesen, niet te attenteren tot naedeel der voorschreven stede dan met voorweten ende consent van borgermeesteren in der tijt wesende. Soe waerlick helpe mij Godt. Actum onder mijn hant desen VIen martij anno 1590. Gerardt Pijll als vendrich dess eedelen joncker Heindrich van Bremen tho Bijsell, hopman, belove als boven. v
[fol.13 ]
[fol.14r]
[fol.10v]
C35 Claes Dircx zoon Huijch, pensionaris deser stede, heeft geteijckent seeckere ordonnantie ende quijtantie van Jan Albertszoon Raet, ontfanger generael in allen schijne off die selve penningen bij hem ontfangen waeren, mer heeft die selve penningen, bedraegende 117 gulden ende enijge stuvers, bekeert aen handen van borgermeesteren deser stede, die welcke daermede betaelt hebben die logijsgelden van de compagnije van Jeronimus Bovets, erge alhier pro memorie. C36 Alzo Dirck Huijbertssoon in sijn leven ende oock mede op sijn dootbedde hem beclaecht heeft dat hij noijt volcomelijk bij borgermeesteren deser stede gecontenteert ende betaelt es geweest nopende het affbreecken van zijn huijs ende erve, gestaen hebbende bij die Oosterpoorte deser stede aen de noortsijde van de Voorhaeven als naer behooren, soe hebben borgermeesteren, insiende de sobere conditie van sijne wedue ende kinderen, uut gratie geaccordeert ende geconsenteert, dat sijne wedue sal hebben ende genieten haer leven lanck geduurende een woninge in 't clooster, omme die selve met haere kinderen te bewonen, sonder die te mogen verhuijren aen andere personen. Waermede zij haer ten vollen sal houden gecontenteert nopende het affbreecken van haer huijs voorschreven, midts zo sij naemaels ofte in toecomende tijden uut haer selffs ende vrijwillich die voorschreven woninge comen mochte te verlaten ende daer uut te vaeren, dat alsdan die selve woninghe sal vervallen wesen aen de stede. Actum opten XXIIIen martij anno 1590. C37 Alzoe Claes Dircxzoon Huijch als gecommitteerde van borgermeesteren ende vroetschappen deser stede tot die administratie van de goeden, eertijts toebehoort hebbende die Abdije van Egmont ende Reguliers 47
buijten Hoorn80 ende nu toecomende dese stede, behoorlijke reeckeninge, bewijs ende reliqua ten vollen gedaen heeft van alle sijne voorschreven administratie, ontfanck ende uutgeven als andersins tot onsen contentemente van de jaeren 1586, 1587 ende 1588, so es 't dat wij den voorschreven Claes Dirckssoon dies aengaende beloven bij desen te vrijen, costeloos ende scadeloos te indempneren81 van alle 't gene hem ter oorsaecke van de voorschreven reeckeninge, ontfanck ende emploij van de penningen ende gantsche vordere administratie enichsins, hoedanich het oock soude mogen wesen, soude mogen wedervaeren, tegens allen den ghenen die hem dies aengaende enijge moeijenisse, schaede, verdriet ofte letsel souden willen aendoen. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren desen XIIen aprilis anno 1590 ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1590. v
[fol.13 ]
C38 Ick ondergescrevene belove ende swere bij den eedt die ic de Geunieerde Provintiën, de Staten van Hollant ende Zijne Excellentie van Nassau gedaen hebbe, de stede van Eedam gehou ende getrou te wesen, niet te attenteren tot nadeel der voorschreven stede, dan met voorweten ende consent van burgermeesteren in der tijt wesende. So waerlic help mij Godt. Actum onder mijn hant desen sesten decembris 1590. Henrick van Bremen tho Bijsell, in afwesent des hopmans als vendrich, Gerardt Pijll.
80
81
48
de stad Edam kreeg na 1572 goederen van de Abdij van Egmond en van het klooster te Hoorn toebedeeld vrijwaren
D
v
[fol.13 ]
[fol.36r]
Memoriael van Burgemeesteren 1591 - 1595
D1 Ick ondergescrevene belove ende swere bij den eedt die ic de Geunieerde Provinciën, de Staten van Hollant ende Sijne Excellentie van Nassau gedaen hebbe, de stede van Eedam gehou ende getrou te wesen, niet te attenteren tot nadeel der voorschreven stede dan met voorweten ende consent van burgermeesteren in der tijt wesende. So waerlick help mij God. Actum onder mijn onderteijckeninge desen XVIIIen novembris anno XVC een ende tnegentich, Frerick Frerickzoon Rood. D2 Opten 27 januarij 1592 is bij borgermeesteren deser stede ontboden geweest es, Trijn Gaelsdochter, wedue wijlen van Pieter Franssoon, die welcke sij voorgelesen hadden seeckere requeste op haeren naeme aen den Hove gepresenteert, geteijckent W. de Cocq, op welcke requeste voor apostille82 bij den selven Hove waer gestelt: fiat besloten missive aen borgermeesteren voorschreven van date den 21 januarij 1592. Ende naedat borgermeesteren haer hadden affgevracht, of 't versoeck in die zelve requeste gementioneert 't haeren versoecke oft door haeren laste geschiet waere, waerop sij verclaerde daer niet van te weten noch niemant enich consent, last ofte bevel daertoe gegeven hebben, oock mede grotelicx daerinne verwondert te wesen dat sij oock 't selve noijt begeert heeft, nochte alsnoch es begerende. D3 Opten 28 januarij 1592 es d'inhout van de selve requeste met de apostille van dien den vreedemaeckers van Middelie ende Cadijck mede voor gelesen, die welcke voor antwoort gaven dat zij oock niet wisten van 't overleveren van 't voorschreven request, noch dat 't selve door haeren lasten gesciet es, waervan sij oock grootelijk sijn verwondert. Dat oock den advocaet Cocq hem daerinne moete hebben geabuseert83, begerende oock niet dat op die voorschreven requeste ijet werde gedaen. Aldus geconfesseert voor ons schepenen ondergeschreven ende bij ons geteijckent ten dage voorschreven, in kennisse van mij, 82 83
kanttekening; naschrift vergist
49
Mr. Cornelis Janszoon, Jan Jacobszoon. D4 Copie. Aen mijn Heeren van de Raede in Hollant. Geeft ootmoedelijk te kennen Trijntgen Jansdochter, wedue wijlen Pieter Franssoon tot Eedam voor haer selven ende vervangende Jan Janssoon Brasser, borgermeester der stede van Munnickendam, hoe dat sij suppliante ten achteren es sijnde aen de vreedmaeckers van Middelie ende Cadijck seeckere merckelijke somme van penningen volgende seeckere acte van condempnatie van dese Hove daervan sijnde ende, niet connende geraecken tot betalinge van dien, hadde van desen Hove geobtineert besloten missive ende den selven vreedmaeckers gedaen beschrijven te compareren voor commissarissen van desen Hove, alwaer proces verbael gehouden sijnde, is op 't rappoort van de commissaris executie gedecerneert84 opte voorschreven acte van condempnatie, ende de voorschreven vreedemaeckers geauthorijseert die penningen in den selven acte begrepen omme te slaen over die deijmptaelen in den banne ofte bedrijve van Middelie ende Cadijck respective gelegen, blijckende bij de sententie van date den Ven aprils laestleden hieraen gehecht. Dien volgende heeft die suppliante groote instantie85 gedaen aen de voorschreven vreedmaeckers, ten eijnde dat sij die voorschreven vreedmaeckers omme processen te schouwen wel mogen lijden, dat den ommeslach gedaen werde bij den borgermeesteren ende regeerdeers der stede van Eedam, waeromme die suppliante haer keert tot u Edele Mijn Heeren, versoeckende dat u Edele believe den borgermeesteren ende regeerders der stede van Eedam te ordonneren ende authorijseren de voorschreven penningen in den voorschreven acte van condempnatie begrepen omme te slaen ende voort te executeren tegens den onwillijgen naer behoren. Dit doende, etcetera, ondergeteijckent, W. de Cocq. Opte marge stont voor apostille: fiat besloten, missive addresseren aen de borgermeesteren ende regeerders der stede Eedam, ten eijnde zijlieden naercomen t'inhouden van desen, ten waere zijlieden enijge pregnante redenen hadden ter contrarie, de sijlieden in sulcken gevalle gehouden werden den Hove te rescriberen binnen acht dagen nae de receptie van desen. Actum bij Meester Leonard Casembroot ende Pauli, commissarissen, den XXIen januarij, anno 1592. Ende waer ondergeteijckent, Geniets. 84 85
50
toegevoegd aandrang
[fol.38r]
Geaccordeert bij mij, J.J. Breed, 1592. D5 Op huijden desen 25 augusti 1592 is Lourens Brant, doctor in de medicinen, bij borgermeesteren deser stede aengenomen om binnen deser stede op te richten een Latijnse schole, die welcke daervan van de stede zal genieten voor sijne jaerlicxe stipendie86 die zomme van tsestich gulden, ingaende op Jacobi verleden, midts dat hij alle vierdell jaers daeraff ontfangen sal een gerechte vierdepart van dien. Ende dit voor een jaar lanck, behoudelijk dat hij gehouden sal wesen aen te nemen XX kinderen zo hij dese sal connen becomen, ende van elcke kindt moigen genieten acht gulden siaers. Ende zullen borgermeesteren bij meester Jan Clant aenhouden, dat meester Jan gelieve ruijminge te doene van het huijs in 't Clooster, dat hij in es hebbende, op dat die voorschreven doctor daerinne mach hebben zijne residentie nae sijn gelieven. Ende noch zullen borgermeesteren hem versien van een bequame plaetse omme in die selve te mogen houden sijne Latijnse schole.
[fol.18v, 37v, 38v, 39v, 40v, 41v tot 65 zijn blanco] v
[fol.15 ]
[fol.15r]
D6 Claes Ianzoon Doets is bij burgermeesteren aengenomen omme de poorten ende bomen achter de kercke 's morgens op ende 's avonts toe te sluijten voor den tijt van een iaer. Ende is sijne dienste ingegaen den 30en maij anno 1593. Ende sal voor sijne salaris van dit voorschreven iaer genieten de somme van sestien gulden. Claes Ianszoon Doets. D7 Opten 1en julij 1593 so is Pouwels Ian Cops aengenomen bij burgermeesteren deser stede tot opsiender van de grote nieuwe sluijse op 't Suijdoost, omme deselffde continuelick waer te nemen ende te wachten87 van 's morgens tot 's avonts ende goede opsicht opte selffde te nemen, mitsgaders de Suijdooster ende Noordooster poorte met het cleijne bruggetgen aen 't Noordoost 's morgens op ende 's avonts toe te sluijten. Ende desgelijcx ooc de bomen in de Haven, als d'ene in Sinte Pietersbrugge ende d'ander voor de mont van de Nieuwe Haven, als ooc het cleijne bootgen op 't Noordoost voor het cleijne poortgen achterom. Desgelijcx het houte poortgen daer men uut gaet nae den Broeck. Ende sal siaers genieten voor sijn salaris de somme van vijff ende tachtich gulden. Ende sal sijne dienste ingaen opten 1en julij voorschreven. Ende dit alles 86 87
toelage te observeren en te bewaken
51
[fol.17r]
r
[fol.15 ]
bij provisie voor de tijt van een iaer. Sal ooc gehouden te ontfangen de penningen comende van de doorvaert van de sluijse voornoemt als ooc het havengelt. Pouwels Ian Cobs. D8 Rector. Opten 22 augusti 1593 hebben borgermeesteren aengenomen Johannes Fuccius Noviomagus88 tot een rector in die Latijnse schole binnen deser stede voor den tijt van een gants jaer ingaende als boven voor die somme van tachtich gulden, alle vierdel jaersgelt te weten 20 gulden, boven 't gene hij van de kinderen sal bedingen, daer hij van sall mogen bedingen in 't vierdel jaers een gulden ende meer niet, ten waere hij enijge extraordonarie, als 's avonts off anders deede. Ende hij sal sijn schole beginnen volgende 't gebruijck deser stede van seven tot ellf ende van twaeleff tot vier uuren toe. Ende sal mogen aennemen tot 30 personen toe. D9 Den IX julij 93 so hebben burgermeesteren voornoemt aengenomen voor den tijt van een iaer Thijs Ian Pieterszoon omme de poorten op 't Oost in beijde de scansen, als ooc de bomen neffens ende voor deselve scansen, 's avonts toe ende 's morgens op te sluijten. Waervoor hij voor dit iaer sal genieten ses ende twintich gulden, te betaelen alle vierendel iaers het gerechte vierdepaert. Ende is de dienste ingegaen den 9en julij 93. Thijs Ian Pieterszoon. D10 Den 9en julij 93 so is bij burgermeesteren deser stede aengenomen Aernt Roeloffszoon Wiltvanck als wachtmeester deser stede omme met assistentie van een burgermeester ofte hare gecommitteerden de wachte te helpen opscouwen, ende alle nachten de wacht te visiteren, als ooc de luese 's avonts in de wachthuijsen omme te brengen89, ende voorts alles te doen dat een goet wachtmeester schuldich ende behoort te doen, mitsgaders beijde de Westerpoorten ende bomen als ooc het poortgen ende bruggetgen bij de Gevangenpoorte 's avonts toe ende 's morgens op te sluijten. Ende dit bij provisie voor de tijt van een iaer, ingaende den 9en julij voorschreven. Ende sal voor sijn salaris in 't voorschreven iaer genieten de somme van tachtich Carolus gulden, te betalen alle vierendel iaers het gerechte vierdepaert. Ende is ten selven dage van sijne voorgaende dienste affgedanct. D11
88 89
52
Nijmegen de luizen te doden
[fol.17r]
Opten Xen september 1593 hebben borgermeesteren aengenomen Jan Adrijaenssoon van Antwerpen voor den tijt van een jaer innegaende prima novembris voor schooldienaer in die groote schole, midts dat hij oock het gesanck in de kercken sal opheven, ende hem dragen als een goet schooldienaer toestaet. Ende sal hij daeraff genieten in 't jaer tachtentich gulden eens, alle vierdel jaers twintich gulden van de stede. Ende van elcke kint thien stuvers ende voor den pauperes90 sullen borgermeesteren betalen elcx thien stuvers midts dat hij gehouden es den naemen van dien over te leveren aen handen van borgermeesteren, behoudelicx dat hem oock geaccordeert wert te mogen behouden een avontschole ende arithmetica91 te leren boven 't gene voorschreven es. Ende zal noch hebben sijn woninge in die gastcaemer in 't convent92 in de poort. Ende zo daer ijet anders voorvaelt van een woninge zullen mijn Heeren doen nae behooren. Dese tachtich gulden es verhoocht tot hondert gulden toe in 't jaer ingaende maij 1594, midts dat hij nae geen meerder verhooginge sal staen. Actum den 12 meije 1594.
v
[fol.17 ]
D12 Rector. Op huijden desen IIIen martij 1594 hebben mijn Heeren borgermeesteren deser stede tot een rector in de Latijnse schole aengenomen voor den tijt van een geheel jaer Ghijsbertus Gerardi Trajectensis93, innegaende op meije 1594 voor die zomme van tachtich gulden tot 20 stuvers 't stick, alle vierdel jaers 20 gulden, boven 't gene hij van die schoolkinderen sal genieten, van welcken hij in 't vierdel jaers sal mogen genieten van elcken persone een gulden in 't vierdel jaers ende meer niet, ten waere hij enige extraordonnarije als 's avonts off anders deede. Ende zal hij sijn schole beginnen van seven tot elleff uuren toe ende van twaeleff tot vier uuren toe. Ende sal aennemen mogen tot 30 personen toe, ende sal hebben een woninge in 't clooster, offte zo hij 't selve niet en begeert, sal daer vorens genieten 20 gulden in 't jaer. Ende zo hij naemaels zoude willen vertrecken, zal gehouden wesen mijn Heeren daer van bij tijde adverteren94, op dat mijn Heeren daerinne mogen versien. Ende sal sijn tijt innegaen op meijendach naestcomende. 90 91 92 93 94
armlastigen rekenen het klooster bij de Grote Kerk Utrecht in kennis stellen
53
[fol.39r]
D13 Op huijden desen 23en martij 1594 sijn voor borgermeesteren deser stede collegialiter vergadert, gecompareert ende verscenen die borgermeesteren van Broick in Waterlandt, verclaerende dat zijlieden met borgermeesteren van Monickendam geaccordeert zijn, omme een brugge te doen maecken tot Broick voorschreven, over de Zuijder IJe, midtsgaders een wech, streckende voorts zuijdt op tot aen Sinderdorper Gouwe toe, omme alzo bequamelick een voetwech te mogen hebben, onverhindert ende onbespart95 van ijemant. Dan alzo 't selve tot groote costen es gedijende ende zijlieden die van Monickendam voor seeckere somme van penningen daerinne te hulpe sullen comen, naer uutwijsen zeecker accoort daervan gepasseert, ende 't volmaecken van de brugge ende wech voorschreven haer comparanten noch al te beswaerlick sal vallen, so versochten sij comparanten voorschreven aen mijn Heeren, dat mijn Heeren gelieve haerlieden daertoe enich behulpe te doene, gemerct de borgers ende innewoonders deser stede zeer mede gedient zullen wesen. Op welcken versoicke bij borgermeesteren, gelet sijnde ende bemerckende dat 't selve sal dienen tot enich gerijff haerder stede, ende willen die van Broick zo vele mogelijk es in haeren versoicke accommoderen, hebben die van Broick tot volmaeckinge van den brugge ende wech voorschreven geschoncken ende gegeven die zomme van veertich guldens eens, midts dat die van Broick nu ende te ewijgen dagen den brugge ende wech zullen moeten onderhouden tot haeren ende haere medegesellen lasten, zonder dat die van Eedam ter cause van 't onderhout van dien daerinne getrocken ofte mede beswaert sullen sijn ofte mogen werden in eniger wijs. Alle 't welcke bij die voorschreven comparanten op 't ontfanck van de voorschreven 40 gulden geaccordeert es, ende beloofft hebben nae te comen als voorschreven es. Ende es 't selve bij haerliede geteijckent ten dage voornoemt, bij mij Claes Janszoon, bij mij Jan Arendtszoon Block, me presente, J.J. Breed, 1594.
r
[fol.19 ]
D14 Dese naevolgende waerden sijn bij borgermeesteren voor dese tijt geconsenteert omme te mogen herberge houden tot dat andersins daerinne sall werden versien, ende dat tot wederseggen van borgermeesteren desen XVIIen meije 1594: Aell Dirck Poorts. Aeff Vredericxdochter. 95
54
niet afgesloten of versperd
Claes Remmetszoon Pos. Marij Reynersdochter. Thijs Willemszoon Twenger onder conditie dat sijn vrouw haer nuchteren sal houden ende goet regiment houden op pene van privatie96. Cornelis Mansuer bij provisie als voor. Trijn Boots. Welmoet Vrerixdochter Mos. Jan Aerntszoon Cadan. Hans van Gulick. Marten Pieterszoon Moij. Nies Sieuwerts es voor dese tijt affgeslagen insonderheijt blijvende wonachtich in dese woninghe wesende daer toe onbequaem. Allert Houtsager. Jan Stevenszoon es sijn versoeck affgeslagen om redenen mijn Heeren al te wel bekent. Is bij provisie geaccordeert. Jan Jacobszoon Aerntszoon in den Eenhoren. Jan Mieuszoon in den Hollantsen Thuijn. Pouwels Cabbeliauwe. Lijske Trijn Jan Boessis. Jan Claeszoon t'Engelant. Jan Jongh in de Vergulden Wagen. Geert Jans met die Kip. Jan Jans Jan Gous wedue. Anna Arisdochter in 't Huijs te Muijden. Aeltgen Meester Jacobs. Anna Semsdochter. Jacob Claeszoon Lijn geconsenteert den 3en februarij 1595. Jan Thijmszoon de Vries. Hans Juriaenszoon uut Oostlant tot wederseggen geaccordeert den 21en maij 1596. r
[fol.20 ]
D15 Op huijden desen 24 junij 1594 hebben borgermeesteren deser stede vercocht die sloot gelegen achter die huijssen staende op die Warmstraete beoosten haer erven bij de stede gevult, midts dat alle huijsen ende thuijnen daer op responderende tusschen beijden sullen behouden een waterlosinghe tot in de Nieuwe Haevene toe. Ende es die selve sloot in 't geheel vercocht voor 48 gulden. Ende es onder die gebuiren gedeelt als volcht, te wetene: Griet Thaems die gerechte helft ende heeft daer voren betaelt 24 gulden,
96
op straffe van opsluiting
55
Die gebuiren van de huijsen elcx nevens haer hobreede97, coomt elcke huijs 4 gulden. Wilhem Pouwelszoon voor sijn huijs 4 gulden, noch voor sijn thuijne 4 gulden, Thijs Pieterszoon Cruijff 4 gulden betaelt, Wem Jan Thijsses 4 gulden betaalt, Baernt Janszoon 4 gulden, Suw Reijners voor haer thuijn 4 gulden betaelt. r
[fol.15 ]
r
[fol.16 ]
D16 Piloom is bij burgermeesteren deser stede aengenomen in plaetse van Thijs Ian Pieterszoon voor een tijt van een iaer, omme de poorten in 't Oost in beijde de scanssen op ende toe te sluijten, als ooc de bomen neffens ende voor beijde de voorschreven scansen, waervoor hij voor dit iaer sal genieten de summe van ses ende twintich gulden te betalen alle vierendel iaers de gerechte vierdepaert van de voorschreven summe. Ende is den dienst ingegaen den 8en julij 1594. Actum ten voorschreven dage. Dit is naderhant verandert op 32 gulden in 't iaer. D17 Instructie voor die sluijswachter op de groote sluijse in de Nieuwen Havene deser stede. 1. Die voorschreven sluijswachter sal gehouden wesen alle dage van 's morgens dat de poorte opgaet tot 's avonts dat die poorte gesloten es bij de voorschreven sluijse te blijven ende goede opsichte opte selve te nemen, opdat dieselve bij niemant bescadicht en werde, welverstaend dat hij van 's middaechs te XI uuren tot XII uuren sal mogen thuijs gaen eten. 2. Ende soe verre deselve enichsins bij ijemande zouden mogen werden beschadicht off in 't minste enige reparatie soude mogen van doen hebben, dat hij 't selve borgermeesteren in tijts sal aendienen, omme daer inne versien te werden nae behooren. 3. Die voorschreven sluijse sal bij niemandt werden gescut dan ter presentie van de sluijswachter, die welcke deselve niet meer sal mogen schutten dan over winter, beginnende van Ien octobris, 2 mael daechs zonder meer als 's morgens ten IX uren ende 's naemiddaechs ten 3 uuren, ende van Ien martij tot den Ien octobris 4 mael daechs, te weten 's morgens ten 6 uren, voormiddach ten 10 uren, naemiddach ten 3 uren, ende 's avonts ten 6 uren, ten waere bij expres consent van borgermeesteren in noodige saecken ende collegialiter vergadert geconsenteert. 97
56
hoofdbreedte: breedte waarmee een perceel land aan een dijk of sloot grenst
4. Alle scepen ende schuijten comende uut die Suijderzee, willende vaeren door dese stede in den Purmer, alsoock willende vaeren uut den Purmer in de Suijderzee, sullen moeten vaeren door d'oude Haeven deser stede, ten waere enige scepen te wijdt ende onbequaem waeren door de voorschreven oude Haeven te vaeren, in welcken gevalle die selve op behoorlijke tijden door die nieuwe sluijse onder behoorlijk sluijsgelt als anderen zullen werden geschut. 5. Item allen scepen ende schuijten comende uut der zee ende willende lossen ofte laeden in de nieuwe Havene, zullen door die voorschreven sluijse mogen schutten, midts betaelende voor in ende uut vaeren van sluijsgelt drie stuvers eens, van welcke 3 stuvers nochtans vrij sullen sijn alle houtbooten die aen den timmerworven ofte houtworven sullen werden gebruijct, mer sullen niettemin niet mogen schutten dan op die tijden boven verhaelt. 6. Alle nieuwe gemaecte scepen binnen opten Purmer ofte over die Purmer gemaect, die welcke niet mogen vaeren door die oude Haven sonder knijpen ofte winden, sullen voor d'Ie reijse voor sluijsgelt moeten betaelen eer se doorvaeren elcx twaeleff gulden. [fol.16v] 7.
Item alle scepen die in de nieuwe Haven willen verwinteren ende opleggen, sullen betaelen eer se uutvaeren voor het last een stuver. 8. Gene booten nochte open schuijten geladen met ijser, sant, smee, colen nochte sindel98 ofte andere diergelijke materie, zullen mogen schutten door die voorschreven sluijse om alle ongeluck van de voorschreven sluijse te verhoeden. 9. Alle die schippers die door den voorschreven nieuwe sluijse sullen schutten wesende poorters deser stede, sullen vrij ende exempt99 wesen van 't sluijsgelt, niettegenstaende deselve enijgen goeden geladen souden mogen hebben toecomende enijgen cooplieden buijten de jurisdictie deser stede wonende. v
[fol.17 ]
D18 Pieter Janszoon Poortier. Pieter Janszoon, wonende in de Kerckstraat in de oude Cliemers huijs, is bij burgermeesteren aengenomen omme de poorten ende bomen achter de Grote Kerck ende voor deselve Kercke 's morgens op ende 's avonts toe te sluijten, ende sal daer voor genieten iaerlicx de summe van sestien gulden ende sal sijne dienste op huijden ingaen. 98 99
smidskolen, steenkolen of sintels niet vallende onder
57
Actum desen 17en februarij 1595. Den 2en junij 95 is dit loon verbetert van XVI gulden op XXIIII gulden 's iaers ingaende den IIen junij voorschreven. Deese sijn tijt gaet nue in den 17 februarij 96 op 24 gulden siaers. r
[fol.41 ]
D19 Ordonnantie volgende de welcke borgermeesteren met advijs van de vroetschappen van date den 17en martij 1595 aengenomen hebben ses personen die den wacht met den ratell sullen houden bij provisie van de 6 maenden, innegaende den Ien aprilis 1595. 1. Die wachters ofte ratelaers sullen gehouden sijn op de wacht te comen op alsulcke uure ende tijt als haer bij borgermeesteren geordonneert sal werden. 2. Sullen oock drie ende drie tseffens100 uut het wachthuijs op den Dam staende uutgaen om te ratelen ende te roepen alle uuren hoe vele den clock heeft geslaegen, ende per vices101, d'een naer het west ende d'ander nae het oost aen de suijtsijde voor uut aen den poort ende van daer wederom achterom die Nieuwe Haven lancx tot aen den Dam, ende die derde naer die kercke ende van daer die Nieuwe Vaert lancx ende afterom tot die poort toe ende wederom die Voorhaven lancx aen de noortsijde tot den Dam toe. 3. Oock naerstich toe te sien ende hooren offter geen onraet, brant ende ijet anders es, ende zo daer ijet voorvalt dat zij 't selve zoe vele haer mogelick es sullen beschutten ende verhoeden. Ende zo oock 't selve bij haerlieden niet ende staet te remedieren102 dat sijlieden als dan 't selve borgermeesteren gehouden sijn te kennen te geven. 4. Sullen voorts dese wachters eedt van getrouwicheijt doen aen handen van borgermeesteren om in alles getrouwe te wesen ende dese voorschreven articulen te sullen onderhouden, op pene gestrafft te werden nae gelegentheijt van der zaecke ofte 't gedaen feijt. Naemen van den wachters: Jan Albertszoon, Jan Sijmszoon, Dirck Coertszoon Pieter de Waell, Ottho Janssoon, Dirck van Benthem Ende hebben deselve personen opten Ien aprilis 1595 haeren behoorlijken eedt gedaen ende die voorschreven articulen besworen nae te comen, aen handen van borgermeesteren deser stede.
100 101 102
58
gedrieën bij toerbeurt beurtelings verhelpen, herstellen
v
[fol.17 ]
[fol.18r]
D20 Claes van Caelis poortier. Den 7en aprilis anno XVc vijff ende tnegentich is Claes Ianszoon, alias Claes van Calis, angenomen bij burgermeesteren omme de Westerpoorten aen wedersijden van de Haven met de Gevangenpoorten, mitsgaders de valbruggen met alle de bomen 's avonts toe ende 's morgens op te sluijten, als ooc het bruggetgen bij de Gevangenpoorte, mits dat hij de sluetelen van de voorschreven poorten alle avont sal leveren aen de burgermeester daer toe geordonneert ende 's morgens wederom aldaer haelen, mits dat hij daervoren sal genieten siaers de somme van vijffendartich gulden alle vierendel iaers te betalen. Ende dat hij de sluetelen van de bomen bij hem sal mogen behouden over nacht, mer niemant met schuijten of scheepen in nochte uut laten dan bij consent van de burgermeesteren, mits dat hij de veerschuijten alle nachts sal uutlaten daer toe versocht sijnde ende dat hij van de veerluyden sal genieten ter weeck XVI stuvers so lange als 't open water is. Sal ooc mogen inlaten door de boom de veerluyden van Amsterdam ende Alcmaer ende niemant anders dan de gene die van ´s lants ofte stadts wegen sijn gecommitteert, 't welck hij gehouden sal sijn burgermeesteren an te geven omme bij deselve daerinne gedaen te worden als behoren sal. 't Salaris van Claes Ianzoon voornoemt is den 27en novembris 1596 verhoocht tot viertich guldens siaers.
[fol.15r]
D21 Wachtmeester. Opten sevenden aprilis 1595 so is Aernt Roeloffszoon Wiltvanck van alle de voorschreven diensten affgedanct ende bij ordonnantie op Claes Houtuijn ten vollen betaelt.
59
E
r
[fol.31 ]
Drije dorpen van de Zeevanck 1583
E1 Copie. Op 't versoeck van de borgermeesteren ende regeerders der stede van Eedam hebben de Staten van Hollandt tot vorderinge van des gemene lants contributien den voornoemde remonstranten geauctorijseert103 ende auctorijseren bij desen tot furnissement104 van de somme van 2864 ponden 10 schellinghen, daer voren zijlieden over Eedam, ende den drie dorpen als Warder, Middelie ende Quadijck daeronder begrepen, jegenwoordelijk zijn gesommeert, de zelve te mogen ommeslaan ende gaderen over die onroerende goederen als huijsen ende landen in die voorschreven stede, midtsgaders binnen den voornoemde dorpen ende vrijheijt van dien geleghen, nae de rechte waerde van de zelve, ende daer toe te stellen ende committeren enijghe personen uut de voorschreven stede, midtsgaders ene uutte jegenwoordijge vreedemaeckers van elck der bovengenoembde dorpen, te weten Jan Sijmonszoon Eeffs van Middelie, Jan Niencxzoon van Warder, ende Pieter Janszoon van Quadijck, die tot taxatie als voren van de voorschreven huijsen ende landen zullen procederen ende daer aff maecken behoorlijk registre, d'welck tot bewijs van de voorschreven tauxatie sal mogen dienen, daer op die voorschreven somme sall mogen werden gecollecteert, ende oock haere executie hebben sall, niet tegenstaende enijge appellatie ofte provocatie ter contrarie105, sonder dat nochtans die voorschreven somme geexcedeert106 sal werden ofte 't zelffde enichsins zall strecken tot preiuditie ofte minderinge van ijemants gerechticheijt ten wedersijden. Gedaen in den Haeghe den IIen junij anno XVC drie ende tachtich. Onder stont geteijckent: Ter ordonnantie van de Staten, bij mij, ende waer onder geteijckent, C. de Rechtere.
103 104 105 106
60
de verzoekers gemachtigd het samenbrengen van beroep of tegenwerping overschreden
v
[fol.28 ]
E2 Achtervolgende zeeckere acte van authorisatie van de Heeren Staten slants van Hollant in date den IIen deser loopender maent junij, zo es 't dat borgermeesteren der stede Eedam gestelt ende gecommitteert hebben, alzo zij committeren ende stellen bij desen, Lambert Janssoon, IJsbrant Martssoon, Pouwels Janssoon Tolck, Jan Pieterssoon, Oom Jan, inwonende poorteren onser stede, ende Jan Niencxzoon van Warder, Jan Sijmszoon Eeffs van Middelie ende Dirck Outgerszoon van Cadijck, jegewoordijge vreedmaeckers van de drie voorschreven dorpen respectivelick, omme te procederen tot taxatie van de huijsen ende landen gelegen in de voorschreven stede midtsgaders in die voorschreven drie dorpen ende die vrijheijt der zelver stede nae de rechte ende tegenwoordijge waerde van dien, ende daer aff te maecken behoorlick register omme dien volgende te mogen collecteren over die voorschreven goeden opten voet van de C penning ten behoeve van 't gemene lant die zomme van 2865 ponden. Ende volgende die voorschreven acte van authorisatie zo es 't dat borgermeesteren den voorschreven personen belast hebben, dat zijlieden bij haeren eede de facto ende zonder enich langer delaije107 zullen procederen tot volcomen effectueeringe108 van 't voorschreven nieuwe register, alzo die tijt geen langer vertreck ende uutstell lijden mach, ende bij weijgeringe ofte refuijs van dien zo es 't, dat borgermeesteren opten onwillijgen zullen procederen, zo zij bevinden zullen te behooren. Lambert Janssoon, IJsbrant Martssoon, Pouwels Janssoon Tolck ende Jan Pieterssoon, Oom Jan op 't inhouden deses gevraecht zijnde, gaeven voor antwoort haer daer inne te vreden te wesen ende dat zij tot vermaninge van borgermeesteren haer bereijt zullen laten vinden. Jan Niencxsoon, Jan Sijmszoon Eeffs ende Dirck Outgerssoon op 't inhouden deses gevraecht wesende, gaeven voor antwoort dat zij haer daer toe niet conden verstaen ende verclaerden dat zij 't zelve niet begeerden te accepteren ende begeerden te volghen haere protestatie nu onlange bij haer overgegeven. Op welck antwoort borgermeesteren der voorschreven stede die voorschreven drie onwillijgen hebben doen gijselen ten huijse van Pieter Janssoon Mollenaer, waert in 't Roode Hart binnen Eedam, ende aldaer te blijven ter tijt ende wijlen toe zijlieden 't zelve geeffectueert zullen hebben. Actum ter presentie van Frans Dircxzoon Pont ende Thijs Pieterszoon Cruijff, scepenen, opten 30en junij 1583, bij mij, 107 108
feitelijk en zonder enig uitstel uitvoering; realisering
61
J.J. Breed, 1583.
[fol.29r]
E3 Alzo Jan Niencxzoon, vreedmaecker tot Warder, Jan Sijmssoon Eeffs van Middelie ende Dirck Outgerssoon van Cadijck, bij borgermeesteren der stede van Eedam belast zijn geweest met haere mede adjuncten, achtervolgende zeeckere acte van authorijsatie bij die Heeren Staten 's landts van Hollant van date den 2 junij laestleden den borgermeesteren verleent, te procederen tot taxatie van de huijsen ende landen in die voorschreven stede, midtsgaders in die voorschreven drije dorpen van Zeevanck onder Eedam gelegen begrepen zijnde, omme nae de rechte ende tegenwoordijge waerde van dien te zaemen te maecken behoorlick register om volgende dien te mogen collecteren over de voorschreven goeden, opten voet van de C penning ten behoeve van 't gemene landt, de zomme van 2865 ponden, ende alzo zijlieden op die voorschreven belastinge haer onwillich verthoont hebben, voor antwoort gevende dat zijlieden haer daertoe niet conden verstaen nochte begeerden 't zelve te accepteren, soe es 't dat borgermeesteren der voorschreven stede den voorschreven onwillijge vreedmaeckers te haeren coste hebben doen gijselen ten huijse van Pieter Janszoon, waert in 't Roode Hart binnen Eedam ende aldaer te blijven ter tijt ende wijlen toe 't zelve register volcomen geeffectueert zal zijn. Aldus gedaen in 't stadthuijs ter presentie van Frans Dircxzoon Pont ende Thijs Pieterszoon Cruijff, scepenen der voorschreven stede, opten 30 junij 1583. In kennisse van mij, J.J. Breed, 1583. E4 Copie. Alzo die borgermeesters ende regeerders van Eedam tot vorderinge van des gemeen lants contributien waeren geauctorijzeert te mogen ommeslaen ende gaderen over d'onroerende goeden als huijsen ende landen binnen die voorschreven stede, midtsgaders binnen die dorpen van Warder, Middelie ende Quadijck ende vrijheijt van dien als onder de zelve stede resorterende gelegen nae de rechte waerde van de selver, die somme van 2864 ponden, 10 schellingen, ende daer toe te committeren enijge personen uut de voorschreven stede, midtsgaders een uut de tegenwoordijghe vreedemaeckers van elck der voornoemde dorpen, als Jan Sijmonszoon Eeffs tot Middelie, Jan Niencxzoon van Warder ende Pieter Janszoon van Quadijck, alle welcke gecommitteerde personen oock procederen souden tot tauxatie van de voorschreven huijsen ende landen ende daeraff maecken behoorlick register.
[fol.31v]
Dat oock 't voorschreven register alzo gemaeckt zijnde, soude strecken (tot) bewijs van de voorschreven tauxatie ende dat d'voorschreven somme daerop omgeslagen ende geexecuteert soude werden niet tegenstaende 62
oppositie, appellatie ofte provocatie ter contrarie, blijckende bij acte in date den IIen junij lestleden, volghende welcke acte die borgermeesters ende regeerders voornoemt enijgen uuijten burgerie der voorschreven stede, midtsgaders den voorschreven drie vreedemaeckers tot 't gunt voorschreven es, hadden gecommitteert gehadt. Dan die zelve vreedmaeckers pogende hen zelven te onttrecken die jurisdictie der voorschreven stede hebben daertoe niet willen verstaen, zodat zijlieden ter cause van dien gegijselt zijn geweest in zeeckere herberge, alwaer zijlieden geseten hebbende den tijt van thien daghen. Ende sijnde tot huerluijder versoecke voor een dach off twie ontslagen geweest uuijt de gijselinge onder beloften ende hanttastinge van dat zij een maendaech lestleden acht daghen weder souden comen binnen der voorschreven stede ende procederen beneffens den anderen gecommitteerden tot die voorschreven tauxatie der voorschreven goeden, midtsgaders tot confexie109 van 't voorschreven register, sonder dat zijlieden dese huere beloften volcomen willen, in der voughen dat zij om niet vorder bij apprehensie ofte anders bedwonghen te werden latiteren ende hem te soucke maecken110. Waeromme ten eijnde die voorschreven ordonnantie ende authorisatie midtsgaders d'ommeslach der voorschreven penningen niet langer illusoir111 en blijve ofte verhindert worden, die voorschreven borgermeester ende regeerders versochten geauthoriseert te zijn, omme in plaets van de voorschreven onwillijghe vreedemaeckers te committeren tot de voorschreven tauxatie van goeden, midtsgaders totte confexie112 van't voorschreven register den drie aldermeesten ingeerffden van de voorschreven drie dorpen, als Claes Janszoon Heijnst, 't meeste lant hebbende met zijn schoonvader tot Warder, Sijmon Gerbrantszoon, breetste geerffde tot Middelie ende Jan Claeszoon Brouwer, meeste gelant tot Cadijck. Ende dat die tauxatie der zelver goeden ende die confexie van 't zelve register bij de voorschreven gecommitteerden ende gesurrogeerdens113 personen gedaen zijnde, in als zal strecken als ofte al 't zelve gedaen ende gemaect waere bij ende ten overstaen van de voorschreven vreedmaeckers. 109 110
111 112 113
vaststelling zonder gevangenneming of andere dwangmaatregelen zich uit de voeten maken en onderduiken de belastingaanslag ontdoken werd vaststelling plaatsvervangers
63
Soe es 't dat die Staten voornoemt omme in desen te versien als naer behooren, belast ende geauctorijzeert hebben, lasten ende authorijseren bij desen den schout der voorschreven stede van Eedam, te doen insinueren114 den voornoemde Jan Sijmonszoon Eeffs van Middelie, Jan Niencx van Warder ende Pieter Janszoon van Quadijck, 't zij aen haeren personen ofte elcx ter laetster haerliede woonstede binnen drie dagen nae dezelve insinuatie elcx in persone te compareren, omme met d'andere gecommitteerden tot tauxatie als voren te procederen ende tot opmaeckinge van de voorschreven registre ende in den zelven besogne tot den uuteijnde toe te continueren, op peijne van hondert dalers te verbueren bij den ghenen die daer aff in gebreecke zullen mogen blijven. [fol.32r]
Ende in gevall t'eijnden die voornoemde drie dagen enijge van de voorschreven drie personen zouden mogen onwillich blijven ofte hen absenteren, auctorijseren ende bevelen die Staten voorts de supplianten alhier andere in haere plaetze metterdaet te mogen committeren die den supplianten daer toe bequam bevinden zullen ende goetduncken zall, die gehouden zullen zijn hem daer toe mede als voren te laten gebruijcken ende hem daer inne te dragen ende quijten als nae behooren. Waerop die collectatie ende executie voornoemt mede gedaen zal werden ter voorschreven somme, niettegenstaende enijghe appellatie ofte provocatie ter contrarie. Ende dat alles mede sonder preiuditie ofte verminderghe van ijemants gerechticheijt ter wederzijden. Gedaen in den Haeghe den XXen julij, XVC drie ende tachtich. Onder stont: ter ordonnantie van de Staten, bij mij, ende waer ondergeteijckent, C. de Rechtere. E5 Jan Niencxzoon, vreedmaecker tot Warder, bij mijn Heeren borgermeesteren deser stede gevraecht wesende, off hij als gecommitteerde volgende de acte van authorijzatie bij die Staten van Hollandt van date den IIen junij lestleden mijn Heeren borgermeesteren verleent, zoude begeren te effectueren ende volmaekcen enich register waeruut men zoude mogen collecteren dien omslach van 2865 ponden bij die Staten van Hollant, over die van Eedam ende haer drije dorpen van de Zeevanck daeronder gelegen begrepen zijnde, omgeslagen zijn geweest ende op maendaech naestcomende in 't werck treden off niet, gaff voor antwoort jae, belovende 't zelve bij hanttastinge115 te volcomen aen handen van de Offitier daer mede present wesende.
114 115
64
gerechtelijk aan te zeggen plechtige verklaring
[fol.29v]
Jan Sijmszoon Eeffs, vreedmaecker tot Middelie, gevraecht als voren, verclaerde mede te zullen naecomen (.....) bij hanttastinge als voren. Dirck Outgerszoon, vreedmaecker tot Cadijck, gevraecht als voren, gaff voor antwoort jae ende belooffde 't zelve te volcomen bij hanttastinge als boven. Actum in presentie van schepenen opten 9 julij 1583. Toto collegio dempto116 Adriano Heertges scabino, waerop zijlieden uut die gijselinge zijn ontslagen. E6 Achtervolgende voorgaende beloften bij Jan Niencxsoon van Warder Jan Sijmssoon Eeffs van Middelie ende Dirck Outgerssoon van Cadijck opten 9 julij lestleden aen handen van de Offitier deser stede bij hanttastinge gedaen, omme te compareren opten XIen der selver maent bij haere mede adjuncten omme gelijckelijk te mogen procederen tot effectueringe van zeeckere register over alle die immobele goeden als huijsen landen ende erven omme daer nae te collecteren alzulcke 2865 ponden als over Eedam ende den dorpen van Zeevanck onder Eedam sorterende als bij de Heeren Staten van Hollant omgeslagen es, volgende acte van authorijsatie bij de Heeren Staten van Hollant opten IIen junij lestleden die van Eedam verleent, so es dat Jan Niencxzoon ende Dirck Outgerssoon (niettegenstaende zijlieden op dese voorgaende beloften uut haere gijselinge waeren ontslagen) niet en sijn verschenen, mer niet achtende haere voorgaende beloften bij hanttastinge gedaen zijn achter gebleven.
116
het gehele college, uitgezonderd:
65
Waeromme borgermeesteren deser stede Eedam uut crachte van de acte van authorijsatie voorschreven haer bij de Staten van Hollant verleent, geauthorijzeert ende gecommitteert hebben, alzo zijlieden authorijzeeren ende committeren bij desen, Mathijs Janssoon, balliou ende schout over Eedam ende die drie dorpen daer onder begrepen, omme in apprehensie117 te stellen Jan Niencxzoon van Warder ende Dirck Outgerssoon van Cadijck voorschreven, ende die zelve alhier binnen Eedam te bewaeren ter tijt ende wijlen toe bij haerlieden 't voorschreven register achtervolgende die authorijsatie van de Staten van Hollant ende die commissie bij die van Eedam daeropgevolcht zall wesen volbracht ende geeffectueert. Aldus gedaen bij alle 4 borgermeesteren der voorschreven stede ten overstaen van Frans Dirckssoon Pont ende Sijmon Gerbrantssoon scepenen. E7
117
66
gevangen te nemen
[fol.30r]
Alzo Jan Niencxzoon van Warder, Jan Sijmssoon Eeffs van Middelie ende Pieter Janszoon van Cadijck nevens enijge andere gecommitteerden bij mijn Heeren borgermeesteren deser stede door crachte van authorisatie, haerlieden bij mijn Heeren Staten van Hollant opten IIen Junij lestleden verleent, gecommitteert zijn geweest tot effectueringe van een nieuw quoijer van alle landen ende huijsen, zo binnen Eedam als in de 3 dorpen van Zevanck onder Eedam gelegen sorterende, omme daer nae te collecteren alzulcke 2865 ponden als bij die Staten van Hollant over Eedam ende den voorschreven 3 dorpen omgeslagen es, ende alzo die voorschreven Jan Niencxzoon, Jan Eeffs ende Pieter Janszoon tot effectueringe van 't zelve quoijer haer hebben laten onwillich vinden ende haerlieden van hier geabsenteert, niettegenstaende zijlieden bij gijselinge daertoe geconstringeert118 zijn geweest ende bovendien bij den Offitier te haerder woonstede versoch nae dat zij uut die gijselinge bij hanttastinghe waeren ontslagen ende niet zijn gecompareert119, in voughen dat bij mijn Heeren borgermeesteren alle wegen ende middelen gesocht zijn geweest omme te comen tot volle effectueringe van 't voorschreven register ende die voorschreven personen blijven latiterende120. So es 't dat borgermeesteren, aensiende den noot van 't gemene lant die welcke vereijsscht dat in alder ijle 't voorschreven register volmaect mochte werden omme alzo te comen tot collectatie van de voorschreven penningen, gecommitteert hebben ende committeren bij desen Claes Janszoon Hencxt in plaetse van Jan Niencxsoon ende Jan Janssoon Brouwer in plaetse van Pieter Janssoon absenten, blijvende Jan Sijmssoon Eeffs die hem nu willich laet vinden in zijn voorgaende staet omme nevens die voorgaende gecommitteerdens te mogen procederen tot effectueringe van 't voorschreven register ende dit alles nae vermogen zeeckere acte van authorisatie haerlieden bij de Staten van Hollant opten 20 Julij deser loopender maent verleent. Actum opten 27 Julij 1583. E8 Ter presentie van Albert Jacobssoon ende Adryaen Heertgessoon ende Sijmon Gerbrantssoon, Scepenen, zijn Claes Janssoon Hencxt ende Jan Janszoon Brouwer belast op morgen met d'andere gecommitteerdens in 't werck te treden op die boeten van X pont. Ende alzo Jan Sijmssoon Eeffs na der tijt hem heeft onwillich verthoont ende zijn beloften niet willen nacomen, zo es in zijn plaetze gesurrogeert Sijmon Gerbrantssoon als hoochste ingelande tot Middelie. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren ende wedthouderen deser stede opten Ien augusti 1583. 118 119 120
gedwongen verschenen in gebreke blijvende
67
[fol32r]
E9 Copie. Die Staten van Hollandt, gesien hebbende 't versouck gedaen van wegen die vreedmaeckers van Warder, Middelie ende Quadijck, ten eijnde dat de Staten voornoemt achtervolgende haerlieder voorgaende twie ordonnantien ende affdoende alle 't gene onder pretext van dien in preiuditie van de supplianten bij die van Eedam geattenteert is, zouden willen verclaeren dat supplianten provisionelicken121 te moghen volstaen midts tot furnissement van omtrent een derdendeell van 2865 ponden die aldaer omgeslagen moeten werden, opbrengende haere quote in den hondertsten penning volgende die quoijeren van de supplianten ende voorts perthien te ordonneren in de princepale saecke voor den Hove van Hollandt, voorts sommierlicken voor den commissarijsen daer toe geordonneert te procederen ende hem zelven te reguleren nae de voorschreven gewijssden ende d'apponctementen. Hebben die voornoemde Staten met goede insichte ende kennisse genomen hebbende op die tauxatie die achtervolgende haerlieder voorgaende ordonnantie ende resolutie van de XXen julij lestleden, zowell over de landen als huijsen binnen ende buijten der voorschreven stede met alder discretie ende gelijcheijt gedaen zall werden, verclaert ende geordonneert, verclaeren ende ordonneren bij desen, dat tot vorderinghe van des gemene lants contributie, ende ten eijnde d'ordre die die Staten voornoemt daerinne vermoghen te stellen bij enijge proceduuren van justitie niet verachtert werden die van Eedam voorschreven achtervolgende die voorgaende ordonnantie ende resolutie voornoemt zullen mogen procederen niettegenstaende enijge provisie van de Hove voorschreven ter contrarie. Ende hebben voorts de Staten expresselijk belast Dirck Rijckeetszoon, gecommitteerde van wegen die voorschreven dorpen, uuijt saecke van de voorschreven ommeslach egene vordere vervolch te doene aen dezelven Hove ofte den Staten voornoemt, op peijne dat anders daerinne sal werden versien, onvermindert de questie van de voorgaende contributie die bij den Staten aen de justitie es gestelt, daer inne den wech van justitie sall mogen gebruijct ende gevordert werden als naer behooren. Gedaen in den Haeghe den XIIIen augusti anno XVc drie ende tachtich. Onder stont geteijckent: ter ordonnantie van de Staten, bij mij, ende waer ondergeteijckent: C. de Rechtere. E10 Achtervolgende welcke voorschreven acten van authorisatie bij die Staten van Hollandt gepasseert ende daerop gevolchde belastinghen bij borgermeesteren ende regeerders deser stede Eedam gedaen, zo zijn Lambert 121
68
voorlopig
Janszoon, IJsbrant Martszoon, Jan Claeszoon Jonge Brouwer, Pouwels Janszoon Tolck, Claes Janszoon Hencxt, Jan Pieterszoon, Oom Jan ende Sijmon Gerbrantszoon in 't werck getreden ende geprocedeert tot de taxatie van alle huijsen ende landen, zo binnen den zelver stede als op die drie dorpen van Warder, Middelie ende Quadijck in Zeevanck gelegen onder Eedam sorterende, welcke voorschreven taxatie zijlieden verclaeren nae die rechte waerde der zelver goeden, nae haere beste wetenschappe ende zo zij in der conscientie sonder enich aensien der personen bevonden hebben te behooren op enen gelijcken voet gestelt te hebben. Ende ingevalle t'enijgen tijden de voorschreven taxatores ofte haere nacomelingen ter cause van de taxatie bij haerlieden in aller getrouwicheijt gedaen enijghe lasten, moeijten ende costen bij ijemant mochte werden aengedaen voor enijge hoven, wetten ende gerechten waer 't zelve zoude mogen geschieden, soe es 't dat wij borgermeesteren ende regeerders voornoemt bij consent van onser stede vroetschappe belooft hebben ende beloven bij desen den voorschreven taxatores ende haere nacomelingen dieshalven van alle costen ende lasten te ontheffen, bevrijen ende indempneren, costeloos ende scadeloos te houden ten ewijgen dagen nae alle behooren, verbindende daer voren generalick ende specialick alle die goeden jegenwoordich toecomende, roerende ende onroerende, onse voorschreven stede, haeren poorteren ende innewoonderen toebehoorende, geen uutgesondert, submitterende diezelve voor 't gene voorschreven es, de heerlicke ende reale executie van alle hoven, wetten ende gerechten, zo die voorschreven taxatores geinteresseerden goetduncken ende gelieven zall, met die costen, schaeden ende interesten hieromme geleden wesende. t'Oorconde desen bij onsen secretario t'onsen versoecke van onsent wegen geteijckent opten 23 septembris 1583. Ter ordonnantie ende versoecke van mijn Heeren borgermeesteren ende vroetschappe, regeerders der stede Eedam, geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1583. E11 Alzo tot onderstant van de oorloghe ende defentie van de lande van Hollant bij de Staten van Hollant geconsenteert es omgeslagen te werden zeeckere somme van penningen, inde welcke die van Eedam met die dorpen van de Zeevanck onder Eedam sorterende mede sullen moeten contribueren, zulckx als die zelve stede met haere dorpen in de zelve contributie es gestelt, ende nademaell den tijt van de betalinghe geexpijreert122 es, ende die penningen hoochnoodich ten compthoire moeten werden gebracht, so werden midts desen alle eijgenaers van huijsen ende landen onder Eedam sorterende, midtsgaders bruijckers ende huurluijden van de zelve bij desen belast ende geordonneert, dat een ijgelick zijne 122
verstreken
69
contributie in de welcke hij gehouden es, zall comen brenghen binnen deser stede in 't stadhuijs aen handen van de ontfangers die daertoe gestelt zijn binnen den tijt van acht daeghen, off borgermeestern zullen opten onwillijgen procederen zo zij te raede vinden zullen. Een ijgelick zij gewaerschout ende segget den anderen voort. Publicatum opten 18 october 1583 bij mij, J.J. Breed, 1583. v
[fol.33 ]
E12 Alzoe opten 18en octobris laestleden bij mijn Heeren borgermeesteren deser stede bij publicatie geordonneert es, dat men een ijgelick eijgenaer ende huijrman van de landen ende huijssen ende immobele goeden zo binnen Eedam als in de dorpen van Zeevanck onder Eedam sorterende gelegen, gehouden zoude wesen zijne contributie daer hij opgestelt es te brenghen in handen van de collectuers ende ontfangers daer toe gestelt binnen den tijt van 8 naestcomende dagen omme daermede te vervallen sulcke quote als diezelve stede met die dorpen voorschreven daeronder begrepen bij die Staten van Hollant opgestelt es, ende door dien vele personen van dies te doen alsnoch in gebreecke zijn blijvende ende die penningen hoochnoodich ten compthoire moeten werden gebracht, soe wert midts desen een ijgelijk voor die IIen mael gewaerschout zijne contributie te brenghen in handen van de ontfangers in 't stadhuijs binnen den tijt van acht toecomende dagen, off borgermeesteren zullen opten onwillijghen moeten procederen, zo zij bevinden te behooren. Ende zoe daer ijemant door sijne onwillicheijt in costen mochte bevallen, mach 't zelve zijne onwillicheijt wijten ende niemant anders. Een ijgelick zij gewaerscout ende segget den anderen voort. Publicatien opten 27 octobris 1583 bij mij, J.J. Breed, 1583. E13 Alzo opten XXVIIen octobris lestleden bij mijn Heeren borgermeesteren deser stede bij publicatie geordonneert es, dat een ijgelijk eijgenaer ende huijrman van landen, huijssen ende immobele goederen, zo binnen Eedam als in die 3 dorpen van Zeevanck onder Eedam sorterende gelegen, gehouden zouden zijn haere contributie daer sij opgestelt zijn te brenghen in handen van de collectuers ende ontfangers daertoe gestelt binnen den tijt van 8 naestcomende daghen, omme daermede te vervallen alzulcke quote als dezelve stede met die dorpen voorschreven daeronder begrepen bij die Staten van Hollant opgestelt es, ende door dien vele personen van dies te doene tot tweemael toe vermaent zijnde alsnoch in gebreecke zijn blijvende ende die penningen hoochnoodich ten compthoire moeten werden gebracht, soe wert midts desen een ijgelijk voor die 3en ende laeste maell gewaerschout zijne contributie te brenghen in handen van de ontfangers in 't stadthuijs binnen den tijt van acht toecomende daghen, off borgermeesteren zullen genootsaeckt zijn opten onwillijgen te pro70
cederen, 't zij met gijselinge, uutlegge bij den Offitier op die derde penning meerder, off andere executie zo zij met rechte bevinden te behooren. Ende zo daer ijemant door sijne onwillicheijt in costen mochte bevallen, mach 't zelve zijne onwillicheijt wijten ende niemant anders. Een ijgelick zij gewaerschout ende segget den anderen voort. E14
71
[fol.34r]
Op huijden desen IIIIen dach in meije 1584 zijn in 't stadthuijs deser stede gecompareert Pieter Jan Niencx van Warder, Pieter Sijmszoon Noomkes van Middelie ende Sijmon Pieter Neels van Cadijck, alle vreedmaeckers, jegenwoordich vervangende haere mede vreedmaeckers absenten ende hebben voor antwoort inne gebracht, dat zij haere gemeente hadden gesproocken belangende het geblijff van de questie tusschen die dorpen van Zeevanck ende die stede van Eedam uuijtstaende ende dat haere gemeente tot anders geen accoort en conde verstaen dan dat men mochte blijven die uutstaende questie aen commissarissen, om die zelve sententien gewijssen bij haer uutgesproocken te werden, waer aen zij die questie begeerden te submitteren ende anders niet. Actum ten dage voorschreven, ter presentie van Jan Pieterszoon, Jan Claeszoon Sloot, Folckert Claeszoon ende Jan Pieterszoon Oom Jan, borgermeesteren, Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris, ende in kennisse van mij, J.J. Breed, 1584. E15 Ende borgermeesteren dit antwoort gehoort hebbende, verclaerden dat die saecke al voor die justitie es hangende ende zo zij van geen ander meninge waeren, zo most men daer aff het eijnde verwachten.
67
F
r
[fol.66 ]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1576 - 1582
F1 Anno 1576, opten XXIIIen januarij is eendrachtelick bij de gemene vroedtschappe deser stede geresolveert, dat van nu voort alle die gene die in stede zaecken uutreijssen ende daer over in vijanden handen zoude mogen comen off enich ongemack lijden, zal dezelffde zonder zijn schaede uut des stadtsbuijdell gerantsoent, erreddet ende verlost werden. F2 Anno 1576, opten XXVIIen januarij is mede geresolveert ende besloten dat borgermeesteren voor all zullen betaelen ende voldoen alle alzulcke schulden ende achterwesen als bij borgermeesteren geduurende dese trouble gemaect zijn. Ende zo daer in toecomende tijden enijge penningen (boven die voorgaende schulden) zouden mogen overschieten, zullen alsdan de borgermeesteren betaelen de schulden in voorgaende tijden voor dese trouble bij de oude borgermeesteren deser stede ghemaect. F3 Anno 1576, opten VIIen junij is mede geresolveert ende besloten, dat men alle jaere bij borgermeesteren deser stede zullen mogen kiessen enen tresorier omme alle der stede penningen ende incoombsten te moegen lichten ende ontfangen, zo van omslaegen ende andere ongelden ende de zelffde ter ordonnantie van borgermeesteren onder behoorlick acquijte123 uut tellen, reeckeninge ende bewijs daervan te doen nae behooren. Ende zal de zelffde daervan genieten de zomme van dertich Carolus guldens eens ende niet meer, midts dat hij van alle wijder moeijten, offitien ende lasten geduurende zijn offitie lanck ontlast ende bevrijdt zall wesen.
[fol.67r]
F4 Anno 1579. Op huijden desen XVIen december 1579 is bij borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert ende besloten dese naevolgende poncten.
123
68
vrijstelling; kwijtschelding
1. In den eersten, dat men eerstdaechs zal procederen tot vercoopinge van de Luckemiede ende het lant 't welck die stede 124 toecoomt, gelegen in de Langweren , ghecomen van Jan Pieterszoon, Oom Jan, groot derdehalff deijmpten, midtsgaders het huijs staende in de Hoochstraet daer Jan van Lichten inne woont, oock mede het landt liggende aen de Cingell gecomen van Pouwels Janssoon, Jan Pouwelszoon erffgenamen ende Griet Pietge Moijerts, midts dat Pouwels Janssoon van dit zelve landt, doordien het van hem gecomen es, zall hebben het eerste zeggen bij goede mannen, ende niet comende vergelijcken alsdan in 't openbaer opleggen. 2. Oock mede vercoopen het huijs van Heijnneeff die stede toecomende, midts dat die borgermeesteren voor all dies aengaende, met die gebuuren daervan met de stege zullen accorderen zo zij connen. 3. Ende die penningen vande dese huijsen ende landen comende te emploijeren tot afflossinge van de losrenten op die stede staende. 4. Voort dat men alle incomelingen die van buijten in comen ende poorters neringe doen, zullen aenhouden, dat zij zullen gehouden wesen geen poorters neringe te doen voor ende aleer zij die 125 poorterschappe gecocht zullen hebben, ende met die cuere daer van zijnde procederen, zo geringe doenlick zal zijn. 5. Voort dat men zal procederen tot een nieuwe verpondinge van alle borgersgoeden, ende die zelve te begrijpen in een schotboeck, volgende d'oude gebruijck deser stede, opdat (zo 't noodt doet) enich schodt over die ponden zouden mogen geleijt werden, tot onderhout van de stede. 6. Voort dat men die kerckmeesteren authorijzeren die kerckelanden te vercoopen om die meeste penningen ende die penningen daeraff comende te liggen op die meeste ende breedtste renten tot onderhout van de kercke, predicanten, schoolmeesteren ende andere nootelicke dingen daertoe specterende ende behoorende. 7. Voort werden borgermeesteren geauthorijzeert omme tot laste van de stede penningen te mogen nemen op lijffrenten onder behoorlicke renten, midts dat zij daervan zullen afflossinge doen van de losrenten op de stede staende. F5 124 125
land gelegen tussen Edam en Volendam ten westen van de Blokgouw gemeentelijke verordening
69
[fol.67v]
Anno 1580. Op huijden desen XVIIen februarij 1580 is bij borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede eendrachtelick besloten ende geresolveert dat men tot ontlastinge van de groote costen van der oorloghe ende bevrijdinge van de bedructe Nederlanden uut die slaevernije der 126 Spaengijaerden, den Hertoge van Alenchon zall aennemen tot een protectuer generaell over dese landen onder alzulcke gelimiteerde macht, conditien ende restrinctijen, als metten zelven bij den Staeten enichsins gehandelt zoude mogen op alder bequaemelicxte werden. Blijvende die van Hollandt, Zeelandt ende Uuijtrecht niettemin in allen gevalle absolutelick onder 't gouvernemente van Zijne Princelijcke Excellentie. F6 Anno 1580. Op huijden desen VIIen aprilis 1580 is bij borgermeesteren ende vroedt-schappe deser stede eendrachtlick besloten ende geresolveert 127 dat men tot preservatie van 't gemene landt het Noorderquarthiere onder 't gemene zegell zal verbinden voor alzulcke penningen ende lasten als 't landt van Hollant voor dese tijt gehouden es te verschieten, voor die van Vlaenderen aen de twaeleffhondert ruijteren van de 128 Graeve van Hohenlooe voor die tijt van II maenden diensts, volgende de resolutie van de Heeren Staten 's landts van Hollant van date den laetsten martij anno 1580 verleden, midts dat het Noorder 129 Quarthiere wederomme haer regresse zal mogen hebben aen enijge steden in 't Zuijder Quarthiere nae haer believen, omme wederomme bij dezelve steden ende d'andere steden van Hollant van de voorschreven lasten geindempneert te werden naer behooren. Ende es bevonden die van Eedam in promptis130 op te moeten brenghen de zomme van duijsent Carolus guldens, midts daervan genietende twaeleff ten hondert, welcke voorschreven penningen ende intereste die van Eedam weder zullen mogen corten van d'eerste aenstaende 1000 stuivers, 50 penningen achtervolgende de resolutie van de Staten voornoemt ten dage ende jaere voorschreven.
r
[fol.68 ]
F7 Anno XVCLXXXI. Op huijden desen Ien februarij anno 1581 is bij borgermeesteren, schepenen ende vroedtschappe deser stede eendrachtelick besloten ende geresolveert, dat men van nu voort bij provisie voor dese tijt zal in treijn
126 127 128 129 130
70
Frans, Hertog van Alencon, later genoemd Hertog van Anjou bescherming Filips, Graaf van Hohenlo recht op schadevergoeding contant
brenghen ende in juditio131 aantasten die nieuwe ordonnantie van de justitie bij de Heeren Staten 's landts van Hollandt opten Ien aprilis anno 1580 gearresteert ende besloten. Ende zal den Offitier volgende dien genieten alle boeten in de ordonnantie begrepen, te weten zoe wanneer sententie gepasseert ende condempnatie gevallen es, dat alsdan in zulcken gevalle den Offitier zal genieten den dertichsten penninck, midts dat alle cleijne boeten waervan de hooftzomme bedraecht onder de dertich gulden exempt ende vrij wesen zullen. F8 Is voort opten zelven dach geresolveert ende geaccordeert, dat men in de stede bij publicatie ende in de dorpen bij beckengeslach een ijgelick zal waerschouwen, dat zij haer zullen laten trouwen in de kercke ofte 't raedthuijs deser stede (volgende die nieuwe ordonnantie ende placate van de Heeren Staten van Hollant) voor uutganck deser maendt februarij. Ende de ghene die in desen gebreeckelick bevonden wert, zo zal den Offitier op haer mogen procederen zo hij te raede vinden zal nae uutwijsen de ordonnantie voornoemt, midts dat de gene die haer nae de publicatie van de placate voornoemt van date den XIXen maij laestleden tot desen huijdigen dach toe in echte begeven hebben, van de boeten geabsolveert zullen zijn, zoverre zij binnen dese maent voornoemt getrouwet zullen werden in de kercke ofte haer geboden hebben laten vercondijgen van 't raedthuijs ende opteijkenen laten voor de magistraet, 't welcke voor dese tijt in plaetze van trouwen geacht zal werden. F9
131
gerechtelijk in beweging zetten 71
Is mede geordonneert, dat alle de ghene die van nu voort te bedde es loopende ofte haer in huwelick zijn begevende voor dat zijlieden 132 getrout ende wettelick te hoope gegeven zijn in de kercke ofte van 't raedthuijs nae uutwijsen het placaet voornoemt, dat die zelve opter daet verbuert zullen hebben twaeleff Carolus guldens tezaemen, d'een helft voor den Offitier ende d'ander helft voor den armen ende weessen deser stede, elcx halff ende halff, midts dat de groote penen in de ordonnantie begrepen, niet eer zullen verstaen ende vervallen zijn voor de expijratie van de eerste maent haerder bijeencoombste, welcke maent verstreeecken wesende, zal den Offitier procederen nae uutwijsen de ordonnantie. F10
132
72
door het huwelijk verbinden
Ende zal men de ordonnantie van de trouwen van 't raedthuijs gebruijcken in manieren nae volgende, te weten: dat men een ijgelick die 't begeert zullen gunnen drije geboden van 't raedthuijs aff, welcke men zal doen in de tijt van acht dagen incluijs ende zullen voort de personen, die getrout begeren te wesen, moeten verschijnen voor de magistraet deser stede ende haer te hoop laten geven ende 't zelve in registre aengeteijckent werden om alle vordere moeijten te 133 eviterene . Ende dit alles bij provisie voor dese tijt tot dat bij mijn Heeren andersins geordonneert zal zijn. Aldus gedaen ende gearresteert bij mijn Heeren voornoemt ten dage ende jaere voornoemt. v
[fol.68 ]
F11 Op huijden desen IIIIen julij 1581 is bij de borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert, geaccordeert ende overgecomen: 1.
Als dat die weesen deser stede van nu voort zullen aentasten alle de incoombsten van de Bagijneweijden ende brieffrenten buijten de muuren onser stede gelegen, midts bestellende ende gevende 134 den Bagijnen int Clooster goet, tamelick ende redelick onderhout haer leven lanck geduurende. Tot welcken eijnde de weessenvaders ende regenten van 't Weeshuijs geauthorijzeert werden met de Bagijnen te handelen ende alle dinck op behoorlicke inventario stellen ende het overschot van de goeden (boven der Bagijnen noodtdruft) te mogen emploijeren tot proffijt van 't weesshuijs. Ende dit alles bij provisie totdat bij de vroetschappe anders zal geordonneert wesen.
2.
Is die weessen oock gegunt ende toegelaten de vruchte van 't binnenlant, genaembt die Bagijneweijde, van dit jaer 1581 zonder 't zelve in consequentie te trecken off vijftich gulden in plaetze van dien.
3.
Oock es haer gegunt ende toegelaten alle die hooftzomme van de rentebrieven bij de stede althans wesende genomen van de incoop der fugitijven135, zoverre de fugitijven ofte die genen daer zij op spreeckende zijn die volle penningen t'enemaele daer voren zouden willen uutkeeren.
vermijden In Edam was er een klooster van de zusters van de H.Franciscus. Dit klooster stond dicht bij de Grote Kerk op het Bagijnenland. 135 vluchtelingen die in 1572 bij de omwenteling uit de stad trokken. 133 134
73
Actum ten dage ende jaere vooren. r
[fol.69 ]
F12 Anno 1581. Op die beschrijvinge van de missive van de Heeren Staten van Hollandt van date den IIIIen augusti 1581 nopende de verpondinge is bij de vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert ende besloten als dat die Gedeputeerden deser stede zullen consent draeghen op die voedt, breeder in de missive begrepen, omme te slaen over alle steden ende dorpen in Hollandt gelegen de zomme van 136 50000 gulden eens, midts dat een ijder zijn doleantien daer hij hem inne beswaert vindt, zoude mogen innebrengen ende daerop gehoort ende gedisponeert werden voor ende aleer men in vorder ommeslach zouden mogen treden. Ende zo verre die gelegentheijt hem zo mochte begeven, dat die noodt verheijsschte een grooter ende meerderen omslach te moeten maecken, dat die gecommitteerden alsdan zullen mogen consenteren tot 10.000 gulden toe, ofte alle alzulcke ommeslagen als verstaen mochte werden, dat men een jaer lanck op die zelve voet mosten omslaen, midts in 't zelve liever overstemminge dan consenteringe te lijden. Dat oock die zelve gecommitteerden geauthorijzeert werden Zijne Excellentie den eedt van 's lants wegen aff te nemen, ende weder te doen nae behooren, ende die zelve dresseren, onderteijckenen ende overleveren met die andere steden van Hollant, gelijcke de zelve anno 1576 staetsgewijs geconsenteert ende volcomen es. Actum in de vergaderinge van de vroedtschappe deser stede opten 15en augusti 1581. F13 Op de missive bij de Heeren Staten van Hollant den XXIIIen januarij laestleden aen die van de Noorderquarthiere overgesonden, ende het inhout van dien gevisiteert, ende daerop gehadt het advijs van haerlieden vroetschappe, hebben die van Eedam om de hooge noodts wille geconsenteert in het oude consent te weten ter zomme van 83.000 gulden ter maent, midts dat de gemene middelen daer voor zullen responderen ende dat men 't cort van dien zullen vinden bij een generale voet van contributie ofte ommeslach den lande alder voegelicxte wesende ende ten minste quetse van die lande dienende, midts dat die convoijen van de goeden van d'een provintie op d'andere tegens den 1en martij toecomende tot proffijte van de generaliteijt in treijn zullen gebracht werden. Actum in de vergaderinge van de vroedtschappe deser stede. 136
74
bezwaarschrift; klachten
Opten 5 februarij 1582. v [fol.69 ]
F14 Op huijden desen XIIIIen meije 1582 is bij dese naevolgende personen als vreedmaeckers van de Seevanck ende borgermeesteren van Oosthuijsen haere stemmen innegebracht nopende die reparatie ofte affbreecken van de watermolens in Seevanck staende. Jan Jaep Claesses ende Pieter Jan Jans als vreedemaeckers van Warder hebben uut den naem van haer gemeente als vreedmaeckers innegebracht als dat men die zelve watermolens (naedemaell zij staen) zullen repareren ende de hant daer aen houden, zonder die zelve aff te breecken. Pieter Dirckzoon Haes, Jan Jacobssoon ende Reert Baerntszoon als vreedmaeckers van Middelie hebben uut den naem van haer gemeente ingebracht dat men die zelve molens zullen vercoopen ende de penningen te emploijeren ten meesten nut ende proffijt van de gemene Seevanck. Lambert Janszoon ende Cornelis Meliszoon van Cadijck als vreedmaeckers accorderen met die van Middelie. Pieter Janszoon ende Sijmen Pieterszoon, borgermeesteren van Oosthuijsen, accorderen oock mede met die van Middelie. Borgermeesteren van Eedam, hierop gehoort die meeste stemmen van de hoochste ingelanden, zijn te vreden dat men die molens zullen doen vercoopen, ende die penningen daeraff comende te emploijeren ten meesten nut, proffijt ende welvaeren ten proffijt van de gemene Seevanck. Actum ten dage voornoemt, per me, J.J. Breed, 1582.
r
[fol.70 ]
F15 Op huijden desen Ien augusti 1582 is bij mijnen Heeren borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede bij de meeste stemmen geresolveert ende besloten dat men tot vervallinge van de groote ende lastijge costen deser stede, midtsgaders tot betalinghe ende vervallinge van de penninge van de verpondinge ende andere ongelden welcke de stede aen 't gemene landt schuldich es, zullen doen collecteren over de landen in den banne ende jurisdictie der stede Eedam gelegen eenen omslach op den voet van de vijfftichsten penninck gelijck in 't verleden jaer gecollecteert es geweest, uutgesondert de buijten morgens die niet met ons verpont staen mitsgaders de huijsen (nademaell die dorpen noijt van haer huijsen hebben gecontribueert) eenen hondertsten penning, zo verre die penningen die oncosten zouden mogen vergelden. Mer ingeval niet, dat alsdan men mede zal procederen tot noch eenmaell te collecteren enen C penning over de huijsen voornoemt.
75
F16 Is mede met de meeste stemmen geresolveert ende besloten dat men eerstdaechs zal procederen tot volmaeckinge van het Lijnpadt, streckende van 't Hooft aff tot het Spueije toe bij de noordtzijde van de Haven lancks, midts betalende den eijgenaers van de landen tot arbitragie van vier neutrale personen haer dies verstaende. Actum ten dage voornoemt, per me, J.J. Breed, 1582. F17 Op huijden desen 27en september 1582 is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert, dat men met den commissaris Camerlinck in aller beleeftheijt zal handelen in de saecke tegens den vreedmaeckers van Zeevanck volgende die sticken137 mijn Heeren voorgehouden. Ende den voorschreven commissaris vertrocken zijnde, dat mijn Heeren borgermeesteren tot bescherminge van haer stadts previlegie ende voorgaende resolutie van haere vroetschappe van date den Ien augusti laestleden zullen procederen tot executie ende inninge van de omslach van de voorschreven Ien augusti. Ende dat eerst ende alvoren aen de hoofden ende bewinthebbers van de zaecke, opdat die onnoselen138 daerdoor niet vercort en werden. Mer wert niemant voor onnosell gehouden die, welcke vermaent zijnde, zijn contributie niet te borde es brengende. Ende zal 't zelve geeffectueert werden bij die schutterie nae vermogens die privilegie. Ende zo ijenige onwillijge personen oppositie mochten doen, dat mijn Heeren tot haerder assistentie zullen nemen zeeckere soldaten zo haer goetduncken zall. Actum ten dage voornoemt, per me, J.J. Breed, 1582. [fol.70v]
F18 Opten 27en september 1582 is bij die vroedtschappe eendrachtelick geresolveert ende geaccordeert, dat niemant van haerlieden (bij den bode vermaent zijnde om in 't stadthuijs te compareren) en zall absenteren op die boeten van I pont, die welcke zal mogen geexecuteert werden bij den schout deser stede, volgende de previlegije ofte hantvesten daervan zijnde. F19 Op huijden desen XVIIIen december 1582 is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelicken geresolveert, dat men eerstdaechs zall procederen tot verschotinghe ende verpontalinge over die borgeren 137 138
76
verordeningen onschuldigen; onwetenden
ende inwoonderen van Eedam ende die drije dorpen van Seevanck volgende die previlegie deser stede, ende dat eerstdaechs, zo haest 't zelve doenlick wesen zall, omme in tijden des noodts op een bequamelicken voet die costen van de stede te vervallen, tot minsten quetse van de ingesetenen van Eedam ende Zeevanck voornoemt. 139 Dit poinct es in surcseantie gestelt om redenen wille opten 21 februarij 1583. F20 Opten XIXen december 1582 hebben borgermeesteren deser stede, den vreedmaeckers van Warder als Jan Jaep Klaesses, Claes Martszoon ende Pieter Jan Niencx, die vreedmaeckers van Middelie als Pieter Haes, Reert Baerntszoon ende Jan Jacobzoon, de vreedmaeckers van Cadijk als Lambert Jan Saenes ende Cornelis Meliszoon, dese resolutie van verpondinge voorgelesen, haer voorhoudende dat zij (volgende 't laetste gebruijck) elcx in zijn dorpe zouden uutleggen twie, drije ofte meer mannen om taxatie te doen van de mobele ende immobele goeden in die dorpen gelegen, nevens die ghenen die taxatie zouden doen over die landen onder die stede gelegen. Actum ten dage voornoemt, ter presentie van Lambert Janssoon, Schout deser stede, in kennisse van mij, J.J. Breed, 1582. F21 Opten zelve dach es bij de zelve vroedtschappe geconsenteert dat men Meester Reijner, advocaet 's Hoffs van Hollant, zullen aennemen tot raedt ende advocaet van deser stede, het welcke geschiet es in 't proces van de stede tegens die dorpen van Zeevanck. Ende es hem toegeleijt XII guldens 's iaers, innegaende den Ien januarij 1582. Ende Anthonis van Slichtenhorst voor procuruer voor 8 gulden 's jaers ingaende als voren. F22
139
uitgesteld; opgeschort 77
[fol.71r]
Op huijden desen 27 december 1582, naedat mijn Heeren vroedtschappe aengedient es, dat die vreedmaeckers van Zeevanck nu nieuwelicx zeeckere omslach bij haer zelffs gemaect hebben om te collecteren over die deijmpten in Zeevanck gelegen zeeckere penningen, sonder hiervan te hebben ordonnantie van magistraten, nae ouder gebruijck ende costume ende streckende tot groote prejuditie140 van deser stede previlegien, in den welcken de vreedmaeckers gestelt werden tot collectuers van 't affschot ende vorder niet, ende alzo 't zelve niet lijden en staet, nadien die duechdelicke schattingen swaer genouch zijn vallende, so es 't dat mijn Heeren voornoemt, die gewichticheijt deser zaecke overgemerct hebbende, goetgevonden ende gelijckeljk geresolveert, dat borgermeesteren op morgen goettijts den collectuers van de nieuwe ommeslach sellen ontbieden ende haer affvragen uut wat crachte zij die zelve penningen zijn collecterende. Ende zoe bevonden wert, dat hetzelve geschiet zonder authorijsatie van de Hove van Hollant, dat men alsdan tegens die zelve collectuers zullen procederen zo men in rechte bevinden zullen te behooren ende zoverre bevonden wert in 't zelve (door quaet ofte sinistre aengeven) haer bij den Hove geauthorijzeert te wesen, dat als dan borgermeesteren tot stadts costen met justitie haer daer tegens zullen mogen stellen zo zijlieden bevinden zullen te behooren.
140
78
nadeel; schade
G
r
[fol.71 ]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1583
G1 Anno 1583 opten XXIen februari is bij de vroedtschappe geresolveert, dat men Claes Janszoon Juecht, schoolmeester in 't groote schooll, van zijn ongeregelt leven zullen straffen. Ende zoverre hij hem belooft te beteren, zal men hem voor een jaer weder aennemen voor die penningen daer hij voor gedient heeft. Ende zo hij 't zelve niet en begeert te doene, dat men hem alsdan zullen casseren141, ende sien om een ander goet persone tot hetzelve offitie bequam zijnde. G2 Opten zelven dach is bij de vroedtschappe voornoemt gearresteert, dat diegene die van stadtswegen geauthorijzeert werden om die doleantie142 van de verpondinge te verantwoorden ter cause van dien in enijge moeijten in toecomende tijden zouden mogen geraecken, dat die zelve bij de stadt op stadtscosten gevrijt, ontlast ende onthefft zall werden nae behooren, buijten zijn ofte zijnder erven costen ende lasten in enijger wijs.
v
[fol.71 ]
G3 Opten laetsten aprilis 1583 is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelijk geresolveert ende gearresteert, dat zo wie van de borgermeesteren die voor dese tijt in 't offitie geweest es off noch naemaels in 't offitie mochte comen offte oock ijemant die in 't stadtsdienste zouden mogen wesen ofte comen, ende van zijn bewint ofte administratie goet bewijs, reeckeninge ende reliqua gedaen heeft, ende daernae bij ijemant (wie dezelve mochte wesen) zoude mogen bemoeijet, aengesproocken ofte in rechte betrocken werden, zo voor die lege vierschaere143 als voor den Hove van Hollant off elders, dat alsdan die zelve ofte zijne erffgenamen, zo hij mochte comen te overlijden, bij die stede op des stadts costen ontlast, bevrijt ende ontheft zal werden nae behooren, buijten costen van de genen die bij zijne duechdelijke reeckeninge zijn ontschult heeft doen blijcken, zo contract verbreken klachten; bezwaarschriften 143 rechtbank, in oorsprong bestaande uit een door vier banken ingesloten ruimte waarbinnen de rechters plaats namen 141 142
79
borgermeesteren aen handen van de vroedtschappe ende d'andere particuliere personen van haere bewint aen die borgermeesteren deser stede nae behooren. G4 Op huijden desen XVIen meije 1583 is bij die vroedtscappe deser stede eendrachtelijk geresolveert, dat men op morgen de hoochste ingelanden binnen dese stede wonachtich, an de zuijdtzijde ende Zeevanck gelegen, ende op overmorgen die vreedmaeckers, midtsgaders die rijckdoomen ende hoochste ingelanden van Zeevanck zullen doen ontbieden alhier in 't stadthuijs, om haerlieden voor te houden die swaricheijt die voor ogen comen in 't proces tusschen die stede ende die dorpen uutstaende. G5 Opten zelven dach is mede geresolveert, dat men Claes Dircxzoon Huijch zullen aennemen voor pensionaris deser stede, onder alzulcke conditien, voorwaerden ende pensioenen als borgermeesteren met hem in billicheijt zullen connen accorderen, midts dat men eerstdaechs zullen procederen tot denominatie van een ander gequalificeerde persone die in zijn plaetze tot Hoorne in 't collegie zal besongeren. G6 Opten zelven dach is geresolveert, dat men 3 personen zullen nomineren om met Lambert Janssoon Schout in reeckeninge te treden ende te aenhooren 't gene hij van de stede es eijsschende nopende zijne gevanckenisse. Ende die zelve te rapporteren aen de vroedtschappe, om daerinne gedisponeert te werden zo haer goetduncken zall, midts dat hij voor all zijne commissie zal 144 in handen van de vroedtschappe aleer hij enijge resigneren penningen zal mogen ontfangen, die hem geaccordeert zouden mogen werden. r
[fol.72 ]
G7 Opten 18en meij 1583 is bij mijn Heeren borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede Claes Dircxzoon Huijch voor een pensionarius deser stede aengenomen voor den tijt van drije jaeren lanck, alle jaere voor die zomme van twiehondert guldens siaers, midts dat zo wanneer hij reijset, dat hetzelve zal geschieden tot costen van de stede. Ende off het gebuerde, dat hij gevangen werde, wesende in stadtsdienste ende commissie, zo zoude die stede hem buijten zijn eijgen costen 145 moeten rantsoneren .
144 145
80
zich berusten in; afstand doen van tegen losprijs vrijkopen
Des zo zal zijn laste wesen altijt als die borgermeesteren sitten hem daer bij te voughen ende alle uutspraecken te doen van wegen borgermeesteren, ende oock register houden van alle stadtszaecken, ende hem draegen als een goet, getrou dienaer van die stede toebehoort, behoudelicx zo hij in die tijt sterfft, zo zall hij nae den tijt geloont werden. G8 Sijn gecommitteert Albert Jacobssoon, Frans Dircxzoon Pont, Sijmen Gerbrantszoon ende Jan Anthoniszoon bij die vroedtschappe deser stede geauthorijzeert, om met den schout te handelen, als hij presenteert van zijn offitie te verlaten ende zijn commissie te resigneren in handen van de vroedtschappe deser stede, zo verre zij met hem in aller billicheijt zouden connen accorderen, ende daervan die borgermeesteren rapporteren, omme daernae gedaen te werden nae behooren. Ende 't gene hem toegeleijt wert, wert verstaen te 146 geschieden uut een gratuiteit , ende niet uut schult, ende dat om alle vordere twist te verhoeden. G9 Op die brieven van renversaell147 is bij die vroedtschappe geresolveert dat die gecommitteerden die nu in Den Haeghe zullen reijssen van stadts wegen volle commissie zullen hebben, om in die zaecke van Zijne Excellentie te handelen zo zij bevinden zullen te behooren. Ende haer met die beste ende meeste stemmen van de andere steden van Hollant ratificerende ende approberende148 alle 't gene wes bij haer in desen gedaen zall werden. Ende zijn gecommitteert neffens Claes Dircxzoon Huijch, Jan Claeszoon Sloot ende Jan Pieterssoon Oom Jan. G10 Is voorts geresolveert, dat men alhier een goede presentatie zullen ontwerpen in die zaecke van 't proces van die Haeven, omme 't zelve met den advocaet gecommuniceert ende in 't net gestelt wesende in die sack van ons proces gevoucht te werden neffens onse andere stucken van de Haevene, midts dat het zelve in dier vougen gededuceert149 werden zall, dat het niet en strecke tot achterdeel van des stadtsprevilegien. [fol.72v]
G11 Achtervolgende zeeckere resolutie bij die vroedtschappe deser stede opten XVIen ende XVIIIen deser maent meije gegaen, bij die welcke Frans Dircxzoon Pont, Albert Jacobzoon, Jan Anthoniszoon ende 146 147 148 149
onverplichte gave; vrijblijvendheid tegenakte, schriftelijke tegenbelofte goedkeuren afgeleid; verklaard 81
Sijmon Gerbrantszoon, alsmede vroedtschappen ende jegenwoordijge schepenen deser stede geauthorijzeert werden tot middelaers ende arbiters in die zaecke ende questie tusschen die stede van Eedam ter eenre, ende Lambert Janszoon als bailliuw, schout ende dijckgraeff van Eedam ende die drije dorpen van de Zeevanck metten aencleven van dien ter andere zijde. So es 't dat zij arbiters (nae dat parthijen hair in de haere questie hadden gesubmitteert in een aling geblijff150 tot haerlieder taxatie ende arbitragie) ende mijn Heeren borgermeesteren, hier op gehadt het advijs ende goetduncken van de meestendeel van de vroedtschappe der zelver stede, voor uuijtspraecke gedaen ende verclaert hebben, alzo zij verclaeren ende uutspreecken midts desen, dat Lambert Janssoon schout voornoemt eerst ende alvoren zall overleveren in handen van mijn Heeren borgermeesteren deser stede zijne commissie van bailliu, schout ende dijckgraeffschappe, bij de welcke hij Lambert dezelve offitien duslange bedient heeft gehadt voor ende aleer hij enijge penningen zal mogen ontfanghen, omme bij haerlieden bij advijse van de vroedtschappe deser stede ten believe van de Camer van de Reeckeningen ende anderen daervan bewint hebbende enen anderen offitier, bailliouwe, schout ende dijckgraeff, gestelt ende geordonneert te werden. Alle 't welcke bij Lambert voorschreven volbracht wesende, zo zall hij ontfangen uut handen van borgermeesteren voornoemt die zomme van hondert Carolus gulden eens ende bovendien het buijtenste ommeslach van een nieuwen mantell tot discretie ende nae behooren. Ende zal hiermede alle voorgaende querelen, uutstaende actien ende craeckelen, doot, teniet, gesopeert ende vergeten wesen ende blijven ten ewijgen dagen die duslange tusschen hem ende die stede uutstaende geweest mochte hebben, behoudelicx dat hij Lambert Janssoon zijn uuijtstaende boeten zal mogen innen zo hem goetduncken ende in rechte bevonden zal werden te behooren. Aldus gedaen ende uutgesproocken bij arbiters voorschreven opten XXIIIIen meije 1583 ende bij den zelven ondergeteijkent ten dage ende jaere voornoemt, oock tot meerder verzeeckeringe bij Lambert Janssoon zelffs mede ende bij mij als secretaris der voorschreven stede onderteijckent, ten versoecke van mijn Heeren borgermeesteren voornoemt. Frans Dirckszoon Pont, Albert Jacopszoon, Jan Tuenissen, Sijmon Garbrantzoon, Lambert Janszoon. J.J. Breed, 1583.
150
82
dat zij zich onderwerpen aan de uiteindelijke beslissing van de rechter
Op huijden desen 3en junij 1583 heeft Lambert Janssoon zijn commissie geresigneert in handen van borgermeesteren volgende 't voorgaende accoort ende zullen borgermeesteren 't inhouden van 't zelve naecomen nae behooren. r
[fol.73 ]
G12 Op huijden desen XXVII meije 1583 is eendrachtelijk bij die vroedtschappe deser stede geresolveert dat men in 't offitie van schoutambocht, bailliouschappe ende dijckgraeffschappe deser stede, enen goet gequalificeert borger zullen prefereren, alle die gene het zoude mogen begeren, ende dat genijge uuijtheemsche persone daer toe gecommitteert zoude mogen werden als getrouwe borgheren 't zelve begerende zijn. Ende es tot dien eijnde genomineert Thijs Janszoon onder conditie dat mijn Heeren borgermeesteren deser stede met den zelven handelen zullen met ende op wat articulen die zelve voor een jaer lanck op een proeve aen genomen zall werden, op dat die stede in hare gerechticheijt niet vercort en werdet. Dat oock die zelve articulen, conditien ende voorwaerden alhier zullen werden geregistreert ende bij den zelven schout met zijn eijgen hant ondergeteijckent, omme alle 151 diffidentie ende missvertrouwen te verhoeden ende voor te comen. G13 Op huijden desen XVIIen meije 1583 is bij die meeste stemmen van de vroedtschappe geresolveert ende besloten dat Frederick Adrijaenszoon, vroedtschappe deser stede, haere medeconfrater die plaetze van Claes Dircxzoon Huijch zal vervullen ende voor dit aenstaende halff jaere in 't Collegie van de Noorderquarthiere als gecommitteerde van die stede van Eedam 't besongneren ende 's Lants zaecken ende des stadts gerechticheijt voor te staen, zo hij in der gerechticheijt ende nae zijn conscientie bevinden zal te behooren. G14 Op 't poinct van een presentatie te doen in de zaecke van 't proces van de Haven tegens de hooftingelanden van Kennemerlant ende Westvrieslant wert verstaen, dat men de zelve in debita forma bij den advocaet zullen doen ontworpen ende persisteren bij desen volgende voorgaende resolutie van de date den 18en dach in meije laestleden.
v [fol.73 ]
G15 Is geresolveert ten dage voorschreven, dat men op stadtscosten alle borgeren ende inwoonderen deser stede ende onder het gebiet ende jurisdictie van dien sittende, costeloos ende scadeloos zal indempneren152 van alle lasten, costen, schaeden ende interesten die 151 152
wantrouwen vrijwaren 83
de zelve bij die vreedmaeckers van Zeevanck zoude mogen overcomen ende aengedaen werden ter cause van enijge omslagen die bij haer in 't particulier ofte generaelijk buijten authorisatie van Staten alreede hebben omgeslagen ofte noch naemaels omslagen mochte werden. G16 Is voorts geresolveert dat men het accoort tusschen die van Eedam 153 ende zo ende Purmereijnde eertijts gemaeckt, zall resumeren borgermeesteren bevinden oorbaerlick154 te wesen, dat men zal procederen tot opsegginge van het voorschreven accoort in de beste vouge ende middelen zo men bevinden zal te behooren. G17 Is voort geresolveert dat men zal procederen tot opmaeckinge van het uuijrwerck op het Oosteijnde om die arbeijtsluijden te gerijven. G18 Sijn uutgeleijt om dese reijse in Den Haege te reijsen om 's Lants ende stadts zaecken te bewaeren, zo nae zij nae haer beste vermogen zullen connen doen, een van de borgermeesteren, Claes Dircxzoon Huijch ende Jan Pieterszoon Oom Jan. (In plaetze van Jan Pieterszoon es gereijst Jan Janszoon Pater) r
[fol.74 ]
G19 Articulen waer op Thijs Janszoon bij die borgermeesteren als schout aengenomen es: 1.
In den eersten zall hij hem houden ende draegen als een goet bailliouwe, schout ende dijckgraeff van Eedam ende Seevanck toestaet ende schuldich es te doene.
2.
Die stadt in zijn gerechticheijt te beschermen, weduwen ende weessen ende alle menschen nae zijn uuijterste vermoghen goet, cort, recht ende justitie te administreren.
3.
Den quaden te straffen, den goeden te beschermen, oock alle cueren ende ordonnantien, bij die wedthouderen gemaeckt ende noch te maecken, voor te staen ende den overtreders van dien te executeren, zo schepenen bevinden zullen te behooren.
153 154
84
beknopt samenvatten; nog eens herhalen nuttig; voordelig; dienstig
4.
Met die magistraten als borgermeesteren deser stede in 't 155 eligeren van schepenen als tot desen dage toe gebruijckelijk es geweest, goede correspondentie te hebben, omme de justitie te beter in aensien ende authoriteijt te behouden.
5.
Dat hij oock met lijff ende goet zall helpen voorstaen ende beschermen de Evangelische Gereformeerde religie, alzo die nu tegenwoordich in den lande van Hollant bij consente van de Staeten der selver toegelaten es, zonder dat hij pogen zal enijge personen in offitien te dringhen die voorschreven religie niet toegedaen zijnde.
6.
Dat hij geen gelt zal mogen eijsschen van de boeten daer die stede, armen ende weessen op haer dijcken ende anders zoude mogen in vervallen, mer dat zelve den borgermeesteren, armen ende weessenvoochden aendienen, om die cueren van scepen volbrocht te werden. Ende dit alles bij provisie ende voor een tijt van een jaer lanck tot believen ende contentemente van mijn Heeren borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede.
7.
155
verkiezen 85
8.
Met expresse conditie dat zoverre hij offitier dese conditien enich156 sins contravenieerde , off hem niet en droech als een goet ende getrouw offitier toestaet ende behoort te doen, alsdan in zulcken gevalle zijn commissie overleveren zall in handen van borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede, om een ander bij haer gestelt te werden, zo zij bevinden zullen te behooren.
9.
Ende voor't ingevall hij offitier t'enijger tijt het zelve offitie moede mochte werden, ende daer van begeerde ontslagen te wesen, dat hij 't zelve niet zal moghen vercoopen ende in ander handen te 157 resigneren , mer buijten costen van de stede in handen van de vroedtschappe deser stede, om bij haerluijden daer inne versien te werden, zo zijluijden ten dienste van de steden bevinden zullen te behooren.
Aldus gedaen opten 3 junij 1583, ter presentie van Thaems Sijmszoon, Pieter Pieterszoon Loen ende Folckert Claeszoon, borgermeesteren deser stede. Ende tot verseeckeringe van 't gene voorschreven es, zoe heeft Thijs Janssoon 't zelve met zijn eijgen hant geteijckent, Tijs Janszoon. In kennisse van mij, J.J. Breed, 1583. v
[fol.74 ]
G20 Opten 8 junij 1583 is bij de meeste stemmen van de vroedtschappe geresolveert, dat men volgende het advijs van de advocaet Dirck Herwijers zall door den stadtbode laten publiceren die cuere bij die hooftingelanden van de Uitwaterende Sluijsen ons over gesonden nopende die visscherie van Eedammer Haeven ende het ruijmen van dien, midts zijluijden den borgermeesteren voorall zullen verthoonen haer oude gerechticheijt off 't zelve met dese jegenwoordijge cuere es accorderende. Ende zo verre bevonden wert die zelve te accorderen, zal men die publicatie toelaten ende voort bij den schout deser stede die executie 158 gehengen te laten geschieden. Ende belangende ons achterwesen 't welcke ons jaerlicx van de visscherie es restende, zal men daer mede met Jan Michiell Louffszoon spreecken, bij wat middelen die stede tot haere achterstallijge penningen zoude mogen geraecken. G21
156 157 158
86
overtrad overlaten dulden; toestaan
Is mede geresolveert, dat de tresorier deser stede hem zal reguleren nae het oude gebruijck alhier duslange gebruijckt in 't uuttellen van zijne penningen, die welcke hij ter ordonnantie van borgermeesteren zall uuttellen. Dan zoverre hij hem beswaert vint enijge groote somme 159 off andere personen daer hij suspitie op mochte hebben penningen uut te tellen zonder quitantie van de ontfanger, zal tot dien eijnde mogen eijsschen quijtantie van alle vreembde buijtenlantse personen ende van de inwoonderen ofte oock borgeren deser stede daer hij penningen uuttellet, mach hij volgen 't oude gebruijck deser stede. r
[fol.75 ]
G22 Opten 8 junij 1583 is geresolveert, dat men dese navolgende presentatie op 't stoppen van de Havene, bij den advocaet Dirck Herweijers ontworpen, zal presenteren aen de Hove van Hollant, ende daer van versoecken acte om bij onse sticken in 't proces gevoecht te mogen werden, in manieren ende luijden als volget: 1.
Corsbergen, als procureur van de borgermeesteren van Eedam, gedaechdens, tegen die regenten van de Uutwaterende Sluijsen, impetranten160, seijt dat die voorschreven gedaechdens over ende in den naeme van de voorschreven stede, omme alle voldoens 161 wille ende om vordere questien ende processen te schouwen , 162 tevreden zijn te gehengen ende te gedooghen, dat in de Dambrugge van de zelve stede vier dueren zullen werden gehangen, midts dat d'impetranten dezelve dueren niet zullen laten toegaen dan op een zeeckere peijll, die men bij den voorschreven Dambrugge zouden stellen, te weten in zulcker voughen, dat dezelve sluijse niet toegaen zall voor ende aleer het water boven een dagelicxe getije twaeleff duijmen aen dezelffde brugge zal zijn geresen ende anders niet.
2.
Ende dat die voorschreven impetranten daerenboven buijten in 't Spuijen mede tot haeren coste zullen leggen enen stenen sluijse, wijdt drie ende veertich voeten, met twie slachdueren, die welcke niet toegaen zullen dan met een hooge vloet, waerdoor die stadt in perijckell zoude mogen comen, in welcken gevalle die buijtendueren zullen mogen toegaen tot discretie van borgermeesteren van Eedam omme alzo 't hoochste water buijten die stede te keeren.
159 160 161 162
achterdocht verzoekers vermijden dulden
87
v [fol.75 ]
3.
Ende sullen te wijle dat die voorschreven sluijsen geleijt wert (waerdoor die Haven gestopt zall zijn) d'impetranten gehouden zijn benoorden die voorschreven sluijse te maecken een open gat, wijt XXXIII voeten waerdoore die scepen middelertijt ten wijle den Damme zall liggen, bequamelick zullen connen gevoert werden.
4.
Sullen de voorschreven impetranten mede gehouden zijn te leggen een sluijse, wesende een duijcker, buijten die Zuijdtoosterpoorte der voorschreven stede, in voughen ende manieren gelijck dezelffde eertijts aldaer gelegen heeft, onder conditie nochtans zoverre borgermeesteren van Eedam goet vinden, dat van de voorschreven duijcker gemaeckt zal werden een hooge sluijse bequaem omme met schepen daer door te schutten, dat in zulcken gevalle die balcken langer gemaeckt zullen werden, opdat de zelve sluijse bequaem mach zijn omme met schepen daer door te schutten, midts dat die stede van Eedam ('t gene die sluijse alsdan meer costen zall) tot taxatie van goede mannen zall betalen.
5.
Ende zullen die voorschreven hooftingelanden boven desen die Haeven der stede Eedam op haere costen van die Purmer tot die zee toe zo diep houden in zulcker voughen ende diepten als men haer die zelve leveren zall. Ende bij faute van dezelve verdiepinge, dat die van Eedam selffs alle sluijsen ende dueren zullen mogen opsetten zo lange die voorschreven Haeven haer oude diepte vercregen zall hebben ende dat hier mede het proces sal aff wesen met compensatie van costen bij refuijs, versoeckt acte, etcetera.
G23 Op huijden desen 22en junij 1583 is bij die vroedtschappe deser stede geresolveert, dat men bij acte van constrinctie163 van zeeckere boeten bij scepenen te stellen zullen procederen op den onwillijgen, die haer onwillich laten vinden tot effectueringe ende vollmaeckinge van het quoijer over alle die inmobele goeden over Eedam ende die drije dorpen van Zeevanck, volgende die acte van authorijzatie die van Eedam bij de Heeren Staten s'Lants opten 2en junij 1583 verleent. Sullen borgermeesteren niettemin niet achter laten om enijgen te committeren die in Den Hage zullen reijssen ende welcken aldaer met deliberatie van de advocaet alzulcx te handen zullen nemen, het welcke zij ten besten orbaer van de stede bevinden zullen te behooren. G24
163
88
dwang
Opten 9 augusti 1583 is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelijck geresolveert, dat borgermeesteren eerstdaechs enijge zullen mogen committeren die zullen trecken tot Purmereijnde aen de borgermeesteren der zelver stede, die welcke van stadts weghen haer zullen moghen ontseggen die overeencoombste van overvaeren die duslange tusschen haer ende dese stede in treijn geweest es, om redenen die vroedtschappe daertoe moverende164. G25 Het versoeck bij den eijgenaers die enijge brieven van de stede ontfanghen hebben voor 't affbreck van haer huijsen, gestaen hebbende buijten ende binnen deser stede, houdende op seeckere fugitijven per165 sonen die onwillich vallen om te betalen, bij het welcke versocht wert dat die stede die zelve brieven weder aen haer zouden willen nemen ende geven den eijgenaers van dien gelt ofte behoorlicke los ofte lijffrenten, daer voren is voor dese tijt bij die vroedtschappe deser stede affgeslagen. G26 Opten zelven dach es bij de vroedtschappe deser stede geconsenteert, dat men meester Dirck Herweijers, advocaet 's Hoffs van Hollant (nevens meester Reijner), mede zullen aennemen tot raedt ende advocaet deser stede, doordien hij de stede lange in 't proces van de Haeven gedient heeft tegens de Uutwaterende Sluijsen. Ende es hem mede toegeleijt XII gulden 's jaers, ingaende den Ien septembris 1583. Ende Gerrit van Corssbergen voor procuruer deser stede voor 8 gulden, verschijnt als voren. r
[fol.76 ]
G27 Op huijden desen 19en augusti 1583 is bij deser stede vroedtschappe geresolveert ende eendrachtelijk besloten dat men enijgen sullen committeren die op die vergaderinge van den Staten van Hollant, die welcke zal dienen desen XXIIen augusti, zullen compareren ende haer met die anderen steden van Hollant te conformeren ende accorderen in die voorgeslagen articullen nu opten XIIIen deser bij die volle vergaderinge van Staten voorgeslagen ende genomen, belovende 't zelve zo vele mogelick es in alle manieren nae te comen ende te achtervolghen. G28 Op het versoeck van Cornelis Claeszoon Cales omme te hebben 't gebruijck van de onder aerdwalle achter Jan Walichs molen voort op voor den tijt van 8 off 10 jaeren in huijrwaere om een redelicke huijre, is gearresteert dat borgermeesteren met hem zullen spreecken ende 164 165
ter sprake gebracht; in beweging gezet voortvluchtige personen 89
hem accordeeren den zelven onderwalle te gebruijcken voor een zeeckere tijt van een jaer, 2 off 3 tot wederseggen van de borgermeesteren ende dat gratis, midts dat die stede die onderwalle zullen mogen opdelven tot verhooginge van de bovenwalle, zo wanneer 't zelve noodich bevonden zal werden. G29 Opten zelven dach es bij die vroedtschappe gepersisteert bij die presentatie bij die borgermeesteren deser stede aen Claes ende Frans Mathijszonen, eertijts voor scepenen gedaen ende gepresenteert, den welcke bij den advocaet den Hove es overgelevert, affslaende haere contrapresentatie bij Gerrit van der Burch, haeren procuruer, den 166 ende zo den eijsschers des stadts zelven Hove geexhibeert presentatie niet aen en begeren te nemen, zullen haer recht mogen uutvoeren zo zij bevinden te behooren. G30 Op 't schrijven van de Heeren Staten van Hollant van de XIIIen junij lestleden noopende de abiuratie167 van den Coninck van Spaengnijen, etcetera, breeder blijckende bij 't narree168 van de zelve missive, is gearresteert bij die geheele vroedtschappe dat mijn Heeren borgermeesteren, midtsgaders den offitier deser stede, eerstdaechs tot effectueringe van de zelve missive zullen procederen, midts dat men goede opsicht zullen nemen hoe onse buursteden als Ambsterdam, Hoorn, Enckhuijsen ende anderen, haer hierinne dragende zijn, omme goede enicheijt onder de gemeente zo vele mogelick es te onderhouden. Aldus gedaen in collegie van de vroedtschappe deser stede opten 19 augusti 1583. In kennisse van mij, J.J. Breed, 1583. v
[fol.76 ]
G31 Opten VIIen septembris 1583 is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert, dat borgermeesteren deser stede eerstdaechs sullen procederen tot reparatie van 't Hooft deser stede ende doordien verclaert wert, datter geen gelt bij die stede es, zo es geconsenteert, dat borgermeesteren die penningen die zij daertoe behoeven, zullen mogen lichten op lijffrenten tot laste van de stede. G32
166 167 168
90
voorgedragen het afzweren van de inhoud
Op 't schrijven van de Heeren Staten 's Lants van Hollant van date den 23en augusti nu lestleden, nopende die abiuratie van de Coninck van Spaengnijen, etcetera, bij de Staten nu andermael aen borgermeesteren ende den offitier deser stede geschreven, is eendrachtelick geresolveert, dat den offitier met die borgermeesteren voornoemt, eerstdaechs zullen procederen tot effectueringe van de eedt, volgende 't inhouden der zelver missive, midts dat borgermeesteren discretie nemen moghen op de personen, daer enijge suspitie169 op zoude mogen vallen, ende dat tot meesten dienste ende ruste deser stede ende die goede ingesetenen der zelver ende volgende dien, zo es die vroedtschappe bij sittende man den offitier den zelven eedt affgenomen, uutgesondert Gert Pieter Gertszoon, Jan Janszoon Pater, Jan Sijvertszoon, Frederick Adrijaenszoon ende Pieter Moenszoon, die diertijt absent waeren. Opten 7 novembris 1583 hebben Jan Janszoon Pater, Jan Sijffertszoon, Frederick Adrijaenszoon ende Pieter Moenszoon den eedt van abjuratie gedaen volgende 't versoeck van de Staten van Hollant ende het formulier bij den zelven Staten aen de steden overgesonden. Opten 29 marij 1584 is deze abjuratie van de Coninck van Spangnijen als Graeve van Hollant, Gerrit Pieter Gertszoon als vroedtschappe deser stede, die voor desen tijt absent es geweest, voorgehouden, mer heeft voor antwoort gegeven, dat hij daerinne niet can consenteren, noch 't zelve van meninge es te doen, door dien hij hem daerinne beswaert es vindende. G33 Opten zelven dach is Claes Dircxzoon Huijch gecommitteert omme te trecken op die beschrijvinge van de IIen septembris om te compareren den XIIen der zelver in Den Hage ende aldaer met d'andere steden van Hollant te mogen helpen resolveren, zo hij ten meesten dienste van de lande zal te behooren. r
[fol.77 ]
G34 Op huijden desen XIIIIen octobris 1583 is bij de vroedtschappe deser stede eendrachtelijk geresolveert, dat men alzulcke XXVIIIC LXV gulden als over Eedam ende die dorpen van Seevanck onder Eedam sorterende bij die Staten van Hollant omgeslagen es, zullen doen collecteren volgende zeeckere registeren, die gemaeckt zijn nae die quoijeren bij den taxatores aen handen van de borgermeesteren overgelevert, volgende die resolutien van de Heeren Staten van de IIen junij, den 20en julij ende 13en augusti. Ende zoverre die voorschreven XXVIIIC LXV gulden met die collectatie ende andere oncosten op die taxatie gedaen ende noch te doene, die voorschreven 3200 gulden zouden mogen excederen170, dat men 't cort 169 170
achterdocht; argwaan te boven gaan 91
van dien voor dese tijt zullen laten staen ende 't zelve innen aen den naetsten aenstaende ommeslach, waervan den tresorier belast zal werden, ontfanck ende uutgift te stellen ende volcomen reeckeninge te houden nae behooren. G35 171 Op die overleveringe van de brieven van renversaell aen handen van Zijne Excellentie, etcetera, is geresolveert dat den ghenen die ten dachvaert es reijsende, zall werden gegeven volcomen last omme hem met d'andere steden in die alderbeste maniere ende bequaemste stemmen te conformeren, ende zoverre enijge steden in 't particulier met Zijne Excellentie zouden begeren te capituleren, dat men alsdan 't zelve nae die alderbeste ende gevouchelicxste maniere ten meesten dienste van de stede oock zouden mogen doen. G36 Op 't versoeck van 't consent van de 125.000 gulden over de landen van Hollant, Zeelant ende Uuijtrecht versocht tot defentie van de zelve landen, etcetera, is geresolveert dat men eerst ende alvoren eenpaerlick ende gelijckelijk middell zullen zoecken, waer uut den voorschreven somme sal mogen werden gevonden, voor ende aleer men enich consent daertoe zullen mogen draegen, gemerckt die collectatie voor dese tijt zeer swaerlijk ende oock menichvuldich voor die schamele gemeente es vallende. G37 Op 't versoeck van de 14.000 gulden bij 't Aernemsche Quarthier van 't lant van Hollant, versocht tot defentie van de Veluwe ende omliggende landen, etcetera, is geconsenteert dat men onse quote zullen opbrenghen in handen van de ontfanger Wou, midts dat den zelven ontfanger daervoren zal responderen met den interesse van dien, ende dat tot dien eijnde die middelen in elcke stede daer voren zullen blijven verbonden. [fol.77v]
G38 Opten laetsten octobris 1583 is bij de vroedtschappe geresolveert, dat men het artijckell van 't weeshuijs (het welcke ons bij die vreedmaeckers van de Zeevanck in 't proces tegenworpen wort, als dat het weeshuijs niet innemende es enijge kinderen in de dorpen thuijs 172 hoorende, daermede zijlieden alligeren ghene gemeenschappe met Eedam te hebben, nademael zijlieden met haere kinderen daerbuijten gesloten zijn) met den advocaet Meester Reijnier zullen communiceren bij wat middelen men 't zelve artijckell zullen mogen nederleggen, 't zij met presentatie off andere middelen dan den advocaet best 171 172
92
brieven die een afwijkende regeling van een reeds bestaande akte inhouden aanhalen; beweren
goetduncken sal, welck middel borgermeesteren zullen mogen volghen ofte daerop 't advijs van de vroedtschappe andermaell verhooren, zo zij ten dienste van de stede bevinden zullen te behooren. G39 Op die missive bij die van Zeevanck vercregen tot overleveringhe van het nieuwe gemaecte quoijer in handen van den vreedmaeckers, volgende 't narree van haerlieden requeste ende daerop gevolchden missive bij den Hove van Hollant aen borgermeesteren deser stede, midtsgaders aen de taxatores van 't zelve quoijer geschreven, is geresolveert dat men met dese saecke in 't lange ende breede zall consuleren met een advocaet, 2 ofte 3, wat tot meesten dienste van de stede ende den Zeevanck zoude mogen strecken, ende 't zelve den vroetschappe relateren, omme alsdan den Hove te rescriberen zo men ten meesten dienste van de stede bevinden te behooren. Actum den VIIen novembris 1583. (Niet tegenstaende borgermeesteren van advijs waeren, dat men 't voorschreven quoijer onder protestatie zullen mogen overleveren in handen van de vreedmaeckers) G40 Opten XVIIIen novembris 1583 is bij die meeste stemmen geresolveert, dat men den vreedmaeckers van Zeevanck het nieuwe quoijer niet zullen overleveren noch enijge copien van dien, mer dat men 't zelve met die justitie tegens zullen staen ende in gener wijse overleveren, ende dieshalven genen costen te spaeren, dan nademael die vroetschappe naerder van alle gelegentheijt ende groote swaricheijt onderricht es geweest, die ter cause van desen t'enijghen tijden mochten vallen, so es andermaell omgevraecht wesende geresolveert dat men den vreedmaeckers copie van 't nieuwe gemaecte quoijer zal laten volghen onder seeckere protestatie, die men den zelven vreedmaeckers voor notaris ende getuijgen ofte voor scepenen zullen voorhouden mogen. r
[fol.78 ]
G41 Opten XVIIIen novembris 1583 is bij die vroetschappe geresolveert, ten versoecke van den binnenlantsvaerders poorters deser stede173, dat men den binnenlantsvaerders zullen consenteren, dat zijlieden den vreembden binnenlantsvaerders zullen mogen affleggen ende niet consenteren, dat zij binnen deser stede moghen laden, midts dat zijlieden haer in aller billicheijt sullen laten vinden ende om een tamelicke vracht zullen moeten vaeren, volghende 't gebruijck van andere steden. Ende dit bij provisie zo lange anders daerinne versien zall wesen.
173
Edammer vrachtvervoerders 93
G42 Opten XXIen novembris 1583 is bij die vroetschappe in communicatie geleijt off men het versoeck van Claes ende Frans Mathijszoon zullen accorderen, nopende die hoffstede174 ende haer affgebroocken huijs, staende binnen deser stede neffens 't Spuijenbrugge, is geresolveert dat men met haerlieden in compositie zullen treden ende die saecke schieten ter arbitragie van neutrale personen ende accorderen zoe doenlick es, opdat die stede eenmaell van menichvuldijge processen mocht werden ontslagen ende ontlast. G43 Van gelijcken es geconsenteert dat borgermeesteren met die erffgenamen van Claes Heijnszoon Louw een proeve zullen doen, nopende die wech op die Nieuwe Vaert, dat men den wech zullen aennemen tot taxatie van goede mannen, ofte zo die wech niet allene te coope in billicheijt mochte vallen, dat men alsdan 't geheele lantge zullen coopen, zo verre men in der billicheijt met haer conden accorderen. G44
174
94
boerderij
Van gelijcken es geconsenteert dat men dat erve op die Visschmerct, toecomende Heijn Claes Loen, zullen aennemen voor alzulcke 150 gulden als met Heijn voornoemt overgecomen es, ende dat te betaelen op drie termijnen, d'een derde paert gereet ende voort op twie 175 naestcomenden Sinte Martens daghen telckens een gerechte paert van de somme voornoemt. D'eerste derde paert, te weten 50 gulden, es Heijn Loen betaelt op 5en december 1583. G45 Opten laetsten novembris 1583 is bij die meeste stemmen geeligeert Sijmon Janszoon Rengerts, om dit aenstaende halff jaere in 't collegie van de Noorderquarthiere nevens d'andere gedeputeerden der Noorthollantse steden te mogen helpen resolveren, zo hij in der conscientie ende nae zijnen beste wetenschappe bevinden zal te behooren. G46 Opten zelven dach es Claes Dirckzoon Huijch, pensionaris deser stede, gecommitteert om op dese aenstaende dachvaert te reijssen in 176 Den Hage ende aldaer die hant aenhouden, dat die hantkeessen zo leech ende nederich in die uutvoeringe te mogen crijghen als 't mogelick es, ende in die vordere poncten hem te accorderen met die beste ende bequaembste stemmen, zo hij bevinden zal den lande alder dienstelicxte te wesen.
175 176
11 november Engels: handcase? Zo weinig mogelijk werk mee terugnemen naar Edam
95
H
v
[fol.78 ]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1584
H1 Anno 1584. 177 Op die repartitie bij Zijne Excellentie gemaect van date den VIIen januarij 1584 bij die welcke die van Eedam gestelt zijn in de somme van 2922 ponden, is geresolveert dat borgermeesteren die zelve penningen zullen mogen opnemen tot laste van de stede, 't zij met lijff, loss ofte andere renten ende middelen, zo in dier voughen als borgermeesteren alder gevouchlickste tot minste quetse van de stede zullen connen ofte mogen doen. Actum desen XIIen januarij 1584. H2 Opten XXen januarij 1584 is geresolveert eendrachtelijk, dat men enijge zullen committeren aen Zijne Excellentie ende den Staten van 178 Hollant, omme bij regueste off andere middelen mijn Heeren aen te dienen die grote confusie die tusschen die stede ende die dorpen van Zeevanck es uutstaende, beroerende dese menichvuldijge processen ende crackeelen179, die welcke gecommitteerdens last zullen hebben met den advocaet te handelen ende die beste middel voor te slaen die zijlieden ten meesten uut ende dienste van de stede bevinden zullen te behooren. Ende haer wert midts desen verleent ende gegeven volcomen authorisatie omme hier inne te doen zo zij bevinden te behooren. H3 Oock mede opten XXXen januarij voor den commissaris Meester Dirck van Leeuwen te compareren, ende den borgermeester een van de haeren uutgeleijt hebbende, zullen twie van de ofte buijten de vroetschappe tot haer nemen, die zijlieden tot dese saecke bequaem zullen mogen achten. H4
177 178 179
96
verdeling verzoekschrift twist
Is voort geresolveert dat zo wanneer die duerwaerder ten versoecke van de vreedmaeckers van Zeevanck met zijn executorijael es 180 comende omme executie te decerneren van de ses stuvers bij die vreedmaeckers op haer eijghen authoriteijt omgeslagen, dat men den zelffden niet zullen toelaten enijge executie te doene, ten waere hij vertoonde acte van authorisatie van de Staten van Hollant, dat die hantsluijtinge181 van de Staten van Hollant van dese voorschreven ommeslach affgedaen es. Ende zo ijemant van onse ingesetenen ter cause van dien in enijge oncosten mochten vervallen, dat alsdan in zulcken gevalle die zelve schaede bij die stede weder gebetert zal werden. H5 Wert oock verstaen dat die stede alle borgeren ende innewoonderen zullen op stadtscosten beschermen, ende voorstaen in alle omslagen die die vreedmaeckers op haer eijgen authoriteijt nu ofte naemaels zouden mogen ommeslaen buijten last ende ordonnantie van de wedthouderen deser stede, naevolgende die cuere bij borgermeesteren ende wedthouderen deser stede nu onlange opten VIIen januarij 1584 gemaect. Actum opten XXen januarij 1584, ende ter ordonnantie van de vroetschappe geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1584. r
[fol.79 ]
H6 Opten XXVen februarij 1584 is eendrachtelick bij die vroedtschappe deser stede geresolveert dat borgermeesteren den twie schoolmeesteren die sij mede versproocken zijn, zullen doen verschrijven ende haer aennemen om in de groote schoole een jaer lanck te dienen ende die jonge juecht nae die gaeve die zij van Godt ontfangen hebben, te mogen leeren leesen, reeckenen ende schrijven. Den enen, genaembt Jan Sterssen, wonende tot Maersen, toe te seggen 150 gulden vrij huijshuur ende 2 schouden182 turffs, ende den anderen, genaembt Michiell Martenszoon, althans wonende tot Ilpendam, toe te seggen 100 gulden ende noch omtrent 15 gulden voor zijn huijshuur. Ende sullen mijn Heeren borgermeesteren een ordonnantie mogen concipieren wat die kinderen in de groote schoole zullen geven in 't vierdell jaers nae dat zij ten proffijte van de schamele gemeente ende oock ten vordele van 't corpus van de stede bevinden zullen te behooren. Ende zijn tot dien eijnde bij die vroedtschappe Claes Mathijszoon ende Claes Janszoon Juecht van haere offitie verlaten.
180 181 182
bevel om toestemmming te verlenen tot uitvoer van beslaglegging schuiten; schouwen
97
Ende wert meester Jan Gerbrantszoon noch voor dese tijt in zijne offitie gecontinueert. Dit artijckel es anno 1585 den 7 meije voldaen ende affgereeckent ende een ander artijckel gemaect.
H7 Die vroedtschappe deser stede, insiende den jegenwoordijgen noot van de lande, hebben geconsenteert dat die ruijteren ende knechten 183 die bij den Cuervorst van Collen tot dienste van dese landen zullen werden gesonden, betaelt zullen werden voor die twie resterende maenten uut die incoombsten van de licenten ende verhooginge van de convoijen van de goederen gaende op Engelant ende Vranckrijck, midtsgaders den impost van 't sout ende zeepe184, die welcke Zijne Excellentie bij de Generale Staten in handen sullen werden gestelt. Ende zo verre die voorschreven middelen niet souden mogen weessen 185 voor die quote van Hollant, dat alsdan het cort soude soufficiant mogen werden gereparteert over die steden van Hollant nae die repartitie bij Zijne Excellentie met bewillinge van de steden in den jaere 1580 gemaect, midts dat die steden sullen hebben acte van rembourssement van de hooftsomme met den interesse uut die voorschreven middelen, sonder dat die van Eedam connen verstaen dat het cort gevonden sall werden op die voet van de repartitie nae de verpondingen gemaect, alzo die zelve met haere dorpen zijn verpondt ende dat de penningen bij anticipatie186 allene uut die steden werden gevonden. H8 Opten XXVIIen februarij 1584 hebben burgermeesteren gehuert het huijs van Claes Janssoon Hencxt, staende in de Kerckstraet, daer saliger Jan Garbrantssoon uut gestorven is, voor vijftien Carolus gulden voor den schoolmeester Michiel Martenszoon voor 't jaer, ingaende den eersten maij anno 1584 ende uutgaende den eersten maij 1585. Dit voorschreven huijs es bij borgermeesteren weder gehuurt voor 't jaer van 1585 voor de somme van 15 gulden.
183 184 185 186
98
keurvorst van Keulen belasting op zout en zeep voldoende; toereikend vooruitlopend op
Weder gehuurt voor 15 gulden voor 't jaer 1586. v [fol.79 ]
H9 Op die missive van den 1en martij 1584 bij den Collegie van de Noorderquarthiere aen mijn Heeren borgermeesteren deser stede, midtsgaders aen den persoon van Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris deser stede, geschreven, bij den welcken die voorschreven Claes Dircxzoon gerequijreert wert opsicht desselvens tot Hoorn te verschijnen, omme nevens Matheus Steijn, borgermeester van Haerlem ende Sijmon Meijnertszoon, borgermeester van Hoorn, te procederen tot affreeckeninge van de soldaten van desen quarthiere, is geresolveert eendrachtelijk bij de gemene vroetschappe, dat men Claes Dircxzoon niet zullen laten treden in die affreeckeninge der voorschreven soldaten, doordien die stede zijn persoon voor dese tijt niet missen en mach, overmidts die menichvuldijge swaere ende lastijge processen die de voorschreven stede uutstaende heeft, in die welcke Claes voorschreven als daer een tijt lanck inne gebesongeert hebben nu meest daerinne geoeffent es. Ende dat men den persoon van Claes Dircxzoon van alle swaricheijden, die hem dies aengaende mochte overcomen, zullen ontheffen costeloos ende scadeloos te garanderen ende te bevrijen, ten waere die van de Collegie middel wisten dat die processen tegens die stede uutstaende, zoe lange Claes voorschreven in die zelve besongnie zoude wesen, in een stilstant gestelt mochten werden, ten welcken eijnde men hem zullen laten trecken ende anders niet. H10 Op huijden desen 5 martij 1584 is bij die vroetschappe deser stede eendrachtelick geresolveert dat borgermeesteren gereet zullen doen maecken alzulcke ses hondert ende derthien ponden als die stede van Eedam bij provisie bij Zijne Excellentie op getaxeert es in zeeckere verdeelinge over den steden van Hollant gemaect van de somme van 46.000 ponden van 40 groten 't pont, in betalinge van 't cort 't gene die landen van Hollant alle maent moeten gelden in die 125.000 ponden, bij die drie provincien van Hollant, Zeelant ende Uutrecht tot vervallinge ende onderhout van 1.000 ruijteren, 11.000 voetknechten ende 1.000 pioniers, midts dat borgermeesteren gelevert zal werden bij den 187 ontfanger Sandelijn behoorlicke acte van recipisse van interesse. Ende werden borgermeesteren geauthorijzeert die voorschreven penningen (zo verre des stadts buijdel niet mach lijden daer uut gelicht te mogen werden dese voorschreven penningen) te lichten op interesse zo nae haerlieden doenlick wesen zall. H11 187
acte van ontvangst
99
Op huijden desen 8 martij 1584 is bij de vroedtschappe deser stede eendrachtelijk geresolveert dat men tegens den XIen martij toecomende binnen Delft zal mogen consent dragen in die 100.000 ponden die de landen ende quote van Hollant te cort comen boven die 46.000 ponden volgende 't narre van de missive in date den 27 februarij lestleden. 188
Ende dat die van Eedam volgen zullen die repartitie dies aengaende te maecken ende dien volgende haere portie op te brengen, midts dat men aenhouden zall dat die ses spetien over die geunijeerde provintien van wijn, zout, ende anders geconsenteert ende in treijn gebracht zullen werden, als die zelve alreede in den lande van Hollant al geconsenteert zijn ende eensdeel in treijn zijn. r
[fol.80 ]
H12 Op die propositie bij die Generale Staten geproponeert belangende den consent van de C penning over alle roerende ende onroerende goeden ende den vijffden penning van de incomen, is geresolveert dat 't cort die de landen van Hollant te cort comen, zullen omslaen op die voet van de verpondingen in Hollant in treijn zijnde, in plaetze van de voorschreven C penning ende vijffde penning. H13 Op 't versoeck van de Generale Staten omme die generale middelen over die geunijeerde provintien eerstdaechs in treijn te mogen brengen nae die verschrijvinge van de Staten van Hollant bij missive aen die stede van Eedam geschreven in date den 27 febrarij 1584, is geresolveert als volcht. 1.
Den impost van de wijnen, bieren, seepen, sout, es geconsenteert te volghen den lijste daervan gemaect ende den vroedtschappe voorgeleesen, ten waere d'andere provintien 't zelve affsloegen.
2.
Beroerende den impost van 300 gulden op elck hondert souts die in den landen ende geunijeerde provintien mochten werden geconsumeert, is geconsenteert, zo verre alle d'anderen provintien 't zelve consenteren, mer zo enich van dien 't zelve affslaet alsdan mede niet te consenteren.
3.
Als oock mede den impost van de asijn, zo wijn als bier asijn, als oock van gelijcke die twie gulden op elcke tonne olije, van de 189 erffenisse a latere comende, sullen die gecommitteerden van de Staten van Hollant last gegeven werden te consenteren zo verre alle provintien 't zelve consenteren, ende zo enijge provintie
188 189
verdeling verborgen; onbekend gebleven
100
't zelve affslaet, alsdan in sulcken gevalle 't zelve mede niet te consenteren. 4.
190
Belangende die propositie dat men den Cuerforst van Collen zouden toeseggen alle maent 30.000 guldens omme daermede te onderhouden 2.000 ruijteren ende 6.000 voetknechten tot dienste van dese landen, is goet gevonden 't zelve te consenteren, midts 190 dat men Zijn Edele Forstelike Genade zouden assigneren op die voorgaende geraemde middelen.
aanwijzing tot betaling geven
101
v [fol.80 ]
5.
Ende dat men tot vervallinge ende betalinge van de gemene lants oncosten als oorlochschepen, betalinge van soldaten, 191 ende andere bewaernisse van 't Fort van de Muesse diergelijcke extra ordonarijsse vervallen oncosten, breeder blijckende bij 't narre van de zelve missive, is geresolveert dat men in treijn zullen brengen die convoijen ende die zelve eerstdaechs doen verpachten.
6.
Op 't versoeck van de Graevinne van Swartsborch, zal men hem mogen conformeren met die beste stemmen van d'andere steden van Hollant.
7.
't Versoeck van de Raede Provinciaell om te hebben verbetering van haeren salaris ende weddens is voor dese tijt affgeslagen.
8.
Op 't versoeck van Casper van Vosbergen192, Van Monssen, Tempel ende den Cortiermeester, is geresolveert so 't lant van Hollant daerinne gehouden es, dat die Staten gelieven te doen aenwijssen enich middell waeruut die zelve personen betaelt zouden mogen werden ende 't zelve gesien hebben, dat men alsdan in haer versoeck zouden mogen consenteren.
H14 Resolutie opten missive van de Staten van Hollant van date den IIIen martij 1584: 1.
Die verhooginge van de hoornebeesten193 ter maent tot 4 stuijvers ende besaeijde landen voor dit aenstaende halff jaer (is voor dese tijt affgeslagen) om redenen.
2.
't Versoeck off men op die beesten uut Hollant gaende niet souden mogen stellen enich convoij194, is geresolveert dat men hierinne zal volgen die goede opinie van d'andere steden.
3.
Op die betalinge van de garnijsoene van Bergen op Zoom, 't huijs te Wou metten aencleven van dien, sal men moghen consent dragen ende vorder met d'andere steden communiceren op 't proiect om enich middel daertoe te mogen raemen, waer uut men die quote van Hollant zouden mogen vinden.
191 192 193 194
fort aan de Maas Caspar van Vosbergen was baljuw van Veere belasting op het vee begeleiding
102
4.
Dat men niet zullen toelaten, dat men ten compthoire195 van den ontfanger Nierop zullen overbrenghen die contributien ende ommeslagen volgende zijne sommatie, mer dat men volgende 't oude gebruijck die zelve zullen overbrenghen ten compthoire van 196 Hendrick Wouwe volgende het recolement bij Jan Steenhuijs ende Jacob Peterssoon Maelson cum socijs geconcipieert197 ende dat men eerst ende alvoren gesien hebbende die sommatie van de dorpen bij den zelven Nierop uutgegeven ende daerbij bevinden dat die quoeijeren enich redressement198 mede zijn brengende, dat men alsdan in dese quarthiere zullen doen nae behooren.
H15 Op huijden desen XIen dach julij 1584 sijn bij die gemene vroedtschappe deser stede eendrachtelijk Folckert Claeszoon, borgermeester, ende Claes Dircxzoon, pensionaris deser stede, gecommitteert ende geauthorijseert omme te trecken in die vergaderinge van de Staten van Hollant ende aldaer te handelen met de andere steden van Hollant ende Zeelant 't gene zijlieden in desen jegenwoordijgen noodt tot preservatie van 't gemene vaderlant bevinden zullen te behooren, zowel op 't ponct van de regeringe van 't vaderlant als allen anderen voorvallende zaecken hoedanich die mogen zijn, sonder enich vorder rapport van de vroedtschappe dies aengaende behoeven te verwachten met beloffte omme 't zelve goet vast ende van waerden te houden ende doen houden alle 't gene bij haer beijden off elcx van beijden in 't particulier gedaen ende gehandelt zal werden, onder alle verbande van rechten daertoe staende ende behoorende. H16 Actum 't zelve door die haestijge ende onversienijge doot van Zijne Princelijke Excellentie opten XIen julij 1584, die welcke moortdadich 199 doorschoten es opten Xen julij 1584 door een Hoochborgundioen 's naemiddaechs omtrent een uuren naer noene. Die geapprehendeert wesende opten XXIen der zelver maent anno eodum200 binnen Delfft geexecuteert es geworden. 195 196 197 198 199 200
kantoor volgens het overzicht ontworpen herstel; verbetering Balthasar Gerard uit Franche-Comté in hetzelfde jaar
103
r
[fol.81 ]
H17 Alzoe bij die Staeten van Hollant geconsenteert es op te brenghen bij repartitie die somme van 125.000 gulden over geheel Hollant, het welcke die steden promptelick moeten opbrengen omme daermede eenen veltleger te mogen te wege brengen tot ontsettinge van onse bondgenoten van Brabant ofte Vlaenderen, voor dese tijt in noot wesende, in welcke somme die van Eedam promptelick moeten opbrengen die somme van 2.000 gulden. Zo es 't dat 't zelve in communicatie van de vroetschappe geleijt wesende, geresolveert es, dat borgermeesteren geauthorijzeert werden te lichten op interest tot ses gulden van de hondert zo vele penningen als zij zullen connen becomen ende haer mogelick wesen zall. Ende die reste die zij niet connen becomen, zullen zij zeeckere personen mogen uutstellen om zeeckere quote op te brenghen, zonder uutnemen201 van personen tot vervullinghe van de voorschreven 2.000 gulden, midts dat zijlieden die zelve personen onder stadtszegel verseeckeringe zullen doen om binnen den tijt van twie jaeren van de zelve penningen afflossinge te doen met die renten van ses gulden op elcke hondert. Aldus gedaen in die volle vergaderinge van de gemene vroedtschappe desen XXXen septembris 1584. H18 Op huijden desen XVIIen septembris 1584 is bij die gemene vroedtschappe deser stede geresolveert dat de drie verpondinghen van de jaere 1584, d'ene in de sommatie van date den XXen augusti '84 begrepen, d'andere twie verpondinghen in de sommatien van den Ven septembris, sullen werden omgeslaghen so vele de huijssen van de 202 stede belangt met die landen van de zuijtzijde ende Oosterweren nae die waerde der zelver, volghende 't quoijer in den verleden jaere '83 gemaect, waertoe borgermeesteren werden geauthorijzeert omme de iuste calculatie te maecken opdat die burgerie niet te vele werden beswaert. H19 Opdat die missive van de Staten van Hollant van den XIen septembris 1584 aen borgermeesteren ende regeerders deser stede gesonden omme te resolveren opte verscheijden verthoninghen, versoecken ende remonstrantien zo bij den Heere Despruenuaellx203 op die brieven van credentie204 van den Coninck van Vranckrijck den Staten van Hollandt overgelevert, alsoock vanwegen die van Brabant ende 201 202 203 204
zonder uitzondering gelegen ten noordoosten van Edam de Franse diplomaat Des Pruneaux geloofsbrieven
104
Vlaenderen aengaende 't aennemen van de Conincklijke Majesteit van Vranckrijck tot bevrijdinge ende welvaeren deser landen, is eendrachtich geresolveert (dempto uno), dat die gedeputeerden die ter dachvaert zullen reijssen, sullen aenhooren alle discoursen, disputen ende disputatien van de principale groote steden alsoock der zelver resolutien. 't Welcke gedaen zijnde, die voorschreven gecommitteerden volcomelick zijn gelast die meeste groote steden ofte die bequaembste stemmen van dien zelve steden, 't zij in 't aennemen van de Majesteit van Vranckrijck ofte in 't affslaen van de zelve, te mogen alsdan volghen ende te stellen alsulcke ordre als bij gemenen advijsse bevonden zal werden te behooren. v
[fol.81 ]
H20 Op die missieve bij die van de Collegie van desen quarthiere aen de stede voorschreven van date den IIen octobris lestleden omme een man te denomineren, die in plaetze van Jan Aelbrechtszoon Raet, welcke tot den gemenen ende generalen ontfanck van de Noorderquarthiere es gedestineert, tot het secretarijschappe van de zelven quarthiere zoude mogen werden gecommitteert, is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert, dat men daertoe zullen nomineren Claes Dircxzoon Huijch, omme bij den meesten stemmen van d'andere steden van desen quarthiere hem off een ander geeligeert205 ende tot het zelve offitie gecommitteert te werden, zo bij die meeste stemmen ten meesten dienste van den Lande bevonden zall werden te behooren. Actum den 5 octobris 1584. H21 Op 't versoeck gedaen bij Dirck de Backer, schoolmeester, om bevrijdinge te hebben van de dubbelde stuvers, die hij alle vierdel jaers moet contribueren in handen van de schoolmeesteren van 't groote schooll tot onderhoudinge van 't zelve groote school, is bij die vroetschappe deser stede geresolveert, dat Dirck die Backer ende nevens hem alle andere buijtenschoolmeesters, die binnen deser stede cleijne scholen ophoudende zijn, alle vierdel jaers haere registeren ende schoolcedullen zullen overleveren in handen van de schoolmeesteren van 't groote school. Ende van elcke personen daervan zij ontfangen vol gelt, dat zij daer van ofte voor elck van dien gehouden zullen wesen te betaelen in handen als voren in 't vierdel jaers twie stuvers, ende van dieghene
205
gekozen
105
welcke zij halff gelt ontfangen, een stuver in 't vierdel jaers, ende zo voort nae 't contingent dat zij van elcke kint ontfangende zijn. Actum opten XVIIIen novembris 1584. H22 Op huijden desen XVIIIen november 1584 is Albert Jacobszoon bij de meeste stemmen van de vroetschappe deser stede geeligeert, omme te vervullen die plaetze van Sijmon Janszoon Rengerts, die welcke voor dat aenstaende halff jaere van wegen deser stede als gedeputeerde in den Collegie van de Noorderquarthiere zal besongneren des stadts ende 's lants zaecken voor te staen ende te 206 defenderen, zo hij in der conscientie ende billicheijt bevinden zal te behooren. H23 Op het versoeck ende die remonstrantie van de rentemeester Boodt aen de magistraten van de Noorderquarthiere overgesonden, belangende 't gene hij bij slot van reeckening bevonden wert aen 't lant schuldich te wesen, is geresolveert om alle processen te eviteren207, dat het collegie geauthorijseert wert met hem te treden in compositie ende een gevouchlick accoort, daertoe te gebruijcken alzulcke middelen als zijlieden ten besten dienste van de lande bevinden zullen te behooren. Actum desen 17 decembris 1584. r
[fol.82 ]
H24 Op die propositie bij 't Collegie voorgeslagen, off men den soldaten van nu voortaen om die XXXVI off XXXVIII daeghen souden mogen be208 taelen ex propria authoritate , is geresolveert datter twie gedeputeerden uut den Noorderquarthiere zullen werden gecommitteert aen Zijne Edele Graeve Mauritz, die van de regeringe ende den Staten van Hollant, om met haer te communiceren 't gene ten meesten dienste van 't gemene lant oorbaerlicxt te wesen, daer benevens oock mede (zoe 't mogelick waere) ten wege te brenghen dat die soldaten hooft voor hooft bij enijge commissaris daertoe te committeren, betaelt mochten werden, alzo 't zelve tot zeer groote proffijten van 't landt ingesien wert. H25 Is geresolveert, dat men tot meije naestcomende die twie huijsen staende tegens die Stenen Brugge zullen doen affbreecken ende van de achtercamer van 't westerse huijs midtsgaders dat affbreck van de 2 anderen huijsen nevens Thijs Pieterszoon huijs over te stellen een huijs, omme te verhuuren ten meesten nut. 206 207 208
in eer en geweten vermijden op eigen gezag
106
H26 Voort es geresolveert, dat men het lant op die Achterhaeven liggende, zullen doen affdeelen in propere stucken ende dat men eerstdaechs zullen treden ende procederen tot vercoopinge vandien. H27 Voort dat men meester Pieter, schoolmeester, sullen te voren liggen om te treden in 't groote school in die plaetze van Jan Stassen, ende bij weijgeringe van dien, dat hij alsdan gehouden zal wesen te betalen van elcke kint dat hij onderhout in zijne bijschoole twie stuvers volgende voorgaende resolutie. Actum desen 17 decembris 1584.
107
J
r
[fol.82 ]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1585
J1 Anno 1585. Die vroetschappe deser stede in communicatie geleijt hebbende 't proces tusschen die stede ende die vreedmaeckers van die drie dorpen van de Seevanck voor den Hove van Hollant noch hangende ongedecideert, hebben borgermeesteren deser stede geauthorijzeert, alzo zij authorijzeeren bij desen, die welcke enijge uut den vroetschappe haer dies verstaen tot haer zullen mogen neemen, omme met die vreedmaeckers voorschreven (zoverre 't zelve bij haer met ernste versocht wert) te treden tot onderhandelinge ende affdoeninge zo 't mogelick es van 't zelve proces, midts dat die vreemaeckers eerst ende alvoren tot laste van haere dorpen zullen moeten aennemen alle die costen bij haerlieden staende 't proces vervallen, ende boven dien zeeckere presentatie doen van zeeckere jaerlicxe pensionen ende contributien, die zijlieden tot onderhout deser stede zouden uut den haeren moeten contribueren. 't Welcke bij haerlieden gedaen zijnde, zullen borgermeesteren voorschreven met haere adjuncten bij advijs van haeren advocaet ende procuruer die zaecke mogen affdoen, zo zij ten meeste dienste, nut ende proffijt deser stede zullen connen accorderen ende bevinden zullen te behooren. Mer bij gebreck van accoort zullen borgermeeste209 ren het voorschreven proces uutvoeren, haere uuterste devoir daerinne doende ende den justitie 't zelve bevelen nae behooren. Actum Ien martij 1585.
v [fol.82 ]
J2 Op 't versoeck van 15.000 gulden over Hollant op te brengen voor drie naestcomende maenden als martius, aprilis ende maijus bij de Generale Staten aen die van Hollant versocht tot bescherminge van de Geunijeerde Provintiën, waarop bij die steden van Hollant es genomen rappoort, is bij die vroedtschappe eendrachtelick geresolveert: 1. Dat borgermeesteren ofte haere gecommitteerden op die aenstaende dachvaert in Den Hage haer zullen mogen conformeren met die meeste ende bequaembste stemmen van
209
uiterste plicht
108
d'andere steden van Hollant ten meesten dienste van 't gemene vaderlant ende die Geunijeerde Provintiën 2. Op 't versoeck van de gecommitteerden der stede van Antwerpen aen die Staten van Hollant gedaen, waerop mede genomen es rappoort, wert mede geresolveert omme dieshalven hem te conformeren met die meeste ende bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollant. 3. Op die articulen ende middelen bij die van Hollant voorgeslagen op die fortificatiën van de frontiersteden van Hollant ende onderhout van dien, waerop mede genomen es rappoort, is geresolveert, dat alzo die voorgeslagen middelen gants niet en zijn practicabel, te weten een verpondinge over die huijsen van de steden in Hollant, midtsgaders het verhoogen van dubbelt hoorngelt van de beesten, zo zal den gecommitteerde last gegeven werden die hant daeraen te houden, dat de fortificatien van de frontiersteden mochten vervallen uut die cortinghen van de renten staende op die steden ende domeijnen van Hollant ende 't gemene lant van Hollant. 4. Die gecommitteerde deser stede wert geauthorijseert uut den naem ende van wegen deser stede te doen onderteijckenen ofte laten 210 besegelen die nieuwe geconcipieerde poncten ende articulen op die vergaderinge van de Staten van Hollant gemaect. 5. Het betaelen van de soldaten in Den Briele, in den Noorderquarthiere ende elders garnijsoen houdende tot 40 dagen ter maent, is geconsenteert daermede te conformeren als andere steden van Hollant. 6. Op 't versoeck van de Graeve van Muers van wegen die van Gelderlant sal men hem mede conformeren met die bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollant, omme 't zelve affgedaen te werden ten meesten dienste van 't gemene beste. 7. Het uutvoeren van de paerden in Hollant gevallen, es geconsenteert te mogen geschieden op die achtste penning op lijcent211. 8. Op het onderhout van de Conventuaelen van Egmont212 noch in 't leven zijnde is geresolveert, dat die gedeputeerde deser stede
210 211 212
opgestelde belasting op uitgaande goederen kloosterlingen van de abdij van Egmond
109
nevens d'anderen in den Noorderquarthiere met die van de Zuijderquarthiere zullen mogen accorderen elcx op die helfft. r
[fol.83 ]
9. Wert verstaen volgende 't schrijven van de Staten van Hollant, dat men van nu voort zullen procederen tot hooringe ende sluijtinge van alle reeckeningen, zo in den Zuijder als Noorderquarthiere noch ongesloten zijnde, waermede die collegien geauthorijzeert werden bij desen. Ende daerinne te volgen de oude maniere ende voet, als tot desen dage toe gebruijck es geweest. Actum opten Ien martij anno 1585. J3 Resolutie genomen bij de vroedtschappe deser stede op die verschrijvinge van den Staten van Hollandt van den 29en martij 1585. 1. Op 't Ien ponct van de zelve beschrijvinge omme te helpen resolveren op 't gene bij de gecommitteerden uut Vranckrijck zal wesen geschreven ofte gerapporteert, etcetera, is bij de vroedtschappe eendrachtelick geresolveert, dat mijn Heeren enijge zullen committeren omme te trecken in de verschrijvinge van de Staten voorschreven ende aldaer te aenhooren 't gene zal werden gerapporteert ende nevens d'andere steden van Hollant helpen 213 resolveren ende advijseren 't gene zijlieden in der conscientie ende ten meesten dienste van den lande bevonden zal werden te behooren, behoudelijk dat alle 't gene wes bij de voorschreven gecommitteerden hierinne gedaen zal werden, zijn volcomen cracht ende effect sal sorteren off 't zelve bij die gemene vroedtschappe gedaen waere. Zijn gecommitteert Claes Dircxzoon Huijch ende Jacob Janszoon Breed. 2. Op 't IIen ponct es geresolveert, dat men alle eetbaere waeren in 't generael die soete wateren op ende elders nae den vijant zal mogen laten opgaen onder hooge lijcent214, ten waere verstaen werde, dat 't selve soude strecken tot preiuditie van enijge geunijeerde steden, dat voor dese tijt noch noodich bevonden werde die stroomen te sluijten, in welcken gevalle men alle waeren, zowel harinck als anders, noch voor een tijt zouden moeten inhouden, waertoe die gecommitteerden mede wert gegeven volcomen last.
213 214
in geweten uitvoerrechten
110
3. Op die acte bij die borgermeesteren nu onlange den 14 martij laestleden aen de Staten van Hollant verworven, belangende de 215 Ambsterdammer Cappelrijen tot opmaeckinge van deser stede fortificatien, breder blijckende bij het inhouden van de voorschreven acte, is bij die vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert, dat borgermeesteren in der tijt wesende zullen procederen eerstdaechs tot opspittinge van de voorschreven landen tot opmaeckinge van deser stede fortificatien volgende het inhouden van die voorschreven acte. 4. Op 't versoeck van de molenaers deser stede beroerende de verhooginge van haerlieden salaris, nademael zij verclaeren haerlieden loon zeer sober te wesen ende dat zijlieden met haere tegenwoordijge loon niet mogen toecomen ende haere huijssgesinnen mogen onderhouden, is geresolveert, dat men de molenaers sullen consenteren voor 't haelen ende brenghen van (.) mudde rogs seven oortgens, van het (.) mudde tarwes derdalve stuver, voor (.) mudde mouts anderhalve stuver, midts dat zij die sacken goetwillich zullen moeten haelen ende brengen sonder enich loon daer vorder aff te mogen eijsschen, op die verbuerte van dese jegenwoordijge verhooginge. 5. Op 't versoeck van meester Jan, organist, es hem toegelaten, dat borgermeesteren hem voor dit aencomende jaer zullen mogen toeleggen 195 gulden in 't jaer. Actum desen 6 aprilis 1585. v [fol.83 ]
J4 Resolutie genomen bij die vroedtschappe deser stede opten 23en aprilis 1585. Is geresolveert eendrachtelicken bij de gemene vroedtschappe deser stede nadien die Majesteit van Vranckrijck om zeeckere respecten ende redenen die souveranite deser landen niet heeft mogen aennemen, ende nochtans die voorschreven landen in dese dangeruese tijden dienen voorsien te wesen met een hooft, machtich wesende den Coninck van Spaengijen, vijandt deser landen, te resisteren, waertoe geen potentaet bequamer ende proffijtelicker mach gevonden werden dan den Majesteit van Engelant als wesende eens met ons in de religie, oock hebbende die gelegentheijt van de zee waeraen dese landen zeer vele gelegen es ende vele andere verscheijden respecten, als dat Haere Majesteit gepresenteert zal werden de souveranite van dese landen in vougen ende manieren die zelve den Majesteit van Vranckrijck gepresenteert es geweest, met 215
landerijen bij Volendam, eertijds behoord hebbende aan het Geertruidenklooster te Amsterdam, en later aan de stad Amsterdam
111
laste dat dese landen zullen contribueren ter maent zovele den Majesteit van Vranckrijck gepresenteert es geweest ofte zovele in de vergaderinge van de Staten bij pluralite van stemmen goet gevonden zal werden ende zo nae als men met Haere Majesteit zullen connen accorderen. Dat oock Hare Majesteit in alle steden ende stercten van de contracterende provintien zal mogen liggen zovele ende alzulcke garnijsoenen als den noot verheijsschen, ende Hare Majesteit ten dienste van de landen bevinden zal te behooren. Ende zoverre die voorschreven souveranite om redenen Hare Majesteit moverende bij Hare Majesteit zoude mogen affgeslagen werden, dat alsdan met Hare Majesteit zal mogen gehandelt werden op de protectie deser landen. Ende 't zelve bij Haere Majesteit mede affgeslagen zijnde, dat men 216 alsdan met Haere Majesteit sal mogen handelen op succours , voor de welcke men Haere Majesteit voor asseurantie in handen zal mogen stellen alzulcke steden ende plaetzen als men met Haere Majesteit zullen connen accorderen. Ende Haere Majesteit (is 't noot) te verseeckeren bij brieven van verbande onder 't zegel van de stede oock van gelijcken te verlenen brieven van verbanden den steden welcken Haere Majesteit voor assuerantie zouden willen aennemen, des noodt zijnde. Omme welcke voorschreven resolutien inne te brengen, wij borgermeesteren, regeerders ende vroedtschappe deser stede gecommitteert ende geauthorijseert hebbende, alzo wij committeren ende authorijseren bij desen Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris deser stede thoonder deses. Gevende den zelven volcomen last, authoriteijt ende bevel omme voorts met d'andere steden te mogen raemen 217 van stemmen bevonden zal alzulcke conditien als bij pluralite werden te behooren. Oock te procederen tot vorderinge van de voorschrevenen handelinge, al waer 't zaecke dat enijge der Geunijeerde Provintien daer toe niet zouden mogen zijn gelast. Oock met pluralite van stemmen te mogen nomineren enijge notabele personen ende den zelven te geven volcomen last omme met Haere Majesteit te mogen handelen zo zijluiden in conscientie voor dese landen goet ende oorbaer bevinden te behooren, ratificerende ende approberende alle 't gene wes bij onsen gecommitteerden voornoemt in 't gene voorschreven es gedaen ende gehandelt zal werden, al of 't bij ons persone gedaen waere onder alle verbanden van rechten daertoe staende ende behoorende. Wert oock denzelven geauthorijzeert omme te mogen consenteren in de repartitie van omtrent 67.000 gulden omgeslagen te mogen werden
216 217
hulp meerderheid
112
over den steden van Hollant tot onset218 der stadt Antwerpen, midts dat van de hooftzomme ende interest tegens 12 ten hondert in 't jaer rembourssement gedaen zal werden uut den omslach van de 300.000 gulden die op die voet van de verpondinge in den jaere 1586 over Hollant zal werden gedaen, welcke voorschreven omslach bij desen oock wert geconsenteert. Actum den 23 aprilis 1585. r
[fol.84 ]
J5 Op huijden desen VIIen meije es Sijmon Gerbrantszoon bij de meeste stemmen van de vroetschappe deser stede geeligeert omme te vervullen de plaetze van Albert Jacobszoon, die welcke voor dit aenstaende halff jaere van wegen deser stede in den Collegie van den Noorderquarthiere als gedeputeerde zal besongneren des stadts ende 's lants saecken voor te staen ende defenderen, zo hij in zijn conscientie bevinden zal te behooren. Ten zelve dage zijn borgermeesteren deser stede geauthorijzeert omme zeeckere penningen te mogen lichten op lijffrenten tot laste van de stede omme daermede te vervallen des stadtscosten. Ende zo daer ijet wat mochte overschieten, zullen 't zelve overschot mogen emploijeren tot afflossinge van zeeckere stadts losrenten zo vele mogelijk zal zijn. Ten zelve dage zijn borgermeesteren dach ende tijt te stellen geauthorijseert om te procederen tot collectatie van de omslach in den jaere tegenwoordich over Hollant omgeslagen. Actum den 7 meije 1585. J6 Op huijden desen XXIIen meij 1585 is volgende dese voorgaende resolutie bij de gemene vroedtschappe deser stede geresolveert ende geaccordeert, 1. Dat men dese jegenwoordijge ommeslach zullen mogen doen omslaen ende collecteren over huijsen ende landen, zo in de stede als in de dorpen gelegen, zoe nae als 't zelve doelick wesen zal, achtervolgende de sommatie bij den ontfanger Jan Albertszoon, raet in den Noorderquarthiere, aen dese stede overgesonden. 2. Is voort geresolveert dat men dit aenstaende jaer lanck van meije aff 1585 tot meijendach toe 1586 sullen mogen corten over die brieffrenten van 't pont groot 18 stuivers lossrenten ende van de lijffrenten halff zo vele. Ende dit alles volgende de resolutie van de Staten van Hollant dieshalven genomen ende 't placaet nu onlange alhier ter stede gepubliceert. 218
ontzet van de stad Antwerpen
113
3. Is voort geresolveert dat borgermeesteren deser stede zullen procederen tot opmaeckinge van de straet tusschen die Oosterpoorte deser stede tot aen Jan Gertszoon Galens straet toe, breedt vijff voeten met klinckerts ofte huijselingen zo zij best zullen mogen doen volgende het concept bij Schepenen in die cuere geconcipieert, ende dit alles tot laste van de stede. 4. Belangende 't affbreecken van de twie huijsen staende tegens die Stenen Brugge deser stede, wert gepersisteert bij die voorgaende resolutie dieshalven opten 17 decembris laestleden genomen wesende. 5. Op die poncten van de verschrijvinge welcke dienen sullen den 26 meije ons bij de Staten van Hollant overgesonden, is geresolveert datter ijemant zal werden gecommitteert om de zelve reijse aen te nemen. De welcke wert bij desen gelast hem in alle die poncte te conformeren met de meeste ende bequaembste stemmen van de andere steden van Hollant, zo de zelve ten meesten dienste van den lande in conscientie bevonden zal werden te behooren. v [fol.84 ]
6. Is geresolveert dat men aenhouden zal, dat altoos seven personen in 't Collegie van de Noorderquarthiere zullen werden onderhouden ende zo bij de Staten van Hollant geacht ende geseijt wert, dat door die pluralite ende menichte van de personen 't lant 't zelve tot 219 groote ende excessive costen es gedijende, dat men daeromme 't getall wel behooren soude te verminderen, dat men alsdan zullen mogen allegeren220, dat wij tevreden zijn die costen ende dachgelden van de seven personen zoe vele te verminderen, dat men negen personen daerop soude mogen onderhouden. J7 Op huijden desen IIen julij 1585 sijn borgermeesteren deser stede geauthorijseert: 1. Om alle brieven te beantwoorden die in alder ijle beantwoort moeten werden, 't zij met ijemant te committeren off bij andere middelen hoe der saecke gelegentheit zulcx soude mogen verheijsschen ten meesten dienste van den lande, sonder in alsulcken noot ende groote haesticheijt daervan den vroedtschappe behoeven te adverteren. Ende zo wat poncten, articulen ende consenten bij haerluiden ofte haere gecommitteerden, 't zij in den Collegie van Staten van Hollant off elders, mochten werden geaccordeert, zo beloven de vroedtschappe 't zelve vast ende onverbreeckelick te onderhouden, 219 220
buitensporige kosten aanhalen; beweren
114
in vougen off 't zelve collegialiter bij de generale stemmen geconsenteert ende geaccordeert waere. 2. Op 't versoeck van de molenaers wert gepersisteert bij de voorgaende resolutie opten 29 martij lestleden dieshalven genomen, behoudelicx dat die molenaers geaccordeert wert een van de vier molens aff te breecken om te vervoeren daer ende alwaer zij haer sullen weten te behelpen. 3. Op 't versoeck can de commissaris Joost Teeling, wesende Raet van Staten nevens Grave Mauritz, daerbij hij versoect geconsenteert ter werden over alle die provintien ter somme van 100.000 gulden omme daermede te vervallen die seer groote noot ende oncosten die dagelicx op die Schelde tot onset der goede stede van Antwerpen zijn vervallende, etcetera, is geconsenteert dat onse gecommitteerden ter dachvaert reijsende hem dieshalven zal conformeren met die meeste ende bequamste stemmen van d'andere steden van Hollant. 4. Als oock alle andere poncten ende articulen om consent te draegen van 200.000 gulden ende te corten de selve in de verpondinge die vallen zal in den jaere 1586 toecomende, als oock 221 150.000 gulden bij capitale impositie in plaetze van de gewillijghe contributie sonder enijge restitutie, is den gecommitteerden gegeven volcomen last omme hen te conformeren met de beste ende gequalificeerde stemmen van d'andere steden van Hollant. 5. Om welcke 200.000 gulden te vervallen is geconsenteert om over 't jaer 1586 om te slaen boven die 300.000 eertijts geconsenteert noch eens 300.000 gulden. 6. Werden borgermeesteren geauthorijseert omme aen de Staten van Hollant te versoecken, dat borgermeesteren mochten aennemen 75 soldaten, waer van de 50 sullen blijven in dienste van de stadt ende 25 bij noot ter verschrijvinge van de Staten van Hollant souden moeten uuttrecken, midts dat 't lant alle maent daertoe souden willen verstrecken 300 gulden off min off meer, zo 't zelve soude willen vallen waertoe borgermeesteren haer uuterste devoir ende naersticheijt zullen mogen doen. r
[fol.85 ]
J8 Resolutie van den 15 julij 1585. Borgermeesteren deser stede met die vroedtschappe der voorschreven stede te samentlick in communicatie geleijt hebbende:
221
opgelegde belasting
115
1. Die poncten van de verschrijvinge van de Heeren Staten 's lants van Hollant van date den XIIIen julij 1585, vermeldende omme consent te dragen tot oplichtinge van de ruijteren ende knechten, noodich zijnde tot ontset der stede Antwerpen ende crenckinge van de vijandt, etcetera, ende noch omme te furneren tenminsten de somme van 100.000 gulden in gereeden penningen tot betalinge van den oorloochs volcke, besonder aen de westzijde van de Maesse, etcetera. Welcke 100.000 gulden gevonden ende geheven sullen mogen werden in aensieninge van de quote van die van Hollant ende in affcortinge van de 200.000 gulden, 't welcke te voren bij de steden geconsenteert es ende dat boven den 50.000 gulden die jegenwoordich bij anticipatie worden gelicht tot betalinge van de 222 garnijsoenen van Hollandt, behalven noch dat d'aenpart van die van Hollandt promptelick gelicht sal moeten werden in de somme van 50.000 gulden, geconsenteert tot behoeff van de extraordinaris oncosten, etcetera. Midtsgaders dat men tot nieuwe oplichtinge van ruijteren ende knechten noodich tot ontset der voorschreven stede mede gereede middelen van penningen zullen moeten wesen ende souden moeten consenteren de somme van 150.000 gulden daertoe van wegen die van Hollandt bij capitale leninge in plaetse van de gewillijge contributie geconsenteert promptelick te mogen doen lichten zo vele als tot vorderinge van de voorschreven oplichtinge van de ruijteren ende knechten zal noodich wesen, etcetera. 2. Ende oock mede met volcomen last, dat zoverre enijge stede in Hollandt tot verseeckerheijt van de oplichtinge van de ruijteren ende knechten versocht werden omme hen daertoe te verbinden, de andere steden zullen mogen beloven henluijden costeloos ende scadeloos te houden ende daervan te indempneren nae behooren, etcetera. 3. Alle welcke poncten in communicatie geleijt hebbende, eendrachtelick es geresolveert ende goetgevonden, dat Claes Dirckzoon Huijch, pensionaris deser stede, gecommitteert zal werden hem te transporteren in de vergaderinge van de Staten ende hem van wegen onser voorschreven stede desen poncten aengaende, midtgaders alle voorvallende zaecken te conformeren met die beste ende bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollant, ende aldaer te consenteren 't gene tot preservatie ende ten meesten dienste van den lande bevonden sall werden te behooren.
222
aandeel
116
4. Belangende die onderteijckeninge van alsulcken 25.000 gulden die geemploijeert zijn tot betalinge van de garnijsoenen van Antwerpen, die welcke bij enijge borgeren van Delfft geteijckent zijn, die welcke bij de gedeputeerden van de steden van Hollandt ter dachvaert geweest zijnde weder vervangen zijn, is geresolveert, dat men onse gedeputeerde ter dachvaert wesende die geteijckent heeft, des noodt zijnde van de selve onderteijckeninge costeloos ende scadeloos sullen ontheffen, bevrijen ende indempneren nae behooren. 5. Borgermeesteren ende vroedtschappe tesaemen in communicatie geleijt hebbende het affbreecken van die twie huijsen staende tegens die Stenen Brugge deser stede, is geresolveert ende gepersisteert bij de voorgaende resolutie, uutgenomen de achtercaemer van 't westerse huijs die men sollen affbreecken ende maecken van beijde huijsen twie huijsen omme te verhuuren ten meesten nut. v
[fol.85 ]
6. Belangende die cloostergoeden eertijts in communicatie geweest zijnde, wert geresolveert dat die voochden ende regenten van 't weesshuijs deser stede, noch eenmael presentatie gedaen sal werden omme die zelve goeden te inventarieren ende met die bagijnen te handelen op goet ende eerlick onderhout ende bij weijgeringe wert die wedt geauthorijseert twie personen te nomineren om 't zelve te doen ende 't overschot van dien te emploijeren tot onderhout van een oudt mannenhuijs volgende die gifte dies aengaende gepasseert ende dat om seeckere respecten den vroedtscappe daertoe moverende. Actum desen 16en julij 1585. J9 Resolutie den 6en septembris 1585. 1. Op die Ie ponct van de beschrijvinge van date den leste augusti 1585 is geresolveert, dat onsen gecommitteerden ten dachvaert reijsende haer sullen moghen conformeren met die beste ende bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollant, midts dat men uut den Noorderquarthiere sullen mogen nomineren een ofte twie personen alderbest gequalificeert zijnde ende 't gemene beste toegedaen wesende. 2. Als oock van gelijckelick op 't IIe ponct van de zelve beschrijvinge gearresteert es hem te conformeren met die beste ende meeste stemmen van d'andere steden van Hollant ende zovele belangt de acte van verbintenisse wert geconsenteert.
117
3. Het 3e ponct omme te consenteren over Hollant omgeslaegen te werden over de steden van Hollant 15.000 gulden bij repartitie, midts daeraff genietende 12 ten hondert ende 1 gulden voor die 223 maeckelerie van dien is geresolveert, dat men eerst ende vooral sullen aenholden, dat die middelen in treijn mochten werden gebracht ende zoeverre d'andere steden van Hollant consent draegen, dat men alsdan mede in die voorschreven somme consent zullen draegen. 4. Het 4e is gestelt in state voor dese tijt. 5. Het 5e is gearresteert hierinne te volgen die opinien van die van Ambsterdam ende Enchuijssen. 6. Het 6e wert voor dese tijt gestelt in state om reden. 7. Het 7e werden daertoe genomineert twie uuijt den Noorderquarthiere, te weten Pieter Mieuszoon van Broeck, wonende tot Eedam, ende Dirck Pieterszoon van Medemblick, ende enen uut Ambsterdam, een uut Rotterdam ende een uut Dort, die de van Ambsterdam, Rotterdam ende Dordrecht zelven zullen mogen nomineren. 8. Het 8e wert genomineert Meester Jan van Oldebarnevelt tot een Advocaet van den Lande van Hollant onder alzulcken salaris als men met hem zullen connen accorderen. [fol.86r]
9. Het laetste artijckel, belangende de handelinge van Engelant is geresolveert, dat men enen uut die vroedtschappe zullen committeren, omme te handelen op die voorgaende procuratie van de date den 23en aprilis lestleden overgegeven ende wert daertoe genomineert Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris deser stede, als ten voorschreven dage aldaer present geweest zijnde omme uut cracht van de voorgaende procuratie te mogen helpen resolveren, zo hij ten meesten dienste van den lande sullen bevinden te behooren. Actum desen 6en septembris 1585.
[fol.136v]
J10 Op huijden desen XIen octobris 1585 is bij die vroedtschappe deser stede geresolveert, dat van nu voort alle vroedtschappen haer sullen laten vinden in't stadthuijs deser stede, ende sitten in ordine van de outsten personen inne ende dat zo wannneer zijlieden bij den
223
makelaarsloon
118
stadtbode ten ordonnantie van borgermeesteren daer toe vermaent zullen werden. In den eersten, die outste borgermeester ende zo vervolgens tot vieren toe in getaele, ende voort als volget. Pieter Jaep Claesses Cornelis Pieterszoon Noomen Jaep Gertszoon Zijberichs Thaems Sijmszoon Jan Pieterszoon Man, doot Jaep Claes Teencx Wessel Egbertszoon Sijmon Corneliszoon, doot Cornelis Pieterszoon Loen Gert Pieter Gertses Claes Pieterszoon Man Jan Claeszoon Sloot Sijmon Heijnszoon Hoots, doot Claes Dircxzoon Huijch Jan Janszoon Pater Claes Janszoon Hencxt Folckert Claeszoon Frans Dircxzoon Pont Albert Jacobszoon, doot Jan Thaemszoon Jan Thoniszoon Adrijaen Heertgeszoon, doot Marten Pieterszoon Moij Jan Sijffertszoon, is vertrocken naer Hoorn Jaep Claeszoon van Broeck Claes Velaer Sijmon Gerbrantszoon Pieter Moenszoon Jaep Claes Fijes Jan Thaemszoon Hoeck Jaep Janszoon Reck, in plaetze van Frederick Adrijaenszoon anno 1585 gestorven Mr. Cornelis Janszoon Jacob Aerntszoon Jaep Lambertszoon Swager Pieter Corneliszoon Schamelbloet, doot Pieter Corneliszoon Beelt Frans Dircxzoon Clees Claes Claeszoon Houtuijn Claes Janszoon Bosschieter Pieter Pieterszoon Haeghen Heijn Janszoon Loen Heijn Jan Mathijszoon 119
Nanning Sijmszoon
[fol.86
r]
J11 Resolutie genomen opten XIen octobris 1585 op de missive gedateert den 9en octobris 1585. 1. Is geresolveert, dat men zal consenteren die verhoochsel op elcke tonne biers van II gulden ende daerboven gebrouwen tot 4 stuijvers boven die voorgaende loopende middelen, die tot desen dage toe verpacht zijn geweest. 2. Belangende 't versochte middel van die consumptie van 't zout es geresolveert, dat men zullen mogen consenteren een gulden op elcke vat zouts, zo wanneer 't zelve geconsumeert zal werden. 3. Belangende 't verhoochsel van 't besteijaell224 om te reduceren van den XXen penning tot den XIIen penning is bij die meeste stemmen affgeslaegen. Dan wert daervoor voorgeslagen, dat men zouden mogen stellen op elcke vat souts op die consumptie twie gulden in plaetze van den enen gulden in die missive geroert. 4. Belangende 't draegen van de gouden fluwelen zijden ende andere costelicke laeckenen, midtsgaders linnen laeckenen, es geresolveert, dat haer eerst te handen gestelt werden een lijste omme dezelve gesien als dan daerop geresolveert te werden ten besten. 5. 't Versoeck van de impost opten azijn wert geaccordeert.
224
belasting op het vee
120
6. 't Versoeck van de vercoopinge ende vermangelinge225 van de on226 roerende goederen ende op die collaterale successie , etcetera, wert voor dese tijt affgeslagen, alzo 't zelve nieuwicheijt causeert ende jegenwoordich niet practijcabel en es. 7. Belangende 't verlies van de brantemmers die in den brant verloren werden, es geresolveert, dat borgermeesteren ende wedthouderen deser stede geauthoriseert werden om alle jaere twie personen te committeren, die opsicht zullen mogen nemen op die qualite van de verloren emmers, midtsgaders die waerde ende conditie van dien ende haerlieden daerop geinformeert hebbende, dat als dan die decisie van dien zal staen blijven tot haerlieden discretie, waermede borgermeesteren ende parthijen van haere verloren emmers tevreden zullen zijn. Hiertoe zijn gecommitteert Jaep Claes Teencx ende Claes Janszoon Hencxt voor dit lopende jaer 1585. 8. Is met de meeste stemmen geresolveert, dat men het wachthuijs opten Dam zullen stellen aen Noom Jans huijs aen die straet ende dat men beijde huijsen lanckx aen wederzijden zullen maecken een 227 om daeronder te leggen alle brantleederen, afflueijvinge branthaecken ende anders ende voort te maecken aen d'een zijde die Visschmerct ende d'ander een Vleijshal228, zo die saecke verheijssen zal ende dat die goot ten wedersijden gemaect zal werden, dat die bequamelick mach uutwateren nae die Voorhaeven toe. v
[fol.86 ]
J12 Resolutie genomen opten XIXen octobris 1585 op seeckere missive van date den XIIIIen octobris 1585 gepasseert onder 't zegel van de Heeren Staten s'Lants van Hollant.
verruilen erfrecht in de zijlinie 227 afdak 228 In 1585 kwam Robert Dudly, de graaf van Leicester, hier als landvoogd. In dat jaar werd op de Dam te Edam gebouwd het Leicester, later ook wel genoemd het Lancester. 225 226
121
1. Belangende die versochte 150.000 gulden om bij repartitie over den steden van Hollant omgeslaegen te werden tot resistentie van den vijant ende bevrijdinge van de landen, is geresolveert ende raetsaem gevonden bij de meeste stemmen, dat die gedeputeerden deser stede volcomelijck zullen zijn gelast haer te conformeren met die meeste ende bequaemste stemmen van de andere steden van Hollant, ende so daer van consent es vallende, dat die steden van Hollant oock prompte executorien off andersins die van de regeringe sullen mogen verlenen om die onwillijgen tot 229 betalinge te mogen constringeren . 2. Belangende die betalinge van de garnijsoenen binnen Aernhem gelegen ende die leveriers van de behouften aen de equippage, etcetera, is geresolveert te mogen volgen die bequaemste stemmen van de andere steden. 3. Belangende den impost van de gouden fluelen zijden ende andere costelicke laeckenen is geresolveert, dat den voorschreven impost gestelt werde op den grossiers ende niet opte dragers, mer zijn tevreden dies halven overstemminge te lijden. 4. Den impost van de azijn wert geconsenteert volgende de overgesonden liste. 5. Beroerende die vercoopinge ende vermangelinge van de onroerende goederen ende op die collaterale successie, etcetera, is voor dese tijt affgeslagen om redenen. 6. Belangende den impost van de linnen laecken, etcetera, wert geresolveert dat alle linnen laeckenen beneden X stuijvers in prijse 230 van de zelven impost zullen zijn exempt , met wat boven die voorschreven X stuijvers in prijse es geldende sal betaelen volgende die lijste. Actum den 19 octobris 1585. J13 Opten 8en novembris 1585 is Sijmon Gerbrantszoon als gecommitteerde in den Collegie van de Noorderquarthiere voor den tijt van een halff jaere, te weten tot meijendach naestcomende 1586, in zijn offitie gecontinueert omme van stadts wegen in den voorschreven collegie als gedeputeerde te mogen besongneren met die gedeputeerden van d'andere steden van desen quarthiere.
229 230
dwingen uitgezonderd
122
J14 Ten selven dage is op 't requeste van meester Pieter, schoolmeester, es gearresteert dat hij zal betaelen als andere schoolmeesteren betalende zijn, ende bij gebreecke van dien van overhooricheijt231 ende onwillicheijt zullen borgermeesteren hem mogen zijn schole verbieden als onwillich des stadts resolutie. r
[fol.87 ]
J15 Resolutie genomen opten XIIIen novembris 1585 op seeckere beschrijvinge van de Heeren Staten 's Lants van Hollant van date den 7en desselven maents:
231
ongehoorzaamheid; weerspannigheid
123
1. Belangende die versochte 150.000 gulden om over dese steden van Hollant omgeslaegen te werden, wert voor dese tijt bij de meeste stemmen geconsenteert om over die steden van Hollant gerepartieert te mogen werden volgende 't advijs van Zijne Excellentie ende zijne bijgevoechde raeden daertoe versocht ende dat die resterende somme in de selve missive geroert gevonden zal werden over die uutvoer van zeeckere eetbaere waeren als zout, boter, caes ende diergelijcke, uutgesondert allerhande greijnen232 ende ammunitions van oorloghe, welcke eetwaeren 233 men zullen mogen laten passeren onder seer hoogen convoijen den Rijnstroom op ende zeer naerstelijck toe te sien ende goede wacht te houden, dat alle fraude (zoe vele mogelijk es) verhoet mochten blijven. Dat die gedeputeerde volcomen last zal hebben om goede ordre te mogen helpen stellen dat alle lopende middelen in behoorlijke treijn mochten werden gebracht om alle fraude te verhoeden. 2. Te stellen de 50e penning op die colleterale successie is affgeslagen. 3. Te stellen den impost op die linnenlaeckens wert gepersisteert met die voorgaende resolutie. 4. Den impost te stellen op die vercoopinge ende vermangelinge van de onroerende goederen, te weten den Cen penning, is affgeslagen. 5. Den impost van azijn is geconsenteert. 6. Belangende 't concept van den impost van dragen van de silveren ende zijden laeckenen, etcetera, is affgeslagen, mer is goet gevonden een impost te stellen opten eersten incoop van de zelve goederen. 7. Die verhooginge van 4 stuijvers op elcke tonne biers geconsenteert. 234 8. Het besteijael te reduceren van de XXen tot den XIIen pennng is affgeslaeghen.
9. Die consumptie van een gulden op die tonne souts is geconsenteert. 232 233 234
graansoorten belasting op in- en uitgaande goederen belasting op vee
124
Actum desen XIIIen novembris 1585. J16 Is geresolveert dat die metselaers de regel ofte 't hoochste van de straet zullen doen liggen in 't miden van 't steenwerck van de brugge ende doen opnemen die straet voor de brugge tot den dall wesende in 't steenwerck van de Stenen Brugge ende laten dat bequaemelick afflopen ten wederzijden nae den eijs van 't werck, midts dat hetzelve van achteren tot voren toe zal uutwateren naevolgende voorgaende resolutien. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren ende vroetschappe deser stede opten 18 novembris 1585. v [fol.87 ]
J17 Resolutie genomen bij mijn Heeren vroetschappen deser stede opten IIIIen decembris 1585. 1. Belangende 't leggen van de straet tegens den Stenen Brugge, wert alsnoch daerbij gepersisteert zoe tegenwoordich gemaect wert, ende belangende die afflueijvinge metten aencleven vandien, etcetera, is geresolveert, dat borgermeesteren aen wederzijden bij beijde huijsen lancx zullen laten leggen een wijt affdruijpen ende metselen een stenen voet ende daerop setten die stijlen van de afflueijvinge235, ende cappen die zelve afflueijvinge aen wederzijden op, ende laten die bij beijde huijsen lancx heen, midtsgaders aen beijde eijnden mede, ende onder die afflueijvinge, midtsgaders aen beijde zijden, zo oost als west, zal men die 236 plaetze gebruijcken volgende de resolutie van den 6 septembris laestleden genomen. 2. Belangende 't versoeck van Trijn Heijnsdochter door Jan Thaemszoon borgermeester gedaen, om te hebben een uuijtganck van haer huijs ende haere plaetze over stadts erve, is voor dese tijt affgeslagen, mer dat men zullen volgen die resolutie hier voren genomen, ende dat die stede zal behouden haere gerechticheijt.
235 236
de pilaren van het afdak (zoals het Leicester nu nog heeft) Op 11 oktober besloot men deze overkapping te gebruiken als opslagplaats voor de brandladders, als vismarkt en als vleeshal.
125
3. Belangende 't versoeck van Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris, off mijn Heeren zijne dienste als pensionaris langer zouden begeren ofte niet, is geresolveert, dat men hem weder zullen in dienste aennemen voor pensionaris deser stede, midts dat hij bedienen zoude daerbij het ontfangerschappe van de goeden, gecomen van den Abdije van Egmont ende Reguliers buijten Hoorn, ende dat op costen ende lasten van de stede als nae behooren, zo verre hij in 't bedienen zijnder offitien zoude mogen werden geapprehendeert237 ofte in enijge lasten mochten comen, dat hem dat uutgedragen zoude werden tot stadtscosten, ende daer voor genieten alsulcken salaris als borgermeesteren met hem zullen connen accorderen. 4. 't Stellen van 't wachthuijs es voor dese tijt gestelt in state238. 5. Werden borgermeesteren geauthorijseert, omme te vernemen nae een goet Latijns schoolmeester ende metten zelven te accorderen zo nae doenlick wesen zal. 6. Die gene, die niet en compareert in de vroedtschappe, bij den bode vermaent zijnde, zal vervallen in die boeten van thien stuvers in 239 capsa , off tenzij dat die noncomparant eerst come voor borgermeesteren ende doen zijn onschult, omme bij haerlieden die zelve onschult te approberen240 ofte aff te slaen ende die bruecken zullen comen ten proffijte van de vroetschappe. Actum desen 4 decembris 1585. Approbatien241 opten 3 februari 1586 ende es daerbij gevoecht, dat die schout zal die baeten opten onwillijgen verscieten op de derde penning meer. [fol.88r]
J18 Achtervolgende die resolutie van de vroetschappe deser stede van date den IVen decembris 1585 sijn borgermeesteren deser stede met Claes Dircxzoon Huijch geaccordeert ende hem aengenomen voor pensionaris deser stede voor den tijt van drie naestcomende jaeren innegaende prima maij 1586, in maniere hiernae volgende. Te weten, dat hij als pensionaris die stadt zal dienen voor den tijt als voren, midts daeraff genietende alle jaere vrij, zuijver gelt sonder enich affbreck die somme van twiehondert guldens tot XX stuvers 't stuck.
237 238 239 240 241
in gevangenschap komen uitgesteld in de bus; contant af te wenden goedkeuringen
126
Ende zal daer en boven alle zijne reijscosten, schuijt ende 242 wagenvrachte ende andere teercosten comen tot laste van de stede, midtsgaders zo hij in enich ongeluck quame, in gevanckenisse ende andersins, zal mede tot laste ende costen van den stede geredimeert243 ende ontlost werden buijten zijns zelffs costen.
242 243
vertering vrijkopen en verlossen
127
Zal oock geduurende den zelven tijt van alle andere offitien bevrijt ende ontslagen wesen, uutgesondert dat hij nevens 't pensionarijschappe mede zal bedienen het ontfangerschappe van de goeden, gecomen 244 van de Abdije van Egmont ende Reguliers buijten Hoorn , midts dat het innen der zelver penningen, zo van reijscosten, teercosten, als andersins comen zullen tot laste van de stede. Dat oock die stede hem zal indempneren van alle costen, schaeden ende interesten die hem ter oorsaecke van dien souden moghen overcomen. Ende zoe verre 't voorschreven ontfanck binnen den zelven tijt quam te 245 cesseren , zal nochtans den voorschreven tijt lanck zijn volle salaris van de 200 gulden 's jaers genieten ende ontfangen in't beginne zijnder offitie, die welcke voor dese drie jaeren beginnen zal op meijdach 1586 zal hij genieten boven zijn salaris eenen nieuwen mantel eens sonder meer, off XX gulden aen gelt daer voren. Actum ten dage voorschreven ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1585. v
[fol.135 ]
J19 Op huijden desen XXIIII en decembris 1585 zijn bij borgermeesteren, schout ende schepenen deser stede dese naevolgende IX personen geeligeert tot brantmeesters omme goede opsicht te hebben opten brant ende dat onder dese navolgende authorijsatien ende lasten. In den eersten; Jaep Thoniszoon (in plaetse van Jaep Thoniszoon, overgeleden, es gesuccedeert Jacob Walraevenszoon). Evert Evertszoon, Willem Pastoors, Pouwels Janszoon Tolck, Pieter Mieuszoon, Frans Dirckxzoon, Jaep Claes Teencx, Evert Pieter Gertses, Jan Dircxzoon Brouwer. Ende werden dese voorschreven negen personen geauthorijseert ende gelast goede opsicht te hebben opten brant, alle borgers te ordonneren ende te schicken daer die noot ende gelegentheijt des tijts verheijsschende es, alle die ladders, brantemmers, zeijlen, trocchen246, branthaecken ende diergelijcke materie voort te stellen. Oock alle onnutte personen doen wech gaen, als vrouwen ende andere diergelijcke onbequame menschen die tot den brant niet connen te weech brengen.
de goederen van de kloosters van Egmond en Hoorn waarvan Edam een deel had verkregen 245 ophouden; eindigen 246 leren emmers, zeilen en houten waterbakken 244
128
Werden oock gelast die zelve personen ofte het meerendeel van dien ofte enijge van haerlieden bij consent van enich van borgermeesteren ofte wedthouderen deser stede te gebieden een huijs twee min oft meer nae gelegentheijt van de brant te mogen omhaelen, ruineren ende wechdoen om allso den brant zo vele mogelick es te verhoeden, welcke schaede gebetert zal werden bij 't corpus van de stede off anders tot taxatie van schepenen, zonder dat die negen personen off ijemant anders ter cause van alsulck gebodt naemaels zullen werden belast ofte beswaert. Oock alle zeijlen, (borgers off uutheemse personen toecomende) te doen aentasten ende zal die schaede gebetert werden tot taxatie als boven. Aldus geordonneert besloten ende gearresteert bij borgermeesteren ende schepenen deser stede op ten 24 en dach decembris 1585 Ende bij die vroetschappe der zelver stede geapprobeert desen II en januarij 1586 ende geteijkent, bij mij, J.J. Breed, 1586. Dit gestelt in't nieuwe resolutieboeck.
129
K
r
[fol.88 ]
[fol.88v]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1586
K1 Januarius 1586. Op huijden desen IIen januarij 1586 is in communicatie geleijt die resolutien genomen bij die magistraten ende gedeputeerden van de Noorderquarthiere belangende die congratulatie247 van Zijne Excellentie, den Graeve van Leicester, midtsgaders die titulen, commissen ende authoriteijt die Zijne Excellentie als Gouvernuer Generael zal werden gegeven, etcetera, is gepersisteert bij die voorschreven resolutie bij die magistraten ende gedeputeerden van de Noorderquarthiere genomen opten 30en december 1585 laestleden ende wert Claes Dirckssoon Huijch geauthorijseert (als wesende bij den Noorderquarthiere nevens d'anderen gedeputeerden bij den magistraten van den voorschreven Quarthiere gecommitteert) omme hem volgende die voorschreven resolutie te reguleren ende met die andere zijne gecommitteerden te handelen, besongneren ende resolveren in dese ende andere poncten van de verschrijvinge, zo hij ten meesten dienste van desen quarthiere ende den landen van 248 Hollant bevinden zal te behooren. Oock alle questien te submitteren ten dienste van de lande aen Zijne Excellentie off anders nae gelegentheijt van de landen. Actum ter ordonnantie van de vroedtschappe deser stede opten IIen januarij 1586, per me, J.J. Breed, 1586. K2 Op huijden desen 3 februarij 1586 sijn bij die vroedtschappe deser stede die magistraten ende wedthouderen geauthorijzeert omme twie personen te committeren tot opsienders ende regenten van de cloostergoeden ende die zelve te emploijeren tot onderhout ende alimentatie van de conventualen249 als noch in 't leven wesende ende 't overschot tot een outmannenhuijs. Ende dit alles achtervolgende die gifte van Zijne Excellentie daeraff spreeckende.
247 248 249
inhuldiging; begroeting overleggen kloosterlingen
130
K3 Ten zelven dage es bij 't meerendeel van de stemmen geresolveert ende besloten, dat bij lotinghe een uutgeleijt zal werden die welcke den schuijt van Lucas de veerman saliger gedachtenis van de wedue ten overstaen van de weessmeesteren deser stede zullen mogen coopen omme een tamelicken prijs, omme met die zelve schuijt nevens d'andere veerluijden te mogen vaeren in 't veer ende dat tot alsulcken prijse als die wedue van Jan Jacobszoon Boerman haeren schuijte vercocht es geweest. Ende dit voor dese tijt, sonder 't zelve te mogen trecken in consequentie, midts zo enijge borgers tesaemen enijge schuijten zouden willen coopen ofte laten maecken bequaem om in 't veer te vaeren, 't zelve zullen mogen doen sonder tegenspreecken van ijemant, ende zo vrij als enijge andere veerluijden als nu in 't veer wesende. K4 Resolutien genomen opten laesten februari 1586. 1. Op 't versoeck van Jan van Roem beroerende het schoolhouden van zijn sone, etcetera, wert gepersisteert bij de resolutie opten XVIIIen novembris 1584 op 't versoeck van de schoolmeesteren genomen. 2. Is geresolveert, dat die stede twie personen sullen committeren die opsicht hebben dat die sluijse bij de Gevangenpoort mochte werden dicht gemaect, welcke penningen bij de stede sullen werden verschoten, mer weder betaelt bij 't lant aen de zuijtzijde gelegen op d'eerste omslach die vallen sall. 3. Belangende 't orgelspelen wert goet gevonden, dat bij de kercke zal werden betaelt zo vele de redelicheijt eijsschen zal. 250 4. Het uutdeelen van 't cruijt wert gestelt ter decisie van borgermeesteren ende capeteijnen van de schutterie om alzo die costen van de uutdeeler te eviteren ende te verminderen.
5. Die wacht buijten die Oosterpoorten deser stede met het sluijten van boomen ende poorten wert gestelt ter decisie van de magistraten, omme daerinne te doen nae gelegentheijt van de tijt. 6. Die restanten van de stede zullen mogen geinnet werden bij borgermeesteren in der tijt zijnde off haere gecommitteerdens.
250
uitspraak; beslissing
131
7. Dat men alle voorgaende ende oock naevolgende tresoriers zullen affeijsschen alle haere reeckeningen, registren ende allen acten 251 die stede concercerende onder haer berustende, midts dat haer gelevert sal werden acte van indempnite onder stadtszegel, daer mede zijlieden best bewaert sullen zijn, om dat alle secreten252 van de stede niet comen in onbekende handen. Oock alle schotboecken van oude tijden 't zij onder wien die zelve zouden mogen berustende wesen. 8. Die arbeijders aen de stede van nu voort werckende te huuren op haer eijgen dranck. r
[fol.89 ]
253
9. Is geresolveert, dat borgermeesteren sullen aennemen de slotel van de boom om niemant bij nacht uut te laten, tenzij die noot 't zelve verheijsscht ende dat bij voorweten van borgermeesteren. 10 Ende dat van nu voort voor dese tijt die veerschuijt sall vaeren bij dage met opganck van de poorten. Ende zo wanneer twie veerschuijten tot Ambsterdam zijn, dat den enen niet voor 12 ende de laetste tot een uuren nae noene tot gerijff van de borgerie zullen vaeren. Ende een schuijt wesende, sal blijven liggen tot een uuren. K5 Alterarum254 opten XXIen dach aprilis 1586 ende gestelt opten ouden voet: 1. Wert verstaen dat die eijgenaers van landen, huijsen ende erven haer contingent van verpondinge daer zij op gestelt zijn sullen moeten betaelen, niet tegenstaende zijlieden de huijre van de goeden zijn ontfangende off niet, als oock van gelijcken alle verdolve255 landen volgende de taxatie. 2. Wert verstaen, dat men voor dese tijt den fabrijckmeesteren sal oor-loff256 geven om alle costen te spaeren, ende dat men 't zelve mogen laten bedienen bij een timmerman die in stadtswerck wesen
betreffende geheimen 253 sleutel 254 wijzigingen 255 landerijen waarvan de graszoden voor de ophoging van de dijken of stadswallen zijn afgespit 256 verlof; toestemming 251 252
132
zal ter tijt daerinne versien zal werden ende des tijts gelegentheijt verheijsschen zall. 3. Belangende die cloostergoeden ende 't onderhout van de bagijnen, etcetera, wert raetsaem gevonden ende es geresolveert, dat die magistraten met die geordonneerde twie voochden de saecke te handen zullen nemen, volgende den staet alhier overgelesen, ofte met andere alsulcke middelen, 't zij d'een te rijssen, d'ander te verminderen, in 't onderhout van de conventualen257 zo die reden ende de conditie van de personen verheijsschen zall. Ende oock te 258 procederen tot vercopinge van de coeijen ende andere mobilia ende de penningen daeraff comende te leggen op lossrenten ten proffijte van de gemene voor-schreven conventualen volgende den voorschreven staet. 4. Oock dat men zal procederen tot vercoopinge van 't lant binnen des stadts muure, den stede bij gifte van Zijne Excellentie gedonateert, ende 't zelve eerst aen presenteren den weessen in affcortinge van haere schulden 't gene haer van de stede es resterende. Ende zo zijlieden 't zelve affslaen, mochten men 't zelve presenteren den armen huijssittenen in minderinge ende affcortinge van haere renten op die stede staende. Midts so zijlieden 't zelve affslaen, dat men dan 't zelve lant sullen opleggen ende vercoopen in 't openbaer. Ende zal de stede den copers 259 geven acte van indempnite van alle swaricheijden die haerlieden t'enijgen tijden dieshalven mochte overcomen in enijger manieren. 5. Oock zal die stede, zo wanneer des tijts gelegentheijt verheijsscht, zeeckere roeden, 260luttel off veel, weder mogen aen haer nemen volgende de coope zoe zij die ontfangende zijn, off zoe bevonden wert 't gene beter te wesen dat zij aennemen dan 't gene daer liggen blijft, dat als dan 't zelve zal staen ter decisie van arbiters daer toe stellen. 6. Die kerckmeesteren zullen overleveren pertinente staet van allen haeren incomen den kercken toebehorende, zo landen, huijsen, erven, losrentenbrieven, ende anders, omme die zelve te mogen bewaert werden in stadts secreet tot verseeckertheijt van de kerckelijcke goeden. 7. Ten zelven dage is Claes Dirckssoon Huijch gecommitteert omme nevens d'andere gedeputeerden van de Noorderquarthiere te reijssen tot Haerlem ofte nae Den Haege zo die saecke sulcx 257 258 259 260
kloosterlingen roerende goederen akte van vrijwaring van alle eventuele schade weinig
133
verheijsschende es. Ende nevens die van Ambsterdam helpen 261 overleveren de remonstrantie van de negotiatie ende coophandel ende zeevaert deser landen aen Zijne Excellentie den Graeve van Lecester, waerinne hij hem sal mogen conformeren met die opinien van d'andere steden, als oock op die poncten van beschrijvinge zo hij ten meesten dienste van de lande bevinden zal te behoren. Actum opten 28 februarij 1586. K6
261
de klachten van de handelaars over het verbod dat Leicester wilde instellen om geen handel te drijven met de vijand
134
[fol.89v]
Op huijden desen IIIen martij 1586 is op die remonstrantie ende 't vertooch van Zijne Excellentie den Graeve van Lecester aen de Staten Generaell beroerende de geeijsschte 400.000 gulden extraordonnarie op te brengen over die vier contribuerende provintien voor die maenden martuis, aprilis, mayus, junius tot oprechtinge van een veltleger tot resistentie van de vijant. Is 't zelve in communicatie geleyt wesende goet gevonden dat men Claes Dircxzoon Huijch, jegenwoordich op die dachvaert in Den Haege wesende, sullen overschrijven dat hij tot bescherminge van 't gemene vaderlant van wegen onser stede in die voorschreven geeeijsschte somme sall mogen consent draegen ende zo 't zelve bij d'andere steden mede mochte werden geconsenteert, dat hem gelieve mede te brengen acte 262 van de van resolutie waer bij zal mogen vallen rembourssement voorschreven verschoten penningen. K7 Opten 24 martij 1586 is geresolveert ende bij de meeste stemmen goetgevonden: 1. Dat men die verpachtinge van 't besteijael van de 20en tot den 12en penning voor dit aenstaende halff jaere zal geadmitteert werden onder zeeckere acte van de commissarissen van de verpachtinge, zoverre d'andere steden van Noorthollant de zelve verpachtinge niet toelaten ofte betaelen, dat alsdan die pachter zal volgen die voet van de andere Noorthollantse steden desen aengaende. 2. Borgermeesteren deser stede werden gelast den eedt te doen omme die middelen van 't gemene lant te helpen hanthouden volgende 't placaet onlange gepubliceert, midts dat die naevolgende magistraten in 't accepteren haers offitiums gehouden zullen wesen gelijcken eedt te doene tot vorderinge van 't gemene beste. 3. Is geresolveert bij de meeste stemmen, dat schepenen deser stede zullen hebben in 't stadthuijs drie vergaderingen 's iaers tot coste van de stede voor cueren, schouwen ende andere haere moeijten die zij-lieden staende haer offitie voor die geheele gemeente zijn hebbende ende dat zo lange ende costeloos als mijn Heeren borgermeesteren in der tijt wesende nae gelegentheijt des tijts zullen bevinden te behooren. 4. Die voochden van de conventualen werden geauthorijseert met die conventualen te handelen in 't vercoopen van de coeijen ende op 't
262
terugbetaling
135
onderhout van de conventualen beroerende haere lijfftochte zo zij bij die besten middelen bevinden zullen te behooren. Actum in collegio van de vroedtschappe deser stede opten 24en martij 1586. r
[fol.90 ]
K8 Opten 7 aprilis 1586. In die geeijsschte somme van 40.000 gulden bij Zijne Excellentie tot erectie van een veltleger, wert gepersisteert bij voorgaende resolutie opten 3 martij lestleden genomen. 1. Ende belangende 't eerste geproponeerde middel van de saecken in betalinge van de eerste 10.000 gulden wert goet gevonden ende gearresteert, midtsgaders het IIe middel in 't proiect voorgeslagen. Ende in geval enich ander bequaemer middel bij d'andere steden soude mogen werden voorgeslaegen, dat men hem daer mede alsdan souden mogen conformeren. 2. Voor 't vervallen van de extraordonarijse lasten van 't lant van Hollant tot betalinge van tractament van Zijne Excellentie van Nassau als stadthouder over Hollant, midtsgaders turff, caerssen, bodeloonen als anders, etcetera, wert verstaen dat men die propositie in 't proiect voorgestelt sullen mogen volgen, ten waere d'andere steden weder voorstelden 't gene bij haer op die laetste vergaderinghe es voorgeworpen, in welcken gevalle men hem daermede sullen mogen conformeren. 3. Het 3e ponct omme te consenteren enen ommeslach opte voet van de verpondinge over die huijsen ende goeden binnen de stede ende dat voor die cortinge op die steden staende, etcetera, wert voor dese tijt geresolveert, dat men sullen consenteren op te brengen die gehele cortinge van de renten op die stede staende zoverre die gemene ofte 't meestendeel van d'andere steden van Hollant daerinne consent dragen. 263
4. Het 4e belangende die confiscatie van de fugitijve goeden , etcetera, wert geresolveert, dat men 't zelve sullen effectueren264 zoeverre d'andere steden haer tot 't zelve sullen willen verstaen. 5. Het 5e beroerende de afflossinge van de lasten op 't lant van Hollant staende, zo bij willijge vercoopinge ofte onwillijge settinge, is goet gevonden hem daerinne te conformeren met die meeste stemmen van d'andere steden.
263 264
in beslagneming van de goederen van voortvluchtige personen ten uitvoer brengen
136
6. Het 6e den impost op die manufacturen wert geconsenteert. 7. Het 7e ponct van de geleende penningen tot ontset der stede van Gent, sal men hem mede mogen conformeren met die meeste stemmen van d'andere steden van Hollant. 8. Het 8e tot vervallinge van de oncosten van de rogge gevoert op 't Schelt tot ontset der stede Antwerpen, etcetera, is geresolveeert, dat men eerst ende alvoren staet maecke hoe vele 't zelve bedraecht ende middel raeme waer uuijt 't zelve mach werden betaelt op rapport. v
[fol.90 ]
9. Omme te vinden de somme van 1920 gulden in betalinge van de 265 penningen bij anticipatie op te brengen in minderinge van de verpondinge van de jaere 1586, als wesende die somme deser stede over die huijsen ende goederen binnen die stede muuren vervallen, is goet gevonden zo verre die stede geheelijck die volle somme souden moeten opbrengen, dat men in sulcken gevalle die princepaelste borgers deser stede sullen sommeren op te brengen hare quote in die verpondingen zo van huijsen als landen omme daermede te vervallen die somme voorschreven. Ende zoverre die stede mochte volstaen met 1280 gulden, enijge uut die vroedtschappe alleenlijck over die huijsen. Ende sullen borgermeesteren die verpondingen van dit jegenwoordijge jaer mogen doen ommeslaen over die huijsen ende landen op alsulcken voet ende registren als die zelve verpondingen in den jaere 1585 verleden gecollecteert es geweest, midts dat affgaende borgermeesteren, zo van jaere 1585 als 1584 verleden, gehouden zullen wesen haere restanten te doen innen zo haest 't zelve mogelick zijn zal, omme zoe veel te bequaemer te mogen procederen tot inninge van dese jegenwoordige verpondingen. 10 Op die missive van de 5en aprilis 1586 bij de gedeputeerden van de Collegie aen borgermeesteren geschreven, is geresolveert, nademael266 't inhout van de zelve missive zeer duijster es, dat borgermeesteren ijemant zullen committeren om te verschijnen in den Collegie ten gestelden dage, ende te aenhooren 't gene aldaer sal werden geproponeert, omme alsdan daer inne te helpen resolveren zo men ten meesten dienste van de lande bevinden zal te behooren. Waertoe gecommitteert es Claes Dircksoon Huijch, pensionaris deser stede. 11 Ende wert Sijmon Gerbrantssoon geauthorijseert omme die quitantie van 613 gulden over te leveren, als oock van gelijcken Claes voorschreven geauthorijseert wert, over te leveren die
265 266
vervroegd aangezien
137
quitantie van 917 gulden, breeder in die voorschreven missive gementioneert. Aldus geresolveert ende gearresteert in volle vergaderinge van de vroedtschappe deser stede opten 7en aprilis 1586, ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1586. r
[fol.91 ]
K9 Op die missive bij die gedeputeerden van de Noorderquarthiere aen borgermeesteren deser stede opten 18en deser overgesonden nevens noch zeeckere placate van Zijne Excellentie nu onlange binnen Uutrecht gegeven ende gepubliceert, waer inne de navigatie op Spangnijen ende Portugaell, midtsgaders den uutvoer van boter ende kees op neutrale landen wert geinterdiceert267. Welcke inhout van de voorschreven missive in communicatie geleijt wesende, is geresolveert, dat nademael Zijne Excellentie bij de Generale Staten in handen gestelt es 't volcomen gouvernement ende absoluijt gebiet van de Verenichde Nederlantse Provintien, zouden derhalven goet ende raetsaem bevinden ons met die goede gelieffte van Zijne Excellentie te conformeren ende 't placaet laten doen publiceren bij den doorwaerder van Zijne Excellentie daertoe versocht wesende. Vinden niettemin goet ijemant te committeren tot Hoorn ende dese resolutie inne te brengen ende zo enijge andere steden swaricheijt mochten maecken, de zelve te aenhooren ende nemen rappoort. Is voort geresolveert, dat borgermeesteren in der tijt wesende, sullen (zo vele mogelick es) bij de bequaembste middelen procederen tot 268 inninge van de exuwe van de personen die alreede voor dese tijt vertrokken zijn ende noch naemaels souden mogen vertrecken, opdat die stede in haere gerechticheijt niet vercortet en werde. Actum desen XXI aprilis 1586. K10 Resolutien genomen bij de vroedtschappe deser stede opten IXen meije 1586. 1. Ten zelven dage is Sijmon Gerbrantszoon als gecommitteerde in den Collegie van de Noorderquarthiere voor dit aenstaende halff jaere in zijn voorschreven offitie gecontinueert omme van stadts wegen in den Collegie als gedeputeerde te mogen besongneren met die anderen gedeputeerden van desen quarthiere. 267 268
verboden stedelijk recht op deel van erfenis van iemand die buiten de stad is gaan wonen
138
2. Ten zelven dage is geresolveert, dat borgermeesteren ter gelegener tijt zullen mogen affbreecken die cloosterkercke een 269 vack verder dan 't schole es uutwijssende ende die fabrijcken daeraff comende te mogen emploijeren ten meesten nut ende proffijt. 3. Is vorder gearresteert, alsoe borgermeesteren haer beclagen dat het werck van de sulcx mede brenget dat die stede gene 270 fabrijckmeester zal connen missen voor zo vele dese jegenwoordijge tijt es verheijsschende, dat borgermeesteren metten ouden fabrijckmeester zullen mogen handelen van sijne salaris ende oock hem bestraffen van zijne negligentie ende belasten hem 't zelve offitie met meerder naersticheijt te bedienen. 4. Ten zelven dage zijn borgermeesteren geauthorijseert te moghen procederen tot affdoeninge van 't proces tusschen die stede ende onse dorpen van de Zeevanck uutstaende, 't zij bij accoort off anders bij advijse van de advocaet, Meester Reijnier. Ende dezelve questie te submitteren aen twie raetsheeren die men daertoe sullen mogen versoecken. Ende zoverre den advocaet enich ander middel souden mogen goetvinden tot het zelve accoort, dat men daer inne met hem sullen mogen delibereren ende handelen ten meesten dienste van de stede. v
[fol.91 ]
K11 Achtervolgende seeckere resolutie van de IIen julij 1585 lestleden, bij de welcken borgermeesteren geauthorijseert zijn alle haestijge brieven te beantwoorden zo zijlieden nae rechten bevinden zullen te behooren ten meesten dienste van den lande, hebben borgermeesteren opten 13en meije lestleden Claes Dirckssoon Huijch gecommitteert opten verschrijvinge die ten zelven daege bij die van de Noorderquarthiere gehouden es binnen Hoorn omme ten meesten dienste van den landen nevens d'andere steden van de Noorderquarthiere op die Admijraliteijt midtsgaders d'andere poncten in de missive geroert te helpen resolveren, zo hij nae rechten ende ten dienste van den landen bevinden zal te behooren. K12 Resolutie genomen op die verschrijvinge van de Staten van Hollant welcke dienen zal den XIIen meije in Den Haege 1586. 1. Is geresolveert, dat die gedeputeerde ter dachvaert reijsende last gegeven werde hem met d'andere steden van Hollant te 269 270
materialen materiaalbeheerder; stadsarchitect
139
conformeren op 't concipieren271 van 't waecken van de ordonnantie breeder in de missive geroert.
271
ontwerpen
140
2. Het IIe ponct wert geconsenteert zo vele belanget die cortinge van de renten op 't lant van Hollant staende ende op ten compthooren van de domeijnen ende andere collegie ende dat die penningen 272 sullen werden geemploijeert tot betalinge van de renten. 3. Het 3e wert geaccordeert. 4. Het 4e wert verstaen, dat die steden sullen cortinge doen van de renten staende op die steden ende de zelve sullen laten volghen ten prouffijte van 't gemene lant sonder dat men verstaet, dat men zullen consenteren in enijge verhooginge van de verpondinge over die huijsen van de steden. 5. Het 5e is beter geraeden te verbeijden273 het jaer van 1587 omme uut de verpondingen deselvens jaers te mogen genieten 't verschiet274 van de rogge met de interesten van dien. 6. Het 6e, belangende 't versoeck van Haerlem van 't linnen laecken, etcetera, alzo 't zelve in treijn es, dat men 't zelve sal onderhouden. 7. Het 7e, belangende 't opbrengen van de ruijterie van de Coorforst 275 van Collen , etcetera, is geresolveert, dat men hem dieshalven sullen submitteren ter decisie van Zijne Excellentie van Nassouw, volgende 't narree van 't voorschreven articule. 8. Het 8e, belangende 't versoeck van die van Brabant, is affgeslagen. 9. Het 9e, op de remonstrantie van de Noorderquarthiere ende van Ambsterdam, is gearresteert hierinne te volghen de opinijen van de Staten van Hollant. 10 Het 10e wert goet gevonden te consenteren 't placaet van de confiscatien van deghenen die haer bij den vijant onthouden. 11 Het 11e, het arrestement van de instructie voor den collegien, is goet gevonden, dat men de hant daer aen sal houden dat 't zelve werde geeffectueert.
272 273 274 275
aangewend; gebruikt af te wachten belastingvoorschot keurvorst van Keulen
141
12 Het 12e, van de lasten op 't lant staende, daerinne volgen die beste opinijen. 13 Het 13e, belangende 't verhooch van Sijne Excellentie ende Raet van Staten opten 23 aprilis aen de Generale Staten overgelevert, is gearresteert dat men volgende de voorgaende resolutien van de 3 martij ende den 7 aprilis daer inne sal consenteren ende belangende de vorder reste te conformeren met d'andere steden. r
[fol.92 ]
14 Het 14e, die propositie van Zijne Excellentie van Nassouw te hooren ende te nemen rappoort, ten waere des lants welvaeren 't zelve anders verheijsscht. 15 Het 15e, belangende die propositie van die van Ambsterdam,ad idem. 16 Het 16e wert geaccordeert. 17 Het 17e, omme te coopen 10 wagens, 3 paerden metten aencleven vandien, is goet gevonden met d'andere steden te conformeren. Actum den 11 meije 1586. K13 Resolutien genomen den XXen junij 1586. Op de missive bij den procuruer Corssbergen van den XIen junij lestleden aen mijn Heeren borgermeesteren geschreven waarbij hij verhaelt, dat tussen die steden ende die van Uutwaterende Sluijsen bij den Hove van Hollant verclaert es, dat het Hoff de zaecke niet en bevindt in state omme eijntelijck te mogen termijnen, mer dat parthijen tegens den 26en junij toecomende zullen compareren voor commissaris, etcetera, is geresolveert, dat ter oorsaecke van dien twie uut den borgermeesteren ten voorschreven daege aldaer sullen reijssen, midts tot haer nemende twie uut den vroedtschappe ende den pensionaris ende twie uut die borgerie omme te aenhooren alsulcken propositien die bij commissarijssen zal werden geproponeert. Ende dezelve lijdelick vallende sonder quetse van de previlegien deser stede, dat die voorschreven gecommitteerden in de zelve zo haer goetdunct sullen moghen accorderen ofte nemen rappoort zo zij ten meesten nut ende welvaert van de stede ende de geheele borgerie bevinden zullen te behooren. Is geresolveert, dat men zullen procederen tot affneminge van de vuijlte van des stadtsberch omme daer door een gemene wech te mogen maecken tot op die Bult over die Muersloodt, midts dat men die
142
gebuuren eerst ende voor all sullen doen insinueren276 omme gewillichlijk affstant te doen van haer erven, op dat die stede in geen vordere oncosten ende coomt te vervallen. Poncten van beschrijvinge, die dienen zullen in Den Haege tegens den 23en junij.
276
te verstaan te geven
143
1. Is ten selven dage geresolveert op het eerste ponct van de beschrijvinge beroerende die geconcipieerde ordonnantie van 't vergaderen van de Staten, etcetera, dat men in die voorschreven ordonnantie sullen consenteren ende die hant daer aen houden, dat de zelve werde geeffectueert, midts dat den ghenen die geauthorijseert werden te reijssen oock gelast zijn de zelve te teijckenen ofte met stadtszegels nae gelegentheijt van de zaecke 277 te bevestijgen. Dit bij den gecommitteerden in state te stellen , ten zij enijge van de anderen steden in den Noorderquarthiere daer inne zouden consenteren, den welcken zijlieden daer inne als dan souden mogen volgen. 2. Beroerende 2e ponct beroerende die erectie van beijde collegien, zo van 't Zuijder als 't Noorderquarthiere, etcetera, is gearresteert, dat men hier dieshalven zullen conformeren met d'andere steden van de Noorderquarthiere als wesende nagebuur steden ende naest aen malcanderen verbonden. 3. Nopende die cortingen van de renten staende tot laste van de steden, etcetera, is goet gevonden, dat men zal volgen onse voorgaende resolutie, te weten volgen te laten die cortinge van de rente op die steden staende dan zo verre de meeste steden van Hollant accorderen in de de cortinge van de rente, dat als dan behoorden overstemminge (te) lijden de resterende steden ofte haer saecken te submitteren. v [fol.92 ]
4. Op 't artijckel van de verschrijvinge beroerende de navigatie met den aencleven vandien, etcetera, is goet gevonden ende gearresteert, dat men ons in desen zullen reguleren met die van Ambsterdam ende den Noorderquarthiere volgende die voorgaende remonstrantie eertijts aen Zijne Excellentie is overgegeven, etcetera. 5. Het 5e artijckel van de versochte 200 pioniers bij Zijne Excellentie is geresolveert dat men dieshalven hem zullen conformeren met die meeste ende bquaembste stemmen van de andere steden. 6. Het 6e artijckel, ad idem. 7. Het 7 artijckel, etcetera, is geresolveert dat de gecommitteerden zullen hebben volcomen last omme te hooren die opinije van d'andere steden van Hollant ende haer alsdan met die beste opinijen ten meesten dienste van de lande te mogen conformeren.
277
af te handelen
144
Actum in collegie van die vroedtschappe deser stede ende gearresteert opten 20 junij 1586. K14 Ende es ten zelven dage mede geresolveert om voor resolutie tot Hoorn inne te brengen belangende die handelinge van de munte voor die van Westvrieslant ende den Noorderquarthiere, etcetera, dat men die zelve nevens d'andere steden van desen quarthiere met alle behoorlijke midddelen sullen hanthaeven ende doen effectueren zoe vele mogelick es. 278
Belangende die ontlastingen van de convoijen als wesende 2e ponct van dezelve beschrijvinge, etcetera, is geresolveert nademael die convoijen gestelt zijn in handen van Zijne Excellentie met die lasten daerop staende, dat daeromme Zijne Excellentie behoorde daeraff verwittijget te werden, die welcke daervoren behoorde te responderen. Actum opten 20en junij 1586. K15 Resolutie genomen opten verschrijvinge die dienen zal opten 8en augusti 1586 binnen Hoorn. 1. Belangende het promptelijk opbrengen van de 19.000 ponden, als wesende die quote van desen quarthiere in die 10.000 gulden bij de van Hollant extraordinarie op te brengen tot erectie van een veltleger ende dat op interest van 12 ten hondert ende een ten hondert voor maekelardie, waervan 't rembourssement met het verloop van de interesse van dien gedaen sal werden uut de verpondinge van de jaere 1587, is geresolveert dat men hiervan sullen communiceren met den gedeputeerden van d'andere steden off men die voorschreven quote niet souden connen vinden uut den comptore van de Noorderquarthiere off anders. Ende zoverre aldaer gene middel es ende repartitie valt over den steden, dat men daer inne zullen mogen consenteren ende onse penningen op te brengen bij de beste middel zoe vele doenlijk wesen zall. [fol.93r]
2. Beroerende die saecke van de munte, etcetera, is geresolveert, dat men daerinne sal volgen voorgaende resolutie dies halven genomen, ten waere 't zelve waer strijdende tegens die wille van Zijne Excellentie, etcetera. 3. Vorder belangende die saecke van de admijralite, etcetera, te vernemen wat van die saecke es ende zo 't zelve alzoe bevonden wert, dat men 't zelve met aller beleeftheijt sullen affslaen als strijdende tegen de previlegien van de lande. 278
recht op in- en uitgaande goederen
145
4. Op 't versoeck van Albert Cornelisz. Coomans is geresolveert, dat men met hem sullen accorderen ende betaelen uut enijge oude restanten. 5. Op 't versoeck van de monicken van de Abdije van Egmont, dat men hierinne sullen conformeren met de opinien van de andere steden ende haer betaelen so verre 't zelve bij d'anderen goet gevonden wert. 6. Op 't versoeck van Heijn de Beff, etcetera, wert gerefereert tot die voorgaende resolutie, die welcke den suppliant es renvoijerende aen de Staten van Hollant als den genen die de zaecke aengaet. 7. Om ijemant te committeren tot liquidatie van de penningen van de rogge ende tot die ruijterie van de Cuerforst van Collen is daertoe gecommitteert Claes Dirckssoon Huijch, pensionaris deser stede. 279 8. Belangende 't pulver ende loonten aen die soldaten te bestellen, etcetera, is goet gevonden hem te conformeren met die opinien van de andere steden.
9. Is geresolveert dat twie borgermeesteren den pensionaris ende 2 uut den vroedtscappe haer sullen laten vinden in Den Haege ten tijde als die saecke dienen zal tegens onse vreedmaeckers, op dat 280 stadts gerechticheijt zo vele mogelijk es gedefendeert werde als oock die zaecke van de Haeven. 10. Op 't requeste van Alijt Claesdochter, is geresolveert ende 't zelve uutgestelt tot die naeste vergaderinge ende bijeencoombste van de vroedtschappe, op dat zij middeler tijt zal mogen beleggen alzulcke munimenten ende verificatien281 als tot haeren saecke dienen zouden mogen omme, 't zelve gesien, daerinne bij de vroetscappe gedaen te werden, zo men nae rechten bevinden zullen te behooren. Actum den 7en augusti 1586. K16 Resolutie genomen opten verschrijvinge die dienen zal in Den Haege opten 25 augusti 1586.
279 280 281
buskruit en lonten verdedigd bewijsstukken
146
1. Belangende het eerste ponct van 't vergaderen van Staten, etcetera, is geresolveert, zo verre die van de Noorderquarthiere daerinne consent dragen dat men alsdan daerinne mede zullen mogen consenteren. Ende zo bij haerluiden gemoveert wert swaricheijt, sal men daerop mogen nemen rappoort. Belangende die IIe swaricheijt in 't zelve ponct is goet gevonden, dat men daerinne volge den ouden resolutie, te weten dat men niemant uut desen quarthiere senden sal in den Collegie van Hollant, noch oock niemant van de haeren in desen Collegie aen te nemen die gesonden souden mogen werden. v
[fol.93 ]
2. Het IIe ponct is goet gevonden 't zelve aff te slaen ende een ander middel te helpen raemen, dan zo verre d'andere steden in 't geproponeerde consent draegen, mocht men als dan daerinne volgen d'opinijen van d'andere steden. 3. Op die swaricheeden van Zijne Excellentie geproponeert, is geresolveert, dat men 't zelve sullen accorderen, midts dat men sullen volgen die repartitie bij Zijne Excellentie hoochlicken memorien in den jaere 1580 gemaect. 4. Het 4e ponct wert geconsenteert. 5. Op 't versoeck van Texel ende Schaegen, etcetera, is geresolveert, dat men hen zullen mogen conformeren met die opinien van de d'andere steden. 6. Beroerende die navigatie op Vranckrijck, etcetera, is goet gevonden 't geproponeerde in de missive vervaet te consenteren ende die hant daeraen te houden, dat hetzelve werde geeffectueert. 7. Nopende die kerckelicken ordonnantie is geresolveert daerinne te consenteren, mer aen te houden dat de lijckpredickinge in de steden van Hollant werde innegestelt ende onderhouden. 8. Op 't 8e ponct is geresolveert, dat men 't verhoochsel van een derdepaert van de verpondinge over de steden tot fortificatie van de frontiersteden sullen consenteren zo verre d'andere steden daerinne consent draegen. 9. Belangende 't IXe ponct van 't reces van de Generale Staten is geresolveert, dat de gecommitteerden ter dachvaert reijsende, sullen hebben volcomen last op alle de poncten te helpen resolveren zo zijlieden ten meesten dienste van de lande bevinden zullen te behooren.
147
10 Op 't versien van 3 personen in de plaetze van de Raetsheer, Camerlijn ende den procuruer Wilhem Martszoon Calff, sal gelet werden op die gequalificeerste personen die bij d'andere steden zullen werden geproponeert ende alsdan te nomineren den genen bij den welcken men verhoopt 't lant best sal wesen gedient. 11 Op 't laeste artijckel wert consent gedragen ende daerinne te volgen 't oude gebruijck ende op alle voorvallende saecken werden die gedeputeerden gelast te mogen helpen resolveren 't gene zij bevinden ten meesten dienste van de landen te behooren. Actum opten 22 augusti 1586. Ende zijn hiertoe gecommitteert Lambert Janssoon, Jacob Janszoon Breed, borgermeesteren, en Claes Dirckssoon Huijch, pensionaris, te saemen ende elcx besonder, ende ter ordonnantie van de vroetschappe. Geteijckent bij mij, J.J. Breed,1586. r
[fol.94 ]
K17 Resolutie genomen bij den vroetschappen deser stede op zeeckere geconcipieerden acten bij den Staten van Hollant geconcipieert opten Ien septembris laestleden, onder voorgaende hanttastinge alle den presente vroetschappen affgenomen omme de zelve secreet te houden, gedaen opten IIIIen septembris 1586. De Edelen ende Gedeputeerden van de steden van Hollant, staedtsgewijs vergadert, geledt hebbende op die jegenwoordijgen staet ende gelegentheijt van de landen ende besonder opte onbehoorlicke proceduuren binnen der stede van Uuijtrecht sedert die naetste vier maenden gebruijct zijn ende dagelicx gebruijct werden, ende dat tot verminderringe van de loffelicke reputatie van de Coninklijke Majesteit van Engelandt, Zijne Excellentie ende tot groote ondienste van de Geunieerde Nederlanden, vele andere saecken bij toedoen van enijge vreemdelingen, die in de contribuerende provintien niet en hebben te verliessen, worden beleijt, daertegens bij de beste ende bequaembste middelen ten dienste van Haere voorschreven Majesteit ende Zijne Excellentie ende tot conservatie van de landen van Hollant met goede deliberatie ende volcomen kennisse van zaecken tijtelick dient voorsien, hebben eendrachtelick geresolveert ende besloten, dat alle de Edelen eerstelick sullen werden beschreven jegens den Ven deser maent t'savonts in de herberge. Ende dat die aenwesende gedeputeerde van den steden tesaemen ofte enijge van hemlieden in diligentie hem sullen transporteren aen haeren princepalen ende dezelve met goede discretie ende ten 148
meesten dienste van Haere Majesteit, Zijne Excellentie ende den landen rapporteren 't gene zijlieden verstaen hebben tot Uuijtrecht sedert die naetste vier maenden gepasseert te zijn, midtsgaders van de remonstrantie, Zijne Excellentie van wegen den Staten van Hollant ende Zeelant gedaen, die resolutie daerop genomen ende andere saecken, die zoe in voorgaende, als dese vergaderinge zijn voorgevallen, den staet van de landen betreffende, ten eijnde, op alles gelet zijnde, die steden repectivelicken ten alderminsten twie ofte drie willen deputeren, omme alhier in Den Haege te compareren tegens den Ven deser t'savonts in der herberge, precise als voren volcomelick gelast, omme te advijseren, resolveren ende de resolutie te doen effectueren op alle 't gene in de voorschreven vergaderinge, zo in de voorschreven als andere zaecken tot conservatie van de landen van Hollant notelick ende dienstich bevonden sal werden ende daervan haere gedeputeerden te geven schriftelick procuratie, gepentendeert ende gedepesscheert in behoorlicken forme. Gedaen in Den Haeghe den Ien septembris 1586. Onder stont: Ter ordonnantie van de Staten, bij mij, ende waer ondergeteijckent, C. de Rechtere. K18 Op 't kennen geven van borgermeesteren, door versoecke van Crijn Dircxzoon Molenaer, belangende die sententie van scepenen, waerbij verclaert wert dat Crijn voorschreven tevreden moste wesen met die borchtochte bij Sijmon Molenaer hem te stellen, etcetera, is geresolveert bij de gemene stemmen, dat men den molen alhier zullen doen houden, niettegenstaende voorgaende resolutie, gemerct die brieff, waerbij die stede 't mollenworff eertijts quijtgeschouden heeft aen Meester Geerit, fundator van de molen, es medebrengende, dat die molen niet uut der stede sal mogen vervoert dan bij consent van borgermeesteren indertijt wesende dan enijge van de vroedtschappe waeren van advijs, dat men metten molenaer souden accorderen, nopende sijne gedaene costen in vrientschappe. K19 Die Edelen ende Staten van Hollandt, staedtsgewijs vergadert, wel ende rijpelick gelet hebbende dat in haere vergaderinge volgende de beroepinge van de Staten, ende den eedt ende den plicht, daermede zijluijden het gemene Landt ende den ingesetenen van Hollant verbonden zijn, vele saecken voorgestelt, geadvijsseert ende geresolveert zijn, so op die voorgaende als dese vergaderinge ende voorder gedaen sal moeten worden, den staet van deselve landen ende oock die bevelen ende depesschen, die opten naem van Sijne Excellentie geschieden, aengaende ende dat daerinne bij enen 149
ijgelicken van den Edelen, steden ende andere de vergaderinge frequenterende, vrijmoedich tot dienste van den landen wert gesproocken, geadvijseert ende geresolveert, sulcx als vergaderinge van Staten behoort te geschieden ende dat onbehoorlijck soude wesen dat ijemants propositie, advijs ofte resolutie in alsulcken saecke soude worden geopenbaert. Dat oock tegens de vrijheeden ende welvaert van de landen sal wesen, dat ijemant enijge swaricheijt soude worden aengedaen ter oorsaecke van de propositie, advijs ofte resolutie die hij tot der landen dienste vrijmoedich in de vergaderinge van de Staten openbaert. Hebben eendrachtelick geresolveert ende besloten, dat alle die Edelen ende steden, gedeputeerden van de steden, opten eedt bij henluijden de landen gedaen ende bij behoorlijcke hanttastinge, zullen beloven op peijne van als vijanden van den vaderlande gehouden te worden, dat zijluijden niemants propositie, advijs ofte resolutie in de voorschreven saecken en zullen openbaeren ende dat zijluijden voor het proponeren van de saecken in dese vergaderinge voorgevallen aen haere princepale sullen besorgen zo vele hem mogelick es, dat degene aen den welcken deselve propositie sal worden gedaen gelijcken eedt sullen doen aen enen van de Burgermeesteren aldaer. Ende off het gebueren mochte, des Godt de Heere Almachtich verhoede, dat ijemant van den Edelen ofte steden ofte andere de vergaderinge van den Staten frequenterende ter oorsaecke van de propositie, remonstrantien, advijssen ofte resolutien in de voornoemde zaecken ter vergaderinge van de Staten, zo op verscheijden voorgaende als dese vergaderinge gedaen, gegeven ende genomen, ofte noch naemaels te doen geven ofte nemen, midts 't gunt daer uijtgevolcht es, ofte noch soude mogen volgen bij enijge manieren binnen ofte buijten den lande van Hollant bij wegen van feijten ofte 282 ofte rechten tot enijger tijt worde gemolesteert, geinquieteert beschadicht aen lijff ofte goederen, dat 't zelffde tot gemene laste van den landen van Hollant sal worden gerepareert ende affgeweert ende gehouden in alle schijn off zulcx tegens den Staet ende het welvaeren van het geheele landt ende allen den ingesetenen vandien geschiede. Welcke beloften ter naetster vergaderinge oock sal werden geitereert283 ende bevesticht nae behooren. Gedaen in den Haeghe, den 1en septembris 1586. Onderstont: ter ordonnantie van de Staten, bij mij, ende waeronder geteijckent, C. de Rechtere. K20
282 283
overlast bezorgd en verstoord herhaald
150
[fol.95.r]
Alle welcke poncten in communicatie geleijt wesende es die vroedtschappe eendrachtelick geresolveert haer met het inhouden van dese acten te conformeren ende die hant daeraen houden, dat dieselve werde geeffectueert. Ende zijn daertoe gecommitteert Claes Dirckssoon Huijch, pensionaris ende Frans Dirckssoon Pont, omme uijt den naem ende vanwegen onser voornoemde stede haer te transporteren in den Haege op die verschrijvinge van de Heeren Staten van Hollant, ende aldaer nevens d'andere steden ende gedeputeerden van dien tesamentlick ofte elcx besondere te advijseren, resolveren ende de resolutie te doen effectueren op alle 't gene in de voorschreven vergaderinge tot conservatie van de landen van Hollant notelick ende dienstich bevonden sal werden, ende voornamelick ende insonder op alsulcke poncten als dienen zullen desen 5en septembris naestcomende, midtsgaders op alle andere voorvallen, zaecken ten meesten dienste van den lande zo zijlieden inder conscientie bevinden sullen te behooren. Onder beloften van goet, vast ende van waerden te houden, alle 't gene wes bij haerlieden in 't gene voorschreven es gehandelt sal werden. Onder alle verbanden van rechten daer toe staende en behoorende. Actum onder stadts zegel desen 4en septembris 1586. In kennisse van mij, 1586, J.J. Breed. K21 Resolutien genomen op de poncten van de verschrijvinge, dienende in den Haghe, opten 25 septembris 1586. 1. Op d'eerste ponct, beroerende gelast te comen op die poncten van de beschrijvinge van de 26en augusti lestleden ende alle voorvallende saecken metten aencleven van dien, etcetera. Is geresolveert dat den gecommitteerden ter dachvaert reijsende, dies halven sal werden gegeven volcomen last, omme hem met de beste ende alderquaembste stemmen van de andere steden van Hollant te conformeren, behalven dat op de poncten van de verschrijvinge sal gevolcht werden die resolutie van de vroedtschappe onlange genomen. 2. Op 't 2e ponct van Steffen Paret, etcetera, is goet gevonden, daer inne te volgen de opinien van de andere steden van Hollant, ende die saecke te hanthaven tot meesten dienste van den lande. 3. Op 't 3e ponct, belangende om aen haere Majesteit te versoecken 284 meerder succours , etcetera, is goet gevonden hem hier inne 284
hulp; steun
151
mede te conformeren met de opinien van d'andere steden van Hollant. 4. Op 't 4e ponct, omme te mogen hebben 't consent van de 200.000 gulden ter maent, ende 't zelve te vermeerderen met 50.000 gulden te maent, ofte een ander extraordonaris middel van contributie, etcetera, is geresolveert daer inne consent te draegen zo verre d'andere steden 't zelve souden consenteren ende aldaer een middel helpen raeden, waeruut men 't selve souden mogen vervallen. 5. Op 't 5e ponct, beroerende dat enijge van de Raet van Staten versoecken ontslagen te wesen, etcetera, is geresolveert hier inne te conformeren met d'andere steden van Hollant. v [fol.95 ]
6. Op 't 6e ponct belangende de remonstrantie285 aan Zijne Excellentie te exhiberen286, is geresolveert zo verre d'andere steden van Hollant daer inne accorderen, dat men alsdan daer inne mede zullen mogen consent draegen. Op welcke dachvaert gecommitteert es Claes Dirckszoon Huijch omme dese resolutien in die vergaderinge van de Staten van Hollant in Den Hage in te brengen ende hen te conformeren met die bequaembste stemmen van de andere steden op alle voorvallende zaecken, ende es henlieden tot dien eijnde verleent procuratie in debita forma onder 't zegel desen 24en septembris 1586. K22 Opte VIIe november 1586 is Sijmon Gerbrantszoon als gecommitteerde in den Collegie van de Noorderquarthiere voor dit aenstaende halff jaere als tot meije toe 1587 gecontinueert, omme van stadtswegen in den voorschreven Collegie als gedeputeerde te mogen besogneren met die gedeputeerden van d'andere steden van desen Quarthiere. Op 't versoeck van de mollenaers, beroerende die verhooginge van haerluijden salaris, nademael zij verclaeren haeren loon seer sober te wesen, ende dat zijluijden met haere tegenwoordige loon niet mogen toecomen ende haeren huijssgesinnen onderhouden, is geresolveert dat men de mollenaers sullen consenteren voor 't haelen ende maelen ende brenghen van 1 mudde rogs, twie stuijvers, voor 't mudde tarvs 287 seven oortgens, midts dat drie stuijvers, voor 't mudde mouts zijluijden die sacken goetwillich sullen halen ende brengen sonder enich loon daer voren te moeten eijsschen op die verbuerte van dese jegenwoordijge verhooginge. 285 286 287
bezwaarschriften; klachten onthullen; tonen gerst vooral gebruikt om bier te brouwen
152
Actum op ten 6en novembris 1586. 288 ende es den molenaers Dit haelen ende brengen es veracht geconsenteert daervoren te genieten van 't schepel 2 penningen; dan die 't zelffs haelt ende brenget es vrij. Actum op ten 28 novembris 1586.
K23 Resolutien genomen op die poncten van beschrijvinge van Staten van Hollant, die dienen zullen in Den Hage op ten 26en novembris 1586. 1. Nopende 't resolveren van de kerckelijcke ordonnantien, etcetera, souden die van Eedam goet vinden te persisteren bij onse voorgaende resolutie, te weten, omme de zelve te helpen resolveren, zo die haerluijden overgesonden ende besloten es, midts dat die hant daer aen mach werden gehouden dat de lijckpredickinge over die dooden mach werden in trijn gestelt zo verre doende es.
288
vervallen verklaard
153
2. Belangende de commissie van de gecommitteerden die naer Engelant gaen, souden die van Eedam goet vinden, dat de voorschreven gecommitteerdens aldaer gaen zal, werden gegeven volcomen last omme Haere Majesteit te presenteren de 289 deser landen, ofte ten minsten de perpetule suveranite protectie290 behoudens de onderhoudinge des waere Christelijcke religie ende die loffelicke previlegien van de landen, ende dit alles in conformite die presentatie Haere Majesteijt eertijts gedaen. r
[fol.96 ]
3. Nopende 't tractament van Zijne Excellentie tot 100.000 guldens in't jaer. Souden 't zelve Zijne Excellentie accorderen, zo verre d'andere steden 't zelve accorderen, ende dat men tot vervullinge van 't zelve Sijne Excellentie in handen stellen den impost van laecken, opdat dezelve mochte werden in treijn gebracht, ende zoe wat daer aen gebreecht sal getrocken werden uut die lijcenten291. 4. Beroerende de continuatie voor 3, 4 ofte meer jaeren ofte ten waersten everterende die zelve contributie te augmenteren292 met 50.000 gulden ter maent, etcetera. Souden goet vinden voor een jaer consent te draegen in de somme van 200.000 gulden over de contribuerende provintien, latende elcx een jaer zijn eijgen last draegen, ten waere d'andere steden insiende den grooten noot van de landen meerder mochten consenteren. In welcken gevalle men hen daer mede sullen conformeren. 5. Nopende 't ponct aen wien 't beleijt van de oorloge soude staen, etcetera, is geresolveert hier op te hooren de parthijen van de andere steden van Hollant ende als dan te conformeren met die gequalificeerste stemmen van d'andere steden. 6. Belangende 't vertrek van Graeff Maurits van Nassouwe omme Zijne Excellentie te convoijeren naar Engelant, is goet gevonden die hant daer aen te houden, dat Graeff Maurits hier te lande mochte blijven, zo doenen es, ende zo 't zelve aller bequamelick niet mochte verbillen vallen, dat men alsdan 't zelve mede sullen laten volgen.
289 290 291 292
souvereiniteit voortdurende bescherming belasting op in- en uigaande goederen vermeerderen
154
7. Op 't versoeck van Mr. Franchoijs Draeck293, etcetera, vinden niet 294 geraeden ter oorsaecke van equippagie bij den Staten van Hollant enijgen ommeslaegen van contributie omme te slaen, mer souden wel mogen lijden, zo enijge coopluijden off andere personen gewillen, daer toe souden willen verstaen. 8. Op 't versoeck van omme uut die 800.000 gulden gaende op interesten noch 300.000 gulden die verdeijlt zijn over die steden ende dezelve te stellen op renten, midtsgaders die reste te stellen op de verpondinge van de jaeren 1588 ende '89, etcetera, souden die van Eedam goet vinden 't zelve te consenteren, zo verre alle die steden van Hollant daer inne consent draegen. 9. Op die clachten van de kerckendienaeren van desen quarthiere, die welcken claegen op haerluijden onderhout, etcetera, vinden niet geraden, dat de incomen van de kerckelijcke goeden in de steden souden comen in handen van particulier ontfangers, mer dat die administratie van dien zal blijven bij de steden. Ende zo vele belanget het ontfanck van de kerckelijcke goeden in de dorpen, souden goet vinden hier uut te spreecken de gedeputeerden van d'andere steden van desen quarthiere, omme daer van een eenparijgen uut genomen te werden ende als dan te doen, zo men ten meesten dienste van de steden ende desen quarthiere bevinden te behooren. Aldus gearresteert op ten 24en dach novembris 1586. K24
293 294
sir Francis Drake, de beroemde Engelse zeevaarder voorzien van bewapening en uitrusting
155
[fol.96v]
Op 't versoeck van de gebuuren van Jaep Lambertszoon cum socijs295, die versoecken dat die stede soude willen het huijs van Gert Claes Gertszoon, stadtbode, affcoopen tot een nieuwe heerstraet (volgende die beloften eertijts bij borgermeesteren aen haer gedaen, zoe sij seijden) is gearresteert, dat borgermeesteren met den gebuuren zullen handelen tot wat penningen zijluijden verstaen elcx daer toe te contribueren, off dat zijluijden twie ofte drie personen committeren die der gebuuren huijssen tauxeren wat een ijgelick daer toe soude contribueren, 't welcke gedaen zijnde, ende zo 't zelve mochte geschieden sonder groote costen van de stede, dat borgermeesteren alsdan sullen mogen procederen tot copinge van 't huijs ende anders niet, ende dat die stede voor all daer aff niet in groote costen en vervalle. Van gelijcken es gearresteert met het versoeck van Jaep Claes Teencx met zijne gebuuren. Die zaecke van de stadtsberch is gestelt in handen van borgermeesteren, omme die berch aff te breecken ofte op te setten, ende met Mathijs Claeszoon te handelen in verrueijllinge van erven als anders, zo zijluijden ten meesten dienste van de stede bevinden te behooren. Op 't versoeck van de meester timmerluijden, beroerende die vrije 296 excijs van de Lastadije , sijn gecommitteert Gert Pieterszoon, Sijmon Heinszoon ende Jan Janszoon Pater, omme hier mede te handelen met de excijsmeesters. Actum opten 18 decembris 1586.
295 296
en de zijnen laad- en losplaats voor schepen
145
L
v
[fol.98 ]
r
[fol.96 ]
[fol.96v]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1587
L1 Opten 10en januarij 1587 is Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris deser stede, bij borgermeesteren deser stede affgevaerdicht in Den Hage op die beschrijvinge van de Heeren Staten 's Lants van Hollant, dienende den 13en der zelver maent, omme met d'andere steden op die poncten van die beschrijvinge te helpen advijsseren ende resolveren, zo hij in conscientie ende ten meesten dienste van de lande bevinden zal te behooren, waertoe hem gegeven es volcomen last ende authoriteijt in behoorlijcke forme. L2 Opten XIen januarij 1587 is Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris, bij borgermeesteren affgevaerdicht op die verschrijvinge van de XIIen deser januarij, omme met d'andere steden van Hollant op alle poncten van de beschrijvinge voorvallende zaecken, ende insonderlijck op 't leste ponct van de beschrijvinge, begrijpende de quade ordre te stellen in de staet van de lande mettet aencleven van dien, waer toe den zelven es gegeven acte van commissie in debita forma opten XIen januarij 1587. L3 Resolutien genomen op seeckere poncten ende articulen hiernae volgende, opten 14 februarij 1587. 1. Het versoeck van Michiel Martszoon, schoolmeester, bij 't welcken hij versoeckt verbeteringe van 15 gulden in 't jaer boven die 125 gulden van outs hem toegeleijt, is voor dese tijt affgeslagen, mer dat men hem zullen versorgen met een goede woninge in 't clooster, mer zo verre 't zelve coomt op 1 gulden 4 ofte 5 sullen borgermeesteren 't zelve over haer mogen nemen. 2. Op 't versoeck van Jan Focxzoon, omme te moghen opstellen een bijschole in plaetze van saliger Meester Pieter, etcetera, is geresolveert, dat van nu voort gene bijscholen sullen werden toegelaten, dan die gene die jegenwoordich zijn in esse297, die de zelve sullen mogen bedienen haer leven lanck, midts gevende van elcken hooft van haere scholieren, 't zij rijck ofte arm, 4 stuvers tot onderhout 297
bestaan
146
van 't groote school. Ende dat van nu voort alle kinderen van vermogen wesende in de groote schole wesende, sullen betaelen 4 stuijvers in 't vierdel jaers, omme alzoe de stede van de grote costen van de scholen eensdeels daer mede te ontlasten. r
[fol.97 ]
3. Voort es Albert Jacobzoon ende Adrijaen Heertgeszoon geconsenteert, dat zij haeren nieuwen soutkeet298, die zij van meninge zijn te 299 stellen nevens die panne ende die dennen van 't cleijne zout, sullen mogen decken met riet, ende dit alles onvermindert die cuere van decken met harden daecke daer van gepasseert, ende zullen oock genieten (zo zij 't begeren), alsulcke 40 gulden als Claes Pietersvaers in 't setten van sijn soutkeet van de stede genoten heeft, midts dat allen anderen 't zelve in toecomende tijden die een soutkeet buten ofte binnen deser stede setten mede sal volgen, behoudelicx dat die 40 gulden sal werden gerestitueert bij den genen, dien zijn soutkeet zelver weder doet affbreecken ende wechneempt tot verminderinge van de neringe deser stede. 4. Den verwer van Alckmaer is geconsenteert, dat hij (omme zijne neringe bequaemer te mogen doen) sal mogen betimmeren op 300 stadts erve in Jannebueijs steech, buijten sijn waech van zijn huijs vier voeten, 't welcke hij ende zijn erven sullen mogen besitten in eijgendoome, zo lange die neringe van 't verwen in 't zelve huijs blijvet, mer zo die neringe daer uut wert genomen ofte 't huijs 301 mochte werden vercocht ende veralieneert , dat alsdan de eijgenaers van 't selve huijs 't getimmer van de vier voeten erves weder zullen mogen affbreecken ofte betaelen tot seggen van neutrale arbiters. 5. Is geresolveert, dat borgermeesteren Jan Barntges zullen betaelen 't gelt van zijn hout in tijde van de trouble aen de galijen verbesicht302, waervan die stede betaelt es bij 't gemene landt, midts dat borgermeesteren hem zullen voorhouden te doen zijn behoorlicken eedt van getrouwicheijt, ende zo hij in weijgeringe es, sullen daer mede handelen zo hij ten meesten dienste van de lande ende preservatie van 't gemene besten bevinden zullen te behooren. zoutloods bakken waaronder gestookt kon worden om de pekel te doen verdampen en bergvloeren waarop zout kon worden gedroogd 300 houten wand van zijn huis 301 aan zijn bestemming onttrokken 302 de oorlogsschepen tijdens de slag op de Zuiderzee (1574) 298 299
147
6. Op 't request van kerckmeesteren overgegeven, etcetera, is geresolveert, dat men den kerckmeesteren zullen admitteren den wech van justitie, die welcke ijemant sullen mogen committeren om 303 van haeren 't wegen te mogen contenderen in 't petitoir van de legaten in questie ende procederen nae rechten, zo zijluijden ten meesten dienste van de kerckelicke goeden bevinden te behooren. 7. Claes Pieterszoon Brouwer, Claes Dircxzoon Huijch, Cornelis Pieterszoon Loen ende Jan Thaemszoon zijn gecommitteert, omme met Jan Claeszoon Sloot te handelen, belangende 't gene hij 304 jaerlicx sal genieten voor salaris, zo lange 't lant van de Heer bij den stede es blijvende, te weten 4 jaeren lanck, anni 1586 verleden ende noch 3 navolgende jaeren, nae voorgaende submissie tusschen de vroetschappe ende Jan Claessoon ten wederzijden gepasseert. 8. Op 't de remonstrantie van Jaep Claeszoon Pols, keetman305, is geresolveert ende hem voor antwoort gegeven, dat borgermeesteren hem zullen beloven te bevrijen tegens 't gemene lant, van 't gelt welcken hij overlevert in handen van borgermeesteren, ende oock die hant houden om hem te bevrijen van alle borchtochten bij hem gedaen, zo vele mogelick zijn zal, zo d'andere keetluijden van desen quarthiere bij haere magijstraten van gelijcken borchtochten mochten werden bevrijt. Actum den 14en februarij 1587. [fol. 97v]
L4 Borgermeesteren deser stede zijn op 't believen van de vroedtschappe met Mathijs Claeszoon geaccordeert, door tusschen spreecken van Cornelis Pieterszoon Laen ende Jan CLaeszoon van Lichten, onder conditie hier nae verclaert. Te weten, dat borgermeesteren tegens de aenstaende tijt den stadtsberch sullen affbreecken ende sal Mathijs behouden het erve achter zijn huijssen tot op 5 voeten aen de Noom Jans berch toe, midts dat Mathijs ende d'eijgenaers van de huijsen altoos daer over sullen behouden eenen vrijen overganck, ende sal Mathijs voorschreven noch boven desen behouden benoorden den waech van zijn huijs een erffgen van 5 voeten, streckende van straet aff west op tot op 5 voeten van Noom Jans erve toe, midts latende de stede alle die vordere reste van 't erve benoorden die voorschreven 5 voeten gelegen volgen ende daer toe noch uutkeerende die somme van 45 gulden eens, 't welcken 303 304 305
tevreden stellen in de eis Heerenbroeklanden, gelegen tussen Edam en Volendam zouzieder
148
bij die vroedtschappe geaccepteert ende aengenomen es desen 14en februarij 1587. Actum den 24en februarij 1585. L5 Resolutien genomen op de poncten van beschrijvinge, die dienen zal in den vergaderinge van de Staten in Den Haege op ten 24en februarij 1587. 1. In den eersten, omme te resolveren op die executie van de resolutien in de laetste vergaderinge genomen, nopende die beschermenisse van de platte landen, etcetera, is geresolveert, dat C men zullen procederen in 't aennemen van XVI mannen tot defentie van platte landen, volgende voorgaende resolutien dies halven genomen. 2. Belangende het IIe ponct, omme bij repartitie306 omme te slaen hondert duijsent gulden tot betalinge van ruijteren ende knechten liggende ten platten landen, etcetera, is geresolveert, dat men die zelve bij repartitie over die steden bij coope van renten sullen ommeslaen, off andere bequaeme middelen die men aldaer staedtsgewijs sullen accorderen connen, opdat alzo de platte landen van alle vordere foulen mochten werden ontledicht. 3. Op 't 3e ponct, beroerende 't versoeck van de Koninklijcke Majesteijt van Engelant, om te hebben thien duijsent lasten rogs, etcetera, is geresolveert, dat men hierop zullen aensien 't ondersoeck, dat tot Ambsterdam ende Rotterdam desen aengaende sal wesen gedaen, omme 't zelve gesien met gemenen advijs van d'andere steden van Hollandt daer inne te doen, so men ten meesten dienste van de lande bevinden zullen te behooren. Verstaen oock mede, dat het zelve verbot van de uutvoer van de greijnen307 jegenwoordich in de landen wesende zijn voortganck sal hebben ter tijt toe bij die Staten van Hollandt, anders sal werden hier inne gedisponeert. 4. Op 't 4e ponct, omme te effectueren de resolutie genomen op die 308 laetste vergaderinge zoe tot redres van de oorloge te water ende omme ter zee met goede ordre meester te mogen blijven, etcetera, is geresolveert, dat neffens Zijne Excellentie Graeff van Nassou, volgende voorgaende resolutie, het collegie ter zaecken van de
306 307 308
verdeling naar verhouding granen verbetering
149
admijraliteijt gestelt zal werden in 5 ofte 6 personen, die welcke tot vervallen van de lasten waer mede de convoijen. r
[fol.98 ]
5. Voorgaende sijn gelast als oock tot die jegenwoordijge lasten van de equippagie ter zee sullen mogen laten uutgaen al zo vele goeden zoe eetwaeren als anders op den vijant op lijcent, als die zelve tot vervallinge van de voorschreven lasten van de oorloge noodich bevinden sullen, zoe were die voorschreven lasten uut die convoijen niet en mogen vallen, ende voort het ordonaris collegie vorderen ten meesten dienste van de lande. 6. Belangende omme te versien op die administratie van confiscatie, etcetera, is geresolveert, dat men die placaten sullen doorsien ende de hant daer aen houden, dat 't zelve eerstdaechs mocht werden geeffectueert. 7. Op 't consent van de twie deelen van de derde paert van de verpondingen, tot vervallen van de fortificatie van de steden, etcetera, sijn die van Eedam tevreden hier inne te consenteren, midtsgaders dubbelt hoorngelt, zoe verre haer mach volgen alsulcke 1500 gulden, als haer bij voorgaende resolutien toegeleijt es tot fortificatie haerder stede. 309 8. Beroerende die moderatie van 't sout sieden dat van de denne gaet, etcetera, soe vele 't eerste lidt van 't zelve ponct belanget, vinden die van Eedam raetsaem, den impost van 't zout bij den panneman 50 gulden te betaelen van 't zout als 't van de denne gaet te modereren, so men tot conservatie van de soutneringe bevinden te behooren.
9. Ende belangende twiede lidt van 't zelve ponct, dat men daer inne sullen consent draegen, so verre d'andere steden daer inne consent draegen sijn. 10 Beroerende het 10e ponct, off men niet souden verhoogen mogen die contributie van de verpondingen ende opstellen van nieuwe middelen te practijseren, etcetera, die van Eedam vinden niet geraeden tot verhooginge van enijge loopende middelen, ende belangende 't opstellen van enijge nieuwe middelen vinden goet, dat onse gedeputeerde gegeven werde lasten die selve te hooren ende nemen rappoort; vinden oock niet geraeden enijge impositie te stellen op 't hooftgelt van vermogende personen, mer dat men in plaetze van dien zo vele meer goeden mogen laten gaen op lijcent, waer mede men een leger te velde mogen brengen.
309
matiging van de belasting op zout
150
11 Is oock geresolveert, dat onse gedeputeerden ter dachvaert gaende zal gegeven werden volcomen last, omme op alle voorvallende zaecken te mogen resolveren sonder te nemen rappoort, zo die zelve in der conscientie ende ten meesten dienste van de landen bevinden zal te behooren. 12 Is geresolveert, dat borgermeesteren Claes Lijndreijers huijs weder sullen opleggen ende vercoopen, onder beloften dat het zelve sal blijven een hoechuijs sonder dat 't zelve zal werden versparret310 in enijgerwijs. 13 Is mede geresolveert, dat men de Cloosterkercke ende des stadts berch affbreeckende, het hout bequaem wesende tot enijge timmeragie sullen emploijeren, tot opmaeckinge van drie woningen ende huijsen responderende op die Hoochstraet311, omme de zelve bij die stede te mogen vercocht ofte verhuurt te werden nae gelegentheijt des tijts. Actum op ten 24en februarij 1587. v
[fol.98 ]
L6 Achtervolgende de resolutie van de 14en februarij 1587 bij die vroetschappe deser stede genomen, soe hebben Cornelis Pieterszoon Loen, Claes Pieterszoon Man, Jan Thaemszoon ende Claes Dirckszoon Huijch op den 24en der voorschreven maent in communicatie geweest, nopende het different tusschen de stede ende Jan Claeszoon Sloot geresen, belangende zijn salaris van de 312 administratie van dijckagie van 's Heeren Broicklanden , ende entelijk ten selven dagen die magistraten gerapporteert, dat zij bij forme van advijs goet vinden souden, dat bij haer Edele soude werden versien opte betalinge van de voorschreven Jan Claeszoon voor dit loopende jaer met een somme van 60, 70 ofte 80 gulden, ende dat op die resterende jaeren naderhant souden mogen werden gedisponeert, welck rapport borgermeesteren verstaende ende geen contentement dies aengaende genomen hebben, hebben daeromme borgermeesteren op huijden andermael versocht ende instantelijck aengehouden, ten eijnde bij de voorschreven gecommitteerden souden werden gedaen uutspraecke voor een jaer ende volgende drie jaeren, conformelijck de resolutie van de vroetschappe. versperd; In deze tijd werd de Hoogstraat aangelegd, waarbij enkele huizen gebouwd werden met het hout van de afgebroken kloosterkerk 312 Deze landerijen lagen tussen Edam en Volendam en waren in het bezit van de Grafelijkheid. 310 311
151
Op welck versoeck die gedeputeerden voorschreven nae onderlinge communicatie verclaert hebben, dat zij wel verhoopt hadden, dat haer Edele met die voorschreven uutspraecke bij maniere van advijs op daechs te voren geschiet, souden hebben genomen contentement, alzo zij die zelve oorbaerlicxste ende tot die meeste proffijte zo van d'een als d'ander achten te strecken. Verclaerden nochtans op 't eernstich aenhouden van haere Edelen, geaccordeert te wesen in de selve uutspraecke van 4 jaeren in manieren hier navolgende, als dat die voorschreven Jan Claeszoon voor 't loopende jaer van 1586 van de dienste ende administratie van de voorschreven dijckagie ende bewint van de Broecklanden, sal genieten de somme van ses ende 't zestich gulden, gelijck oock alle jaers tot drie jaeren achter een daeraen volgende boven zijne verschoten penningen van dijckagie voorschreven. Aldus uutgesproocken ende geprononcheert bij arbiters voorschreven op ten 25en februarij 1587. r
[fol.99 ]
L7 Resolutien genomen op die poncten van beschrijvinge, die dienen zullen opten 8en dach van aprille 1587 in Den Haege in vergaderinge van de Staten aldaer. 1. Op die versochte 20.000 gulden over die stede van Hollant bij repartitie om te slaen tot oplichtinge van 2.000 Duijtsse ruijteren, 3.000 Duijtse voetknechten ende 1.000 pioniers, omme tijtelijcks tegens 't gewelt van de vijant een veltleger te velde te mogen brengen tot bevrijdinge van de geunijeerde landen, is consent gedraegen dat men die voorschreven 20.000 gulden sullen vinden bij repartitie over den steden, omme geremboursseert te werden bij coopinge van de renten, midts dat de steden terstont nae het opbrengen van dese penningen sullen ontfangen brieven van verbant van 't gemene landt, volgende voorgaende resolutie, als oock van de voorgaende opgebrachte penningen, ende zo verre die steden van Hollant in dit consent niet volcomelijck en souden overeen connen draegen, sijn tevreden 't zelve te submitteren aen Zijne Excellentie van Nassouwe ende anderen daertoe te eligeren, omme daer mede te vervallen die quote van 100.000 die van Hollant in die versochte 210.000 ponden, tot erectie van 't voorschreven veltleger ende de reste te mogen emploijeren tot extraordonarie lasten van den lande. 2. Nopende het IIen ponct omme te hooren het rappoort van de 313 Heere President van der Mijle , den raetsheer Bruijnick ende den borgermeester van Hoorn, omme alsdan met d'andere steden van 313
de president van het Hof van Holland Adriaan van der Mijle en Albrecht Bruijnincks van Enkhuizen
152
Hollandt te resolveren ten meesten dienste van de lande, is den gecommitteerden ter dachvaert reijsende gegeven volcomen last. 3. Die gecommitteerden ter dachvaert reijsende wert geauthorijseert, omme die geconcipieerde antwoort tegens die remonstrantie van 314 de Heere Thomas Wilkes te helpen resumeren ende eijntelijck arresteren. 4. Nopende 't exemplaer van de antwoorde op ten brieff bij die van Uuijtrecht uutgegeven, is geresolveert met die andere steden van Hollant te resumeren ende te communiceren off goet es dezelve exemplaer overgesonden te werden dan niet. 5. Belangende 5e ponct, aengaende het aennemen van een advocaet tot beter beleijt van de saecken van de landen van Hollant, ende tot ordonaris assistentie van de gecommitteerde Raeden van Staten, is geresolveert dat den committeerden zullen geleijt wesen dies halven haer te conformeren met die meeste stemmen van d'andere steden van Hollant.
314
Thomas Wilkes, gezant van Koningin Elisabeth en Engels lid van de Raad van State
153
6. Nopende die versochte 1.000 lasten rogs op Engelant is geresolveert, dat men in aensieninge van de groote dierte van de 315 rogge in desen landen, ende dat apparentelijck de voorschreven uutvoer toegelaten zijnde een groote rijsinge316 soude staen te verwachten, 't selve versoeck voor dese tijt aff te slaen. 7. Aengaende den uutvoeren van 't grooff zout, etcetera, is goet gevonden hiervan te hooren d'opinijen van de voorstemmende steden ende hen alsdan met die apparentste te mogen conformeren. 8. Die gedeputeerden ter dachvaert gaende, is gegeven volcomen last, zo verre die saecke ende conditie van de landen niet lijden mogen rappoort. Actum bij borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede, ende aldus gearresteert ende besloten bij mijn Heeren voorschreven desen XIen aprilis 1587. v
[fol.99 ]
L8 Ten zelven dage es mede geresolveert: 1. Dat alle bierdragers, coornmeters, soutmeters, torffvulsters ende diergelijke personen, die enijge offitien van de stede zijn bedienende, alle jaeren eens gehouden sullen wesen te presenteren ende doen haeren behoorlicken eedt in handen van borgermeesteren deser stede, ende dat op seeckere geprefigeerden317 dage bij schepenen daer toe stellen, behalven den ghenen met den welcken borgermeesteren particulierlijk hebben gecontracteert, tegens welcken dage alle die offitienten werden gehouden van haere offitie gedeporteert. Hierinne werden mede gereeckent alle portiers, toornblaessers, clockestellers ende alle andere diergelijken.
315 316 317
waarschijnlijk prijsstijging van de toch al zo dure rogge vooraf vastgestelde dagen
154
2. Op 't versoeck van die ingelanden ofte gehoeffslaechden van die 318 Oude Hooff tot Warder is geconsenteert, dat men den voorschreven gehoeffslaechden319 sullen gunnen een inlage, midts dat het gemene lant deijmpt deijmpts gelijck tot die voorschreven inlage so vele sullen contribueren, als 't gemene landt in de Oosterweers inlage320 eertijts heeft gecontribueert gehadt en niet meer, onder expresse conditie, dat de vreedmaeckers vooral sullen consenteeren in die Oosterweren geleijt te werden een nieuwe sluijse, als van ouden tijden eenen geleijt ende geweest es, volgende die gerechticheijt van de zelve Oosterweren. 3. Jan Focxzoon es toegelaten voor dese tijt te mogen opstellen een particulier bijschoole in plaetze van saliger Meester Pieter, midts opbrengende voor elcke hooft zijne scholieren alsulcke penningen, als bij voorgaende resolutie van de 14 februarij lestleden es geordonneert. L9 Resolutien genomen bij borgermeesteren ende vroedtschappen deser stede op die poncten van beschrijvinge, die dienen zullen in Den Haege opten 28 deser loopender maent van aprille 1587. 1. Eerst voor all es bij die meeste stemmen goet gevonden ende gecommitteert, omme in plaetze van Sijmon Gerbrantszoon, die tot schepen es geeligeert, voor dit aenstaende halff jaere te besongneren in den Collegie van de Noorderquarthiere nevens die gedeputeerden van d'andere steden van de zelven quarthiere Lambert Janszoon Rengerts, is geresolveert, dat die steden uut stadtsbuijdel als nu voor dese tijt den verbrande luijden op 't 321 sullen toeleggen ende betaelen, den ghenen die Westeijnde 322 die halve nieus weder zullen timmeren met houte weegen pannendaecken van haere getimmerden huijsingen ende wo318
319
320 321 322
Tussen Edam en Warder heeft waarschijnlijk eertijds een versterkt huis, een kasteel, gestaan. Het land werd daar genoemd 'De Oude Hooff'. eigenaren van een stuk land gelegen aan de dijk die verplicht zijn mee te betalen aan het onderhoud van de dijk inlaagdijk ten noorden van Edam In 1587 zijn er enkele huizen ten westen van de Dam verbrand. Degenen die hun huizen opbouwen met houten wanden krijgen de dakpannen voor de helft gesubsidieerd, degenen die hun huizen met stenen muren bouwen krijgen de dakpannen volledig gesubsidieerd.
155
ninghen, ende dien ghenen die stenen weegen timmeren sal die stede betaelen het geheele dack, ende dat voor dese tijt sonder 't zelve in consequentie getrocken te werden. 323 Omme te versien, dat het landt Papenweren , het welcke eertijts geweest es onder die stede, midts uutkeerende alle jaere aen handen van de kerckmeesteren der zelver die somme van veertich guldens eens, niet en come in handen van de enen vreembden ontfanger tot grooten nadeele van de stede ende kercken vandien, is geresolveert, dat borgermeesteren met den kerckmeesteren zullen handelen, omme te comen in den gebruijcke van 't verscreven lant van wegen die stede, midts dat die stede alle jaere gehouden zal zijn uut te keeren in handen van de kerckmeesteren, indertijt wesende die somme van veertich guldens, achtervolgende zeeckere contracte bij borgermeesteren eertijts met den pastoor gemaect in 't aennemen van 't voorschreven lant aen de stede, midts dat borgermeesteren indertijt, dat op 't onderhout ende alimentatie van de kerckendienaeren (zo verre t'enijgen tijden gebreck mochte vallen) die hant sullen houden omme te werden versien nae behooren. Alles achtervolgende seeckere acte bij borgermeesteren aen den kerckmeesteren verleden. Welcke 324 hiernae geinsereert staet.
r
[fol.100 ]
Op 't schrijven van de Generale Staten, midtsgaeders den Staten van Hollant, in die versochte thien hondert duijsent ponden, boven 't ordonaris succours van Haere Majesteit ende extraordonarie te vinden over die contribuerende provintien, tot erectie van een veltleger tot resistentie van de vijant ende defentie van den landen, nademael uut het schrijven van de Heere Ambassaduer Millord Bouchorst ende zijne onderhandelinge met den Generale Staten gedaen, wert verstaen dat Hare Majesteit boven haer ordonnaris succours noch soude wesen te bewegen tot verhooginge van 500.000 ponden bij forme van leninge, ende insiende den hoogen noodt van de landen, souden goet vinden (hoe wel 't zelve beswaerlick sal vallen) te consenteren in die versochte penningen, volgende de propostie bij den Heeren Staten overgesonden, omme alzo tijtelick eenen veltleger tot defentie van de landen te velde te mogen brengen. Ende belangende 't vorder versoeck, omme dese quote in de eerste geconsenteerde 200.000 ponden met haer te brengen in Den Haege, is goet gevonden, dat onse gedeputeerden ter
323
324
Van de opbrengst van dit land kreeg de pastoor van Edam vóór 1572 ieder jaar f 40.-. ingevoegd
156
dachvaert reijsende, vrijlick sullen mogen verclaeren, dat onse quote gereet es liggende. Dan omme den penningen te vinden wert verstaen, dat borgermeesteren met Jacob Claeszoon Pols, keetman, sullen mogen handelen, nopende 't ontfanck van de 50 gulden van 't zout bij hem onder den borgerie genoten, midtsgaders met Claes Tijszoon, eertijts collectuer van de bieren, ter cause van zijn opgebuerde penningen van de 2 stuvers op elcke tonne biers bij den brouwer betaelt. Ende dat men 't cort sullen mogen vinden bij vercopinge van renten op de stede, ende dieshalven met Frans Dircxzoon Pont handelen, nopende zeeckere coope van lijffrenten op die jonge kinderen van Sijmon Heijnszoon Hoots ende anderen die 't zelve souden versoecken. Ende zo die penningen alzo niet mochte werden gevonden, sullen borgermeesteren indertijt 't vorder cort mogen vinden bij repartitie over de vermogenste personen ende borgeren deser stede, midts dat het rembourssement van dien zal vallen uut het verhoochsel van een derde paert van de verpondinge van desen jegenwoordijgen jaere 1587. 2. Nopende 't IIe ponct, omme te treden met den Heere Ambassaduer Millord Bouchorst in conferentie, ende particuleriseren van enijge poncten van de tractate met Haere Majesteit gedaen, is goet gevonden, dat den gedeputeerden ter dachvaert reijsende hem in desen sal mogen conformeren met die beste stemmen van de andere steden van Hollant. 3. Belangende 't IIIe ponct, beroerende omme te stellen een impost op die eerste incomen van de wollen laeckenen als andersins, boven den verpachten impost van dien, is goet gevonden daerinne te consenteren ende vorder te conformeren. Ende belangende de consumptie van 't zout, als oock van de 50 gulden, is geresolveert, dat men de hant daer aen zullen houden, dat 't zelve gelijckelick in treijn gaet, 't zij bij moderatie off andersins, zo men ten meesten dienste van de landen zullen bevinden te behooren. v [fol.100 ]
4. Op 't 4e ponct, off men den Raet van Staten sullen continueren off anderen in haere plaetzen committeren, nademael haere tijt lange es geexpijreert, vinden goet, dat men daertoe sullen mogen nemen de beste ende gequalificeertste personen die men zullen connen becomen. 5. Aengaende 't 5e ponct, omme te letten op 't gene Zijne Excellentie sal dienen geremonstreert op zijne aencoombste tot dienste van de landen, sal den gecommitteerden hem hierinne mogen 157
conformeren met die beste stemmen van de andere steden van Hollandt. 6. Omme te vinden 50.000 gulden tot betalinge van de logijsgelden binnen den steden, is goet gevonden te conformeren als boven. 7. Op die clachten, comende bij den soldaten gedaen die op 325 zijn aengenomen, wert verstaen, dat men zullen waertgelt persisteren bij voorgaende resolutie ende connen niet verstaen tot enijger verhooginge. Die gecommitteerde ter dachvaert reijsende wert gegeven volcomen last, omme op alle voorvallende saecken in desen dachvaert vallende, nevens d'andere steden van desen quarthiere te mogen helpen resolveren ende advijseren, zoe hij ten meesten dienste van de landen in conscientie bevinden zal te behooren. L10 Is mede ten zelven daege op die beschrijvinge van de gedeputeerde Raeden tot Hoorn geresolveert, 1. Dat men die vermogenste dorpen van desen quarthiere sullen doen opbrengen d'een helft ende die steden d'ander helft, van welcke penningen weder rembourssement sal werden gedaen uut die verpondinge van desen loopenden jaere, ende dat daerinne gevolcht zal werden voorgaende repartitien in desen gedaen. 2. Belangende 't IIe ponct, omme te stellen een rentemeester over die geestelicken goeden van desen quarthiere, is geresolveert, dat in 326 van desen quarthiere zal werden gecommitteert elcke classis enen ontfanger over die geestelicken goederen van dezelven classis, opdat alzoe op 't onderhout van de kerckelicken goeden ende alimentatie van de dienaeren mach werden versien nae behooren. Actum desen 28en aprilis 1587. Ende ter ordonnantie van de zelven, geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1587 [fol.101r]
L11 Nademael tusschen die stede van Eedam voor seeckere jaeren ter eenre, ende den pastoor geassisteert met kerckmeesteren van de kercken der zelver stede ter anderen zijden, seecker accoort gemaect es dat die stede soude aennemen een stucke lants genaembt Paepenweren, liggende in de Oosterweren op des stadts gracht (met 325 326
in tijdelijke dienst aangenomen soldaten onderafdeling van een provinciaal kerkbestuur in de N.H. kerk
158
zijn dijck ende dijckagie tot dien behoorende), den innecomen van 't zelve lant ontfangende ende den oncosten van de dijckagie draegende nae behooren, midts dat die stede alle jaere voor den innecomen van dien gehouden soude wesen uut te keeren ende te betaelen in handen van de voorschreven pastoor die somme van 40 guldens tot 20 stuvers 't stick. Ende alzoe sedert den voorschreven tijt de stede voornoemt zeer groote ende excessive costen van dijckagie ende repareren van dien geleden heeft, niet te vergelijcken wesende tegens de zelve veertich guldens siaers, ende ter andere zijde oock mede de kercken in den beginne deser trouble groote schaede heeft geleden in goudt, silver, coper als anders, 't welcke eensdeels bij de stede es genoten, soe schijnt nochtans, dat in vergeldinge van dien de anno 1577 't voorschreven gedeelt lants metten aencleven van dien weder gestelt es geweest bij de Regenten deser stede in handen van den kerckmeesteren deser stede, die 't zelve van dien genoten hebben, dan gemerct borgermeesteren haer beduncken, dat die geleden schaede als nu bij 't gebruijck ende jaerlicxe innecomen van 't zelve lant (tegens die voorschreven 40 guldens siaers gereeckent) ende geleden schaede van gout, silver, coper als anders wel vereffent ende geliquideert souden mogen wesen, soe est dat zijluijden ex offitio schuldich wesende des stadts gerechticheijt, nae rechte ende billicheijt voor te staen ende te hanthouden, dan om niemant in zijne 327 gerechticheijt te preiudicieren , goet gevonden hebben, alzo zij doen bij desen, 't voorschreven gedeelte lants weder aen haer te nemen, midts daer voren alle jaere die voorschreven kercken te gelden ende te betaelen die voorschreven 40 guldens nae ouden gebruijck. Te betaelen die voorschreven somme alle jaere op ten 1en januarij. Verbindende daer voren alle de goeden present, toecomende, onse voorschreven stede toebehoorende, niet uutgesondert, submitterende de zelve voor de betaelinge van dien, d'executie van allen rechten ende rechteren (met die costen daeromme gedaen) behoudelicx nochtans, zo de voorschreven kercken in 't onderhout ende alimentatie van de dienaren des Godlicken woordes te cort souden mogen comen, beloven borgermeesteren in qualite als voren, ten versoecke ende remonstrantie van de kerckmeesteren in der tijt wesende, die hant daer aen te houden, dat op 't onderhout ende alimentatie van de zelven mach werden versien nae behooren. Aldus gearresteert ende geresolveert in de vergaderinge van de vroedtschappe deser stede opten 28en dach aprilis 1587, ende ter ordonnantie van borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede, geteijckent, bij mij, J.J. Breed, 1587. 327
vooroordelen
159
v
[fol.101 ]
L12 Op huijden desen VIIIen dach in meije 1587 is bij die borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede eendrachtelick geresolveert ende besloten, dat borgermeesteren door haer zelffs ofte haere gecommitteerden tot Ambsterdam ofte elders buijten, daer zij sullen connen becomen tot laste van de stede, sullen mogen doen coopen seeckere quantiteijt van greijnen zo rogge, tarwe, coorn ende anders tot die nombre van twintich, dertich lasten ofte min ende meer, als zijluijden sullen connen becomen, ende ten meesten dienste van de borgerie goet bevinden zullen, omme daer mede in dese benaude tijt 328 alle vordere inconvenienten te voorcomen. Sullen mijn Heeren oock mogen aennemen alle die rogge, wesende bij Jaep Janszoon Reck ende Claes Mantges, ende met haerlieden handelen in die coope in aller billicheijt, midts dat bij zeeckere gecommitteerden 't zelve broot sal werden gemaelen, gebacken werden, ende in 't stadthuijs vercoopen, ten dienste ende gerijve van de schamele gemeente tot een seeckere prijs, zo nae als 't zelve enichsins doenlick wesen zal. Aldus gearresteert ende gesloten bij borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede ten dage voorschreven, J.J. Breed, 1587. L13 Ten zelven dage es tusschen borgermeesteren ende Jaep Janszoon Reck geaccordeert, dat borgermeesteren op huijden zullen aentasten zijn rogge, bij ofte onder hem wesende, ende dezelve betaelen tot alsulcken prijse als borgermeesteren ten naesten reijse binnen Ambsterdam sullen coopen ende betaelen, ende zo 't geviel, dat ('t welck Godt verhoeden wil) Ambsterdam niet zoude willen uutgeven, dat borgermeesteren ende Jaep Reck te saemen alsdan in de coope sullen handelen in aller billicheijt. Van gelijcken es met Claes Mantges gehandelt op een voet als met Jaep Reck geaccordeert es. Ten zelven dage zijn gecommitteert omme dese voorschreven rogge te laten meten, ter molen bestellen, laten backen ende in 't stadthuijs brengen, ende vercoopen tot alsulcken prijse als haerlieden zal werden geordonneert, te weten Pieter Corneliszoon Scamelbloet, Heijn Janszoon Loen, Jaep van Broeck, Marten Pieterszoon Moij, Wilhem Janszoon Brouwer, Jan Jaep Aerntses.
328
moeilijkheden
160
[fol.102r]
L14 Resolutien genomen op seeckere poncten van de resolutien bij die Staten van Hollandt aen allen steden overgesonden, opten VIIIen meije 1587. Die Edelen ende Gedeputeerden van de steden van Hollandt ende Westvriesslant, staedtsgewijs vergadert, verstaen hebbende in dese haere tegenwoordijge vergaderinge, in de bedroeffelicke tijdinge van het aenhouden van de schepen van dese landen in de Sonde329, ende bemerckende, dat deselve tijdinge voor dese landen van alsulcken insien ende prejuditie es, als enijge saecken die de landen soude mogen overcomen, sulcx dat op 't alder spoedelicxste ende met goede kennisse van zaecken discretelick ende secretelicken daerop behoort gelet ende geresolveert te werden. So es goet gevonden, dat die gedeputeerden van de steden tot dese vergaderinge gesonden, ofte ten minsten van elcke stede een, in diligentie330 nae huijs zullen reijssen, ende aldaer in de vroetschappen doen rappoort van 't gunt dies aengaende tot kennisse van dese vergaderinge is gecomen, ende wat daer van al reede es gedaen ende voorts aenhouden, ten eijnde de steden haere gedeputeerden in competenten getaele alhier senden op maendach eerstcomende precise generalicken ende volcomelicken gelast op de naevolgende puncten, 1. In den Ien, bij wat middelen geprocedeert sal werden omme die Coninklicken Majesteijt van Denemercken te bewegen tot ontslaginghe van de voorschreven schepen ende goederen. 2. Dat ordre genomen ende gestelt sal werden, omme die schepen van de arreste ende aenhoudinge te bevrijen. 3. Dat die steden willen getrouwelick oversenden den staet van de greijnen in de steden respectivelicken bevonden op d'informatie dies aengaende, volgende voorgaende beschrijvinge genomen. 4. Item, omme ordre te stellen (ingevalle bij de meeste stemmen voor de landen 't zelve dienstelick bevonden wert) opten eenparijgen 331 provisionelen prijs van allen sorten van greijnen op ten uutvoer dies aengaende, die d'ene stadt d'anderen ende oock ten platten lande van Hollandt sal hebben te doen, ende wat toevoer den anderen geunieerden provintien zal werden gedaen.
de schepen met graan vanuit de Oostzeelanden werden in het Sont aangehouden. 330 in haast; 331 voorlopige 329
161
5. Item wat ordre provisionelicken gestelt sal werden op 't brouwen, tot wat prijsse de bieren gebrouwen sullen werden, ende wat coorn in het brouwen sal mogen werden gebruijct, ende wat ordre op het backen sal mogen werden gestelt. 6. Wat ordre op die verseeckertheijt van de landen ende steden van Hollandt ende Westvriesslant ende tegens alle oproer ende 332 seditie zal werden gestelt. 7. Ende voorts generalicken op alle saecken den welstant ende conservatie van de landen aengaende, ende besonder op de poncten in de twie laetste beschrijvinge begrepen, als noch niet eijntelicken affgedaen, soe nopende die contributie tot die fortificatie over den steden als de extraordonaris versochte contributie als andersins. Gedaen in Den Haeghe, den 8en meije 1587. Op alle welcke poncten eendrachtelick es geresolveert, dat twie uut den collegie zullen reijssen in Den Haeghe ende aldaer nevens d'andere steden van Hollant enijge te committeeren, die reijssen zullen aen de Majesteijt van Dennemercken ende met Zijne Majesteijt handelen, nopende dese voorgaende poncten, zo zij ten meesten dienste van de lande bevinden zullen te behooren, waertoe den gecommitteerden gegeven zal werden volcomen last. Welcke poncten in deliberatie geleijt wesende, sijn bij de vroetschappe deser stede eendrachtelick gecommitteert omme nae Den Haeghe in vergaderinge van Staten te compareren. v [fol.102 ]
L15 Folckert Claeszoon, borgermeester, ende Claes Dirckzoon Huijch, pensionaris, ende aldaer nevens d'andere steden van Hollant op alle poncten hier voorgeslagen, midtsgaders op alle 't gene noch soude mogen voorvallen te helpen resolveren, advijseren, arresteren ende besluijten, zo zijluijden ten meesten dienste van den lande bevinden sullen te behooren, waertoe haerlieden midts desen gegeven wert volcomen last ende authoriteijt. Actum in vergaderinge van de vroedtschappe desen Xen maij 1587. Ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1587. L16 Resolutien genomen bij die vroedtschappe deser stede opten XVIIen julij 1587.
332
afscheiding
162
1. Op 't versoeck van die gebuuren ende eijgenaers van de huijssen staende op die Lingersijde, als dat die brugge, liggende over der IJe achter Jan Walichs molen mochte werden wechgenomen, opdat die huijsluijden die Westerpoorte innecomende, soude moeten gaen over die Lingersijde, het welcke den ingesetenen van de Lingersijde aenbrengen zouden mogen enijge neeringhe, is bij die meeste stemmen goet gevonden, dat men die brugge voor dese tijt sullen affnemen, midts dat die jucken sullen blijven staen, om in tijden van noodt haestich aen de walle te mogen comen. 2. Is goet gevonden ende geresolveert, dat die gemaecte repartitie van de rogge over die borgerije gedaen, verhoocht zal werden een derde paert, midts dat die voochden van de armen huijssittenden, weesshuijsvoochden ende provenvoochden belast zullen werden provisie te doen voor haer armen voor den tijt van een jaer. Welverstaende dat die borgerie haer geordonneerde rogge sullen houden liggen in voorraet onvermindert, ende eten van andere rogge die zijluijden boven haere geordonneerde rogge sullen mogen opdoen. 3. Omme te vinden onse quote van de verpondingen met het verhoochsel van dien, is goet gevonden ende geresolveert, dat borgermeesteren sullen doen collecteren volgende voorgaende quoijeren, over huijssen ende landen, over die landen van de acht stuvers die zelve te verhoogen op twaeleff stuvers, t'enenmaele te collecteren, ende die huijssen te collecteren op twie termijnen, nu voor dese tijt twaeleff stuvers, ende tegens den aenstaende winter te collecteren acht stuvers, omme alzoe onsen verpondingen aen 't compthoir te mogen voldoen. 4. Het versoeck van Meester Jochem Romboutszoon is hem geaccordeert, te weten dat die stede hem sal opleninge doen 50 gulden aen gelt, omme alzoe een huijsgen op zijn verbrande hoffstede te mogen timmeren, midts dat hij sal leveren acte van verbant op zijn huijs, opdat die stede nae zijn en zijns wijffs doot voor alle andere schulden aen zijn verschoten penningen sal mogen comen, tot welcken eijnde die stede 't selve huijs sal werden gestelt in handen, omme 't zelve te mogen vercopen ende haere penningen te innen. r
[fol.103 ]
L17 Resolutien genomen bij borgermeesteren ende vroedtschappen deser stede, genomen op die missive van de 18en septembris 1587 bij die Staten van Hollant aen mijn Heeren overgesonden. 1. Op die missive van de Heeren Staten van Hollandt aen dese geschreven van de 18en septembris 1587, inhoudende dat de Staten verstaen hadden, dat binnen vele steden van Hollandt alreede ontfangen souden zijn seeckere brieven van Zijne Excellentie, met 't 163
dubbelt van de remonstrantie bij Zijne Excellentie gedaen aen de Heeren Staten Generaell daarbij gevoecht, ende dat aen alle andere steden van Hollant, zoe groot als cleijn, mede gelijcke brieven souden sijn gesonden, ende alhoewel die voorschreven brieven, midtsgaders 't dubbelt van die voorgeschreven remonstrantie bij Zijne Excellentie gedaen ons niet en zijn behandicht, nochtans van de importantie van deselve zaecke enichsins van anderen onderricht zijnde, hebben hooch noodich bevonden enijgen uut den haeren te committeren, ende den zelven te geven volcomen ende absoluten last, omme nevens den Edelen ende d'andere steden van Hollandt op die voorschreven saecken te helpen resolveren, gelijck die voorschreven gecommitteerdens tot dienste van de lande ende tot conservatie van de eere van Zijne Excellentie bevinden sullen te behooren. 2. Op die remonstrantie bij de Heeren Staeten aen Zijne Excellentie 333 bij Zijne tot Dordrecht gepresenteert, ende d'apostillen Excellentie daerop verleent. Als vooren. 3. Op 't concept van de naerder verclaeringhe ende vertooch van de Staten van Hollandt op de apostillen die Zijne Excellentie belieft heeft te geven op die remonstrantie bij den voorschreven Staten aen Zijne Excellentie tot Dordrecht overgegeven, is geresolveert, dat de gecommitteerdens mede sullen hebben volcomen last, omme nevens die gedeputeerden van d'andere steden die poncten van de naerder verclaeringhe te helpen resumeren ende eijntelicken arresteren, ende gearresteert zijnde aen Zijne Excellentie over te leveren, ende daer inne te doen zo zijluijden ten meesten dienste van de landen bevinden sullen te behooren. 4. Ende op 't vorder inhouden van dezelve missiven ende op alle andere voorvallende saecken te helpen resolveren ten meesten dienste van de landen. 5. Ende zijn hiertoe gecommitteert d'eersaemen Jan Thaemszoon, borgermeester, Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris, ende Sijmon Gerbrantszoon, omme te reijssen in Den Hage ende compareren in vergaderinge van de Staten ende dese voorschreven poncten, midtsgaders alle andere voorvallende zaecken te helpen resolveren, advijssen ende arresteren als voren, waertoe haerlieden wert gegeven volcomen last ende authoriteijt, met beloften vast ende gestaede te houden alle 't gene bij die voorschreven gecommitteerdens gedaen, gehandelt ende gebesongeert zal werden ende haerlieden costeloos ende scadeloos te indempneren nae behooren. 333
kanttekening; bijschrift
164
Aldus gedaen in vergaderinge van vroetschappe deser stede, opten XXIen septembris 1587. Ende geteijckent bij mij: J.J. Breed, 1587.
v
[fol.103 ]
L18 Resolutien genomen opten 14en octobris 1587. 1. Op 't inhouden van de 2 missiven, den 1en van date den 9en ende den anderen van date den 10en deser maent octobris bij de Staten van Hollandt aen borgermeesteren deser stede gesonden, is geresolveert ende goet gevonden enijgen te committeeren, om in vergaderinge van de Staten haer te laten vinden, ende aldaer nevens d'andere steden van Hollandt op de poncten van beschrijvinge in de voorschreven 2 missiven geroert te mogen helpen resolveren, zo zijluijden ten meesten dienste van den landen bevinden zullen te behooren. 2. Op 't inhouden van de derde missive van de 12en octobris, dicterende dat den Raetsheer Monsuur Cilgrij334 van wegen Zijne Excellentie van Leijcester den Generalen Staeten heeft geproponeert, dat haere Majesteijt van Engelant van de Staten Generalick begeert directe ende prompte verclaeringhe ende antwoort, off zij met haere Majesteijt te saemen in het tractaet metten Coningh van Spangnijen van de vrede willen treden of te eijwigen niet. 3. Is geresolveert te committeeren op die vergaderinge van de Staten van Hollant binnen Haerlem, die welcke sullen mogen aenhooren die opinijen van de princepale steden van Hollant als Leijden, Ambster-dam, Hoorn ende Enchuijssen, ende zo verre de zelve den vredehandel souden mogen affslaen in sulcken gevalle 't zelve mede sullen mogen doen, mer ingevalle bij de selve steden enijgen andere resolutien soude mogen werden geproponeert, dat alsdan in zulcken gevalle de gecommitteerden sullen mogen nemen rappoort, omme de vroedtschappe van alles te rapoorteren, 't zij mondelick ofte schriftelick, opdat alsdan alsulcke vruchtbaere resolutie soude mogen werden genomen, als die eere codes ende die conservatie van de landen verheijssen zal.
334
Killygrew, het Engelse lid van de Raad van State
165
4. Ende hiertoe zijn gecommitteert: Jan Thaemszoon, borgermeester, Claes Pieterszoon Huijch, pensionaris, ende Sijmon Gerbrantszoon, vroedtschappe. Actum desen 14en octobris 1587. Ende ter ordonnantie als boven geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1587.
r
[fol.104 ]
L19 Resolutien bij de vroedtschappe deser stede genomen op die poncten ende articulen naevolgende desen 6en novembris 1587. 1. Op het inhouden van de missive bij die Staten van Hollant opten 30en octobris lestleden aen borgermeesteren deser stede overgesonden, nopende die propositie van den vredehandel metten Prinche van Parma te tracteren, is geresolveert enijgen te committeren op de vergaderinge van de Staten van Hollandt, vergadert wesende binnen Delfft, die welcke sullen mogen aenhooren die opinijen van de princepale steden van Hollandt als Ambsterdam, Delfft, Hoorn, Enchuijssen ende Alckmaer, ende zo verre die zelve den vredehandel souden mogen affslaen, dat alsdan die gecommitteerdens gelast zullen wesen die vredehandel nevens die voorschreven steden gelijckelick aff te slaen, mer zo bij die voorschreven steden werde goet gevonden op 't versoeck van haere Majesteijt enijgen te committeeren aen den Prinche van Parma, omme met hem te handelen op die poncten van de vredehandel, sullen die gecommitteerden mede mogen procederen tot de nominatie van zeeckere gecommitteerdens, den welcken zijluijden daertoe bequaem ende allergequalificeert bevinden zullen. 2. Op 't articulen dat metten eersten ordre dient gestelt, ende resolutie genomen op die gemene contributien tot defentie van de lande, etcetera, werden die gecommitteerdens hiertoe gegeven last, omme haer met die opinijen van d'andere steden te conformeren. 3. Als oock op 't navolgende articule, omme voor den aenstaende tijt ordre gestelt te werden op de directie ende beleijt van de lande ende namentlick van der oorloge te water ende te lande. 4. Op 't versoeck van Zijne Excellentie van Leijcester aengaende zijn onderhout, werden die gecommitteerdens gegeven volcomen last, te handelen ten meesten contentementen van Zijne Excellentie.
166
5. Op 't articule ofte niet geraeden es metten alder eeRsten twie ofte drie gequalificeerde personen aen haere Majesteijt te senden, omme dezelve te remonstreren den staet van de lande, etcetera, is goet gevonden enijgen te committeren, die aen haere Majesteijt die staet van de landen remonstreren, wat in den zelven gepasseert es 335 zedert 't vertreck van de Heere Ambassador Buchurst . 6. Op 't versoeck van de Heere van Hoochsaxen is geresolveert den gecommiteerdens te geven volcomen last. 7. Omme zo vele mogelick es te beletten alle gewelden, overdaden ende moorden ten platten landen geschiedende, werden die gecommitteerdens geauthorijseert nevens d'andere steden die hant daeraen te houden, dat die zelve verhindert mogen werden 't zij met lantdrosten off anders ten meesten dienste van de lande. 8. Omme goede enicheijt te mogen onderhouden werden onder die steden ende leden van Hollandt, is goet gevonden met aller naersticheijt die hant daeraen te houden. 9. Op die versochte 5.000 off 6.000 gulden in gereeden gelde op te brengen tot de notelicke betaelinge van de ruijteren ende knechten, is geresolveert zo wanneer 't blijct, dat d'andere steden desen aengaende haere quote hebben opgebracht, dat men dan mede zo vele in ons es sullen arbeijden, dat 't gemene lant bij ons niet vercort wesen zal. v [fol.104 ]
10 Op 't aenhouden van vele capeteijnen ende colonellen omme tot cleedinge van de soldaten enijge laeckenen tegens den aenstaende winter te mogen doen hebben, is geresolveert, dat men zo vele mogelijk es goede ordere stellen op de betalinge, ende dat die soldaten alsdan haer zelffs mogen versien met cleedingen. 11 Omme in de plaetse van Meester Pilgrom van Loon geprocedeert te werden tot nominatie van 3 personen, omme ut dezelve enen in den Raede Provintiael gestelt te werden, werden die gecommitteerdens gegeven volcomen last. 12 Nopende het opmaecken van de Goutse Sluijsse wert voor dese tijt gestelt in staeten. 13 Omme alle 't welcken ter vergaderingen van de Staten van Hollant, midtsgaders alle andere voorvallende saecken inne te brengen ende te mogen helpen resolveren ten meesten dienste van de landen, zijn gecommitteert Folckert Claeszoon, borgermeester, 335
Lord Buckhurst, de Engelse gezant
167
ende Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris deser stede, waertoe haerluijden gegeven wert volcomen last ende authoriteijt. 14 Omme voor dit aenstaende halff jaere in den collegie van Westvrieslant ende den Noorderquarthiere te besongneren is gecommitteert ende genomineert Lambert Janszoon Rengerts, jegenwoordijge gecommitteerden in den collegie voorschreven. 15 Op 't versoeck van de capeteijnen omme te hebben betalinge van de doele, alzoe die stede (nae haer seggen) daervan van 't gemene landt betalinge gedaen soude zijn, is geresolveert, dat borgermeesteren met die capteijnen sullen handelen ende haerluijden aen betalinge geven alsulcke landen van de monicken als die stede van haer oude schulden ontfangen heeft, ende tot sulcken prijsse ende oock voor zo vele als die stede van de voorschreven doele betaelt es. 16 Op 't versoeck van de huijssman Cornelis Janszoon van Swaech, die versoect omme te coopen alsulcken stucke lants liggende bij 336 zijn huijs, als van de monicken gecomen es , is goet gevonden met den huijssman te handelen zo verre hij 800 gulden wil bieden. Zo zal die stede 't zelve mogen loven 2.000 gulden ende voorts blijven aen goede mannen om te mogen comen tot die vercoopinghe, midts dat den cooper gegeven zal werden goede verseeckerheijt van borghen tot zijnen contentemente, midts dat die voorschreven borghen van stadtswegen van haere gedaen borchtochte weder sullen werden geindempneert costeloos en scadeloos ontlast nae behooren. 17 Werden Jan Anthoniszoon ende Sijmon Gerbrantszoon nevens borgermeesteren gecommitteert, omme te procederen tot horinge ende sluijtinge van de rechten bij Claes Dirkssoon Huijch, pensionaris deser stede, nopende d'administratie bij hen gehadt van de landen van de Abdije ende reguliers binnen Hoorn. 18 't Versoeck van Francoijse, schoolmeester, is geaccordeert, dat borgermeesteren met hem sullen mogen handelen ende toeseggen vrij huijshuur, zo dezelve hierop soude willen stellen een schole van de francoijsse taele ende anders niet. 19 Alle bijscolen sullen mogen volstaen, omme voor dese tijt te betaelen aen die scoolmeesters van de groote schole voor elcken kint twie stuvers, niettegenstaende voorgaende resolutien. Actum ter ordonnantie van mijn Heeren voorschreven, bij mij, 336
de stad Edam had land verkregen dat eertijds had toebehoord aan het klooster te Hoorn.
168
J.J. Breed, 1587. r
[fol.105 ]
L20 Resolutie genomen bij die vroetschappe deser stede gedaen opten XXIIII novembris 1587. 1. Op die resolutie bij die Staten van Hollant binnen Delfft genomen op 't behaegen van den ijgelijken zijnen princepalen, nopende die propositie bij Zijne Excelentie den Graeve van Leijcester door last van haere Majesteijt aen de Staten Generaelijck der Verenichde Nederlanden gedaen, off die Generaele Staten hem met Haere Majesteijt willen voughen, omme te treden in onderhaendelinge van de prijs met den Hertoge van Parma, ofte niet, is eendrachtelijk geresolveert ende geaccordeert, dat men zullen volghen die voorschreven resolutie bij den zelven Staten dieshalven genomen, ende dat den inhouden van dien eerstdaechs bij enijge gecommitteerden in de vergaderinge van de Staten zal werden innegebracht, casserende337 ende te niet doende alle resolutien bij de vroedtschappe deser stede, nopende 't ponct van de vredehandel voor datum deses genomen zijnde. 2. Omme te vervallen die groote costen die 't landt van Hollandt tegens den geweldijgen aenslach die den vijant zoe te water ende te lande op enijge eijlanden ende steden van Seelandt schijnt voor handen te hebben, is geresolveert, dat bij die steden van Hollant opten voet van de verpondingen zal werden betaelt gereet een derde deel van 't gene die steden hebben te contribueren in den ommeslach van den aenstaende jaere 1588 over den landen van Hollant opten voet van treders van de verpondinge, ende een derde deel van dien op te brengen binnen een maent naestcomende, midts dat het leste derde deel den steden respectieve gegeven zal werden haerluijden te compereren so van de voorschreven renten, interesten, gedaen leningen als anders, alles achtervolgende die resolutie bij den Staten geproponeert, ende sullen borgermeesteren die penningen vinden bij interesse, lijffrenten ende andere middelen, zo zij ten meesten dienste van de stede oorbaerlicxste bevinden zullen. 3. Is oock goet gevonden op 't versoeck van de hoomans van de suijdtzijde deser stede, dat men die Singel sullen doen doorsteecken bij die Oosterpoorte, ende 't lant aen de zuijdtzijde alzo onder 't water te doen stellen tot verdrenckinge van de muijssen ende andere onnuttijge gedierten, oock opdat die stadtsgrachte daerdoor so beter ende dieper zoude mogen werden gemaeckt door 't ebben ende vloeijen van de stroom. 337
verbrekende
169
Actum desen 24en novembris 1587 ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1587.
170
M
v
[fol.105 ]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1588
M1 Januarius anno 1588. 338
1. Op die sententie interlocutoir nu onlange opten 22 decembris 1587 bij den Hove Provintiael van Hollant geprononchieert, nopende 't proces van de Havene deser stede, is geresolveert 3 ofte 4 personen te committeren omme te reijssen nae Den Hage, omme met den advocaet Herweijer ende Mr. Reijnier te communiceren 't gene in dezelve zaecke sal dienen gedaen te zijn, ende oock op de sententie te antwoorden, sulcx de zelffde tot dienste van de stede bevinden sullen te behooren, den zelven gevende tot dien eijnde volcomen last, authoriteijt ende befell, belovende nae te comen ende te ratificeren alle 't gene bij den voorschreven geconstitueerden daerinne gedaen ende gehandelt zal werden. Ende zijn hiertoe geauthorijseert borgermeesteren, omme enijgen hiertoe te mogen nomineren, dewelcke volgende haerluiden laste gecommitteert hebben uut den borgermeesteren, Jan Janssoon Pater, Jan Anthoniszoon, Claes Dirckssoon Huijch, pensionaris. In plaetze van saliger Gerrit Corsbergen, procuruer geweest zijnde van die stede in 't proces van de Haeven tegens die Uutwaterende Sluijsen, die onlange deser werelt es overgeleden, is geconstitueert Anthonis van Slijchtenhorst, procuruer deser stede jegenwoordich in saecken die de stede voor den Hove van Hollant uuthangende heeft, nademael die zelve van die stede pensioen treckende es. Ende es hem oversonden volcomen procuratie in communi forma.
338
tussentijds vonnis
171
2. Op die missive van de Gedeputeerden van Westvriesslant ende 't Noorderquarthiere van date den 8en januarij 1588, omme die zaecken van den admijraliteijt beleijt te werden bij den collegio van de Noorderquarthiere, wert verstaen omme voorgaende abuijssen 339 ende swaricheden te eviteren , ende dat vele inconvenienten bij de voorgaende Admijraliteijt voorgevallen zijn, dat van noode es, dat die saecken van de Admijraliteijt, zo van de toerustinge van de 340 schepen van oorloge ende d'appendentien van dien als anderssins, bedient werden bij den collegio van de Noorderquarthiere, naedat 't zelffde opte eerste vergaderinge van de Staten van Hollant sal zijn geremonstreert, ende dies aengaende geresolveert. 3. Ende alzoe die van de Noorderquarthiere altoos enijge Gedeputeerden gehadt hebben, zo in den lantraet als in den Raet van de Staten bij Zijne Excellentie Hooge Majesteijt, zo wert verstaen, dat ten minsten een ofte twie van wegen deser Quarthiere in den raet gestelt zullen werden. 4. Dat men voorts op het beleet van de saecken van Westvriesslant ende 't Noorderquarthiere volgende voorgaende schrijven enijgen sullen committeren, den zelven gevende volcomen last te resolveren als zij in conscientie sullen bevinden te behooren, welverstaende dat zoe verre zijluiden hen beswaert vinden, sullen mogen nemen rappoort. 5. Ende zijn hiertoe gecommitteert Cornelis Pieterszoon Loen, Claes Dirckssoon Huijch, Lambert Janszoon ende Jacob Janssoon Breed, secretaris, dan gemerct Jacob Janssoon niet wel ten zelven 341 dage vacerende noch zo heeft hij hem geexcuseert, het welcke voor desen tijt aengenomen es ende derhalven ontslagen, midts t'anderen tijden hem bereet te sullen laten vinden. Actum ter ordonnantie van de vroedtschappe deser stede opten 9en januarij 1588. J.J. Breed, 1588. [fol.106r]
M2 Resolutien genomen opten XVIen januarij 1588. Op het rappoort bij die Gecommitteerden deser stede genomen op de laetste dachvaert tot Hoorn is goet gevonden, dat men zullen persisteren bij de resolutie bij den Gedeputeerden deser stede genomen opten 12en januarij '88 tot Hoorn inne gebracht, ende 339 340 341
vermijden bijkomende zaken gelegen komende
172
aengaende het aennemen van de pensionaris souden die van Eedam 342 oorbaerlicxt vinden, dat 't zelffde voor dese tijt alsnoch in state gestelt sullen mogen werden ten waere die van Alckmaer, Monckedam ende Purmereijnde gelijckelik daerinne consenteerden, ende souden in zulcken gevalle alsdan mede consenteren. Op die poncten van beschrijvinge in Den Haghe tegens den XVIIIen januarij 1588. 1. Eerst nopende het Ie ponct, omme te resolveren op de generale regeringe van de Verenichde Nederlanden, midts het vertreck van Zijne Excellentie de Graeve van Leijcester naer Engelant, de Gedeputeerden te geven volcomen last, omme in desen te resolveren sulcx zijlieden ten meesten dienste ende ruste van de Verenichde Provintien (bevinden) sullen te behooren. 2. Op die continuatie van de Heeren Raeden van State ofte nieuwe nominatie, als oock op 't redres van de commissien ende instructien van dien, van gelijcken mede te geven den Gedeputeerden volcomen last. 3. Aengaende d'ordre te stellen op die saecke van de Admijraliteijt, zo wel op die superintendentie van dien, volgende voorgaende resolutie van de Staten Generael, is goet gevonden te conformeren met die voornoemde voorgaende resolutie, ofte alsulcken te helpen raemen, als tot dienste van den lande oorbaerlicxt zal zijn. 4. Nopende 't consent te draegen voor den aenstaende tijt, belangende de quote van Hollant met Westvriesslant tot 200.000 gulden ter maent, tot laste van de provintien van Hollant, Zeelant, Uutrecht ende Vrieslant, midtsgaders die verhooginghe van de vijfftich duijsent gulden, off een ander extraordonaris consent in de plaetse van dien. Souden die van Eedam consenteren in de II CM gulden ter maent voor den tijt van een jaer, welverstaende, dat de voorschreven quote van Hollant aengaende gevonden sal werden uut den gemene middelen van de verpachtinge, ende dat tot dien eijnde den impost van de consumptie van 't zout, als oock een draechlicken impost bij den panneman te betalen, allomme in treijn gebracht zal werden. 5. Ende aengaende die verhooginge van de vijfftich dusent gulden off het extra ordonnaris consent niet te consenteren, tenzij alder eerst middel gevonden zij, waer uut 't zelffde soude mogen vervallen, omme 't zelve gehoort alsdan te mogen consenteren ofte affslaen.
342
meest gewenst
173
6. Oock mede te mogen consenteren opte continuatie van de convoijen ende licenten voor den loopende jaere ende die lijste van 343 dien te helpen redresseren , als ten meesten dienste van den lande bevonden zal werden te behooren. [fol.106v]
7. Aengaende d'assistentie te doen den Coning van Portugael, als oock den Cuerforst van Colen344 te mogen conformeren met die beste ende bequaemste stemmen. 8. Aengaende den instellinghe van een collegio van den Raeden van Staten, als oock die voorgeslagen middelen zo van de 25 gulden van 't zout bij den panneman te betaelen, consumptie van wijnen, twie stuvers op de tonne biers, laeckenen, etcetera, te mogen consenteren, midts dat oock het collegium in 't Noorderquarthiere zal blijven als voorgaende. 9. Aengaende de continuatie van de leningen van de steden ende dat den interesten vermindert souden werden volgende zeeckere raeminge bij de Staten voorgeslagen, is goet gevonden te consenteren, als te consenteren in den omslach van de verpondinge van de jaere '88, gelijk dezelve in den jaere '86 es geheven. 10 Is geraeden enijge gesanten aen de Coninklijke Majesteit van Denemercken te senden volgende die brieven van beschrijvinghen. 11 Off niet oerbaer es te verbieden alle vercoopen van de greijnen ende andere goederen die ten platten lande geschieden, 't zelve te helpen vorderen, als oock van 't vercoopen van de caessen, dat de huijsluijden oock niet bij groote menichten enijge caessen sullen mogen opsetten dan in besloten steden, omme daer mede te lande den coopman te verwachten. 12 Nopende 't maecken van de Goutse Sluijsse te geven den Gedeputeerden volcomen last. 13 Op die remonstrantie van die van Dordrecht te hooren d'opinijen van d'andere steden ende te mogen conformeren.
343 344
herstellen; herschikken keurvorst van Keulen
174
14 Aengaende tot vorderinge van treijn van justitie de boeten in goede 345 discretie te verhoogen op den genen die reauditie begeren op 346 347 die appointementen bij de commissaris op die rolle , te geven den Gedeputeerden volcomen last. 15 Aengaende 't ponct van de vredehandel met den Coning van Spaengnijen ofte den Hertoge van Parma, welcke bij de Coninklijke Majes-teit van Engelant niet alleen, mer oock bij enijge andere seer wert gedreven, midtsgaders oock de ingesetenen van de landen van Hollant met Westvriesslant ende Zeelandt in goede enicheijt te stellen, ende alle voorgaende misverstanden in volcomen vergetentheijt te brengen, als oock te letten op de advertentien van haere Majesteits intentie aengaende den voorschreven vredehandel wert verstaen, dat enijge gecommitteert sullen werden, die aengaende desen gegeven zal werden volcomen last, omme zoe op die advertentien van haere Majesteit als andersins nopende den vredehandel te mogen resolveren, zulcx die voorschreven Gecommitteerden tot dienste van de lande sullen bevinden te behooren, midts dat die voorschreven Gedeputeerden sullen letten op de laetste resolutie dies aengaende tot Delft genomen, ende werden die voorschreven Gedeputeerden oock volcomelick gelast, omme 't vorder inhouden te helpen effectueren. 16 Ende zijn hiertoe gecommitteert een uut den borgermeesteren Jan Janszoon Pater, Jan Thoniszoon ende Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris, die dies aengaende, midtsgaders op alle voorvallende zaecken zullen hebben volcomen last, omme tesaemen hierop te helpen resolveren, ofte bij enijgen uut den haeren die zijlieden aldaer wesende, zullen committeren uut den hueren voornoemt.
345 346 347
opnieuw gehoord willen worden afspraken lijst
175
r
[fol.107 ]
17 Is mede geresolveert, dat van nu voortaen niemant sal mogen absenteren bij den bode aengesproocken zijnde, ten zij dat hij voorgaende consent om wettelicken oorsaecken sal vercopen hebben, op die boeten van twaeleff stuvers, die zelffde te executeren bij den officier deser stede t'appliceren d'een helft voor den officier voor348 schreven ende d'ander helft in de bosse voor den armen ende weessen deser stede. 18 Op 't versoeck van de voochden van de nagelaten weesskinderen van saliger Albert Jacobszoon, in zijn leven tresorier, dat die reckening van Albert voorschreven voor den tijt van twie maenden 349 in state gestelt wert, ende dat middeler tijt Sijmon Gerbrantszoon vermaent sal werden omme zijne rekening te prepareren, ten eijnde die zelve voren gedaen zal mogen werden. 19 Op 't versoeck van de armenvoochden es geresolveert, dat die voochden van de armen voornoemt, weessevoochden ende voochden van de provenhuijssen, die penningen van die consumptie van het sout, als oock van de vijfftich gulden bij den panneman te betaelen zullen mogen innen van degenen, die enijge penningen dies aengaende onder hem souden mogen hebben, ende die zelve verdeelen onder henlieden nae taxatie van borgermeesteren, midts dat die 300 gulden die alreede bij de stede uut handen van Jacob Claeszoon Keetman ontfangen zijn, bij die stede sullen blijven. Opten 21 februarij zijn die kerckarmen hiermede inne gelaten tot taxatie van borgermeesteren. Aldus gearresteert bij borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede opten 16en januarij 1588 ende ter ordonnantie van dezelve. Geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588. M3 Resolutie genomen op 't versoeck bij die Staten van Hollant in 't consenteren van 25.000 gulden, boven die 75.000 gulden alreede geconsenteert tot betalinge van de garnijsoenen, liggende binnen Huessden ende Gemert desen XXIen februarij '88. Op die missive van de 20en februarij 1588 bij die collegien van Westvriesslant ende Noorderquarthiere aen borgermeesteren ende regeerders deser stede geschreven, daerbij versocht wert consent van 25.000 gulden boven alsulcke 75.000 gulden die alreede staedts 348 349
instelling tot ondersteuning van de armen uitgesteld
176
gewijsse over Hollant geconsenteert es tot betalinge van de garnijssoenen liggende binnen Huessden, Gemert ende elders. Is nae voorgaende communicatie goet gevonden ende gearresteert ende consent gedraegen, zoe in die voorschreven 75.000 als oock in die 25.000 gulden nu jegenwoordich versocht, ende dat die quote van desen Quarthiere gevonden sal werden volgens voorgaende resolutie in den collegie van de Westvriesslant ende Noorderquarthiere genomen, ende die quote onser stede in de 25.000 gulden werden borgermeesteren bij desen geauthorijsseert, omme te vinden bij de beste middelen, 't zij op lijffrenten als anders, zo zijlieden te minsten quetse van de stede bevinden zullen te behooren, midts dat het rembourssement van dien gevonden zal werden naer inhouden dier zelven missive ende die geconcipieerde acte. Actum ter ordonnantie als boven ende geteijckent bij mij, desen 21en februarij 1588, J.J. Breed, 1588. v
[fol.107 ]
M4 Resolutie genomen desen XXIIIIen februarij 1588 bij borgermeesteren, vroedtschappe, scepenen ende capeteijnen deser stede van de schutterie. Op die missive bij Zijne Excellentie van Nassouwe aen borgermeesteren deser stede geschreven van de XXIIIen februarij '88, bij die welcke Zijne Excellentie tot defentie van de landen van Hollant ende bevrijdinge der platten landen van desen Quarthiere es versoeckende t' Zijnder Excellentie assistentie, opsicht 's brieffs thevens morgen te senden vijfftich gewapenden mannen naer Spanbroeck etcetera, is goet gevonden ende geresolveert, dat men terstont een van de capeteijnen van de schutterie vergeselschapt met vijfftich wel gewapende schutteren Zijne Excellentie ten dienste zullen schicken350 ter plaetze voorschreven, omme bij Zijne Excellentie aldaer gebruijct te mogen werden ten meesten dienste van de landen, midts dat een van de borgermeesteren hen daerbij zal laten vinden, zo verre 't zelve den capeteijnen ende bevelhebberen goetduncken zal. Aldus geaccordeert ende gearresteert in de volle vergaderinge van de vroedtschappe ten dage voorschreven, ende geteijckent bij mij, 1588, J.J. Breed. Door ernstich ende hefftich vermaen van borgermeesteren deser stede hebben ten zelven dage nae noene die capeteijnen van de schutterie nae voorgaende resolutie alle die bevelhebberen ende rotmeesteren351 van de schutterie ontboden in't stadthuijs deser stede, ende nae alle goede en lange inductien bij haerlieden den voorschreven 350 351
ter beschikking worden gesteld ritmeester; aanvoerder van een legerafdeling
177
bevelhebberen ende rotmeesteren zeer eerstelick ende oock instantelick voorgehouden, hebben vermaent, als dat zijlieden behoorden den goeden wille van Zijne Excellentie ende die resolutie bij die vroedtschappe deser stede genomen nae te comen ende te gehoorsaemen, waarop enijge haer beswaert vindende, hebben die voorschreven capeteijnen die voorschreven saecke niet connen vorderen als nae behooren. Ten zelven dage es geresolveert Zijne Excellentie bij missive hier te adverteren, waervan de copie alhier volghende es. Doorluchtige, Hoochgeboren Forste onse Genadige Heere, wij gebieden ons zeer dienstelick in aller onderdanicheijt in uwer forstelijcke goede gratie. Den selven U excellentie bij desen adverterende, dat U Excellenties missive van date den 23 februarij ons ten zelven dage 's avonts behandelt es, ende den zelven op 's anderdaechs 's morgens in communicatie van onser stede vroedtschappe, schepenen ende capeteijnen van de schutterie geleijt hebben, de welcke gaerne met aller vlijt genegen waeren nae te comen U excellentie goede meninge ende der Gedeputeerden van de Heeren Staten 's lants van Hollant ende Westvriesslant resolutie, die welcken wij oock recht ende billick hebben bevonden, ende souden oock niet hebben nagelaten in aller diligentie ons daer nae te reguleren, dan aengemerct onse stede zeer groot ende wijdt in begrijp es, ende daer tegens met weijnich schutteren ende innewoonderen beset, van de welcken noch een groot getal buijten slants zijn om haer broot te verdienen, oock niet versien van eijge garnijsoenen om die wacht te versorgen, zo hebben wij in aensieninge van dien in aldus 352 d'eijgen gesteltenisse van saecken ende periculoosheijt des tijts niet connen voor goet insien de beste ende getroutste patriotten (die hen allene hiertoe souden laten gebruijcken) zo verre buijten onser stede te laten trecken, beducht zijnde, dat door 't affwesen van dezelve onse voorschreven stede wel lichtelick enich inconvenient soude mogen overcomen, als U Excellentie wel kennelick es, dat vele quaetwilleijgen geesten huijdensdaechs zeer arbeijden, omme mueijterie ende rotterie onder den gemeente aen te richten. [fol.108r]
Desen ende alle andere wichtijge oorsaecken ende redenen zal Uwer Excellentie gelieven over te wegen ende ons 't zelve ten besten aff te nemen, alzoe wij 't zelve tot genen anderen oorsaecken dan tot dienste van de landen bevinden oorbaerlick te zijn hiermede. Doorluchtige, Hoochgeboren Forste onse Genadigde Heere, bidden wij Godt almachtich, dat zijnde Hooge Majesteit gelieve Uwer Excellentie te nemen in sijne heijlige hoede. 352
gevaarlijke tijden
178
In haeste uut Eedam desen 24en februarij 1588. U Excellentie zeer dienstwillijge borgermeesteren, schepenen, vroedtschappe ende capeteijnen van die schutterie der stede Eedam. Die superschriptie. Doorluchtige Hoochgeboren Forste, onsen Genadige Heeren, Heere Mauritz, geboren Prince van Oranguijen, Graeve van Nassouw, Marquis van de Vere ende Vlissinghen, Stadthouder ende Capeteijn Generael over Hollant Zeelant ende Westvriesslant, onsen Genadige Heere. Resolutie genomen bij Borgermeesteren, schepenen, vroedtschappe ende capeteijen van de schutterie deser stede. Op die IIe missive bij Zijne Excellentie van Nassouwe aen borgermeesteren ende regeerders deser stede geschreven op ten 24en februarij, bij die welcke Zijne Excellentie persisteert bij zijne voorgaend schrijven, breder blijkende bij den innehouden van dien, etcetera, is goet gevonden ende geresolveert dat die capeteijnen van de schutterie geauthorijseert werden die jonge ende vrijwillijge schutteren aen te spreecken en te vermaenen om Zijne Excellentie van Nassouwe voor seeckere dagen ten dienste te staen ende zo mogelick es daer toe te verwillijgen 34 ofte 35 personen, den welcken zal toegeleijt werden alsulcken salaris, als andere schutters van d'andere steden genieten zijn, ofte dat den zelven alsulcken vereeringhe zal werden gedaen als borgermeesteren in billicheijt bevinden zullen te behooren. Ende dat over die zelve gestelt werde een van die capeteijnen van de schutterie deser stede ende zo noodich bevonden wert, dat een van de borgermeesteren daer mede present soude dienen te zijn, sal een van de zelven haer daer toe laten gebruijcken, midts dat den borgermeester voorschreven met den zelve capeteijn of elck besonder zal hebben volcomen last te volbrengen 't gene zijlieden Excellentie soude mogen ordonneren. Oock metten zelven des versocht zijnde te mogen advijsseren, zo zijluijden ten meeste dienste van de lande bevinden zullen te behooren. Onder vasten beloften dat zijlieden in dese haere besongnie zullen indempneren costloos ende scadeloos onthefft werden van alle 't gene haerluijden souden mogen overcomen in enijgen maenieren. Ende bij gebreecke van dien werden borgermeesteren gelast tot 35 personen toe aen te nemen voor alsulcken salaris als zijlieden metten zelven sullen comen ofte mogen accorderen ende onder alsulcken hooft als haerluijden goetduncken zal. Waer toe zijlieden volcomelick geauthorijseert werden bij desen. 179
Aldus geadvijseert bij borgermeesteren, schepenen, vroedtschappe ende capeteijnen van de schutterie deser stede opten 25en februarij 1588. J.J. Breed, 1588 v [fol.108 ]
Copie Alzo borgermeesteren der stede Eedam bij missive van Zijne Excellentie van Nassouwe versocht zijn ten dienste van de gemene Landen ende Zijne voorschreven Excellentie te senden naar Spanbroeck enijge welgewapende schutteren, omme aldaer te vernemen die goede meninge van Zijne Excellentie ende den staten van Hollant. Soe hebben borgermeesteren versocht aen Jan Thaemssoon, haere mede confrater, dat hem gelieve (nae oude costume onser voorschreven stede) met enijge onse schutteren hem tot dien eijnde bij gevoucht te trecken naer Spanbroeck, volgende voorgaende schrijvent van Zijne voorschreven Excellentie, omme hem aldaer met die voorschreven schutteren te laten vinden ter gedestineerder plaetsen, ende die zelve bereijt wesende den gemenen vaderlande ende Zijne Excellentie dienste te doene, heeft 't zelve goetwillich aengenomen, waeromme wij in qualite als vooren hem belooft hebben, alzo wij beloven bij desen costeloos ende scadeloos te indempneren, bevrijen ende ontheffen van alle swaricheden die hem ter cause van desen zijn uuttrecken enichsins souden mogen bejegenen, verbindende tot dien eijnde alle de goeden present toecomende onse voorschreven stede haeren poorteren ende innewoonderen toebehoorende niet uutgesondert, submitterende de selve voor 't gene voorschreven es, d'executie van allen rechten ende rechteren met die costen, schaden ende interesten daeromme geleden wesende, als wij oock van gelijcken beloven den capeteijn bevelhebberen ende allen den gemenen haere bijgevoechde schutteren te bevrijen als voren, alles ter goeder trouwen. t'Oorconden desen met onser stede vignet bevestijget, desen 26en februarij 1588. J.J. Breed, 1588 M5 Resolutie genomen opten 8en martij 1588. 1. Op die beschrijvinge van de Gedeputeerden van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere van de 7en martij aen de steden gedaen, omme te hebben consent van de hondert duijssent ponden op 't rappoort in Den Haghe voorgeslaegen, als oock om middel te vinden bij wat vougen de quote van desen quarthiere in de voorschreven hondert duijsent gulden alsoock in de voorgaende geconsenteerde 10.000 ponden gevonden zal mogen werden, is geresolveert dat die vermogenste dorpen van desen quarthiere 180
gesommeert sullen werden bij anticipatie op te brengen de helft van de verpondinge van de loopende jaere 1588 ende dat die geconsenteerde 10.000 ponden daer uut gevonden zullen mogen werden, ende dat oock uut die voorschreven penningen so vele geemploijeert sal mogen werden tot betaelinge van de andere ICM ponden, als de voorschreven halve verpondinge sal mogen strecken, ende dat die penningen die als dan te cort comen zullen bij den ontfanger op intereste sal mogen werden gelicht. Ende zo verre 't zelve bij de meeste stemmen niet goet gevonden en werde, souden die van Eedam consenteren dat die halve verpondingen van de loopende jaere 1588 bij de steden ende dorpen van desen quarthiere bij anticipatie opgebracht zal mogen werden, omme daer uut te vinden de quote van desen quarthiere van beijde de voorschreven hondert duijsent ponden. Ende werden borgermeesteren geauthorijseert omme zo vele penningen tot lasten van de stede op lijffrenten te lichten als tot dien eijnde van noode sal zijn. Ende bij faute dat die penningen ten vollen alzo niet souden wesen te becomen, dat borgermeesteren voorschreven als dan bij enijge goetwillige souden mogen soecken, alzoe vele penningen tot laste van de stede op interesst te lichten als van noode wesen zall. r
[fol.109 ]
2. Aengaende enijge middelen voor te wenden ende te constipieren353 waer mede men de garnijsoenen binnen Medenblick als oock op alle andere voorvallende zaecken (so verre de Heere van Villeers ende Famas354 volgende de authorisatie bij Zijne Excellentie van Nassau haere Edelen verleent met die voorschreven garnijsoenen souden mogen comen te accorderen) souden mogen contentement doen hebben, werden die Gedeputeerden geauthorijsseert omme neffens d'andere steden van desen quarthiere sulcke middel te raemen als de zelve tot dienste van de landen sullen bevinden te behooren.
353 354
in gebruik te stellen De Heer Joost van Villiers en de Heer van Famars
181
3. Nademael 't proces van de Haeven bij onse voorouderen in seer lange jaeren tot preservatie van onses stadts previlegien ende gerechticheden met grooten costen ende moeijten es gehanthaeft ende beleijt tot groote ende excessive costen onser voorschreven stede ende gemerct die grondeloosse bederffenisse onser stede aen 't stoppen van de zelve Haeven es gelegen ende mijn Heeren gesien seeckere sententie nu onlange bij mijn Heeren van de Raede in Hollant opten XXIIen decembris 1587, waerbij die van Eedam binnen den tijt van ses weecken eerstcomende voor den voorschreven commissarijssen geadmitteert werden naerder te mogen verifijeren 't inhouden van 't LVII ende andere naevolgende articulen van haerluijden eijs van reconventie ende antwoorde in conventie in conformite van de voorgaende appointemente, etcetera, hebben nae voorgaende deliberatie goet gevonden ende geresolveert, dat men eerstdaechs (volgende voorgaende consultatie van de twie advocaten onser stede hier opgehadt ende genomen) sullen doen versoecken commissarijssen omme voor den zelven wesende alhier in loco te mogen verifieren het voorschreven 57 ende andere naevolgende articulen ende zoe vele mogelijck es des stadts gerechticheden ende previlegien voor te staen ende te beschermen, nademael 't meeste welvaeren onser stede ende d'oostneringe van dien daer grotelicken aen 355 dependerende es. Midtsgaders te versoecke dat de voorschreven commissarissen geauthorijseert mochten werden om naerder 't inspectie te nemen op die presentatie van wegen onser stede overgeleijt. 4. Werden borgermeesteren geauthorijseert die schantsen voor die timmerworven te doen repareren, den gracht op te doen schieten ende 't heck dicht te maecken, opdat die huijssen ende die 356 staende te beter mogen werden schepen op die lastadie versorcht. 5. Omme eenmael goede ordre te stellen in die scholen deser stede ende den stede te ontlasten van de groote costen die de zelve stede tot desen dage toe tot grooten beswaernisse heeft geleden, zo es geresolveert dat men terstont alle die schoolmeesteren staende tot laste van de stede sullen affdancken, ende dat men den zelven sullen doen betaelen een vierdel jaers salaris nae datum deses vallende volgende het accoort tusschen haer en den stede gemaect, midts dat die zelve wederomme sullen mogen schoolhouden sonder costen van de stede ende dat men haer voor dit jaer sullen bestellen een schoolhuijs, dat oock de zelve ende allen anderen die voortaen aengenomen zullen werden met alle haere kinderen waer van die ouders consent geven zullen, onder 355 356
afhankelijk los- en laadplaats voor schepen
182
die predicatie ter kercken zullen comen. Ende sullen borgermeesteren met Meester Jan Clant weder mogen handelen omme den zelven aen te nemen tot laste van de stede ende hem tot sijn salaris geven 150 gulden 's jaers, midts dat hij alle pauperes ende onvermogenden om niet gehouden zal wesen te leeren ende oock mede het uuijrwerck te versteecken ende op de klocken te spelen nae ouder gewoonten ende in die kercke 't sanck op te heven ende sijn kinderen sanck te leeren ende in die kercke comen als d'anderen. Ende aengaende sijn salaris van 't orgelspelen sal hij met die kerckmeesteren mogen handelen zo hij te raede vinden zal. v
[fol.109 ]
6. Werden Claes Dirckssoon Huijch ende Sijmon Janssoon Rengerts geauthorijseert ende gecommitteert omme den reeckening van Dirck van Forreest over die Abdije landen onse steden te loote gevallen de anno 1585 gehouden, te hooren op te nemen ende te sluijten ende hem van zijne moeijten te doen contentement nae behooren. Actum desen 8en martij 1588 ende ter ordonnantie borgermeesteren ende vroetschappe geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588.
van
M6 Op huijden desen 16en martij 1588 is in vergaderinge van borgermeesteren deser stede gecompareert capeteijn Jurjaen Roode ende versocht volgende zijne patent hem bij Zijne Excellentie van Nassouw bij advijse van den Staten 's Lants van Hollant verleent, omme zijne fendel binnen deser stede te mogen verstercken volgende 't inhouden van zijne commissie van date den 4en martij 88 alhier verthoont ende heeft belooft dese stede van Eedam gehou ende getrouwe te wesen bij den eedt die hij Zijne Excellentie ende den landen gedaen heeft, oock niet te attenteren dan bij voor weten ende consent van de magistraten deser stede in der tijt wesende, alles ter tijt ende zo lange hij binnen deser stede zal zijn gelegen ende al zoe die voorschreven capeteijn 't zelve bij den voorschreven eedt belooft heeft. Zoe es 't zelve alhier geteijckent ter presentie van Sijmon Janssoon Rengerts ende Claes Claessoon Velaer, schepenen ten dage ende jaere voorschreven bij mij, J.J. Breed, 1588. M7 Resolutie genomen op ten 26en martij 1588 op de poncten van beschrijvinge, die dienen zal op ten 28en martij 1588 in Den Haghe. 1. Aengaende het 1e ponct van beschrijvinge belangende de handelinge van de paijs, daer inne de Coninklijcke Majesteijt van 183
Engelant van meninge es voort te vaeren met Coninck van de Spangnijen, alzo de zelve Majesteijt alreede haere commissarijssen in vijanden lande gesonden heeft, etcetera, ende dat tot dien eijnde geresolveert ende gedelibereert moet werden off men enijge Gecommitteerden op te voorschreven vredehandelinge van wegen dese landen beneffens die gesanten ofte commissarijssen van Haere Majesteijt sal senden ofte niet, is geresolveert dat alzo van wegen die Geunieerde Provintien (opte propositie van Sijne Excellentie den Graeve van Leijcester door last van Haere Majesteijt op ten 15en van de maent van octobris gedaen ende die brieven van de selve Sijn Excellentie in date den 16en der voorschreven maent aen de Staten Generaell hen met Haere Majesteijt willen voegen omme te treden in onderhandelinge van den paijs metten Coninck van Spangnen ofte niet) de commissarijssen aen Haere Majesteijt gesonden zijn met laste omme Haere Majesteijt te bidden, dat haere gelieffte zij hem lieden te openen, wat redelicke ende verseeckerde conditien de Hertoch van Parma heeft gepresenteert. [fol.110
Ofte uuterlick wat conditien de Majesteijt selffs tot behoudenisse van de voorschreven waere Christelicke Religie, de gerechticheden, vrijheden, previlegien, midtsgaders de nootsaeckelicke verseeckerheijt voor de onderhoudenisse van 't gene gehandelt zal worden Haere Majesteijt redelick soude bevinden, dat daeromme van wegen dese landen als noch zal werden verwacht die voorschreven intentie van Haere Majesteijt, die welcke bij die commissarijssen van wegen dese landen in Engelant sijnde 357 overgesonden wesende aen Generale Staten ofte geproponeert wesende als dan daer op midtsgaeders op de vaste verseeckerheijt van de landen ende ingesetenen van dien bij de voorschreven provintien gelet ende geresolveert te werden nae behooren.
357
voorgesteld
184
Sullen voorts de Gedeputeerden, die van wegen dese stede ter dachvaert sullen reijssen volcomelick zijn gelast omme de handelinge metten Coninck van Spaengnien ofte den Prinche van Parma, als oock 't senden van de commissarijssen aff te slaen, so verre bij die meeste ende bequaembste steden van Hollant 't zelffde goet gevonden wert ende ingevalle bij de meeste ende bequaembste stemmen van de steden van Hollandt goet gevonden worde, dat om redenen in die missive van de Heeren Staten verhaelt, dat van wegen dese landen enijge gecommitteert souden werden omme neffens de ambassaten van Haere Majesteijt van Engelant te handelen met den Prinche van Parma aengaende de geproponeerde vrede, so sullen de Gecommitteerden van wegen dese stede volcomelick sijn gelast omme mede te procederen tot nominatie van de commissareijssen als oock tot maeckinge van haerlieden instructie, lettende op de verseeckerheijt van de Christelicke Religie, midtsgaeders op die gerechticheden, oude 358 costumen ende lofflicke previlegien der landen ende steden op ten naeme van de Graeven ende Gravinnen van Hollant, den selven eertijts als oock bij den Coninck van Spangnien als op ten naeme van de selve Coninck staende den oorloge gegeven, midtsgaders op te middelen dienende tot die selve verseeckerheijt ende ingevalle de handelinge van de vrede affgeslaegen soude werden, dat die Gecommitteerden mede zijn gelast, omme opte defentie van de landen alsulcke middelen te raemen ende consenteren als bij gemeen advijs tot dienste van de landen bevinden sal werden te behooren. 2. Op 't ponct in wat manieren een ijgelick kenlick gemaect sal werden, dat geene overste, ritmeesteren, capeteijnen ende soldaten ofte andere buijten die plaetsen van de verseeckeringe mogen verstaen werden te wesen in den eedt van Haere Majesteijt ofte vorder gehouden te sijn in den eedt aen Zijne Excellentie als 359 geweest sijnde lieutenant van Haere Majesteijts secours ende Gouvernuer deser landen, etcetera, te mogen conformeren met die meeste ende bequaembste stemmen tot welvaeren ende voordel van de lande. 3. Aengaende 't derde ponct,'t selffde. 4. Aengaende het geconcipieerde antwoort op die propositie van de Baron Willebi360, lieutenant ende Gouvernuer Generaell over Haere Majesteijts succours, werden die Gecommitteerdens gegeven volcomen last.
358 359 360
oude gebruiken hulp; bijstand Lord Willoughby, aanvoerder der Engelse troepen
185
5. 't Vijffde ponct te conformeren. 6. Aengaende het 6e ponct die Gecommitteerden te geven volcomen last omme te helpen resolveren volgende voorgaende resolutie. 7. Aengaende die contributien over den steden tot fortificatie van de steden te consenteren zo verre alle die andere steden van gelijcken doen. 8. Op te directie van de saecke van de Admijraliteijt te geven de Gedeputeerden volcomen last. 9. Op 't leste ponct te geven de Gedeputeerden volcomen last op alle voorvallende saecken te resolveren ten meesten dienste van lande. Ende sijn hier toe gecommitteert Jan Thaemszoon, borgermeester ende Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris deser stede.
v [fol.110 ]
M8 Is mede voor goet ingesien ende geresolveert, 1. Dat men tegens een toecomende donderdage, ten welcken dage de hooffden ende regenten van de Uutwaterende Sluijssen van Kenmerlant ende Westvriesslant binnen Alckmaer op 't stadthuijs vergadert sullen sijn, sullen schrijven aen borgermeesteren van Alckmaer wat presentatie bij ons op ten VIIIen juni 1583 op 't stoppen van onse Haevene aen de Hove van Hollant gepresenteert es geweest (op haer versoeckende dat haer gelieve de voorschreven presentatie van de welcken men in den voorschreven brieff sullen doen leggen copie autentijcke) te bestellen in handen van de hooft ingelanden van den Uutwaterende Sluijssen, opdat die selve alzo mochte comen tot kennisse van allen den voorschreven hooffden van de Uutwaterende Sluijssen ende dat door middel van dien die stede enichsins van 't proces mochte werden ontledicht. 2. Op't versoeck van die schooldienaeren es geresolveert, dat men die selve sullen continueren op haere voorgaende salaris tot Jacobi361 naestcomende toe, sonder alsdan enijge nieuwe off andere doleantien362 dies halven aen te nemen. 3. Ten selven dage es geresolveert dat Sijmon Gerbrantszoon belast sal werden omme zijne reeckeninge te doen tusschen dit ende sondaechs naer Paesschen ende hem tot het zelve strictelick te 361 362
St.Jacobus: 25 juli klachten
186
belasten, midts dat die kinderen van saliger Albert Jacobszoon ontlast sullen wesen van haer saliger vaders reeckeninge zo verre 363 enich ongeluck mochte comen van brant als anders, nademael saliger Albert Jacobszoon in zijn leven ende oock sijne kinderen dick ende menichmael insisteren omme haere reeckeninge die over lange gereet es geweest te doene. Actum in volle vergaderinge van de vroetschappe deser stede ende ter ordonnantie van de selve geteijckent bij mij, desen 26en martij 1588. J.J. Breed, 1588. M9 Resolutie genomen op seeckere poncten van beschrijvinge op ten 28en martij 1588. 1. Ten selven dage es gelesen zeeckere proiect van missive geschreven aen borgermeesteren van Alckmaer ende daer inne gesloten copie van de presentatie anno 1583 op ten 8en junij, omme de zelve aen borgermeesteren van Alckmaer over te senden volgende voorgaende resolutie van den 26en deser lestleden, daerinne te versoecken aen die van Alckmaer, dat haer Edele gelieve die copie van onse presentatie over te leveren aen den hooftingelanden van de Uutwaterende Sluijssen is gearresteert, dat men met die zelve missive zal procederen ende voortvaeren. 2. Op die missive van de 25en deser maent bij die Staten van Hollant aen borgermeesteren geschreven, is geresolveert dat men sullen persisteren bij voorgaende resolutie van de 26en deser genomen. 3. Op het ponct van beschrijvinge van de Gedeputeerde Raeden van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere aen de steden gedaen nopende die saecken van Admijraliteijt, verstaen dat die voorschreven Gecommitteerden Raeden van Westvriesslant ende Noorderquarthiere bij provisie geauthoriseert sullen wesen die zaecke van den Admijraliteijt bij alle gevouchelicke middelen te beleijden volgende voorgaende resolutie van de 10en ende 22en martij bij den stemmen van den Noorderquarthiere genomen, sonder dat zij nochtans haer onderwinden sullen te treden in de oude costen van de verledenen jaere, midts dat men op die aenstaende daechvaert in Den Hage nevens de Gedeputeerden van de andere steden van de Noorderquarthiere sullen aenhouden, dat op die saecken van de Admijraliteijt mach werden versien nae behooren.
363
aangezien
187
r
[fol.111 ]
4. Belangende 't accorderen van de publicatie van 't placaet nopende de schandelose refereijnen, etcetera, wert bij die van Eedam verstaen, dat een ijgelick in den zijnen bij cuere van scepenen daer inne sal mogen versien. 5. Noopende het teijckenen ende segelen van de acte van socijeteijt van de Westvriesslant ende den Noorderquarthiere is geresolveert, nademael die poncten van beschrijvinge van sulcker groter gewichten zijn, zo dat die vroedtschappe op die saecke van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere zo volcomelijk hebben comen letten, is die saecke van Westvriesslant ende Noorderquarthiere in deliberatie genomen tot die naeste vergaderinge van de vroedtschappe. Actum in volle vergaderinge van die vroedtschappe deser stede ende ter ordonnantie van de selve geteijckent bij mij, op ten 28en dach martij 1588, J.J. Breed, 1588. M10 Resolutie genomen op die poncten van beschrijvinge, die dienen zullen in tegenwoordicheijt van Zijne Excellentie althans wesende binnen Twissck. 1. Op die propositie van Zijne Excellentie van Nassau, etcetera, omme ten versoecke van die van Seelandt tot resistentie van den vijandt van wegen desen quarthiere enijge schepen van oorloggen toegerust te mogen werden, souden die van Eedam verstaen, dat volgende die goede gelieffte van Zijne Excellentie tot dienste van de landen ende resistentie van den vijandt van wegen desen quarthiere, toegerust souden werden vijff ofte ses schepen van oorlogge omme die zelve in haeste in Seelandt te senden, midts dat het collegium van 't Noorderquarthiere bij Zijne Excellentie geauthorijseert sal sijn, omme de penningen daer toe noodich te mogen lichten uut die convoijen dan alzo de zelffde penningen, overmits de grote belastinghen als noch uut die convoijen qualick sullen mogen vallen, dat daeromme die penningen genomen sullen werden uut die verpondinghe ende metten aller eersten wederomme geremboursseert werden uut de convoijen. 2. Aengaende 't versoeck van Zijne Excellentie omme uut elcke stede van desen quarthiere ene gecommitteert te mogen werden neffens Sijne Excellentie in de vorder handelinge van de saecke van die van Medenblick, souden die van Eedam goet vinden, dat die Gedeputeerden in collegio present wesende, hem souden laten vinden bij Sijne Excellentie, zo tot Twissck als tot Medenblick, omme Sijne voorschreven Excellentie in alle voorvallende saecken 188
te helpen advijseren ten meesten dienste van de landen omme die costen van de steden te schouwen. 3. Nopende het innen van de restanten van de 50 gulden, dat van de 364 denne gaet ende die consumptie van het sout, welcke restanten volgende voorgaende resolutie gestelt zijn in handen van armen weessen ende proven deser stede, is geresolveert dat die saecke van Cornelis Heertgeszoon uutgestelt werde tot die naeste vergaderinge van de vroedtschappe, midts dat alle andere personen die enijge penningen onder haer zijn hebbende, haere gereede penningen gehouden sullen wesen op te brenghen ende te betaelen, midts hebbende acte van indempnite. Actum desen 28en april 1588, bij mij, J.J. Breed, 1588. v
[fol.111 ]
M11 Resolutie genomen op die poncten van beschrijvinge, die dienen sullen op die vergaderinge in Den Haghe, op ten IXen deser meije, anno 1588.
364
belasting over het zout dat opgeslagen lag
189
1. Op die poncten van beschrijvinge van de Edelen ende steden van Hollant tegens den IXen meije 1588 in Den Haeghe ende belangende het eerste ponct aengaende het examineren van de redenen ten wedersijden bij geschrifte gestelt, off geraeden es enijghe commissarijssen neffens die gesanten van Haere Majesteit te senden op die vrede handelinge met den Coninck van Spangnijen, ofte Prinche van Parma, ofte niet, ende wel rijpelick 365 geledt hebbende op de allegatien aen wedersijden geallegeert, souden die van Eedam om redenen in 't lange bij geschrifte gestelt, niet geraeden vinden dat van wegen dese landen enijge commissarijssen op te voorschreven handelinge gesonden soude werden, ende dat die redenen, waeromme dese landen 't zelffde niet en souden connen doen, bij maniere van remonstrantie in 't lange bij geschrifte sullen werden vervaet, ende aen Haere Majesteit overgesonden omme al zoe Haere Majesteit te geven contentement, zo vele enichsins doenlick sal zijn. 2. Aengaende het versoeck van Haere Majesteit door de Heere Baron 366 van Willegbi , Gouvernuer Generael van Haere Majesteits succours gedaen, omme te hebben twintich scepen van oorloghe van wegen dese landen toegerust te werden ende in Duijns gesonden te worden, volgende het tractaet met Haere Majesteit gemaect, tot versterkinge van de Armaede van Haere Majesteit367, omme tegens 't gewelt van de vijandt gebruijct te worden tot gemene defentie, is geresolveert dat van wegen dese stede geconsenteert zal werden in de versochte 20 scepen van oorloghe, midts dat d'oncosten tot die selve toerustinge noodich, voor so vele die quote van Hollandt aengaet, gevonden zullen werden uut het verhoochsel van de derden paert van de verpondinghe, die tot dien eijnde over die steden ende dorpen souden werden geconsenteert als in den verleden jaere. 3. Nopende het derde ponct, omme te furneren die quote van Hollandt tot die gemene defentie in de twie hondert duijssent gulden ter maent, ende tot dien eijnde te consenteren een extraordonaris consent van ten minsten twie hondert duijssent gulden, is geresolveert dat die Gedeputeerden vanwegen dese stede sal wesen gelast, omme neffens d'Edelen ende andere Gedeputeerden van den steden, te helpen raemen een middel tot vervallinghe van de selve 20.000 gulden op 't behagen van een ijgelick sijne princepalen.
365 366 367
aantijgingen; beweringen Lord Willoughby de vloot van Hare Majesteit Elisabeth, koningin van Engeland
190
4. Ten vierde, omme die mueijterie onder den ruijteren ende knechten binnen Geertruijdenberghe te beslichten, de assistentie tot die saecke van de Admijraliteijt, zo van de ordonaris als extraordonaris equippagie enijge betalinge van oude schulden, bijsonder ter oorsaecke van de welcke in Engelant alreede arresten geaccordeert zijn ende noch geaccordeert souden mogen werden, is geresolveert den Gedeputeerden te geven volcomen last, omme nevens d'Edelen ende d'andere steden dies aengaende te helpen resolveren ten meesten dienste van de landen. 5. Aengaende het ponct van de successie in de beschrijvinge gementioneert, persisteren die van Eedam bij haere voorgaende resolutie ende voorgaende resolutie van alle de steden van de Noorderquarthiere genomen, als dat halve broeders ende susters (vader ende moeder beijde overgeleden wesende) zullen wesen geprefereert voor oomen ende moeijen368, blijvende vorder die moderatie369, die van de Noorderquarthiere op't ponct van de successie geaccordeert, in sijn geheel volgende voorgaende resolutie. Ende werden die Gecommitteerdens generalick gelast, op alle voorvallende saecken, die staende dese dachvaert souden mogen voorvallen. Actum in vergaderinge van de vroetschappe deser stede, op ten 5en meije 1588, ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588. M12 Resolutie genomen op seeckere missive van beschrijvinge van de gecommitteerde Raeden van Staten van Hollant van de 6en meije 1588. 1. Aengaende het eerste ponct, omme te furneren de somme van 't zestich duijssent gulden, ende dat promptelick voor die quote van Hollant boven 't gene bij de princepale poncten van beschrijvinge es versocht tot vervallinge van de extraordonaris costen in den missive verhaelt, is goet gevonden hier inne te consenteren, zo verre alle d'andere steden van Hollant gelijkelick daer inne consent draegen.
368 369
tante matiging
191
2. Nopende het IIe ponct van de propositie van de Baron van 370 Willingbi aen de Staten Generael van wegen Haere Majesteit gedaen, ende dat die voornoemde Staten met advijsse van Sijne Excellentie als Admijrael alreede geconsenteert hebben, dat van wegen Haere Majesteit ende tot coste van de selve in dese landen in haeste gelicht sullen werden duijsent bootsgesellen ende dat daeromme Haere Majesteit haer daer op sal verlaten, dat bij dese 371 landen gene faute sal wesen in 't toerusten ende senden van de 20 scepen van oorloghe, in de princepale poncten van de beschrijvinge vervatet, ende dat daeromme het consent tot deselve toerustinge geraempt, als oock op 't onderhout van de selve scepen voor etlicke maenden noodich verhoocht dienen, is geresolveert dat de Gedeputeerden ter dachvaert reijssende, sal gegeven werden volcomen last, omme middel te vinden ende helpen raemen, neffens d'andere steden van Hollant ten meesten dienste van de landen. 3. Aengaende het versoeck ende propositie van de Heere van Faij, Ambassaduer van de Conicklijcke Majesteijt van Navarre, van wegen sijne voorschreven Majesteit affgesonden, op het maecken van enen gemenen verbont tusschen den coningen, forsten, republijcquen, is goet gevonden op dit ponct met d'andere steden te helpen resolveren, ende het voorschreven verbont te vorderen ten meesten dienste van de landen. 4. Op't laetste ponct, off niet geraeden es, niettegenstaende het overlijden van de Conincklijcke Majesteit van Dennemercken, dat de deputatie aen de selven Coninck sal voortgaen ofte niet, is goet gevonden enijge van qualite te senden in Dennemercken met commissie ende instructie als bij die generaele vergaderinge goet gevonden zal werden. Ende sijn hiertoe gecommitteert Claes Dircxssoon Huijch ende Jacob Janssoon Breed, secretaris. Actum desen 9en meije, 1588 bij mij, J.J. Breed, 1588. v [fol.112 ]
M13 Is mede geresolveert dat alle die gene die twie jaeren het offitie als borgermeester aen malcanderen bedient heeft, na 't affgaen van sijne voorschreven offitie, voor een geheel jaer bevrijt ende ontlast wesen sal van alle offitien ende dat hij bij die vroetscappe dat voorschreven jaer lanck niet belast werden zal. Voort es Lambert Janszoon Rengerts voor dit aenstaende halff jaere weder gecommitteert, omme in den
370 371
Lord Willoughby gebrek
192
Collegie van de Noorderquarthiere van dese stadts wegen te helpen besongneren ten meesten nut van de lande. Actum in collegie van de borgermeesteren ende vroedtscappe deser stede op ten 10en meije 1588, J.J. Breed, 1588. M14 Op huijden desen IIen junij 1588 is Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris deser stede, op die verschrijvinge van de Gecommitteerde Raeden van de Collegie van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere, gecommitteert omme hem de transporteren tot Hoorn, ende aldaer nevens de Gedeputeerden van d'andere steden van den Noorderquarthiere te mogen helpen resolveren bij wat schepen van oorloghe ende bij wat middelen men in de beste verseeckertheijt souden mogen procederen tot verseeckertheijt van de 372 buijssen , midtsgaders op alle andere voorvallende zaecken tot meesten dienste van den landen, waer toe hem gegeven wert volcomen last ende bevel. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren desen 2en junij 1588. J.J. Breed, 1588. M15 Resolutien genomen op seeckere poncten van beschrijvinghe ende andere voorvallende zaecken desen 13en junij 1588, die dienen sullen binnen Hoorn op ten 15en junij 88. 1. Aengaende het 1en ponct van 't inhout van de missive bij borgermeesteren van Ambsterdam geschreven den 4en meije aen de Staten van Hollant, nopende die zaecke van de Admijraliteijt, ende die particuliere collegien van dien, is goet gevonden, dat het Collegie van de Admijraliteijt tot Ambsterdam sal werden geformeert van personen hem die zeevaert verstaende, ende dat hetselve Collegie sijn residentie sal nemen binnen Hoorn, volgende de eerste instellinghe, midts dat die van Ambsterdam 2 ofte 3 personen die zeevaert verstaende daerbij sullen mogen voeghen, ende dattet Collegie van de Superintendentie sal werden geformeert volgende voorgaende resolutie van de Staten van Hollant. 2. Aengaende het IIe ponct van de sommatien van de verpondinghe, uut te gaen over de platte landen als over den steden, is goet gevonden dattet selve eerstdaechs geschiede. 3. Nopende het IIIe ponct vinden goet haer Gedeputeerden te lasten, omme te hooren het rappoort van 't gene getracteert es, zo bij de 372
visserschepen gebruikt voor de haringvangst
193
Generale Staten als bij de Raden van Staten, nopende die regeringe ende die staet van de lande, zo die tegenwoordelick es geraempt, ende neffens anderen consent te draeghen. r
[fol.113 ]
4. Alzo 't consent van de dubbelde verpondinge van de huijssen in die laetste vergaderinge van die vroetschappe schijnt qualick verstaen te wesen, zo es 't zelve (weder andermael in communicatie geleijt wesende) goet gevonden daer inne te consenteren, volgende die acte aen de vroedtschappe bij haeren Gedeputeerden uut Den Haege overgesonden, alzo alle die steden van Hollant daer inne consent gedraegen hebben. 5. Op die besettinge van de Eems ende besonder op die instructie te maecken op die waeren ende coopmanschappen so bij forme van lijcenten als andersins, wert den Gedeputeerden gegeven volcomen last, midts dat van 't gene voorschreven es den Staten van Hollant gedaen sal werden volcomelicke onderrichtinge omme alzo alle confusie voor te comen. 6. Item van 't ponct van de contributie te hooren ende rappoort te doen. 7. Nopende 't stuck van de Ambassaduer van Navarra, die Gedeputeerden te geven volcomen last omme die verbintenisse met den Coninck van Navarra ende andere protestanten Heeren te vervorderen volgende voorgaende resolutie. 8. Die XX schepen versocht bij Haere Majesteit van Engelant te consenteren ende neffens d'andere steden sulcken middel te raemen als 't lant meest dienlick es. 9. Die deputatie naer Dennemercken ende Duijtse vorsten ende van de veranderinghe van de ruijteren ende voetknechten te horen rappoort, ende te doen ten meesten dienste van de lande. 10 't Stuck van de mueijterie binnen Geertruijdenberge, ad idem. 11 't Stuck van de vrede te horen 't rappoort ende te persisteren bij voorgaende resolutie. 12 't Stuck van de associeteijt te consenteren in 't besegelen van 't proiect van de overgesonden acte, midts dat die selve gedresseert werde. nae 't gene in de marge geteijckent staet, ende dat die vroetschappe blijcke die naerder verclaeringe van dien. 13 Ende wert den Gedeputeerden op alle andere voorvallende zaecken gegeven volcomen last omme nevens d'andere steden te mogen helpen resolveren, ten meesten dienste van de landen. 194
14 Aengaende die beschrijvinge van de Staten van Hollant tegens den XIIIen junij te 's avonts in de herberge wert verstaen, dat men voor dese tijt sullen thuijs blijven, ten waere tot Hoorn saecken voorvielen, waeromme noodich soude zijn derwaerts op die daghvaert te rijssen. 15 Nopende het versoeck van Heijn Janszoon Mens, voorgaende tresorier deser stede, omme sijne reeckeninge als tresorier gehoort ende gesloten te werden, wert verstaen dat Sijmon Gerbrantszoon, vorijgen tresorier, wettelicken belast sal werden op seeckere boeten bij de wedt daer op te stellen, sijn reeckeninge te doen binnen den tijt van drie naestcomende weecken. 16 Op 't versoeck van Meester Johan, organist, is verstaen dat de zelve voor sijn dienste van nu voort jaerlicx sal werden toegeleijt 175 gulden, midts dat daer inne begrepen sal werden het orgelspelen, ende sal hem volgend tot Jacobi toe 200 gulden, volgende voorgaende resolutie. Aldus gearresteert op ten XIIIen junij 1588, ende ter ordonnantie van de zelve geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588. v [fol.113 ]
M16 Resolutien genomen bij borgermeesteren ende vroedtschappe der stede Eedam op ten XXen junij anno 1588. 1. Op die missive van 't collegium van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere van de 17en junij ende de ingeleijde concept van resolutie nopende die saecke van de Admijraliteijt, die welcke bij provisie gestelt soude werden ter administratie van de tegenwoordijghe Gedeputeerden in collegie van Westvriesslant ende het Noorderquarthiere, ter tijt het Collegium van Ambsterdam zoude sijn gedresseert van de personen volgende die resolutie van de Staten van Hollant op ten 15en aprilis laestleden, genomen ende getransporteert tot Hoorn. Souden die van Eedam verstaen dat van weghen desen quarthiere drie personen souden werden gecommitteert, wesende tegenwoordich magistraten van de steden, die welcke zo aen de Staten van Hollant als aen de Generale Staeten sullen ernstich aenhouden, dat de resolutie bij die Staten van Hollant voorschreven op ten 15en aprilis genomen, noch werden geeffectueert ende dat dien volgende het collegium van de Admijraliteijt tot Ambsterdam mach werden geformeert van personen volgende de selve resolutie ende tot Hoorn getransporteert ende zo verre als dan 't zelve niet en geschiede, 195
dat als dan naerder daer op gelet sal werden bij die van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere ten dienste van de zelven landen. 2. Aengaende die acte van associeteijt is goet gevonden de zelve te arresteren, zo de zelve gedresseert es, midts hebbende acte van nonprejuditie, dat die van Eedam haere sitplaets, voix ende stem altoos gehadt hebben, ende als noch sullen hebben voortaen voor die van Medenblick. 3. Nopende die twie sommatien aen dese stede gedaen, d'ene van een geheele verpondinge over die huijssen binnen de steden ende d'andere van noch een geheele verpondinge over die huijssen van de steden ende platte landen onder de jurisdictie deser stede, is goet gevonden, dat al hoewel de stede aengaende die huijssen merckelick zal te cort comen, dat niet tegenstaende dies over die huijssen bij provisie gecollecteert sal werden op het hondert twaeleff stuvers, midts dat het gene te cort comen sal tot laste van de stede op lijffrenten gelicht sal werden ende dat over die landen op 't hondert gecollecteert sal werden acht stuvers, midts dat dit artijckel tegens die naetste vergaderinghe van de vroedtschappe andermael geleijt sal werden in communicatie. 4. Is geresolveert bij die meesten stemmen, dat men die brugge gelegen voor die Westerpoort zal verleggen ende verengen omme alzo die beesten ende andere wercken tot gerijff van die burgerie daer over bequamelick te mogen doen. 5. Is oock rappoort genomen tot die naetste vergaderinghe van de vroetschappe van die saecke van de harden daecke ende die brugge voor Jan Walichszoon molen. Actum in vergaderinge van de vroetschappe deser stede, op ten 20en junij 1588. J.J. Breed, 1588. r
[fol.114 ]
M17 Resolutie genomen bij borgermeesteren ende vroetschappen deser stede op ten 25en junij 88. 1. Op die missive van de Staten van Hollant van date den 20en junij deser, nopende die handelinge van Geertruijdenberge, etcetera, is goet gevonden voor dese tijt daer mede wat te surcheren373, ter tijt ende wijlen toe bij die Staten van Hollant in 't generael ofte bij de Staten van Westvriesslant ende Noorderquarthiere partculierlick in 373
uitstellen; opschorten
196
't gene voorschreven es,ijet wat zal wesen gehandelt ofte geresolveert, omme 't zelve gesien, daer inne als dan te doene zo men ten meesten dienste van de landen bevinden sullen te behooren. 2. Is goet gevonden ende geresolveert dat die steden van Eedam haer niet sal separeren van die van Westvriesslant, mer met die zelve houden goede ende eenparige correspondentien als tot noch tusschen haerluijden van de beginnen der oorloge tot desen dage toe gehouden es geweest, ende es derhalven consent gedragen in dese naevolgende resolutie. 3. Die magistraten ende gedeputeerden van de steden van Westvriesslant, representerende de Staten van de selve landen, midtsgaders die van de Noorderquarthiere, gesien hebbende de missive van de borgermeesteren ende XXXVI Raeden der stede van Ambsterdam, op ten IIIIen maij laestleden aen de Staten van Hollant geschreven, nopende die zaecke van de Admijraliteijt ende die respective Collegien van dien, ende die selve welrijpelick geexamineert, sulcx d'importantie van de saecke was vereijsschende, 374 sijnde van de groote jactantie ende presumptuese vermetelheijt van die van Ambsterdam ten hoochsten verwondert geweest ende verstaen dat hem door die zelve missive oorsaecke wert gegeven, omme naerder op haere saecken te letten, ende hen in haere schuldijge plicht nae behooren te quijten, ende hebben tot dien eijnde, nae voorgaende rappoort, eendrachtelick geresolveert ende besloten de previlegien, rechten, costumen, vrijheeden ende gerechticheden van de landen van Westvriesslant in alle saecken ende in alle haere poncten bij alle middelen ende manieren te mainteren, hanthouden, defenderen, voorstaen ende onderhouden, ende bij een ijgelick die 't behoort doen observeren ende onderhouden zo vele henluijden door Godes hulpe mogelick ende doenlick sal wesen, ende aengemerct die van Ambsterdam pretenderen de electie van de Gecommitteerde Raeden van de Admijraliteijt voor de respective Collegien op ten XVen aprilis lestleden staetsgewijs naer voorgaende beschrijvinge gedaen, bij indirecte wegen te verhinderen ende controverteren375 ende consequentelick trachten 't Collegie aldaer te behouden ende in confusie ende quaet beleijt van de saecken van der Admijraliteijt te continueren. Alle 't welcke streckende es tot sonderlinge preiuditie ende nadeel van de landen van Westvriesslant ende directelick strijdende 376 tegens onse oude possessie ende vercregen recht, midtsgaders tegens ver-scheijden acten bij Sijne Prinche Excellentie Hooge Memorabele nevens desen quarthiere verleent, hebben die 374 375 376
verwerpelijk en aanmatigend tegenwerken bezit
197
voorschreven magis-traten geresolveert, dat volgende die voorgaende resolutien op 't stuck van de Admijraliteijt genomen, ende den Staten van Hollant bij missive den XIen martij gedateert, van de selve geinsunueert, 't Collegie alhier sal blijven geauthoriseert omme neffens 's lants zaecken oock te beleijden die saecken van de Admijraliteijt, ter tijt toe dat 't Collegie van de Admijraliteijt in conformiteijt van de voorschreven electie datelick zal wesen in treijn gebrocht ende binnen Hoorn getransporteert. v
[fol.114 ]
4. Aengaende die acte van associeteijt, etcetera, is nae lange ende menichvuldijge swaricheeden hier in de daer op geventileert377 wesende, goet gevonden die selve te doen segelen midts eerst ende alvorens hebben de acte van de nonpreiuditie in debita forma. 5. Nopende die twie sommatien aen dese stede gedaen den enen volgende een geheele verpondinge over die huijssen binnen dese stede ende d'andere noch een geheele verpondinghe over die huijssen van de stede ende platten landen onder die jurisdictie deser stede, is gepersisteert bij voorgaende resolutien dies halven op ten 20en junij lestleden genomen, midts dat die aff gaende borgermeesteren sullen procederen tot inninge van de restanten, opdat die gewillijge betaelders door vertreck van de selve inninge niet onwillich bevonden werden haere nieuwe contributien te betaelen, ende zullen allen eijgenaers, zo van huijssen, landen ende anders, moeten haere verpondingen betaelen volgende voorgaende taxatie, al zo die tijt niet lijden en mach enijge alteratie te doen in die taxatie, mer dat een ijgelick voor dese tijt daer mede zal moeten tevreden wesen, ter tijt ende wijlen toe bij gemeen advijs anders sal wesen geordonneert.
377
naar buiten gebracht
198
6. Wert bij die meeste stemmen goet gevonden, dat die brugge gelegen achter Jan Walichses molen voor dese tijt sal werden wegh genomen ende dat gedurende dese hoijtijt lanck geleijt zal 378 werden een melc-hout omme die hoijers te moghen gerijven, welcke tijt geexpijreert wesen sal, 't zelve werden wechgenomen 379 ten waere die eijgenaers van die Lingersijde die verbrant zijn te bewegen mochten werden, dat het selve hout geleden mochte werden van meije aff tot den eersten novembris toe ende den alle winter wech genomen. Dit selve es voor dese tijt goet gevonden omme vordere twist te verhoeden, dat men het dexel tusschen dien jucken van de brugge zullen wech nemen, bij provisie tot dat anders sal werden geordonneert. Actum desen 25en junij 1588, bij mij, J.J. Breed,1588. M18 Op huijden desen 28en junij 1588 is Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris deser stede, bij borgermeesteren gecommitteert omme hem te transporteren binnen Alckmaer ende aldaer nevens d'andere steden van desen quarthiere te mogen helpen resolveren op die poncten van de beschrijvinge, die dienen sullen aldaer op ten 30en junij naestcomende, midtsgaeders op alle voorvallende zaecken zo hij tot meesten dienste van de landen bevinden zal te behooren. Actum ter ordonnantie van de borgermeesteren deser stede, opten 28en junij 1588, bij mij, J.J. Breed, 1588.
r
[fol.115 ]
M19 Resolutie genomen op die brieven van de Staten van Hollant ende van date den 27en junij 88, nopende die beswaerenissen van de stede van Geertruijdenberch, is geresolveert op 't inhouden der voorschreven missive wesende van grooter gewichten dat onse Gedeputeerde ter dachvaert gaende zal hebben volcomen last omme hem te voughen bij d'andere steden van Hollant ende aldaer nevens die Gedeputeerden van dien op die voorschreven saecke te mogen helpen resolveren, zo die zelve ten meeste nut ende proffijt ende ten minste quetse van de lande, midtsgaeders tot conservatie der voorschreven stede sal bevinden te behooren.
378 379
loopplank In april 1587 waren er enkele huizen verbrand op de Lingerzijde
199
Waer toe den zelven gegeven wert volcomen last, authoriteijt ende 380 bevel, oock mede in 't advoijeren van de geconcipieerde acte van de voorschreven date ende allen anderen voorvallende zaecken, die al daer souden mogen voorcomen ende vervallen. Actum ter ordonnantie als voren, bij mij, J.J. Breed, 1588. M20 Resolutie genomen op seeckere missive bij den Collegie van de Westvriesslant ende den Noorderquarthiere aen dese stede geschreven van date den 7en julij 88. 1. Is goet gevonden ende eendrachtelick geresolveert, dat de quote van desen quarthiere in de 200.000 gulden, welcke tot laste van deze quarthiere tot betalinge van de gemutineerde soldaten381 binnen Geertruijdenberge souden mogen comen te nemen op interesten, midts dat het rembourssement van dien, soe hooftsomme als de interesten, zal vallen uut die verpondinge van de jaere 1589 toecomende. 2. Is mede geresolveert, dat alle die gene die timmert op enijge erven die eertijts betimmert sijn geweest, nu door den schrickelicken brant in aprilis 1587 affgebrant zijnde, 't zij 't zelve bij den eijgenaer ofte den aencooper gesciet, binnen den tijt van 4 naestcomende jaeren, sullen genieten den pannen, welcke bij die stede betaelt zullen werden, midts dat den cooper van enijge erven die welcke soude mogen willen betimmeren ende al zo genieten het dack, dat het selve sijne timmeragie voor ende achter aen allen wanden sall gemaect werden met steenwerck, ende de gene die met houte weegen es timmerende, sal genieten de halve pannen, volgende de voorgaende resolutie. Midts zo enijge eijgenaers verarmbt sijnde binnen den voorschreven tijt van 4 jaeren niet soude mogen timmeren ende naemaels weder soude begeren te timmeren, mach zijn versoeck aen mijn Heeren doen, die welcke daer inne zullen handelen zo die gelegentheijt des tijts ende den staet deser stede verheijsschen zall. 3. Sijn Jan Thaemszoon, Jan Thoniszoon, Claes Dircxzoon Huijch ende Jacob Janszoon Breed, gecommitteert omme te concipieeren een zeeckeren voet bij wat middelen men soude mogen voorcomen vordere inruijminge van de cuere van 't decken van de
380 381
toezenden muitende soldaten
200
harden daecke ende van haere concept op die naetste vergaderinge van de vroedtschappe doen rappoort. 4. In plaetse van 't verleggen ende verenghen van de brugge gelegen voor de Westerpoorte deser stede, is goet gevonden dat men sullen maecken een boom van een wijdte als die Sardammer sluijs382 met een galge boven over, omme alzo die Haeven door 't haestich inne vaeren van de schepen beter bewaert te mogen werden. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede op ten 9en julij 88, bij mij, J.J. Breed, 1588. v
[fol.115 ]
M21 Resolutie genomen op seeckere missive aen borgermeesteren bij die van de College van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere geschreven op ten 20 augusti 88.
382
Zaandammer sluis
201
1. Op 't versoeck van seeckere commissarijssen van wegen den Raedt van Staten versocht omme over Hollant te consenteren die somme van 200.000 gulden, omme die selve penningen geemploijeert te werden tot contentemente van 't volck van oorloghe te water, als oock tot vervallinge van vele andere extraordonnaris costen daer inne de landen zijn gevallen door 383 aencombste van de Armaede van Spangnijen ende die groote toerustinge van de Prinche van Parma, etcetera, is geresolveert daer inne consent te draegen, midts dat den helft van de quote van dese quarthiere gevonden sal werden over die vermogenste dorpen, ende d'ander helft over die steden van desen quarthiere, ende dat den ontfanger generaelick sal werden geauthorijseert die penningen te lichten op interesse ende ingeval 't selve bij hen niet soude connen vallen, dat hij die penningen van de steden niet wiste te becomen, zo zullen die magistraten van de steden hem assisteren ende daer voor staen een ijgelick voor sijne quote, waer voor borgermeesteren elcx in haere steden borgen sullen werden voor haer quote, midts dat het rembourssement van dien zal vallen uut die verpondinge van de jaere 1589. 2. Nopende het IIe ponct belangende die acte van accocieteijt wert gepersisteert bij voorgaende resolutie van de XXen junij lestleden. Ende wert den Gecommitteerden gelast op alle voorvallende zaecken te helpen resolveren ten meeste dienste van den landen. Ende es hier toe gecommitteert Claes Huijch,pensionaris. Actum als boven, bij mij, J.J. Breed, 1588. M22 Resolutie genomen op seeckere missive aen borgermeesteren gesonden bij die Staten van Hollant van de 23en augusti 1588, 1. Op 't ponct van beschrijvinge dienende den naestlesten augusti in Den Haege, inhoudende dat overmidts den hoogen noodt van de landen over die geunieerde provintien geconsenteert, sal moeten werden omgeslagen te werden tot wederstant van de gemene m vijanden de somme van IIC ponden bij den Raet van Staten ende Zijne Excellentie daer toe versocht, boven die IIICm ponden te voren bewillicht, so tot conservatie van de stede van Geertruijdenberge, als tot assistentie van die van de Admijraliteijt ende vorder in communicatie geleijt sijnde, seeckere acte van resolutie den 15e augusti in Den Haege genomen op 't voorschreven ponct tot furnissement van de voorschreven penningen als oock het rembourssement van deselve somme. 383
De Armada, de vloot van Spanje
202
Op 't behagen van een ijgelick sijn princepaelen is goet gevonden in aensieninge van de hoogen noodt van de landen in de m voorschreven versochte IIC ponden te consenteren, midts dat het rembourssement van de voorschreven IICm ponden als oock van de voorgaende IIICm ponden alles in conformite van de overgesonden acte van resolutie van de 15en augusti voorschreven sal vallen uut de verpondinge van de jaeren 1589 en 1590, midts dat het consent gelijck vallen zal. r
[fol.116 ]
384
2. Nopende het II ponct, beroerende de resomptie van de ordonnantien van de gemene middelen, als oock tot continuatie van de selve, is goet gevonden die Gecommitteerden te geven volcomen last omme te consenteren in de continuatie, als oock te procederen tot resumptie van de gemene middelen.
384
hervatting
203
3. Aengaende het IIIe ponct omme ijemant te committeren in plaetse 385 van de president Van der Mijle , is goet gevonden aen te houden, off men den zelven bij enijge middelen mochten induceren, dat hij hem in sijne voorgaende dienste noch voor een tijt soude willen laten gebruijcken, dat zo 't zelve niet doenlick en waere, dat die Gecommitteerden ter dachvaert reijsende haer sullen conformeren met de meeste stemmen. 4. Nopende 't IIIIe ponct, beroerende die brieven van represalia386, zo in Engelant, Vranckrijck als in Schotlandt vervaet ende middel te vinden tot vervallinghe van de oude schulden, alsoock omme die brieven van represalia te ontgaen, is goetgevonden enich middel aldaer te raemen, neffens d'Edelen ende andere steden van Hollant. 5. Als oock die Gecommitteerden ter dachvaert gaende gelast werden op alle voorvallende zaecken, ende es goet gevondenen en te committeren omme tegens een toecomende sondage nae Den Haege te reijssen, ende es daer toe gecommitteert Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris deser stede. 6. Op 't versoeck van Sijmon Jacobszoon Molenaer omme sijn molen te mogen vervoeren buijten deser stede ende die selve tot sijnen gelieve te stellen daer hij hem beter sal mogen behelpen, alzo hij hem beclaecht, dat hij die cost alhier niet weet te verdienen, is geresolveert alzo 't loon om dese molen ten versoecke van Sijmon voornoemt es opgeslagen, dat men met Gerrit Janszoon sullen spreecken off hij dese molen niet soude begeren te stellen in de stadt off buijten, hieromtrent om tot een coorn ende enen 387 rinmolen gelijck te mogen gebruijcken bij tijden van noodt, ende dat die stede weder aennemen de plaetse daer dese molen staet ende met hem handele van de nieuwe plaetze daer die selve gestellt soude werden. 7. Op 't versoeck van de witte broot backsters is geresolveert 't zelve in state te stellen ter tijt ende wijlen toe dies halven geschreven werde aen die van Alckmaer, dat haer gelieve die neringe vrij te stellen, als hier die neringe vrij es, omme als dan te doen zo nae redelicheijt bevonden sal werden te behooren.
Adriaan van der Mijle, President van het Hof van Holland brieven van vergelding 387 molen waarin eikeschors tot run werd gemalen. Run werd gebruikt om leer te looien. 385 386
204
v
[fol.116 ]
Actum ter ordonnantie van borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede, op ten 1en septembris 1588 ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588. M23 Resolutie genomen van seeckere poncten hier nae volgende opten 30en septembris 1588. Die sententie bij den Provintialen Raet tusschen die stede ende die dorpen van de Zeevanck op ten 15en septembris geprononchieert, in communi-catie geleijt wesende ende daer uut bevindende, dat des stadts previlegien ende gerechticheden niet genouchsaem zijn bewaert, daer benevens oock sorgende dat men ten zaecke van de voorschreven sententie sullen getrocken werden van 't een proces in 't andere, omme 't welcke zo vele mogelick es te verhoeden, is geresolveert van de voorschreven sententie te appelleren aen den Hoogen Raede van Appel in Hollant, ende dies halven eerstdaechs versoecken mandament. Resolutie op ten poncten van beschrijvinge die dienen sullen den 3en octobris in Den Hage. 1. Aengaende 't Ie ponct, dat van wegen den Staten van Utrecht bij brieven versocht wert aen de Staten van Hollant, dat bij enijge Gecommitteerden van Hollant ende Utrecht soude mogen werden getreden in communicatie ende handelinge op de defentie van de provintie van Uuijtrecht, etcetera, is geresolveert dat de Gecommitteerden van wegen dese stede gegeven sal werden volcomen last, omme neffens d'Edelen ende andere steden van Hollant hierop te resolveren ten meesten dienste van de lande. 2. Nopende 't IIe ponct, dat over die steden van Hollant omgeslagen soude werden (inplaetse van de voorgaende versochte 200.000 gulden over die contribuerende provintien) de somma van hondert duijssent gulden, is goet gevonden te consenteren volgende de overgesonden acte van resolutie, staetsgewijs geraembt. 3. Aengaende die versochte 50.000 gulden tot betaelinge van enijge oude schulden, omme te verhoeden de arresten ende represalien omme de ordonnaris middelen precise te houden tot betaelinge van de loopende lasten van de oorloge, is goet gevonden neffens d'Edelen ende andere steden te helpen raeden middel, waer uut dese penningen souden mogen werden gevonden. 4. Aengaende 't 4e ponct, bij wat wegen ende middelen met Haere Majesteijt sal mogen werden gehandelt, omme met haere goede wille dies aengaende tot beter dienste ende minder beswaernisse van de lande, ende tot behoorlicke ordre te mogen comen, opdat
205
388
de vivres die in voorraet in de frontier steden worden geschict bij 't volck van 't voorschreven succours van Haere Majesteijt niet worden geconsumeert, ende de middelen van Den Briele ende lande van de Voorn tot onderhout van 't garnijssoen aldaer aengetast, waer over die landen in confusie ende verloop in groote schulden comen, is geresolveert, dat die Gecommitteerden gegeven zal werden volcomen last, omme nevens d'Edelen ende steden te helpen raemen de bequambste middelen, dienende tot welstant van de landen. 5. Dat geadvijseert sal dienen bij wat middelen ende wegen de voorgenomen aliantie van de Christelicke potentaten, forsten ende republijcken tegens die gepretendeerde Sancta Liqua in dese gelegentheijt aldaer best zal werden gevordert, is goet gevonden,dat de Gedeputeerden van wegen dese stede sal werden gelast om 't zelve te helpen vorderen, zo vele enichsins doenlick sal zijn ende daer toe helpen raemen alsulcke middelen als staetsgewijs goet gevonden sal werden. r
[fol.117 ]
6. 't VIe, die Gedeputeerden te geven volcomen last. 7. 't VII, nopende die clachten op die interpretatie die gedaen werden op trouwen, ad idem. 8. Op de interpretatie van de polijtijcke ordonnantie nopende die 389 successien ab intestato , ende nopende 't ponct, off halve broeders ende susters niet behooren geprefereert te werden, te volgen de voorgaende resolutie. 9. Nopende het verduuren van boter ende kaessen, etcetera, de Gedeputeerden volcomen last om hier aff met die van de Noorderquarthiere gelijck te handelen ende resolveren. 10 Het vertooch van de Hooge Heemraeden ende Ingelanden van Rijnlant, ad idem om hier aff met die voorschreven van de Noorderquarthiere te communiceren ende resolveren. 11 Bij wat middelen de questie tusschen die van Ambsterdam ende Der Goude sal werden gedecideert. 12 Sonder preiuditie van de sententie, is goet gevonden de beste middel tot dien eijnde voor te wenden ende dat aengehouden mach werden, dat het affleggen van de scepen overal affgedaen mach werden.
388 389
leeftocht zonder dat er een testamentaire beschikking is
206
13 Nopende 't 13e ponct aengaende de liquidatie van de reeckeninge te volgen de bequambste steden. 14 Aengaende 't 14e ponct belangende het arrest van 't placaet, is goet gevonden het placaet eerst te visiteren met d'andere steden van den Noorderquarthiere ende met den selven te besluijten, ten meesten dienste van den lande. Ende op alle voorvallende saecken wert den Gecommitteerden gegeven volcomen last. Op 't request van Gert Janszoon ende Sijmon Jacobszoon, molenaers, die versoecken om haere molen die ontreddert es, ende bij haer gene vermogen en waer den selven te repareren, om die selve te mogen affbreecken ende vervoeren ter plaetze daer het haer best gelegen soude zijn, etcetera, is den suppliant geconsenteert die selve aff te breecken ende vervoeren tot haeren wille, midts dat die stede aen haer sal behouden tot vrij eijgen die laen ende 't mollenworff, in betaelinge van de oncosten die de stede ter cause van de zelve molen enichsins geleden zal hebben, midts dat zij de pijlers niet laeger sullen mogen affbreecken dan totter aerde toe. Op 't versoeck van de pensionaris es geresolveert, dat men zijn dienste wel langer sullen behoeven. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren ende vroedtschappe deser stede, op ten 30en dach septembris 1588, bij mij, J.J. Breed, 1588. M24 Op 't versoeck van de pensionaris, waerbij versocht wert, alzo die tijt sijns dienste es tot meije toecomende sal zijn geexpireert, off die stede sijn dienste als dan langer begeren ofte niet, is geresolveert 'jae' dat die stede zijn dienste langer begerende zijn. Actum ter dage voorschreven, bij mij, J.J. Breed, 1588. v
[fol.117 ]
M25 Resolutien genomen op dese naevolgende poncten op ten 6en octobris 1588. 1. 't Proiekt van de nieuw geconcipieerde cuere van de harden daecke, in communicatie van deser stede vroetschappe geleijt wesende, ende daer eerst ende alvorens op gehadt hebbende het advijs van de hoomans van de gebuuren deser stede, is geresolveert, dat borgermeesteren met schepenen deser stede sullen spreecken, dat haer Edelen gelieve eerstdaechs te procederen tot legginge van de zelve cuere, ende dat zo haest 207
doenlick sal zijn ende die zelve alzo geleijt wesende, dat men dien sullen doen registreren ende te boecke stellen voor die naecomelingen, waer nae men hem sullen hebben te reguleren, ende omdat men den onwillijgen enichsins zouden mogen houden in toom, ende alle vordere processen, die ter cause van dien souden mogen rijssen te voorcomen, zo werden borgermeesteren 390 aen den Hove van gelast daerop te versoecken approbatie Hollant in behoorlijke forme. 2. Op 't versoeck van pensionaris Claes Dirckssoon Huijch, waerbij die selve versoect, alzo die tijt sijns diensts tot meije naestcomende zal zijn geexpireert, off die stede zijn dienste langer souden begeren ofte niet, so es volgende die laetste resolutie goet gevonden, dat men zijn dienste langer zijn behoevende ende begerende, ende es vorder goet gevonden, dat men den zelven sullen aennemen voor den tijt van twie naevolgende jaeren, innegaende op meijendach toecomende, midts dat borgermeesteren met den selven zullen handelen op sijn salaris ende anders, zo zijlieden ten meesten dienste van de stede bevinden zullen te behooren, die welcke bij desen hiertoe werden gelast. 3. Op 't versoecke van Lambert Janszoon ende Sijmon Gerbrantszoon die welcke versoecken (naedemael zijlieden bij den wedt deser stede gelast zijn tot voochden over Douwen Hendricxzoon Rompta ende sijn kinderen), dat die stede met haer behoorde te treden in proces ende haerlieden (als gesette voochden) van alle costen van de processe te indempneren ende te bevrijen, is geresolveert, dat men haer bij alle gevoechelicke middelen sullen assisteren, ende haerlieden behulpelick wesen, zovele mogelick zal zijn, mer wert niet verstaen, dat die stede in 't zelve proces enichsins es gehouden, ofte in die costen van dien. M26 Resolutien, gehouden op seeckere missive ende poncten van beschrijvinge, die dienen zullen in Den Haege, op ten 4en novembris 1588. 1. Op 't Ien ende IIen ponct van de voorschreven beschrijvinge, verhaelende de redenen, waeromme op de voorgaende vergaderinge niet en es geresolveert opte voorgaende poncten van beschrijvinge, ende dat alsnoch geresolveert sal moeten werden opte selve poncten, is goet gevonden, dat de voorgaende leninghen die gereduceert sullen werden op los- ende lijffrenten, zo men bij de meeste stemmen connen accorderen.
390
goedkeuring
208
2. Aengaende 't IIIen ponct van de voorgaende beschrijvinge, aengaende het versochte extraordonnaris consent, dat van wegen dese stede geconsenteert sal werden, off bij overeenstemminge ofte submissie het consent te vorderen, zo verre die opinijen niet en sijn te vergelijcken. 3. Aengaende dat op 't VIen ponct van de voorgaende beschrijvinge goet es gevonden, dat die steden soude werden overgesonden staet van de lopende verpachtinge der gemene middelen ende dat blijct, dat die middelen seer vermindert zijn, ende dat notelick in de vergaderinge moet werden gelet bij wat weghen tegens die naetste verpachtinge de selve ten allerbesten ende ten hoochsten prijsse gevordert sullen mogen werden, is goet gevonden die Gedeputeerden te lasten, omme met d'Edelen ende andere steden de gemene middelen te helpen vorderen in aller manieren als 't best doenlick sal sijn. r
[fol.118 ]
4. Nopende 't 12en ponct van beschrijvinge, nopende 't affleggen van de scepen te consenteren ende die hant daer aen te houden, ten eijnde het affleggen van de schepen affgedaen mach werden. 5. Nopende de excessen in 't stuck van de munte in enijge provintien, quarthieren ende steden gedaen es, als oock op 't proiect bij enijge Gecommitteerden, zo uut die Staten als Caemer van de Reeckeninge gedaen het munten van de Hollantsen daler, is goet gevonden te consenteren in 't munten van de Hollantschen daler, ende dat men tegens alle excessen in 't stuck van die munten, in enijgen quarthieren ofte provintien gedaen, sal voorsien met behoorlicken middelen, midts dat die munten van provintien ende quarthieren, tegenwoordelijck behoorlijck in treijn sijnde, zullen moeten slaen op een voet ende maniere als tot Dordrecht gedaen zal werden. 6. Nopende het arresteren de acte van 't consent, omme de groote costen te vervallen, die gedaen sijn ende gedaen moeten werden tot conservatie van Berghen op ten Soom te consenteren, zoverre de andere steden gelijckelick consenteren. 7. Op alle voorvallende saecken den Gedeputeerden wert gegeven volcomen last. 8. Op 't Ien en alle naevolgende poncten van de beschrijvinge van de Generaele Staeten, is goet gevonden ende geresolveert, dat die Gedeputeerden deser stede ter dachvaert reijssende, hem zal mogen conformeren met die meeste ende bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollandt, nademael die poncten alle meesten deel generael zijn, ende 't gehele lant van Hollandt zijn concernerende. 209
9. Is geresolveert op 't versoeck van Jan Barntges, dat borgermeesteren hem sullen betaelen van het achterwesen 't gene 391 bij de stede hem es comende van sijn hout aen de geleijen verbesight, midts dat hij eerst ende voor all sal doen den geconcipieerden eedt bij borgermeesteren ontworpen, ende den vroetschappe voorgehouden, ende den selven zullen teijckenen met sijn hant, voor ende aleer hij enijge penningen sal mogen ontfangen. 10 Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris, wert allene geauthorijseert omme te reijssen in Den Haeghe op die aenstaende dachvaert, ende die resolutien inne te brenghen als voren. 11 Ten selven daege is Frans Dirckssoon Pont gecommitteert, omme in plaetze van Lambert Janszoon Rengerts voor dit aenstaende halff jaere te besongneren in den Collegie van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere, nevens die Gedeputeerden van d'andere steden van de zelven quarthiere. 12 Ten selven daege es goet gevonden die nieuwe huijsen op ten 392 Dam te cope stellen . Actum desen 4en novembris, 1588, bij mij, J.J. Breed, 1588. [fol.118v]
M27 Resolutien genomen op seeckere poncten van beschrijvinge, die dienen sullen in den Collegie van Westvriesslant ende de Noorderquarthiere op ten 8en novembris, anno 1588. 1. Nopende het arresteren, consenteren ende 't besegelen van de acte van de associeteijt tusschen de steden van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere op gerecht, is goet gevonden dat gecommitteert sullen werden Jan Pieterszoon, Oom Jan, Jan Thaemszoon, Frans Dirckszoon Pont ende Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris, omme te reijssen in den Collegie, ende met alle gevouchelicke middelen aen te houden, dat die acte van associeteijt voor dese tijt alsnoch mochte blijven in surcheantie393, dan zo 't zelve bij haerlieden niet en soude mogen werden vercregen, dat sijlieden (om alle goede nabuurschappe onder onse nabuursteden te onderhouden) alsdan gelast zullen wesen in 't arresteren, consenteren ende besegelen van de zelve acte van galijen; oorlogsschepen deze huizen waren tegelijk met het 'Leicester' door het gemeentebestuur gebouwd. 393 uitgesteld 391 392
210
associeteijt, midts dat die subregelende regelen mochten werden daer uut genomen ende gecasseert. 394
2. Belangende den requesten bij enijge offitianten , die eertijts aen die Abdije van Egmont zo als cocx, barbiers als anders gedient hebben, is goet gevonden 't zelve aff te slaen, alzo die landen als nu genen diensten treckende zijn. 3. 't Versoeck van Dirck Claeszoon Veltmuijs is goet gevonden, alzo zijne schulden zijn gemaect ten dienste van de gemenen landen van Hollant, dat daeromme zijn saecken behoorden affgedaen te werden bij den Staeten van Hollant met sijne complicen. 4. Nopende het munten van enen grooten crusaet395 met die wapenen ende inscriptie van Westvriesslant nae den valuer van de crusaet van Portugael, van gelijken een Westvriesse daler, etcetera, is goet gevonden omme die van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere te induceren zo 't mogelijk es, dat hetzelve voor dese tijt soude mogen werden gesurcheert, nademael door 't munten van nieuwe penningen enijge oude munten moeten werden gebroocken, ten waere 't bleeck, dat die selve munten in andere landen begeert souden mogen werden, mer dat men 't zelve voor dese tijt zullen affslaen. 5. Nopende 't ponct van Admijraliteijt werden die Gecommitteerden gelast met de Gedeputeerden van d'andere steden te raemen een voet, welcke geraempt wesende alsdan te leggen in communicatie van de vroedtschappe om ter naester vergaderinge inne te brengen resolutie. Actum desen 17en novembris 1588, per me, J.J. Breed, 1588. r
[fol.119 ]
M28 Alzo bij de Magistraten ende Gedeputeerden van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere geresolveert es, dat niemant van de steden van desen quarthiere op dese jegenwoordijgen dachvaert sal reijssen, mer dat bij haerlieden enijge gecommitteert zijn, te weten een van Hoorn, een van Enchuijssen ende een van Eedam, omme nevens doctor Franchoijs Maelsom396 van 's lants wegen te trecken in den Collegie van den Heeren Staeten 's Lants van Hollandt, ende aldaer te verclaeren, dat het Collegie van de Admijraliteijt mach werden gevordert ende gestelt binnen Hoorn, ende dat zijlieden oock eer niet en begeren te compareren op enijge dachvaerden, ofte te contribueren 394 395 396
dienaren dukaat; geldstuk François Maelson, pensionaris van Enkhuizen
211
in enijge 's lants penningen voor ende aleer 't zelve sal wesen geeffectueert. Oock mede dat zijluijden begeren, dat die IJsselstroom mach werden geopent, omme alle 't welcke te helpen effectueren, zoe hebben borgermeesteren deser stede uut den naem ende van weghen haerder stede daertoe gecommitteert Claes Dirckszoon Huijch, pensionaris deser stede, omme nevens d'andere Gedeputeerden van Hoorn ende Enchuijssen dese commissie aen te nemen ende helpen vorderen, ten meesten dienste van die landen van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren voorschreven, desen XIen novembris 1588, ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588. M29 Achtervolghende voorgaende resolutie bij die vroetschappe deser stede genomen (op 't versoeck van Claes Dircxzoon Huijch, pensionaris deser stede), waerbij borgermeesteren geauthorijseert werden den selven aen te nemen als pensionaris voor den tijt van twie naestcomende jaeren, waer van het eerste ingaen zal op meijendach naestcomende, ende metten selven te handelen ende accorderen op sijnen jaerlicxe salaris. Soe est dat borgermeesteren den selven aengenomen hebben (als pensionaris) den tijt voornoemt in manieren naevolgende, te weten, dat hij den stede sal dienen voor den tijt als voren, midts daer aff genietende alle jaere vrij suijver gelt, sonder enich affbreck die somme van twie hondert guldens eens, tot XX stuvers 't stick, ende zal daer en 397 boven alle sijne teer , reijscosten, wagenvrachten ende schuijtvrachten ende alle diergelijke costen zullen comen tot laste van de stede, oock mede zo hij wesende in stadts dienste mochte werden gevangen ende diergelijke ongeluck hem mochte overcomen, zal die selve tot stadts lasten werden geredimeert ende ontlost buijten zijns selffs costen, ende sal de selve oock den tijt sijnder offitie van andere stadts offitien bevrijt blijven, midts dat hij mede sal bedienen (voor een salaris) het ontvangerschappe van de Abdije van Egmont ende Reguliers buijten Hoorn, midts dat het innen der selver penningen sal comen tot laste van de stede, als oock die oncosten die hij ter cause van dien sal doen, ende dat hij oock vorder sal genieten alle die rantsoenen die op die verhuuringe van de voorschreven landen ende vercoopinge van de thienden sullen vallen, behoudelicx, dat alle de oncosten op die verhuuringe ende vercopinge voorschreven, vallende bij hem, uut die rantsoenen betaelt zullen werden.
397
vertering
212
Ende zal hem die stede indempneren van alle costen, schaeden ende interesten die hem ter cause van dien soude mogen overcomen. (ende zo waere 't voorschreven ontfanck binnen den selven tijt te surcheren ende op te houden, dat hij nochtans den voorschreven tijt lanck sijn volle salaris zal genieten. Ende zal hij oock in 't beginne van twie jaeren, boven 't geene voorschreven es, genieten een nieuwen mantel, eens sonder meer, off twintich gulden aen gelt daer voor, welverstaende dat die rantsoenen van de landen op de eerste verpachtinghe gestelt sullen werden van die gulden, twie stuvers. Ende zullen borgermeesteren een halff jaer te voren van den uutganck sijnder offitie hem aenseggen ende verclaeren off sijluijden sijn dienste langer begeren ofte niet. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren desen XIen novembris 1588. ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1588.
213
N
[fol.120r]
Resolutieboeck van Vroetschappen 1589
N1 Resolutie genomen op dese naevolgende poncten ende articulen, in manieren naevolgende, opten XVIIen januarij 1589. 1. Is geresolveert ende voor dese tijt voorgoet inne gesien, dat men den boom op 't Westeijnde zullen steecken even wijdt als die Spueijenbrugge es, met een jucke daerover, omme alzo het haestich invaeren van schepen ende schuijten uut den Purmer comende zo vele mogelick es te verhoeden, ende souden goet vinden, dat bij schepenen een zeeckeren cuere geleijt werde voor 't 398 wiggen ende 't schofferen van de bruggen deser stede. 2. Omme alle overtollijgen costen van de stede zo vele mogelick es te 399 400 eviteren , wert goet gevonden dat men den fabrijckmeester voor dese aenstaende jaere van sijnen dienste als fabrijckmeester zullen ontslaen, gemerct der stede conditie ende gelegentheijt sulcx nu ten deele wel sal mogen lijden. 3. Wert een ijgelick belast hem te bedencken bij wat middelen men weder souden mogen vercrijgen het vruchtgebruijck van de 's 401 Heeren landen, die welcke met dit aenstaende jaer zal cesseren , omme ter naester vergaderinge een ijgelick zijn meninghe inne te brenghen, ten meesten dienste ende prouffijt van de stede. 4. Op 't versoeck van die van Oorgaet, omme enijge vasticheijt te maecken voor enijge malecontenten ende andere geboeften buijten op 't Oorgaet als anders, etcetera, is goet gevonden voor dese tijt te stellen in state om redenen. Aldus geadvijseert ende besloten desen 17 januarij 1589, bij mij, J.J. Breed, 1589.
398 399 400 401
openwrikken en beschadigen vermijden gemeente-architect eindigen; aflopen
214
N2 Resolutien genomen op seeckere poncten van beschrijvinge die dienen sullen in vergaderinge van de Staten van Hollant desen laetsten januarij 1589. 1. In den 1en, omme te resolveren op die beraemde correctien van de ordonnantien van de gemene middelen, midtsgaders opte brieven van verbande bij den steden op die hanthoudinge dier ordonnantien te verlenen volgende het overgesonden concept, is goet gevonden in die voorschreven correctien, als oock in 't besegelen van 't overgesonden concept, te consenteren zo verre d'andere steden zulcx doende zijn. 2. Aengaende het 2en ponct van de extensie402 van de polijtijcke ordonnantie, nopende d'ongeregeltheijt die in enijge quarthieren gebruijct werden in 't aengaen van de huwelicken, is goet gevonden, dat alle de ghene die hem beswaert vinden omme hem te laten trouwen in de Gereformeerde Kercken dat deselve gehouden sullen zijn hem te laten trouwen voor die Magistraten. 3. Aengaende het ponct van successie, off halve broeders ende susters geprefereert zullen wesen voor oomen ende moeijen403 te persisteren bij voorgaende resolutie, als dat halve broeders ende susters geprefereert zullen wesen voor oomen ende moeijen, ende te conformeren met die geconcipieerde resolutie bij die andere steden van de Noorderquarthiere mede goet gevonden wert. [fol.120v] Aengaende het munten van de Hollantsen daelders es goet gevonden, den gedeputeerden te geven volcomen last. 4. Nopende het vierde ponct, omme te consenteren over Hollant die somme van 62.000 gulden tot vorderinge van het succours Hare Majesteijt van Engelant op te propositie van de Heere Generale Noritz404, ambassaduer van Haere Majesteijt, ende omme andere oncosten daerinne die landen door die aenpassinge van de vijant nae de quarthiere van de Velue, is goet gevonden in 't selve te consenteren, zo verre alle anderen van gelijcken consent draeghen. 5. Aengaende het vijfde ponct, nopende vele ende verscheijden clachten gedaen van de beschadicheden bij het garnijsoen van Geertruden-berch aen de ingesetenen deser landen in 't nemen 402 403 404
uitbreiding tante John Norris, Engelse legeraanvoerder
215
van haere goederen, die Gedeputeerden te lasten hen te mogen conformeren met die bequaembste stemmen. 405 6. Aengaende het zesde ponct, off die Staeten de indicature zullen gebruijcken over enijge personen, tegenwoordich gevangen die hare dienst hebben verlaten ende bij den vijanden het begeven hebben, dan off zijluijden die ordonnaris off ijemant anders zullen bevelen, als oock van zaecken van exorbitante delickten, verraderijen, meuijterien, valsche munten ende diergelijcken dagelicxe occurrentien, is goet gevonden, dat die indicature van 't gene voorschreven es de ordonaris justitie zal werden bevolen, midts dat den selven cort recht gedaen sal werden nae behooren. 7. Aengaende het zevende ponct, nopende dat die Majesteijt van Engelant den agent Ortel406 ende den pensionaris Voocht eerstelick heeft voorgehouden, ten eijnde dese landen tot het exploit van Portugael ten minsten 12 scepen van oorloge souden willen toerusten, etcetera, is goet gevonden in 't selve te consenteren, zo verre andere steden van gelijcken doen. 8. Nopende het achtste ponct, omme te resolveren op die goede directie van 't gouvernement van Zijne Excellentie, etcetera, als op 407 van de de instellinge van 't collegie van superindentie Admijraliteijt ende redres van de particuliere collegien, midtsgaeders die nootelicke fortificatien van de frontier steden, is geresolveert dat men die hant daer aen houden zal, dat het collegium van de superindentie metten aller eersten mach werden opgericht van personen daertoe gequalificeert, ende dat die collegien particulier mogen werden gedresseert in personen hen die seevaert verstaende, ende dat het collegie van Westvriesslant mach werden gestelt binnen Hoorn, volgende de eerste instellinghe ende aengaende de fortificatien van de frontier steden te mogen conformeren. 9. Aengaende het negende ponct, belangende het versoeck van die van Schiedam, aengaende het admitteren van haeren pensionaris in de vergaderinge, ende oock nopende het gene voortaen gebruijckt zal werden in diergelijcke zaecken, is goet gevonden 't selve versoeck aff te slaen ende niemant toe te laten in vergaederinge van de Staten of te princepaelste offitien van de landen, dan ingeborene van Hollant, Seelant ende Uuijtrecht.
405 406 407
aanwijzingen Joachim Ortell opperbevel
216
10 Het tiende ponct, nopende het versoeck van burgemeesteren van Rotterdam, Gorcum ende Scoonhoven, is goet gevonden dat men eerst ende vooral goede middelen zullen gebruijcken, 't zij bij submissie als anders, ende zo 't selve niet soude willen vallen, dat men als dan sullen verclaeren, dat nae dien die Graeve van Leijcester 't zelve octroij die van Dordrecht heeft geaccordeert zonder kennisse van de Raeden van Staten ende Staten van Hollant, dat het selve octroij daer omme niet en mach bestaen. r
[fol.121 ]
Op die missieve van Zijne Excellentie van Nassouwe, Graeve Maurits, is de gedeputeerden gegeven volcomen last omme hem te mogen confor-meren met die bequambste stemmen. Op die beschrijvinge van 24 januarij omme resolutie in Den Haege inne te brengen wat dach dat men raemen zal op het uuijt loopen van scepenen, die van meninge zullen zijn door die Sonde408 te lopen, is goet gevonden den dach te stellen zo verre andere steden met die seevaert handelen 't zelve raetsaem vinden. N3 Resolutien genomen op die beschrijvinge van de seven steden van de Noorderquarthiere tot Hoorn tegens den naestlesten januarij 1589. 1. Op 't eerste ponct, is goet gevonden ijemant te committeren, omme de resolutie van de vroetschappe deser stede aldaer tot Hoorn inne te brengen ende voorts te verclaeren, dat wij van wegen deser stede tevreden zijn in de vergaderinge van de Staten van Hollant nevens de andere steden van Westvriesslant aen te houden, dat die saecke van de Admijraliteijt mach werden gedresseert, ende volgende die eerste instellinge tot Hoorn gestabilieert dan zo verde alle die steden van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere gelijckelick sijn gelast, omme gene resolutien in Den Haege te openen, voor ende aleer die saecke van 't redres van de Admijraliteijt finalick sal sijn affgedaen, sijn tevreden van gelijcken mede te doene. 2. Op die verclaeringe van die van Hoorn ende Enchusen omme een van Hoorn ende van Enchusen voor die tijt van drie maenden gestelt te werden tot het beleijt ende administratie van de reeckencaemer, etcetera, souden die van Eedam verstaen, dat bij de selve steden van desen Quarthiere drie ofte vier gequalificeerde personen sullen werden genomineert, die onder behoorlicken instructie sullen procederen tot hooringe ende sluijtinge van alle des gemene lants reeckenen ende dat het selve collegium sal sijn geautorijseert, zo wanneer enijge ontfangers ofte anderen hebben 408
Sont bij Denemarken
217
te reeckenen, omme die voorschreven personen te beschrijven ende de reeckenmeestes gehoort hebbende, die voorschreven reeckenmeesters bij provisie vrij loff te gevene, omme nodeloosse costen te schouwen ende souden daer toe nomineren een van Alckmaer, een van Hoorn, een van Enchuijssen ende een van Eedam. De gecommitteerde ter dachvaert gaende wert geauthoriseert op alle voorvallende saecken hem te reguleren met de meeste ende bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollant. 3. Op't request van Nanne Janszdochter is goet gevonden drie personen te nomineren, die tusschen Nanne Jans ende Jan Pieterszoon Oom Jan, zullen mogen handelen dat parthijen soude mogen werden verenicht, zo vele mogelick zal zijn. 4. Omme te bedencken bij wat middelen men weder souden mogen 409 vercrijgen 't vruchtgebruijck van de 's Heeren landen , werden borgermeesteren geauthorijseert tot haer te nemen 3 ofte 4 personen om een middel te raemen hoe men daertoe zouden mogen geraecken, ende daer aff ter naester dachvaert ende vergaderinge van de vroetschappe te doen rappoort. 5. In die onderhandelingen van Namme Jans ende Oom Jan werden gecommitteert Cornelis Pieterszoon Loen, Jan Claeszoon Sloot ende Jacob Janszoon Breed. [fol.121v]
6. Het versoeck van die van Oorgaet wert haerlieden geaccordeert, midts dat zijlieden sullen doen maecken een ander request. 7. Is geresolveert dat die vercochte huijssen op de verbrande hoffsteden op de Lingersijde, midtsgaders die nieuwe aengemaecte huijssen lancx die stede, sullen gestelt werden in de quoijeren, omme haere contingente portie gelijck andere borgers huijssen te betaelen in de verpondinge. Actum den 28en januarij 1589 ende ter ordonnantie als voren bij mij, J.J. Breed, 1589 N4
409
Deze Heerenbroecklanden behoorden reeds vanaf 1310 tot de Grafelijkheid en werden gehuurd door Edam. In 1577 had Willem van Oranje voor tien jaar vrijheid van huur gegeven om met dat uitgespaarde geld rond de stad Edam fortificaties aan te leggen.
218
Resolutie genomen beroerende zeeckere handelingen van de Admijraliteijt, gedient hebbende den 1en februarij 1589 binnen Hoorn 1. Op huijden is goet gevonden ende geresolveert op 't rapport van onsen Gedeputeerden tot Hoorn geweest sijnde ter daechvaert, dat vanwegen dese stede geconsenteert wert op die aenstaende vergaderinge in Den Hage gene resolutie dienende op die poncten van beschrijvinge te openen, noch in gene consenten te consenteren voor ende aleer dat het ponct van beschrijvinge, beroerende de zaecke van de Admijraliteijt zal wesen bij de hant genomen, ende finalick affgedaen tot contentemente van die van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere, ende die zaecke van de Admijraliteijt vorder gedresseert van bequaeme ende gequalificeerde personen haer die see-vaert verstaende, verclaeren voorts te persisteren bij dese resolutie, niet tegenstaende die van Alckmaer haer niet souden connen verstaen. 2. Op 't request van Cornelis Janszoon Baenknecht es geresolveert, dat hij die stadts vesten bij provisie zal mogen gebruijcken een jaer lanck, nae den tijt aff te reeckenen dat hij begonnen zal hebben, midts dat Noom Jan sijne presentatie zal staen, die hij Nanne Jansdochter door die 3 gedeputeerden heeft doen voordraegen, nopende die vercoopinge van 't lant besuijden sijn lijnbaene gelegen tot die halve sloot toe. Actum bij borgermeesteren ende vroetschappen deser stede, op ten IIen februarij 1589, bij mij, J.J. Breed, 1589. N5 Op 't versoeck van die van Oorgaet is den supplianten haer versoecke geconsenteert, midts dat zijlieden tot haerluiden lasten den sloot nae den Haeven toe sullen doen opschieten 14 voeten wijt, ende van de materie te maecken een borstweringe, midtsgaeders een sloot te schieten benoorden den dijck tot die dijcksloot toe, ende sullen oock het heck opten dijck ende opten treckwech helpen maecken met den timmerman die de stede haer toegeven zal, die welcke oock hout ende ijsserwerck haerlieden zal bestellen, behoudelicx dat sij supplianten beijde hecken buijten costen van de stede sullen sluijten ende opsluijten, ende bij noodt den boom die in de Haeven sal werden gemaect den boomsluijter helpen toe ende oock opsluijten in stercke stroomen. Actum desen 3en februarij 1589 r
[fol.122 ]
N6 Resolutie genomen op seeckere twie missiven, den enen bij die Heeren Staten van Hollant geschreven, ende den anderen bij die van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere, midtsgaders andere 219
voorvallende zaecken, in manieren nae volgende desen 21en februarij 1589. 1. Op die missive bij die Staten van wegen die van Ambsterdam aen allen steden overgesonden, innehoudende dat bij de ordonnantie van de polijtijcke saecken verclaert wert, dat jonger speciael soude geprefereert werden ouder generaelijck hijpoteeck, contrarie 't gebruijck ende oude costume binnen der voorschreven stede Ambsterdam tot desen dage toe gebruijct, is nae voorgaende communicatie goet gevonden ende geresolveert, dat men generaelick ende in sonderheijt van nu voortaen zullen volgen die oude voet tot noch zo binnen Ambsterdam als oock binnen deser stede gebruijct, te weten dat ouder generaele hijpoteeck geprefereert sal werden jonger specijael, ende dat tot dien eijnde die van den Raede daer van mogen werden geinsinueert. 2. Op die missive bij die van de collegie aen allen steden van desen Quarthiere geschreven van date den 20en februarij 1589, inhoudende seeckere expedient bij die Staten van Hollant voorgeslaegen ende geresolveert, dat men op die saecke van de Admijraliteijt ende die residentie der selver binnen Hoorn ofte Ambsterdam souden hooren het advijs van Zijne Excellentie als Admijrael generaelick, ende dat selve bij Zijne Excellentie uutgesproocken wesende voor die tijt van ses ofte seven maenden naegecomen sal werden ende geachtervolcht sonder prejuditie van d'ene off andere sijde, is goet gevonden ende geresolveert, omme Zijne Excellentie als den Staten alle redelijcke contentement te gevene ende tot vorder eenicheijt te trachten, dat men in 't zelve sullen consent draegen, ende dies halven eerstdaechs den Gedeputeerden van desen Quarthiere in Den Hage wesende sullen adverteren omme eenmaell te comen ende te geraecken tot vorder enicheijt. Actum ter ordonnantie van mijn Heeren voornoemt, desen XXIen februarij 1589, bij mij, J.J. Breed, 1589. N7 Resolutie genomen op seeckere deductie ende discours bij den Heeren Staten van Hollant aen allen steden overgeschreven, opten XXIen februarij 1589. 410 1. Op die deductie ende discours bij den Heeren Staten van Hollant opten XXIen februarij overgesonden inhoudende het versoeck van seeckere coopluijden traffijcquerende411 op die rijcken van 410 411
het verhaal en de redevoering handel drijvende
220
Spangnijen ende Portugael, aengaende die beschadicheijden bij haerluijden geleden met behoorlicken paspoort, etcetera, is geresolveert nademael die coopluijden wel te vorens bewust es geweest, dat haere Majesteijt van Engelant die vaert op die voorschreven landen niet en heeft willen toelaten, ende die cooplieden 't selve tot haere eijgenen prouffijten ende lasten sijn doende, dat daeromme 't landt met die saecke van de cooplieden hen niet en behoort te bemoeijen, op dat die Majesteijt die dese landen zo genadelick heeft geassisteert niet en retorquere412 ende vertoorne, mer dat die cooplieden op haer eijgene hant (zo 't haer gedunct) van haere geledene schaede (sonder voorgaende 413 denonciatie ende verbot, omme op die voorschreven landen niet te traffijcqueren) mogen versoecken restitutie bij alsulcken middelen ende daer 't haerlieden goet duncken zal. 2. Nopende het IIe ponct ten eijnde Haere Majesteit soude gelieven wech te nemen alle beletselen op de traffijcque van Spagnen ende Portugael, is geresolveert, nademael dese landen zoe lange 414 415 hebben door die geweldijge armade bij den gepericliteert Coninck van de selve lande te wege gebracht, eensdeels bij onse eijgen scepen ende volck versterct, van die welcke 't lant door die geweldijge hant Godes door assistentie van Haere Majesteit genadelick es verlost, dat men daeromme om in alsulcken dangier416 niet weder te vallen, het welcken met toevoer van scepen ende waeren op die voorschreven conickrijcken negotierende soude mogen comen, aen Haere Majesteit souden doen versoecken, dat die vaert ende coophandel op de voorschreven rijcken van Spaengnijen ende Portugael bij placate, zo over Engelant als in dese landen, mach werden geinterdiceert417, ende dat Haere Majesteit oock gelieve hier van die Oosterse landen ende steden te verwittijgen, opdat alzoe die vaert ende coophandel op die voorschreven landen van Spangnijen ende Portugael metterdaet ende generalick belet ende verhindert mach werden. Actum bij borgermeesteren ende vroetschappen deser stede, opten 25en februarij 1589 ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1589. N8 terugdraaien; een andere koers gaan varen aanzegging 414 een gevaar zijn geweest 415 de Spaanse Armada zou in augustus 1589 door de Engelse marine worden verslagen. 416 gevaar 417 verboden 412 413
221
Resolutie op poncten van beschrijvinge, die dienen sullen in Den Haege, op dese aenstaende ende geduurende dachvaert desen IIen dach martij 1589. 418 1. Op die verclaeringe bij den baenderheere van Willingbi aen de Generale Staten overgegeven opten 25en februarij 1589, is geresolveert, dat die Heeren Generale Staten daerinne sullen mogen handelen zo sijlieden ten meesten dienste van de landen bevinden sullen te behooren.
418
de hertog van Willoughby
222
2. Op 't stuck van de nootelicke fortificatien, die binnen den jegenwoordijgen jaere 1589 gevordert sullen moeten werden tot defentie van de landen, waertoe nootelicke geconsenteert ende geheven sullen moeten werden de contributie van de 2 derde paerten van een derden deel van de verpondinge extraordinarie binnen de muuren van de steden ende den dubbelden impost van de hoorn beesten ende besaeijde gemeten419, etcetera, is goet gevonden omme den hoogen noots willen, daer inne consent te draegen, zoe verre d'andere steden van Hollant consenterende zijn. 3. Op 't request van Pouwels Janssoon Tolck is geresolveert, dewijle eenmael met den supplianten gehandelt ende geaccordeert es, dat deromme mijn Heeren alle daege in gene verssche accoort connen treden, mer sal den supplianten hen reguleren met 't gene tusschen hen ende borgermeesteren gehandelt ende daer hij op inne gecomen es. Actum bij borgermeesteren ende vroetschappen deser stede, opten 2en martij 1589, bij mij, J.J. Breed, 1589. r
[fol.123 ]
N9 Resolutien, genomen op seeckere poncten ende articulen, hiernae gespecificeert: 1. Op 't request van Nannen Jans, waerbij sij versoeckt, omme een lijnbaen te mogen stellen bij die Westerpoort deser stede bij die walle lancx, ende dat tot dien eijnde borgermeesteren willen haer die onderwallen doen verpachten voor een seeckeren tijt ende vercoopen het erve, alwaer Melis Cornelis huijs op gestaen heeft, is haer versoecke geaccordeert, midts dat enijgen zullen werden gecommittert, die met haer sullen handelen belangende den tijt hoe lanck ende voor hoevele 's iaers, midtsgaeders die met haer handelen sullen in die coope van Melis Corneliszoon hoffstede. Ende sijn hiertoe gecommittert borgermeesteren, omme met Nannen Jansdochter in 't gene voorschreven es te accorderen. 2. Op 't request bij die binnen keetluijden gepresenteert, nopende het affdecken van 't riet van de nieuwe soutkeet, is geresolveert enijgen te committeren, die met die keetlieden sullen mogen handelen, om 't dack aff te breecken ende met pannen weder decken (ofte in coope, sonder te hebben absolutie last, om in 't geheel ende finalick 't zelve aff te handelen, mer van haer besongnie te doen rappoort, omme alsdan 't voorts daer inne te doen nae behooren. 419
belasting op vee en akkerland genieten
223
Ende werden hiertoe genomineert Jaep Janszoon Reck, Gerrit Pieterszoon Gertses ende Jan Thoniszoon. 3. Op versoeck van de stadsbode, omme te hebben vermeerderinge van sijn salaris, nopende den dienste die hij den camer van borgermeesteren sal bedienen, te weten den wacht aen te spreecken, clockluijden, camer bewaeren ende op borgermeesteren te passen ende daerinne hem draegen als een goet stadtbode toestaende es, midts daer voren genietende vijfftich guldens 's iaers, in plaetse van sijn voorgaende salaris, het welcke geweest es 35 gulden 's iaers. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren ende vroetschappen deser stede opten 12en martij 1589, bij mij, J.J. Breed, 1589. N10 Ten selven daege es aengedient bij borgermeesteren ende verclaert, dat die saecken van beijde processen (te weten, het ene welck es hangende tegens die Uutwaterende Sluijssen nopende het stoppen van de Havenen, ende het ander tegens die drie dorpen van Zeevanck) in sulcken poncten zijn, dat zo verre als ijemant als noch ijet 420 van de stede, zowel in 't een als in 't ander, dies tot vordel aengaende zoude weten te proponeren ofte bij te brengen, dat hetselve als noch kan geschieden ende bij die andere stucken in die processen mach gevoucht werden, dat daeromme een ijgelicken als nu soude willen proponeren ende seggen, dat hij dies aengaende wiste te seggen, opdat naemaels zoe wanneer te spade421 es, hem niemant hebbe te beclaeghen van versuijmenisse bij borgermeestern off ijemant anders gedaen. Ende naedat die verscreven saecke in collegie van de vroetschappe es geproponeert ende omme gevraecht, is niemant bevonden, die ijet heeft connen proponeren bij te brengen, ofte tot vordel van de stede 't verhaelen. v
[fol.123 ]
Ten selven dage hebben borgermeesteren mede verhaelt dat haer waer aengedient dat die waerschappen ende hooft ingelanden van de 422 Uutwaterende Sluijsen in die weecke nae Letare binnen Alckmaer zullen verschijnen op enijge reeckeninge tusschen haer nopende die administratie van de Uutwaterende Sluijsen uutstaende ende alzo te besorgen staet, dat ter enijge ende vele doleantien sullen vallen in haerluijden collegie nopende het stoppen van de Havene deser stede ende nae dat het selve in communicatie es geleijt geweest.
420 421 422
voordeel te laat Laetare (Verheugt U): zondag in het midden van de vastentijd
224
Is goet gevonden dat men dies halven aen enijgen personen binnen Alckmaer zullen schrijven, die op haerluijden vergaderingen zijn comparerende, welcken men betrouwen dat dese stede gene vijant zijn. Dat haer gelieve die hant daeraen te houden, dat die gecommiteerden van borgermeesteren der stede Alckmaer die in haerluiden vergaderinge sullen compareren, van onser 't wegen sullen believen te verclaeren, indien enijge clachten boven verhaelt souden mogen vallen, dat wij te vreden zijn voor drie vier ofte meer personen die bij haerluiden vergaederinge souden mogen werden genomineert, die redenen ende middelen, waerbij die voorschreven ingelanden sonder bederffenisse onser stede souden sijn geholpen, gelijck sulcx alle neutrale personen te recht onderricht sijnde sullen moeten bekennen, opdat alzoe die onrustijge geesten van haere ongefondeerden clachten mochten die mont werden gestopt. Actum deser 12en martij 1589 ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1589. N11 (Dit artijckel alhier gecasseert ende gestelt folio sequenti) Op huijden deser XIIIen martij 1589, sijn borgermeesteren deser stede achtervolgende die resolutie bij die vroetschappe op gisteren den 12en deser genomen, met Nannen Jansdochter geaccordeert in't verpachten van die onderwalle van die stadtsvesten bij 't Westerblochuijs gelegen in manieren nae volgende, te weten: 1. Dat Nanne Jansdochter die selve vesten van die straet aff noort op in die lancte zal mogen gebruijcken tot een lijnbaen zo verre haer gelieven zal, den tijt van twintich jaeren lanck, midts daer voren alle jaere uutkeerende ende betaelende die somme van vijff ende twintich guldens voor pachte, welverstaende dat alle 't gene dat sij 423 aen paelen ende schaelen aen die neerwalle tot verbreedinge ende verbeteringe van de onderwal sal te cost leggen, dat het selve haer in affslach sal strecken van de selve XXV gulden 's jaers, mer alle stroijenge van sant, schelpsant ende andere reparatien van verhooginge sal comen tot lasten van Nannen Jansdochter alleen. [fol.124r]
2. Dat oock bij tijden van noot, zo van de vijant als anders, die stede een vrijen doorganck zal hebben omme die vesten te verhoogen ende te repareren, welverstaende dat die selve XX jaeren verstreecken wesende ende Nannen Jansdochter, off die alsdan eijgenaer van de baen zal sijn, met borgermeesteren in der tijt nopende die jaerlicxe pachte niet en conden accorderen, dat 423
planken
225
alsdan borgermeesteren in der tijt het fabrijck op die vesten staende gehouden sullen wesen aen te nemen tot taxatie van vier neutrale personen haer dies verstaende. 3. Ende hebben voorts borgermeesteren Nannen Jansdochter weder overgedaen en vercocht die hoffstede, alwaer Melis Cornelis huijs op gestaen hadde, voor alsulcken penningen ende op alle sulcken termijnen als borgermeesteren 't selve van Melis Cornelis gecocht hebben. Aldus gedaen bij borgermeesteren, in't stadthuijs vergadert ten daege inde jaere voornoemt ende ter ordonnantie van die selve geteijckent bij mij, der selver stede secretaris, J.J. Breed, 1589. N12 Op huijden deser XIIIIen martij 1589 sijn borgermeesteren deser stede achtervolgende de resolutie bij de vroetscappe opten 12en deser genomen met Nannen Jans geaccordeert in't verpachten van die onderwalle van de stadtsvesten bij die Westerpoorte gelegen, in manieren nae volgende te weten: 1. Dat Nannen Jansdochter die selve vesten van die straet aff noort op in die lanckte zal mogen gebruijcken tot eenen lijnbaen zo verre haer gelieven zal den tijt van twintich jaeren lanck, midts daer voren uutkerende ende betaelende alle jaere vijff ende twintich guldens, maeckende in de zelve 20 jaeren ter somme van vijffhondert guldens, aen pachte, welverstaende dat alle 't gene welcke Nannen voornoemt ofte den eijgenaer van de baene bij goede reeckeninge zal connen bewijsen 't oncosten gedaen te hebben, zo aen 't verhoogen van aerwerck, paelen ende schaelen aen de neerwalle tot verbreedinge ende verbeteringe van de onderwal, dat het selve haer strecken zal in affcortinge van haer voorschreven pachte ofte hooftsomme van dien, midts dat 't gene zij te costen leggende es aen die voorschreven onderwalle niet sal mogen excederen die hooftsomme voornoemt, ende zal die stroijinghe van sant ende schelpsant comen tot lasten van den eijgenaer van de lijnbaen sonder 't selve die stede in affcortinge te mogen brenghen, behoudelicx dat bij tijden van noodt, zo van den vijant als anders, die stede een vrijen doorganck zal hebben omme die vesten te verhooghen ende te repareren, welverstaende dat die selve XX jaeren verstreecken wesende ende Nannen Jansdochter, off die alsdan van de lijnbaen eijgenaer zal zijn, met borgemeesteren in der tijt nopende die jaerlicxe pachte niet en conden accorderen, dat alsdan borgermeesteren in der tijt het fabrijck op die vesten staende gehouden zullen wesen aen te nemen tot taxatie van vier neutrale personen haer dies verstaende. 226
2. Ende hebben voorts borgermeesteren Nannen Jansdochter weder overgedaen ende vercocht die hoffstede alwaer Melis Cornelis huijs opgestaen hadde, voor alsulcken penningen ende op alsulcke termijnen als borgermeestern 't zelve van Melis Cornelis gecocht hebben. Aldus gedaen bij borgermeesteren in't stadthuijs vergadert ten daege ende jaere voornoemt, ende ter ordonnantie van de selve geteijckent bij mij, der zelver stede secretaris, J.J. Breed, 1589. v
[fol.124 ]
N13 Resolutien genomen op seeckeren poncten ende articulen hiernae volgende opten 4en april 1589. Op huijden desen 4en april 1589 sijn dese naevolgende personen gecommitteert omme te procederen tot hooringe van Sijmon Gerbrantszoon, tresorier geweest sijnde in den jaere 1584, sijne reeckeninge, ende zo bij haerlieden enijge difficulteijten bevonden wert, 't selve te rapporteren aen de generale vroetschappe ende sijn hiertoe genomineert Jaep Claes Teenx, Man de Brouwer, Jan Janszoon Pater, Marten Pieterszoon Moij ende Jan Thoniszoon, midts dat zijlieden op de reeckeninge van de andere tresoriers die naevolgen ende gereet zijn, sullen bevrijt zijn, ende andere daernae toe zullen wesen genomineert, ende zoe vervolgens, tot dat die affgaende tresoriers haere reeckeningen gedaen sullen hebben. Is geresolveert, dat die zoutkeete van Adrijaen Heertgeszoon cum socijs, in conformite van de cuere sal werden gedect met pannen ende het riet affgenomen, volgende die cuere dies aengaende bij borgermeesteren, schepenen ende vroetschappe met advijs van alle die Hoomans gemaect ende die approbatie van de Hove daerop gevolcht, ende so verre sijlieden daer nae ijet hebben te doleren aengaende enich consent, sullen dies aengaende mogen doleren in manieren als sij goet vinden zullen. 1.
Aengaende het 1en ponct, belangende de propositie van de steden van Hoorn, Enchusen ende Medenblick hebben de magistraten ende vroetschappen deser stede eendrachtelick geresolveert niet en connen consenteren in de veranderinge van de gedeputeerde raeden van de Collegien van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere in die zelve propositie vervatet, mer verstaen dattet zelve collegie sal blijven geduurende deser oorloge in sijn geheel in't voorschreven quarthier gelijck 't selve van de beginne van de oorloge, ten tijde van Zijne Excellentie, saliger memorij, tot noch toe in't gebruijck es geweest, verstaen 227
voorts in geender manieren enichsins te consenteren dat beijde steden Eedam ende Monickendam op die beschrijvinge van de magistraten van Westvriesslant ende Noorderquarthiere, een stem ende een resolutie inbrenghen souden contrarie het oude gebruijck ende ordonnantie altijts gehouden, zo wel in SuijtHollant op die vergaderinge van de Staten, als oock in Westvriesslant ende Noorderquarthiere. 2. Sijn oock eendrachtelick geresolveert haere gedeputeerden volcomelick te authorijsseren ende bij desen te belasten te verclaeren, dat so verre die steden van Hoorn, Enchuijssen ende Medemblick met die voorschreven resolutie souden willen voortvaeren, dat in sulcken gevallen die van Eedam niet en verstaen haere contributien van verpondingen licenten, convoijen, als andersins, noch oock die penningen van de gemene middelen procederen te brenghen ten compthoire van die van Westvriesslant, mer daer over sulcke ordre stellen, als die van Eedam ten dienste van den lande zullen bevinden te behooren, ende sijlieden oock voor die Staten van Hollant ende Zijne Excellentie sullen verantwoorden. Ende sijn hiertoe gecommiteert Lambert Janszoon, Jan Thaemszoon, borgermeesteren, Frans Dircxzoon Pont ende Claes Dircxzoon Huijch. r Ende es deselve gecommitteerden gegeven 3.[fol.125 ] volcomen last, omme met die van Alckmaer. Monckendam ende Purmereijnde vorder te resolveren ende alles te helpen vorderen 't gene bij henlieden tot dienste van de landen ende dese stede goet ende raetsaem bevonden sal mogen werden, approberende 't gene bij die voorschreven gecommitteerden gelijckelick ofte elcx besondere gedaen es, ofte alsnoch gedaen sal mogen werden.
4. Is Jaep Claes Teencx ende Frans Dircxzoon geaccordeert, dat in plaetse van haere bergen sijlieden sullen mogen het rietdack affnemen van haere huijssen ende die selve huijssen met pandack decken in conformite van de laetste cuere daer van sijnde. 5. Guillaume van Narivoorde es geaccordeert een van beijde die huijssen ofte woningen, waer inne Conradus Rector laestmael heeft gewoont, staende binnen den Convente deser stede. 6. Pieter Claeszoon, schoolmeester, es geaccordeert een van de beijde die huijssen ofte woningen, daer inne Conradus Rector laestmael heeft gewoont, staende binnen den Convente deser stede. Actum den 4en april 1589. N14 228
Resolutie genomen op seeckere poncten van beschrijvinge desen 24en april 1589. Ten selven dage sijn dese naevolgende personen gecommitteert omme te procederen tot hooringe van de reeckeninge van Sijmon Gerbrantszoon, tresorier geweest sijnde in den jaere 1584, te weten Jaep Claes Teencx, Man die Brouwer, Jan Janszoon Pater, Marten Pieterszoon Moij ende Jan Anthoniszoon, ende zo bij haerlieden enige difficulteijten bevonden werden, dat sijlieden 't selve sullen rapporteren aen de generale vroetschappe, midts dat zijlieden op de reeckeninge van de andere tresoriers die naevolgende ende gereet sijn, sullen bevrijt wesen ende anderen daernae toe sullen wesen genomineert, ende zoe vervolgens, tot dat die affgegaen tresoriers haere reeckeninge gedaen sullen hebben. 1. Op die beschrijvinge van de gedeputeerden Raeden van Westvriesslant tegens den 25en aprilis 89 binnen Alckmaer, ende eerst aengaende het eerste ponct, nopende die propositie van wegen die drie steden als Hoorn, Enchuijssen ende Medenblick gedaen, belangende de reductie van 't collegie ende die vergaderinge van de magistraten breder in de selve propositie vervatet, is geresolveert dat het collegie van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere sal 424 gehouden ende gemaincteneert werden in sijne possessie, ende die beschrijvinge van de magistraten doen sulcx, ende in der voughen 't selve tegenwoordich es, ende gedaen wert, ende geduurende dese oorloge geweest ende gedaen es, ende dat men geduurende d'oorloge ende ter tijt die lasten ter cause van de oorloge gemaect, daer van niet sullen wijcken, mer malcanderen daerinne hanthouden, ende alle hulp ende bijstant doen in aller manieren, ende nae onse uuterste vermogen tegens allen ende eenen ijgelicken. [fol.125v]
2. Op het IIen ponct, nopende die betalinge van de capeteijnen te water van haer resterende costgelt de anno 1587 is goet gevonden in die betalinge van 't voorschreven te consenteren zoe verre alle de andere steden daer inne consenteren. 3. Op 't IIIen ponct belangende het versoeck van de dijckgraeff ende waerschappen van de 4 Noordercoggen aen Zijne Excellentie de Staten van Hollant ende het collegium van Westvriesslant ende Noorderquarthiere gedaen, omme te hebben debourssement425 van seeckere oncosten bij die dorpen van de vier Noordercoggen gedraegen zo van pioniers tot maeckinge van de schantsen voor Medenblick, etcetera, bedraegen de van omtrent Vm ponden, is
424 425
gehandhaafd uitbetaling
229
goet gevonden de Gedeputeerden dies aengaende te geven volcomen last. 4. Op 't 4en ponct, belangende in wat manieren men den muntmeester sal doen reeckenen, 't welcke alsoe wel 't selve es geresolveert, dat men sal procederen tegens den muntmeester omme den selven te brengen tot reeckeninge gelijck men nae rechte bevinden zal te behooren, ende die gedeputeerden deser stede te geven volcomen last, omme met d'andere steden te helpen middel raemen, omme 't selve te mogen effectueren. 5. Op 't 5en ponct, nopende de doleantie van de pachters van Hoorn van de impost van de wijnen ende bieren over den muntmeester dat hij meerder wijnen ende bieren es inleggende, dan enijge herbergen gedaen werden, is goet gevonden, den muntmeester te 426 stellen op een redelicke taux , midts dat hij eerst sijn reeckeninge sal doen, eer hij enijge vrijdoom sal mogen genieten. 6. Nopende het 6en ponct, omme ordre te stellen ende te versien op 427 het gestadich vervolch ende aenloopen van de soetelers binnen Medenblick is den gedeputeerden gegeven last, omme te mogen conformeren met die meeste stemmen. 7. Op 't 7en ponct, also doctor Franchoijs Maelson428 provisionelick voor den tijt van een jaer es aengenomen als Raet ende 429 Sindicus , welcke tijt nu geexpijreert es ende off men den Here Sindicus in sijn dienste sal continueren, dan off men hem houden sal voor gelicentieert, midts hem betaelende die somme van 2000 gulden, is goet gevonden, dat men den selve sal licentieren midts hem betaelende die voorschreven 2000 gulden. 8. Op 't 8en ponct, op't versoeck van de conventualen van Blocker430 buijten Hoorn omme te hebben verhooginge van alimentaetie tot haer notelick onderhout, is goet gevonden, dat men die voorschreven conventualen zal accorderen verhooginge nae die gelegentheijt van hare familie, midts dat die gene die gene wijven ende kinderen hebben sullen blijven op haere voorgaende salaris. 9. Op de versochte continuatie ofte nominatie in den collegie van Westvriesslant ende den Noorderquarthiere es genomineert ende gecommitteert Sijmon Gerbrantszoon voor dit aenstaende halff jaere. 426 427 428 429 430
schatting Marketenter: iemand die allerlei spullen verkoopt aan de soldaten Pensionaris van Enkhuizen rechtskundige en raadgever van een bestuur kloosterlingen van het vroegere convent te Blokker
230
[fol.126r]
10 Sijn genomineert ende gecommitteert op die vergaederinge tot Alckmaer, een uut die borgermeesteren, Frans Dirckszoon Pont, Jan Anthoniszoon ende Claes Dircxzoon Huijch ende es goet gevonden den selven te geven in desen ende allen anderen saecken volcomen last, approberende all 't gene in desen ende anderen saecken gebesongneert, geresolveert ende getracteert sal worden ofte alreede gedaen ende geresolveert es in enijgen manieren. 11 Vorder tot betalinge van 't pannendack middel te raemen tot ontlastinge van de stede is voor eerst goet gevonden daer toe te emploijeren, die halve stuver comende van die verpachtinge van des gemene lants imposten, vallende tot behoeff van de predicanten ende omme die predicanten te doen goet onderhout ende die kercken van alle fabrijcken te versien, is goet gevonden, dat men die beste kercken landen sullen vercoopen ende die penningen daer aff procederende te beleggen op brede renten achtervolgende voorgaende resolutie, waertoe die kerckmeesteren in der tijt geauthorijseert ende gecommitteert werden bij desen. 12 Is oock goet gevonden dat men die verpondingen van de huijssen sullen stellen in conformite van de sommatie, waer bij die stede alle jaere wel sal prouffiteren ses ofte seven hondert gulden. 13 Op't versoeck van Adrijaen Heertges, cum socijs, nopende het opdecken van pannen boven 't riet van de soutkeete, is goet gevonden te persisteren bij die voorgaende resolutie desen aengaende op ten 4en aprilis genomen. 431 14 Op't versoecke van de incomen van de 's Heerenlanden voor den tijt van 10 ofte 12 jaeren, is voor middel voor geslaegen bij borgermeesteren ende gecommitteerden bij vroetschappe, dat men die selve souden mogen versoecken, tot opmaeckinge van een nieuwe bolwerck bij die Halsbants Thoren ende van de selve thoorne door die gracht te maecken een nieuwen dijck tot achter die huijssen aen de cleijne sijde voor die Suijdtoosterpoort tot een zeeburch ende de oude seedijcken gantselick uut te delven tot een wijde grachte voor die voorschreven poorte, omme den aenval, die den vijant soude mogen doen op die selve poorte wesende alleenlick van steen te beletten, ende aen de zuijdtsijde te maecken een flanckeringe nae eijs van 't werck van 't blochuijs ende den grachte aen de suijtsijde van de stede nu ter tijt drooch sijnde, als oock die grachten voor beijde de schantsen te brengen
431
Edam hoeft tot 1599 geen pacht te betalen voor de ´s Heerenbroeklanden aan de Grafelijkheid. Voor dat uitgespaarde geld wordt een bolwerk bij de halsbandtoren gemaakt.
231
in behoorlicke defentie, welcke schantsen oock merckelick moeten werden verhoocht. 15 Oock mede, dat die stede meestendeel met rietdack es gedect ende derhalven vele periculen van brant es onderworpen, als 't 432 laestmael in den grooten brant es gebleecken , waer door een groot deel van de stede es verbrant, omme welcke zo vele mogelick es te verhoeden, een cure es gemaect omme alle jaere een seecker getal van huijssen het rietdack aff te nemen ende met pannen te decken, welcke cuere oock bij den Hove van Hollant es geapprobeert, waerdoor die stede in groote costen sal vallen. v
[fol.126 ]
16 So es goet gevonden omme eerstdaechs alle dese swaricheden den Staten van Hollandt te remonstreren ende daer benevens versoecken continuatie van de 's Heeren Broecklanden voor een jaer 10 ofte 12 toe ende so 't selve nae alle diligentie gedaan niet ende soude willen vallen, dat men die selve souden mogen vercrijgen in erffpachte ofte ten aller laetsten in coope433 zo nae als men daer mede met de gecommitteerden van de Staten souden connen accorderen. Aldus geadvijseert op ten 24en aprilis 1589, ende bij mij geteijckent, J.J. Breed, 1589. N15 Resolutien genomen op seeckere poncten van beschrijvinge, die dienen sullen in Den Haeghe, den eersten meije 1589. 1. Op die missive bij Zijne Excellentie van Nassouwe van date den 25en aprilis lestleden aen den gedeputeerden van Westvriessland ende den Noorder quarthiere geschreven, nopende die reductie van de zeven personen, die dus lange in den collegie geseten hebben tot vijff personen, om alzo vele costen te eviteren, etcetera, is geresolveert, datter enijgen sullen werden gecommitteert omme te reijssen tot Alckmaar, omme nevens die van Alckmaer, Monnickendam ende Purmereijnde ene eenparijge voet ende resolutie te mogen nemen, dat sij, niet en verstaen tot enijge reductie van de collegie in dese conjucture des tijts, mer dat het selve collegie sal gemaintineert werden in seven personen, gelijck 't selve tot desen dage geweest es staende dese oorloge ende dat die selve gecommitteerdens aldaer sullen mogen verclaeren, dat die van Eedam niet en verstaan enijge contributien in wat manieren die selve geconsenteert souden mogen wesen te brengen ten comptoire van die van Westvriesslant voor ende aleer dese voorschreven nieuwicheijt sullen wesen affgedaan. 432 433
in april 1587 In 1599 worden de Broeklanden door de stad Edam gekocht.
232
2. Sullen oock gelast wesen voort te reijssen in Den Haege op die vergaderinge van de Staten van Hollandt voor aleer die voorschreven nieuwicheijt es affgedaen, waer toe die gedeputeerdens gegeven werden volcomen last omme die voorschreven resolutie inne te brengen alsof 't bij de geheele vroetschappe gedaen waer. 3. Voort, nopende die versochte liquidatie tegens d'andere provintien ende consent te draegen in enijge extraordonaris consent, midtsgaeders op alle andere poncten van beschrijvinge verstaen, dat die gecommitteerden niet en sullen consenteren in enich extraordonaris consent voor ende aleer die nieuwicheeden van Westvriesslant sullen sijn affgedaen ende die selve affgedaen sijnde, sullen die voorschreven gecommitteerdens hebben volcomen last omme nevens die andere steden van Hollant te mogen helpen resolveren ten meesten dienste van de landen utgesondert, dat sij die hant sullen aenhouden, dat die 434 waterschepen niet alleen van de Zuijdersee, mer oock van alle binnenwateren mogen werden verboden ende weder de selve oock, gecommitteerdens te saemen ende elcx besondere gegevens volcomen last op alle voorvallende saecken omme te mogen helpen resolveren ten meesten dienste van de landen. 4. Ende sijn hier toe genomineert Folkert Claeszoon, Claes Dirckzoon Huijch ende Jacob Janszoon Breed, secretaris. Actum den lesten aprilis 1589 r
[fol.127 ]
N16 Resolutien bij die vroetschappe genomen opten 20en meije 1589. 1. Eerst, aengaende die missive van Zijne Excellentie van Nassouwe van de 16en meije laestleden omme tegens den 24en der selver maent te compareren voor Zijne Excellentie in Den Haege, omme te comen in communicatie met Zijne Excellentie voorschreven aenlangende die saecken van de collegie van Westvriesslant ende Noorderquarthiere, is geresolveert, dat die gecommitteerden van wegen dese stede sal gegeven werden volcomen last omme met Zijne Excellentie dies aengaende te comen in communicatie met die andere steden van den Noorderquarthiere ende zo verre die propositie van Zijne Excellentie ofte die communicatie enijge swaricheijt soude mogen mede brengen, daer inne die gecommitteerden enichsins souden mogen haer bevinden beswaert, dat se in sulcken gevalle sullen mogen nemen rappoort. Ten tweede, op 't eerste ponct van de beschrijvinge van de Staten van Hollant omme te consenteren die somme van 28.000 gulden 434
vissersschepen met een ruim om de vis levend te bewaren
233
over die steden van Hollandt omgeschlagen te werden in gelde bij die steden van Hollant bij repartitie ende gerembourseert te werden uut die verpondingen van de jaere 1590 boven die hondert duijssent op die voorgaende dachvaert geconsenteert es, is goet gevonden omme die hoogen noodts willen, te consenteren zo verre d'andere steden daer inne consent sijn draeghende. 2. Het tweede ponct van de voorschreven beschrijvinge belangende die lasten ende het achter wesen van de admijraliteijt in Suijthollant ende dat oock volgende het rapport van meester Aerijaen Thoniszoon tot die noodijge fortificatie van de frontier steden, noch te cort sal comen die somme van omtrent 30.000 gulden boven die twie darden deelen van een derdendeel van de verpondinge alreede geconsenteert ende dat volgende die beschrijvinge 't selve cort voor dese reijssen over die steden op die voet van de verpondinge soude werden opgebracht, is goet gevonden te consenteren, dat die voorschreven 30.000 gulden met het cort tot die fortificatie noodich omgeslagen zal werden over die steden ende dorpen van Hollant. 3. Aengaende het derde ponct van de selve beschrijvinge die gedeputeerden te geven volcomen last, belangende die oprechtinge van 't collegie van de superintendentie als 't gene daer aencleeft, ende aengaende die resolutie genomen van de goeden gaende op Seelandt te effectueren, is goet gevonden, dat die gecommitteerdens hen dies aengaende sullen mogen conformeren met die meeste ende bequaembste stemmen van d'andere steden van Hollandt, waer toe haerlieden wert gegeven volcomen last. 4. Aengaende het vierde ponct, te conformeren met die beste stemmen van d'andere steden van Hollant. 5. Belangende het vijfde ponct van de waterschepen, is goet gevonden te persisteren bij onse voorgaende resolutie.
v [fol.127 ]
6. Aengaende het zesde ponct, belangende den impost van de laeckenen te stellen op 't eerste innecomen tot betalinge van de oude schulden ende dat het selve bij die van Seelant als noch niet en es geconsenteert, dat daeromme nodich tot betalinge van de oude schulden middel geraempt soude moeten werden, is geresolveert, dat men soude persisteren bij voorgaende resolutie ende die van Seelant met alle middelen induceren tot het voorschreven consent van de laeckenen op 't eerste innecomen den impost betaelt te werden. In plaetse van de raetsheer Boijemer overgeleden, een ander te nomineren, is die gedeputeerden dies aengaende volcomen last.
234
7. Aengaende het laetste ponct wert den gecommitteerden als oock op alle anderen voorvallende saecken gegeven volcomen last omme te helpen resolveren zo ten meesten dienste van den landen bevonden sal werden te behooren. 8. Is mede goet gevonden, dat borgermeesteren enijgen sullen mogen nomineren, die alle dese poncten zo in die vergaderinge van de Staten als oock die communicatie met Zijne Excellentie van Nassouwe sullen mogen waernemen ende daer die hant aen houden, dat die zaecken mogen beleijt werden ten meesten dienste van de landen. Aldus gearresteert ten daege ende jaere voorschreven, ende geteijckent bij mij, J.J. Breed, 1589.
235
P
[fol.144v]
Memoriael 1580 - 1621
P1 Memorie van de belastinge van 's Heeren Broicklanden althans wesende voor den tijt van thien jaeren aen de stede, 1580. Een jaerlicxe erfflicke rentenbrieff toecomende die stede van Ambsterdem bedragende de zomme van 675 ponden siaers, 't pont tot XL grooten Vlaems te lossen den penningen sestien, ijpoteeck op de sluijsen van Ypesloot, Diemerdam, Abcoude, Medenblick, ende de landen van Warderbroick onder Eedam, ende voort nae 't zeggen van die van de Camer van de Reeckeninge in Hollant, het schout ambacht van Ambsterdam, verschijnt op ten 1en augusti. Hooftzomme 10.800 gulden, 't verloop van de renten es tot desen jaere 1580 toe 4.000 gulden, totalis 14.850 gulden. Is verbonden zo ons verclaert es, anno 1472. Dit hebben wij eensdeels uut het register van de Camer van de Reeckeningen in Hollant, ende oock eensdeels uut het prothocolle van Ambsterdam. Noch heeft die stede van Ambsterdam op het baliouw ambocht van Ambsterdam, Waterlant ende Zeevanck omtrent 300 gulden siaers, hieraff es 92 gulden gelost.
[fol.138v]
P2 Copia, Copie Dese navolgende steden gereparteert435 in hondert duijsent ponden tot behouff van den ruijteren in den jaere 1580, opten 4en aprilis in Den Hage. Dordrecht Haerlem Delfft Leijden Ambsterdam Goude Rotterdam Gorichom Schiedam 435
verdeeld naar verhouding
236
10.000 ponden 3.300 ponden 12.000 ponden 4.500 ponden 16.200 ponden 4.000 ponden 5.500 ponden 2.000 ponden 2.500 ponden
Brielle Schoonhoven Alckmaer Hoorn Enchusen Eedam Monickendam Medenblick Weesp Purmerendt Haghe Seelant
1.200 ponden 800 ponden 3.700 ponden 5.500 ponden 5.000 ponden 1.000 ponden 600 ponden 500 ponden 400 ponden 300 ponden 4.000 ponden 17.000 ponden
Onder stont geschreven: Guillaume de Nassou f 100.000.-. Noch stont ondergeschreven: Gecollationeert tegens zijne princepale, bij mij, Ende waer ondergeteijckent: C.de Rechtere. Gecollationeert metten autentijcque copie, wesende ondergeteijckent als voorscreven es ende daermede bevonden te accorderen, desen 17en januarij 1584, bij mij, Jacobus Breed, Notarius Publicum, Secretaris, 1584. v
[fol.143 ]
P3 Copie. Eedam met haeren gevolgen: Extract ut het quoijer der quotisatie over alle de steden ende platte landen in Hollandt bij Zijne Excellentie besloten ende geteijckent den laetsten julij 1581, belopende ter zomme van omtrent 110.000 ponden zuijvers gelts, getogen bij ons ondergeschreven als bij de zelve Excellentie tot bewaernisse van 't voornoemde quoijer specialick gecommitteert. Eedam met haeren drie dorpen: 955 pond Coomt voor de helft: 477 pond 10 stuijvers Dirck de Bie Cornelis van Naerden Copie Extract uut het quoijer der quotisatie over alle de steden ende platte landen in Hollandt bij Zijne Excellentie besloten ende geteijckent den lesten julij 1581 belopende ter zomme van omtrent 110.000 zuvers gelts, getogen bij ons ondergeschreven als bij de zelve Zijne Excellentie tot bewaernisse van 't voornoemde quoijer specialick gecommitteert. 237
Dorpen daer van de imposten binnen Eedam verpacht werden gestelt alhier voor haere geheele quote. Oosthuijsen ende Etersheim 201 pond. Dirck de Bie Cornelis van Naerden v
[fol.142 ]
P4 Edam. Metinge gedaen bij Thaems Sijmszoon, gesworen lantmeter, van de stads grachten, opten 28en januarij 1582. Van de Overtoom aff: Letter B heeft 36 1/2 roeden, C 72 1/2 roeden, D 110 roeden, E 143 roed, F 176 roed, G 225 roed, H 254 roed, J 275 roed, K 297 roed, L 318 roed, M 346 roed, N 379 roed tot aen die oostcant van Dirck Rols huijs toe. Voort tot aen het staecket: O 11 roeden. Somma die west ende noortzijde te zaemen 390 roeden. Zuijtzijde die gracht: P van de staecket436 aff bij de zuijdoosterpoort, P 43 roed, Q 92 roed, R 115 roeden, S 140 roed, T 177 roed, V 210 roeden aen de hoeck van de muure bij Riedenburch toe. Voort van die zelve muur aff bij Riedenburch tot aen die Westerpoort toe ende Voorhaeven: W.A. 310 roeden. Maect all te zaemen rondomme, zo zuijdt, west, noordt ende oostzijde, uutgesondert die Haevens op 't oost ende westeijnde 700 roeden met die geheele stede. Die gracht es verwijt ende uutgedolven van de Overtoom aff op 't westeijnde, noort op, tot verbij de Luckemiede midden in de sloot toe: 180 roeden. Voort die verwijdinge nevens 't blockhuijs in't noordoost tot die oude gracht toe: 34 roeden. Noch van de oude gracht in't oost tot aen het staecket tot voor 't oosterblockhuijs: 44 roeden. Noch die geheele gracht aen de zuijdtzijde van de Zuijdoosterpoort aff tot aen de Westerpoort toe, lanck zijnde; 310 roeden.
436
staketsel; pallisaden
238
[fol.139v]
P5 Doot gereckent met Pieter Coppessoon in den jaere LXXVIII zo es bevonden, dat hij aen de stede ten achteren es de zomme van een ende veertich Carolus guldens. Actum in bij wesen van Jan Pieterszoon Man, Volckert Claeszoon ende Oom Jan Pieters. Hierop betaelt XVI gulden, X stuvers van verdiende penningen, dat hij aen de stede verdient heeft, met hem gereeckent opten IXen augusti 1582.
[fol.140v]
P6 Den tresorier wert geordonneert aen te tellen Jan Jacobszoon, vreedmaecker tot Meddelie, die somme van ses ende twintich gulden seven stuvers, spruijtende van verteerde penningen bij Jan verleijt ende bij die vreedmaeckers verteert. Actum den 14en aprillis anno 1583. Ondergeteijckent, Jan Pieterszoon Oom Jan. Wij ondergeschreven vreedmaeckers van Middelie bekennen onse reeckeninge gedaen te hebben nae oude gewoonte in handen van die borgermeesteren van Eedam, van 't gene dat wij in't kueren ende schouwen verleijt ende verteert hebben, ende hebben ontfangen alsulcke penningen als boven in die ordonnantie begrepen zijn. Actum als boven ende waeronder geteijckent bij mij, Jan Jaepszoon. Copie Den tresorier wert geordonneert aen te tellen Claes Mertszoon ende Pieter Jan Jans, beijde vreedmaeckers tot Warder, die somme van negen ende twintich gulden thien stuvers acht penningen bij Claes Martszoon verleijt ende in 't kueren ende schouwen verteert bij die vreedmaeckers. Actum den 14en aprilis, anno 1583, ondergeteijckent, Jan Pieterszoon Oom Jan. Wij ondergeschreven vreedmaeckers van Warder bekennen nae ouder gewoonten onse reeckeningen gedaen te hebben in handen van de borgermeesteren van Eedam van 't gene dat wij in 't kueren ende schouwen verleijt ende verteert hebben ende hebben ontfangen alsulcke penningen als in die ordonnantie begrepen zijn. Actum als boven, ende waer ondergeteijckent, bij mij Claes Martszoon, bij mij Pieter Janszoon.
239
Copie Den tresorier wert geordonneert aen te tellen Jan Janszoon ende Cornelis Meliszoon van Cadijck, beijde vreedmaeckers, die somme van vijff ende dertich gulden negen stuvers acht penningen, spruijtende van verleijde penningen bij Cornelis verleijt ende die vreedmaeckers verteert. Actum den 14en aprilis, anno 1583. Ondergeteijckent, Jan Pieterszoon Oom Jan. Wij ondergeschreven vreedemaeckers van Cadijck bekennen nae ouder gewoonten onse reeckeningen gedaen te hebben in handen van de borgermeesteren van Eedam van 't gene dat wij in 't kueren ende schouwen verleijt ende verteert hebben, ontfangen alsulcke penningen als boven in die ordonnantie begrepen zijn. Actum als boven ende waer ondergeteijckent, bij mij, Cornelis Meliszoon. 437 Gecollationeert metten drie princepale ende originale ordonnantien ende quitantien wesende ondergeteijckent als voorschreven es, ende daermede bevonden te accorderen. Desen laetsten dach januarij 1584, bij mij, J.J. Breed, 1584 [fol.141r]
P7 Copie Certificatie van de armen landen, die de stede brenget in affcortinge van de verpondingen bij die Staten van Hollant omgeslagen. Wij borgermeesteren ende regeerders der stede Eedam doen cont ende certifieren midts desen hoe waerachtich es, dat wij geopent ende gevisiteert hebben die quoijeren bij die welcken in onsen bedrijve ordinarie gecollecteert werden die verpondingen ende andere 's Heeren schattingen waer naer die verpondingen van de jaere 1584 gecollecteert ende geinnet zijn geweest ende bevinden dat die landen toecomende den armen huijssittenen, weeshuijs, proveniershuijsen onser stede inden selven omslach zijn contribuerende ter somme van ... Wij borgermeesteren ende regeerders der stede Eedam doen cont ende certificeren midts desen, hoe waer es, dat wij geopent ende gevisiteert hebben die quoijeren, waer naer die verpondingen van de jaere 1584 verleden in onse jurisdictie gecollecteert ende geinnet zijn geweest ende bevinden dat die landen toebehoorende den armen huijssittenen, het weeshuijs ende proveniers huijssen onser stede inden zelven ommeslach zijn contribuerende ter somme van 225 guldens tot 20 stuvers 't stuck. 437
samengevoegd
240
T'oirconde desen bij ons met onser stede zegele bevestijget desen 24en octobris 1585. v
[fol.139 ]
P8 Articulen ende conditien, waer op Pieter Janszoon Loen bij borgemeesteren deser stede voor capeteijn over 't borgers fendel aengenomen es, die welcke die voorschreven capeteijn gehouden zal zijn nae te comen nae behooren, ende dit alles boven den eedt in den artijckelbrieff begrepen ende bij hem opten Xen augusti 1585 bij eede gesterct. 1.
In den Ien, dat de zelve capeteijn hem zal onthouden van groote dronckenschappen, nademael uut dronckenschappe zeer vele ende excessive quaede feijten spruijtende zijn.
2.
Ten IIen, dat hij hem niet sal laten verswaderen438 door ijemants lichtvaerdich geclap, omme lichtelick te gelooven 't gene in der daet alsnoch niet bevonden es warachtich te wesen, ende hem daer van niet haestich laten bewegen tot enich advijs, mer sal alle swaricheijt moeten aengeven borgermeesteren, om alle twijfelachtijge ende andere voorvallende zaecken te mogen uutrichten met advijs van borgemeesteren voornoemt. Ten IIIen, dat hij hem niet zal bemoeijen met enijge politijcke zaecken (als niet concernerende sijne offitie), mer borgermeesteren met die zelve laten bewerden, tenzij 't zelve hem bij borgermeesteren expresselick werde belast.
3.
4.
v
[fol.137 ]
Ten IIIIen, dat hij hem van 's gelijcken niet en sal bemoeijen met saecken concernerende de justitie, mer zal daermede laten bewerden den offitier met die magistraten deser stede als nae behooren.
P9 Formulier van de eedt, bij die commissarissen van Zijne Excellentie den Magistraeten voorgehouden den 25en martij 1586 Ick belove op ten eedt, bij mij op 't stuck van mijnen offitie gedaen, dat ick alle des gemene lants middelen, hoe die genaembt mogen zijn, die tot vervallinghe van de oncosten van der oorloghe ende gemene defentie van de landen, stadtsgewijs naer voorgaende beschrijvinghe bij den edelen ende steden van Hollant geconsenteert, zal helpen invoeren, hanthouden ende vorderen in allen deele, als ick deses stadts goederen gehouden ben te hanthouden ende vorderen. Ende des versocht zijnde den pachters ofte collectuers van dien in haere pachten ende collecten respective te helpen tot haere 438
van de wijs laten brengen
241
gerechticheijt, sonder dat ick oock den treijn opheve, collectie, dispositie, ofte executie van den zelve in enijger manieren, 't zij directelick ofte indirectelick sal verhinderen, nochte oock in 't particulier, nochte van stadtswegen, die penningen van de zelve imposten, convoijen, ende gemene middelen en zal bemoeijen ofte elders doen diverteren, dan Zijne Excellentie ende den Raeden van Staeten daertoe gecommitteert, volgende den laste hem gegeven, daer mede zal laeten bewerden. Soe waerlick, etcetera. v
[fol.118 ]
[fol.144r]
P10 Formulier van de eedt. Ick belove ende swere de stede van Eedam gehou ende getrou te wesen, die borgermeesteren der voornoemde stede in der tijt te gehoorsaemen, ende de zelve met lijff ende goet te assisteren, ende belove voorts, dat ick alle 't gene dat tot nadeel van de voorschreven stede ofte borgermeesteren soude mogen strecken, zo vele tot mijnder kennisse souden mogen comen, den borgermeesteren voornoemt aengeven zal. Soe waerlick helpe mij Godt almachtich. Bij mij, Jan Nanninckszoon. P11 Eedt van de schutterije. Wij beloven ende sweren die Graefflicheijt van Hollandt, midtsgaeders die stede van Eedam gehou ende getrouw te wesen, den borgermeesteren der voornoemde stede in der tijt te obedieren ende gehoorsaemen ende de selve te volgen, daer zij selffs in persone voorgaen. Soe waerlick helpe ons Godt. Actum den 15en augusti 1593. Borgerlicken Eedt. Ick belove ende sweere die Graefflicheijt van Hollandt, midtsgaeders de stede Eedam gehouw ende getrouwe te zijn ende den borgermeesteren in der tijt te obedieren ende gehoorsaemen als goede ondersaten toe staende. Soe waerlick, enzovoort. Eedt voor de schutterije. Wij beloven ende sweeren de Graefflicheijt van Hollandt ende Westvriesslant gehou ende getrou te wesen, den burgermeesteren deser stede Eedam in der tijt te obedieren ende gehoorsaemen ende de selve te volgen, daer sij selffs in persone voorgaen. Soe waerlick helpe ons God Almachtich. Actum den achsten octobris 1597. P12
242
[fol.14r]
[fol.137v]
Op 't versoeck van Trijn Jansdochter, wedue van Dirck Huijbertssoon, hebben borgermeesteren deser stede om redenen henluijden daer toe moverende geaccordeert, also sij consenteren bij desen, datt die voorschreven Trijn Jansdochter uut het voorschreven huijs in 't clooster waerinne sij tegenwoordich woont, sall mogen verhuijsen, midts datt die voorschreven Trijn Jans haer leven lanck geduurende tot haeren believen in 't voorschreven huijs wederomme metterwone sall mogen trecken ende wonen haer leven lanck ende dat nae haer doot het selve huijs wederom sal comen ende blijven aen de stede. Actum ter ordonnantie van borgermeesteren, opten 3 februari 1599, bij mij, J.J. Breed, 1599. P13 Formulier op 't stuck van de verpondinge gemaeckt. Alzoo bij de Edele Heeren Staten van Hollandt ende Westvrieslant tot laste van de landen ende onderhoudingen van de tegenwoordige garnisoenen noch in dienste sijnde, onderstant van der oorloge, defentie van de landen ende afbreck van den vijandt, die verpondinge van den loopende jaere sesthienhondert een in den beginne van den zelven jaere, is geconsenteert geweest, in de welcke meede sullen moeten contribueren die van Edam, met die dorpen van Zeevanck onder Edam sorteerende, sulcx als die selve steede, met haere dorpen in de selve contributie is gestelt. Ende alzoo die termijnen van betalinge alreede sijn verloopen ende die penninghen hoochnoodich ten compthoire moeten worden gebracht, soo werden mits deesen alle eijgenaers van huijsen ende landen, mitsgaders die bruijckers ende huijerluijden van de zelve onder Edam sorteerende, bij deesen belast ende geordonneert, dat een ijegelijck sijn contributie, in de welcke hij ghehouden is, metten aldereersten sal voldoen ende betalen aen de collectuers, bij burgermeesteren daertoe te stellen, soo wel over de steede als over de dorpen voorschreven, zonder van dies te doen in gebreecken te blijven, op pene dat bij andere middelen bij burgermeesteren daerinne sal werden voorsien, sal koomen brengen binnen deeser steede in 't stadthuijs aen handen van den ontfangers, die daertoe gestelt sijn binnen die tijt van acht daghen, off burgermeesteren sullen opten onwilligen procederen als sij na rechte sullen bevinden te behooren. Een ijegelijck sij gewaerschout, en segget den anderen voort. c Publicatum, den IXen augusti, anno XVI een, bij mij, J.J. Moens, secretaris, 1601.
v
[fol.14 ]
P14 Anno 1616. Zijne Excellentie heeft met voorgaende advijs van de Heeren Staten van Hollant goetgevonden dat de compagnie van den capeteijn Jaecques de Paeije, die tot assistentie van die van Venetien 243
v
[fol.143 ]
hier te lande gelicht wort, heur rendevous sal hebben tot Edam, omme deselve aldaer te versamelen. Het welcke sal geschieden op haer eijgen costen, soowel van heur onderhout als logisgelt. Versouckt over sulcx den magistraat der voirschreven stede Eedam deselve soldaten voor eenige dagen daerop te ontfanghen ende hun te assisteren dat se mogen ondercommen. Actum in 's Gravenhaghe den 29en octobris, anno 1616. Maurijs Nassou, Ter ordonnantie van sijner, Melander. P15 1617. Formulier van den Eedt voor die drie nieuwe burgermeesters. Wij beloven ende sweren de Graefflicheijt van Hollant die hooge Overicheijt van dien gehouw ende getrouwe te zijn, die stede van Eedam in alle haere previlegien ende gerechticheeden ende lofflicke costumen439 voor te staen, beschermen ende helpen hanthaeven nae onse beste vermogen, midtsgaeders weduwen ende weesen in haere rechtvaerdinge zaecken te defenderen ende voor te staen zo vele mogelick es. Soe waerlick helpe ons Godt Almachtich, (sullent vinden aen d'ander sijde boven.)
[fol.143r]
P16 1617. Den 24en martij gebruijct voor burgermeesters. Wij beloven ende sweren de Graefelijckheijt van Hollant ende Westvrieslant midtsgaeders de Hoge Overicheijt van de selve gehou ende getrou te wesen, de stadt van Edam in alle hare privilegien gerechticheden ende loffelijcke costumen voor te staen, beschermen ende helpen hanthaven na onse beste vermogen als oock mede weduwen ende weesen, in hare rechtvaerdige zaecken te defenderen so vele mogelijck is. So waerlijck moet ons Godt Almachtich helpen. Formulier van den eedt voor de turffvulsters. 440 Wij belooven ende verclaren bij eede ende handttastige ons in onse bedieninge getrouwen te zullen dragen, gevende een ijegelijck het zijne sonder daer aensien van persoonen ijemant te vercorten. Eedt voor de soutmeters.
439 440
gebruiken handslag: teken van trouw
244
Wij belooven ende verclaren bij eede ons in ons ampt ende bedieninge vroomelijck ende oprechtelijck te sullen dragen ende quiten sulcx behoort. Soo waerlijck moet ons Godt Almachtich helpen. P17 Ick ondergeschrevene belove ende swere bij den eedt die ick die Geunijeerde Provintien, de Staten van Hollant ende Zijne Excellentie van Nassou gedaen hebbe, die stede van Edam gehou ende getrou te wesen, niet te attenteren tot naedeel der voorscreven stede dan met voorweten ende consent van de burgermeesteren in der tijt wesende. Soo waarlijck help mij Godt almachtich. Actum bij mijn onderteijckent, desen XXVen julij, anno 1621, Fridrich van Hulten. P18 d'Joncxte eedt 1621. Wij sweeren ende beloven die stede van Eedam gehou ende getrou te wesen, burgermeesteren in der tijt te obedieren ende te gehoorsamen, stadts previlegien ende gerechticheeden te helpen voorstaen ende de burgermeesteren te volgen, daer sij voorgaen binnen onse stede ende jurisdictie van dien. Soo waerlijck helpe ons God Almachtich. Actum desen 17en augusti 1621.
r
[fol.14 ]
r
[fol.143 ]
v
[fol.144 ]
P19 Formulier van den eedt voor de panneluijden441 deser stede 1622. Wij belooven ende verclaren, dat wij geen sout van onse dennen442 sullen laten gaen ende leveren, daer een sout brief van gemaect wert, anders van achter volgende ende in conformate van de soutbrieven bij ons respective want zelve sout voor burgermeesteren onder 't segel 443 deser stede te verlijden . Soo waerlijck moet ons Godt almachtich helpen. P20 Item die ordenancij van die grote sleijs in die niewe haeven sel men vinden in het 16 blat van vooren in't bock - folio 16 Ordre van de schutters selffs te waeken - folio 34 Aen nemen van den oude schout Tijs Jansen - folio 74 Het betaelen aen de Broucker wech en de brug staet - folio 34 De vreedmaeckers garingen geleijt hebben an een omslach over Seevanck sonder consent van burgermeesteren - folio 71r Het aennemen van Tijs Jansen Schout staet - folio 74 De schoolmeesters van de bijscholen aen het grote school - folio 81v De huer van de lijnbaen staet - folio 124 De instrucksij voor de sluijswachter van de Niewe Haven - folio 16 Het aennemen van Claes Huijch als pensenarijus - folio 72 441 442 443
zoutzieders bergvloer voor zout verlenen
245
r
[fol.137 ]
P21 Van het maecken van quoieren als anders - folio 28 Verhoginge van predicanten tracktement bij burgermeester gedaen uit de kercke goederen - folio 35 Gegeven tot de wech van Broock an onverspart te blijven voor ons stat - folio 39 Comt aen gelt 40 gulden van ratelnacht te stellen - folio 41 Claes Huijch voor pensenarijus -folio 115 Aennemer - folio 72 v Van het verlaten van Noom Lammert schoutschap - folio 72 Van de questije van de dorpen in 't weeshuijs te comen - folio 77
246
Dat de vreedmakers selfs omslagen gemaacht hebben - folio 78v Van de bijscholen aen 't grootschool v 2 stuijvers van elcke kint - folio 81 Dat de kerckmeesters staet leveren - folio 88 Van de coping van Gert Janson Gales huijs ende de brieven daertoe soude moeten geven - folio 96v Het uuttrecken van de schutters nae Medenblick -folio 108 Dat een oude burgemeester een jaer moet vrij wesen - folio 113 Vrijdom van de pannenbrant op de linggersijd - folio 115 Van het afbreken van de molen van de laen -folio 117 Van de stemmen Westvrieslant ende Noorderquarthiere -folio 125 Van de halve stuijvers van verpachtinge nemen van de kerck aen de stadt vercopen -folio 126
° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° * ° *° * ° * °
247
Q.1 Register van straten, grachten, gebouwen, landerijen, enz. in Edam en omgeving
Claes Lijndreijers huis L5 Achterhaven H26 Cliemers huis D18 Afluiving (Leicester) J11-J17 Dirck Bets huis B16 Amsterdammer Cappelrijen A1-J3 Dirck Rols huis P4 Bagijnenland A1 Gert Claes Gertsz. huis K23 Bagijnenweiden F11 Gert Jansz. Gales huis P21 Blokhuis N14-P4 Heijneeffs huis B12-F4 Bolwerk B17-N14 Jan Barntges huis B34 Borstwering N5 Jochem Smits huis B29 Broeklanden L6-N14-P1 Melis Cornelis huis N9 Bruggen: Melis Hoetges huis B26 Brug bij Gevangenpoort D10-D20 Brug bij Jan Walichs molen L16- M16-M17 Pieter Jansz. Molenaars huis E2 Thijs Pieterszoon huis H25 Brug bij Noordoosterpoort D7 IJe L16 Brug bij Westerpoort M16-M20 Inlaag B10-L8 Dambrug G22 Jan Gertsz. Galenstraat J6 Gevangenpoortbrug B39 Janne Buijssteeg L3 Sint Pietersbrug D7 Kerkeland C25-F4-N14 Spuibrug N1-G42 Kerkstraat C20-D18-H8 Stenen Brug H25-J6-J8-J16-J17 Kleine Zijde N14-C36-D5-D12-F11-L3Valbruggen D20 P12 Warmoesstraatbrug C14 Kloosterkerk K10-L5 Bult K13 Langweren F4 Capelslanden A1-J3 Leicester (afluiving) J11-J17 Convent B35-N13 Lastadie M5 Dam D19-J11-M26 Lijnbaan C24-C26-N4-N9-N11-N12Doelen B32-C26 P20 Domeinen A6 Lijnpad F16 Fabriek K10-N11-N12 Lingerzijde L16-M17-N3-P21 Gastkamer D11 Lucke Miede A1-F4-P4 Grote kerk B22-B38-D6-D18-D19-F8Middelieërdijk C12 F9-P21 Modweren A1 Haven C17-C18-C31-D7-D20-G10Moensven A2 G14-G20-G22-K15-M1-M5-M8-M20Molens: N5-N10-P4 De Molen B42-K18 Herbergen: Jan Walichs molen G28-L16M16-M17 't Engeland D14 Molen van de Laan M23-P21 't Roode Hart E2-E3 Sijmen Molenaars molen M22 De Eenhoorn D14 De Kip D14 De Vergulde Wagen D14 Het Huis te Muiden D14 Hollantsche Tuijn C20-D14 Herenstraat K23 Hoofd C33-F16-G31 Hoogstraat F4-L5 Huizen: Claes Hjncxts huis B47 Claes Jansz.Hencxts huis H8
248
Vier molens J7 Zeevangs watermolens F14 Molenhuis B42 Molentochten B10 Molenwerf B42-K18-M23 Nieuwe Dijk N14 Nieuwe Haven D7-D15-D19-P20 Nieuwvaartje B38-D19-G43 Noom Jansberg L4 Noordervesting A3 Onlende B10 Onze Lieve Vrouwe kerk B1-B21-B22 Oorgat B34-C19-N1-N3-N5 Oosterblokhuis P4 Oosterweren H18-L8-L11 Oude Gracht P4Oude Haven D17 Oude mannenhuis J8-K2 Overtoom P4 Papenweren L9-L11 Paardeland A2 Pompke B29 Poorten: Gevangenpoort B39-C31-D10D20-K4 Halsbandtoren N14 Monnickendammerpoort D7 Poortje Noordoosterpoort D7 Middelieërpoort C31 Monnickendammerpoort B3-31 Noordoosterpoort B22-D7 Oosterpoort B34-B45-C5-C15C36-D9-D16-J6-K4-P4 Waterpoort C31 Westerpoort B29-B39-C15-C31D10-L16-M16-M20-N9-N12-P4 Zuiderpoort B34 Zuidoosterpoort C32-D7-G22N14-P4 Poortland A2 Proevehuis M2 Proveniershuis P7 Riedenburg P4 Rooipaal B26 Schans B34-B37-B45-C17-C18-C22-D9-D16-M5-N14 School: Avond bijschool B53 Avondschool D11 Bijschool B40-H27-L3-L8-L19- P20-P21 Franse school L19 Grote school B40-D11-G10-H6- H21-H27-L3-L19-P20-P21 Kleine school B35-H21 Latijnse school B47-B53-D5-D8- D12 Schoolhuis M5 Singel B11-F4-L20 Sloot naar de Haven N5 Sluizen: Damsluis G22 Grote sluis D17-P20 Nieuwe sluis L8 Sluis bij Gevangenpoort K4
249
Stenen sluis bij Zuidoosterpoort C32-D27 Zeevangssluizen B46 Smalweren A2 Spui C17-C18-C22-F16-G22 Stadhuis C10-C25-E3-E11-E12-E13-E14-F8-F9-F10-F18-G4-J10-K7-L12-L13-M4-N11N12-P13 Stadsberg K13-K23-L4-L5 Stadserven L3 Stadsgracht L11-L20-P4 Stadslanden A1 Staecket P4 Tijsschert A2 Timmerwerven D17-M5 Trekweg N5 Uurwerk op 't Oosteinde G17 Veer C30-K3 Vesting A1-C24-C26-N4-N11-N12 Vismarkt G44-J11 Vleeshal J11 Voorhaven C36-D19-J11-P4 Wachthuis B8-D10-D19-J11-J17 Wallen C24-C26-G28-N9-N11-N12 Warderbroek A1-B28 Warmoesstraat C11-C14-D15 Weeshuis A5-F11-G38-J8-P7-P21 Westblokhuis N11 Westeinde B39-L9-N1-P4 Westergracht A3 Zeeburg N14 Zeedijk N14 Zoutkeet L3-N9-N
250
Q.2
Register van Plaatsnamen
Abcoude P1 Alkmaar C24-C33-D20-L19-M2-M8M9-M18-M22-N4-N10-N13-N15-P2 Amsterdam B36-D20-G30-J9-K4-K5K12-K13-L5-L12-L13-L18-L19-M15M16-M17-M23-N6-P1-P2 Antwerpen D11-J2-J4-JZ-K8 Arnhem G37-J12 Bergen op Zoom H14-M26 Blokker N14 Brabant H17-H19-K12 Bremen C34-C38 Broek in Waterland D13-J10-P20-P21 Delft B44-H11-H16-J8-L19-M2-P2 Den Briel J2-M23-P2 Den Haag B30-E1-E9-G18-G23-G32G46-G9-J2K5-K6-K12-K13-K15-K16K17-K19-K20-K21-K23-L1-L5-L7-L9L14-L17-M1-M2-M5-M7-M9-M11M15-M22-M23-M26-N2-N3N4-N6-N8N15-N16 Denemarken L14-M12-M15-M2 Deventer B35 Diemerdam P1 Dordrecht J9-L17-M2-M26-N2-P2 Duins M11 Edam Passim Eems M15 Egmond C37-J2-J17-J18-K15-M5-M27M29 Engeland H7-J4-J9-K17-K23-L5-L7L18-M2-M7-M11-M15-M22-N2 Enkhuizen B50-G30-J9-L18-L19-M28N3-N13-N14-P2 Etersheim P3 Famas M5 Frankrijk H19-H7-J3-J4-K16-M22 Friesland M2 Frontiersteden J2-K16 Geertruidenberg M11-M15-M17-M19M20-M22-N2 Gelderland J2 Gemert M3 Gent K8 Gorinchem N2-P2 Gouda M23-P2 Schotland M22 Sont L14-N2 Spanbroek M4
Goudse Sluizen L19-M2 Graft B15 Groningen B41 Haarlem H9-K5-K12-L18-P2 Heusden M3 Hohenlohe F6 Holland Passim Hoog Saksen L19 Hoorn C37-G30-G5-H9-J10-J17-J18K9-K11-K14-K15L7-L10-L18-L19-M2M14-M15-M16-M17-M28M29-N2-N3N4-N6-N13-N14-P2 IJpesloot P1 IJsselstroom M28 Ilpendam H6 Kennemerland B14-G14 Keulen H13-H7-K12-K15-M2 Kwadijk B46-B51-C3-D3-D4-E1 t/m E15-F14-F20-P6 Leiden L18-P2 Maarsen H6 Maas H13-J8 Medemblik J9-M10-M16-M5-N13-N14P1-P2-P21 Middelie B13-B46-B51-C3-D3-D4-E1 t/m E15-F14-F20-P6 Monnickendam B28-C8-D4-D13-M2N13-N15-P2 Naarden P3 Navarre M12-M15 Noord-Holland K7 Noorderkoggen, Vier N14 Noorderkwartier Passim Oosthuizen B46-F14-P3 Oostland D14 Parma L19-M11 Portugal K9-M2-M27-N2-N7 Purmer G22-N1 Purmerend G16-G24-M2-N13-N15-P2 Rijnland M23 Rijnstroom J15 Rotterdam J9-L5-N2-P2 Schagen K16 Schelde J7-K8 Schiedam N2-P2 Schoonhoven N2-P2 Spanje G30-G32-J4-K9-L18-M2-M21M7-N7 Swartsborch H13
251
Texel K16 Turkije B9 Twisk M10 Utrecht B4-F15-G36-H10-K17-K9-L7M2-M23-N2 Veere M4 Veluwe G37-N2 Venetië P14 Vlaanderen F6-H17-H19 Vlissingen M4 Voorne M23 Warder B9-B46-B51-C3-E1 t/m E15F14-F20-P6 Warderbroeck P1 Waterland P1 Weesp P2 West-Friesland Passim Wouw, huis te H14 Zaandammer Sluis N20 Zeeland B44-F5-G36-H10-H15-K17L20-M2-M4-M10-N2-N16-P2 Zeevang B34-B46-B51-C3-E1 t/m E15F14-F17-F19-F21-F22-G4-G11-G15G19-G23-G34-G38-G39-G40-H2-H4J1-K10-M23-N10-P1-P13 Zuid-Holland N13-N16 Zuiderkwartier F6-J2-K13 Zuiderzee D17-N15 Zunderdorp D13 Zwaag L19 Zwolle C26
252
Q.3
Register van Voornamen
Adriaen Heertges B51, E5, E8, J10, L3, N13, N14 Aef Stoppels B16 Aeff Vredericxdochter D14 Aell Dirck Poorts D14 Aeltgen Meester Jacobs D14 Aerijaen Thonissoon N16 Aernt Roeloffssoon Wiltvanck B31, C5, C15, C17, C22, D10, D21 Agent Ortel N2 Albert Cornelissoon Coomans K15 Albert Jacobssoon E8, G8, H22, J10, M2, M8, G11, L3 Albert Janssoon J5 Alexander Hertog van Parma L20, M2 Alijt Claesdochter K15 Allert Houtsager D14 Ambassador Buckhurst L9, L19 Anna Arisdochter D14 Anna Semsdochter D14 Anthonis van Slichtenhorst F21, M1 Anthonium van der Schouwbeke B35 Baernt Janssoon D15 Baernt Sijmssoon B32 Balthazar Gerards H16 Baron Willoughby M7, M11, M12, N8 C. de Rechtere - passim Casper van Vosbergen H13 Claes Claessoon Houttuijn D21, J10 Claes Claessoon Velaer C4, J10, M6 Claes Cornelissoon Cales C11 Claes Dirckssoon H15 Claes Dirckssoon Huijch - passim Claes Dirckssoon Voorn B32 Claes Fopssoon B1, B21 Claes Gertssoon, Gerrit K23 Claes Heijnssoon C19 Claes Heijnssoon Louw B38, G43 Claes Huijch - passim Claes Janssoon A2, D13, D20 Claes Janssoon Bosschieter B36, J10 Claes Janssoon Doets D6 Claes Janssoon Hencxt B9, B42, B47, C20, E7, E8, E10, H8, J10, J11 Claes Janssoon Henst E4 Dirck Hagen B10 Dirck Herwijers G20, G22, G26, M1 Dirck Huijbertssoon B11, C36, P12
Claes Janssoon Jeuecht B27, B40, B48, G1, H6 Claes Lijndreijers L5 Claes Loen A3, B13, B17, G44 Claes Lousdochter, Dieuw B38 Claes Mantges L12, L13 Claes Martssoon F20, P6 Claes Mathijssoon G29, G42, H6 Claes Mettenooms A1 Claes Outgerssoon Claesmaet C4 Claes Pietersoon Glaesmaeker B2 Claes Pieterssoon Brouwer C3, L3 Claes Pieterssoon Huijch L18 Claes Pieterssoon Man J10, L6 Claes Pietervaers L3 Claes Remmetssoon Pos D14 Claes Sijmssoon B45 Claes Tijmses B10 Claes Tijssoon A1, B19, B27, L9 Claes van Caelis D20 Claes van Monickendam C8 Conradus Johannis Autarium B53, N13 Cornelis Claessoon B22, B26, B41 Cornelis Claessoon Calis G28 Cornelis Heertgessoon M10, Cornelis Jacobssoon Wever B8 Cornelis Janssoon B37, C24 Cornelis Janssoon Baenknecht N4 Cornelis Janssoon van Swaech L19 Cornelis Mansuer D14 Cornelis Melissoon F14, F20, P6 Cornelis Pieterssoon C28 Cornelis Pieterssoon Loen C4, G19, J10, L3, L4, L6, M1, N3 Cornelis Pieterssoon Noomen B11, J10 Cornelis Poort A2 Cornelis Reijerssoon A2 Cornelis van Naerden P3 Crijn Dirckssoon Molenaer K18 Crijn van Duuren C12 Dieuw Claes Lousdochter B38 Dirck Bets B16 Dirck Claessoon Veltmuijs M27 Dirck Coertssoon D19 Dirck de Backer H21 Dirck de Bie P3 Dirck Jacobsoon Can B52 Dirck Janssoon Hoeck C5 Dirck Outgerssoon E2, E3, E5, E6
253
Dirck Pieterssoon J9 Dirck Poort D14 Dirck Rijck Keetsoon E9 Dirck Rol P4 Dirck van Benthem D19 Dirck van Forreest M5 Dirck van Leeuwen H3 Douwen Hendricxsoon M25 Evert Evertssoon J19 Evert Pieter Gertses J19 Famas M5 Floris Walravenssoon C4 Folckert Claessoon B3, B6, B44, C28, E14, G19, H15, J10, L15, L19, Folckert Claessoon N15, P5 Folckert Janssoon B50 Francis Drake K23 François Maelson N14 Frans Dirckssoon Clees J10 Frans Dirckssoon Pont E2, E3, E6, G8, G11, J10, J19, K20, L9, M26, Frans Dircxssoon Pont M27, N13, N14 Frans Hertog van Anjou F5 Frans Mathijssoon G29, G42 Frederick Adrijaenssoon A2, G13, G32, J10 Frerick Frericksoon Rood D1 Fridrich van Hulten P17 Garbrant Jeroens A3 Geert Jans D14 Generael John Norris N2 Gerardt Pijll C34, C38 Gerrit Janson Galen P21 Gerrit Janssoon M22, M23 Gerrit Pieterssoon Gertses G32, J10, K23, N9 Gerrit van Corsbergen G22, G26, G27, K13, M1 Gerrit van der Burch G29 Gert Claes Gertssoon K23 Ghijsbertus Gerardi Trajectensis D12 Gijbrecht Gijsbrechtsoon, Meester B24 Graaf van Muers J2 Griet Jansdochter B28 Griet Pieter Heijns C16 Griet Pieters A2 Griet Pietge Moijerts B11, F4 Griet Thaems D15 Griet Trijn Sijmonsdochter A2 Hans Juriaenssoon D14 Hans van Gulick D14 Jaepvaer Janssoon B32 Jan Adrijaenssoon D11 Jan Aelbrechtssoon Raet H20 Jan Aerntssoon Cadan D14 Jan Albertssoon D19, J6
254
Heer van Hoochsaxen L19 Heer van Villeers M5 Heijn Claes Loen G44 Heijn Claessoon B38 Heijn Cornelissoon A2 Heijn de Beff K15 Heijn Dirckssoon A1, B30 Heijn Heijnssoon Man B33 Heijn Jacobssoon A1 Heijn Jaepertges B13 Heijn Jan Mathijssoon J10 Heijn Janssoon B11, B23, C2 Heijn Janssoon Loen G44, J10, L13 Heijn Janssoon Mens M15 Heijn Moenssoon B14 Heijnneeff B12 Hendrick Dirckssoon B30 Hendrick van Bremen C34, C38 Hendrick Wouw B5, H14 Huijbert Cornelis C12 IJpe Drinckuuijt B41 IJsbrant Marts A1, B38, B42, E2, E10 J.J. Moens P13 Jacob Aerntssoon J10 Jacob Baerentssoon B9 Jacob Claessoon C3, J10 Jacob Claessoon Keetman M2 Jacob Claessoon Lijn D14 Jacob Claessoon Pols L9, L13 Jacob Jacobssoon B22 Jacob Janssoon Breed - passim Jacob Mues C23 Jacob Pieterssoon Maelson H14 Jacob Pieterssoon van der Maen C33 Jacob Walraevenssoon J19 Jaecques de Paeye P14 Jaep Aeltge Poorts zone C6 Jaep Claes Fijes J10 Jaep Claes Teencx J10, J10, J19, K23, N13, N14 Jaep Gersen Lisbet B3 Jaep Gertssoon A2 Jaep Gertssoon Zijberichs J10 Jaep Grebber B16 Jaep Janssoon Reck J10, L12, L13, N9 Jaep Lambertssoon Swager K23, J10 Jaep Pieterssoon Pieteij B32 Jaep Poortier B7, B20 Jaep Thonissoon J19 Jaep van Broeck L13 Jan Albertssoon Raet C35 Jan Arendtssoon Block D13 Jan Arissoon B9 Jan Barntges A1, B34, B45, L3; M26 Jan Braber B25
Jan Brascher A1 Jan Bruijnssone C12 Jan Claessoon Brouwer E4, E10, B42 Jan Claessoon L3, L6 Jan Claessoon Sloot B3, B6,E14, G9, J10, L3, L6, N3 Jan Claessoon t'Engelant D14 Jan Claessoon van Lichten L4 Jan Clant B18, D5, M5 Jan Dirckssoon Brouwer J19 Jan Doets C29 Jan Focxsoon L3, L8 Jan Garbrantssoon B27, H6, H8, Jan Gertssoon Galen J6 Jan Hermssoon (Stille Jan) B45 Jan Jacobssoon Aerntsen D14, L13 Jan Jacobssoon Boerman K3 Jan Jacobssoon D3, F14, F20, P6 Jan Jaep Aerntses L13 Jan Jaep Claesses F14, F20 Jan Jans Jan Gous D14 Jan Janssoon Brasscher B28, D4 Jan Janssoon Brouwer B38, E7, E8 Jan Janssoon, Meester A1 Jan Janssoon Pater G32, J10, K23, M1, M2, N13, N14 Jan Jongh D14 Jan Lambertssoon C30 Jan Mathijssoon, Heijn J10 Jan Michiell Louffssoon G20 Jan Mieussoon D14 Jan Nanninckssoon A1, P10 Jan Niencxsoon E1, E2, E4, E6, E7 Jan, Oom E2, E10, J12, L4, N3 Jan Pietersen Loen B3 Jan Pieterssoon B23, C26, E2, E10, E14, M27, N3 Jan Pieterssoon Man B3, B6, J10, P5 Jan Pieterssoon Oom Jan C24, E14, F4, G9, G18, P6 Jan Pouwelssoon B11, B22 Jan Sijffertssoon J10 Jan Sijmonssoon Eeffs E1, E2, E3, E4, E5, E6, E8 Jan Sijmssoon D19, E7 Jan Sijvertssoon G32 Jan Stassen B47, H27 Jan Steenhuijs H14 Jan Sterssen H6 Mathias Schats C25 Mathijs Claessoon K23, L4 Mathijs Janssoon E6 Maurits, Prins van Oranje H24, K8, K12, K23, L5, M3, N2, P14 Meester Cornelis Janssoon D3, J10 Meester Gerrit K18, K20, K21
Jan, Stille C18 Jan Thaemssoon C28, J10, J17, L3, L6, L17, L18, M4, M7, M20, M27 Jan Thaemssoon Hoeck J10 Jan Thijmssoon de Vries D14 Jan Thonissoon G8, G11, J10, L19, M1, M2, M14, M20, N9, N13 Jan van Lichten F4 Jan van Roem K4 Jan Walichssoon G28, L16, M16, M17 Jan Weijntssoon A2 Jantgemaet C19 Jeroen Claessoon A2, A3 Jeronimus Bovets C35 Jochem Romboutssoon L16 Jochem Smit B29 Johan, Meester M15 Johan van Oldebarnevelt J9 Johannes Fuccius Noviomagus D8 John Norris, Generaal N2 Jonge Jaep Poertier B7, B20 Jonge Pieter Arentsesdochter A1 Jonge Trijn Hanskes C7 Joost Teeling J7 Juliana, Gravin van Schwartsburg H13 Jurjaen Roode M6 Karst Lubbertssoon B12 Lambert Jan Saenes F20 Lambert Janssoon B38, B42, C28, E2, E10, F14, F20, G11, G6, K16, Lambert Janssoon M1, M25, N13 Lambert Janssoon Rengerts L9, L19, M13, M26 Lambert Smit C4 Lammert, Noom P21 Leicester K5, K6, L18, L19, L20, N2 Leonard Casembroot D4 Lijsbet Jaep Heijnses A2 Lijsbet Jaep Martses A2 Lijske Trijn Jan Boessis D14 Lourens Brant D5 Lucas de Veerman K3 Man de Brouwer N13, N14 Marij Jong Griet B9 Marij Reynersdochter D14 Marten Claessoon A2 Marten Pieterssoon Moij B29, D14, J10, L13, N13, N14, Matheus Steijn H9 Meester Gijsbrecht Gijsbertsoon B24 Meester Jan die Clant B18 Meester Jan Gerbrantssoon B27 Meester Jan Janssoon A1 Meester Johan M15 Meester Pieter H27, L3, L8 Meester Pilgrom van Loon L19
255
Meester Reijnier F21, G26, G38, K10, M1 Melis Cornelissoon B39, C15, N9, N11, N12 Melis Cornelissoon Hoetges B26 Michiel de Schoolmeester B43, C20 Michiel Martenssoon H6, H8, L3 Moijert Claessoon A3 Monsuur Cilgrij L18 Nanne Jansdochter N3, N4, N9, N11 Nanning Sijmssoon J10 Neel Jansdochter A2 Nies Sieuwerts D14 Noom Jan C24, J12, L4 Noom Lammert P21 Oom Jan E2, E10, E14, F4, N3, P5 Oom Jan Pieters P5 Otto Janssoon D19 Outger die Smit C4 Outgerssoon, Dirck E2, E3, E5, E6 Pauli D4 Pensionaris Voocht N2 Philips Graaf van Hohenlo F6 Pieter Claessoon N13 Pieter Coppessoon P5 Pieter Cornelissoon Beelt J10 Pieter Cornelis Schamelbloet L13, J10 Pieter de Waell D19 Pieter Dirckssoon A1, B38, C9 Pieter Dircksz Haes (Hens) F14, F20 Pieter Franssoon D2, D4 Pieter Gael B10 Pieter Gertses, Evert J19 Pieter Haes F20 Pieter Harmssoon Pot C17, C18 Pieter Heijn A1, C16 Pieter Heijn Dirckssoon C9 Pieter Jacobssoon Moij C29, C31 Pieter Jaep Claes J10 Pieter Jan Jans F14, P6 Pieter Jan Niencx E14, F20 Pieter Janssoon A1, E1, E2, E3, E4, E7, F14 Pieter Janssoon Loen B25, P7 Pieter Janssoon Poortier D18 Pieter Luijtgessoon B36 Pieter, Meester H27, L8 Thijs Janssoon G12, G19 Thijs Pieterssoon Cruijff B51, D15, E2, E3 Thijs Pieterssoon H25 Thijs Willemssoon Twengen D14 Thomas Wilkes L7 Tijs Jansen P20 Trijn Allertsdochter A1 Trijn Boots D14
256
Pieter Mieussoon J9, J19 Pieter Moenssoon C21, G32, J10 Pieter Pieterssoon Haeghen J10 Pieter Pieterssoon Loen G19 Pieter Pouwelssoon Gael B10, C13 Pieter Sijmssoon Noomkes E14 Pieter van Berghen B4 Pilgrom van Loon, Meester L19 Piloom D16 Pouwels Cabbeliauwe D14 Pouwels Jan Cops D7 Pouwels Janssoon A2, F4 Pouwels Janssoon Tolck B11, B38, E2, E10, J19, N8 Prins Maurits H24, J7, K8, K12, K23, L5, M3, N2 Prins van Parma L19 Quillaume van Narivoorde N13 Raetsheer Boijemer N16 Rector Conradus N13 Reert Baerntssoon F14, F20 Reijn de Molenaar B42 Rentmeester Boodt H23 Sander Slotemaecker B49 Schoolmeester Michiel B43, C20 Sijmen Hoots B16 Sijmon Barentses A1 Sijmon Cornelissoon J10 Sijmon Gerbrantssoon B38, B42, E4, E6, E8, E10, G8, G11, J10, J13, J5, Sijmon Gerbrantssoon K8, K10, K22, L17, L9, L18, L19, M2, M8, M15 Sijmon Heijnssoon Hoots J10, K23, L9 Sijmon Jacobsz. Molenaer M22, M23 Sijmon Janssoon Rengerts G45, H22, M5, M6 Sijmon Meijnertssoon H9 Sijmon Molenaer B42, K18 Sijmon Pieter Neels E14 Sijmon Pieterssoon F14 Sijmon Pieterssoon Moenneeff B32 Sijmvaer Claessoon B34 Steffen Paret K21 Stille Jan B45, C18 Suw Reijners D15 Thaems Sijms B13, C1, G19, J10, P4 Thijs Jan Pieterssoon D9, D16 Trijn dochter van Gael D2 Trijn Hanskes, Jonge C7 Trijn Heijnsdochter J17 Trijn Jan Bouknechts C16 Trijn Jansdochter D4, P12 Trijn Sijmonsdochter, Griet A2 W. de Cocq - passim Welmoet Vrerixdochter C2, D14 Wem Jan Thijsses D15
Wessel Egbertssoon B11, B32, J10 Wilhelmus Puppius C25 Willem Barntges A1 Willem Dirckssoon C11 Willem Hillebrantssoon A1 Willem Janssoon Brouwer L13 Willem Martssoon Calff K16
Willem Nijsebeth B41 Willem Pastoors J19 Willem Pieterssoon A2 Willem Pouwelssoon D15, C11 Willem van Oranje B44, F5, H16, P2 Willem Willemssoon B15
257
Q.4
Register van Patroniemen en Achternamen
Adrijaenssoon, Frederick A2, G13, G32, J10 Adrijaenssoon, Jan D11 Aelbrechtssoon Raet, Jan H20, C35 Aerntsen, Jan Jacobssoon D14, L13 Aerntssoon Cadan, Jan D14 Aerntssoon, Jacob J10 Albertssoon, Jan D19, C35, J6 Alençon, Frans Hertog van F5 Allertsdochter, Trijn A1 Anjou, Frans Hertog van F5 Anthonissoon, Jan G8, G11, L19, M1, N14 Arendtssoon Block, Jan D13 Arentsesdochter, Jongh Pieter A1 Arisdochter, Anna D14 Arissoon, Jan B9 Autarium, Conradum Johannis B53 Backer, Dirck de H21 Baenknecht, Cornelis Janssoon N4 Baerntssoon, Jacob B9 Baerntssoon, Reert F14, F20 Barentses, Sijmon A1 Barntges, Jan A1, B34, B45, L3, M26 Barntges, Willem A1 Beelt, Pieter Cornelissoon J10 Beff, Heijn de K15 Benthem, Dirck van D19 Berghen, Pieter van B4 Bets, Dirck B16 Bie, Dirck de P3 Block, Jan Arendtssoon D13 Boerman, Jan Jacobssoon K3 Boessis, Lijske Trijn Jan D14 Boijemer, Raetsheer N16 Boodt, rentmeester H23 Boots, Trijn D14 Bosschieter, Claes Janssoon B36, J10 Bouknechts, Trijn Jan C16 Bovets, Jeronimus C35 Braber, Jan B25 Brant, Lourens D5 Brasscher, Jan Janssoon A1, B28, D4 Breed, Jacob Janssoon - passim Bremen, Hendrick van C34, C38 Broeck, Jaep van L13 Claessoon Velmeijs, Dirck M27 Clant, Jan B18, D5, M5 Clees, Frans Dirckssoon J10 Cocq, W. de - passim
258
Brouwer, Claes Pieterssoon C3, L3 Brouwer, Jan Claessoon B42, E4, E10 Brouwer, Jan Dirckssoon J19 Brouwer, Jan Janssoon B38, E7, E8 Brouwer, Man de N13, N14 Brouwer, Willem Janssoon L13 Bruijnssone, Jan C12 Buckhurst, Ambassador L9, L19 Burch, Gerrit van der G29 Cabbeliauwe, Pouwels D14 Cadan, Jan Aerntssoon D14 Caelis, Claes van D20 Cales, Claes Cornelissoon C11 Cales, Cornelis Claessoon G28 Calff, Willem Martssoon K16 Camerlijn K16 Can, Dirck Jacobsoon B52 Casembroot, Leonard D4 Claes, Cornelis B41 Claesdochter, Alijt K15 Claesmaet, Claes Outgerssoon C4 Claesses, Jan Jaep F14, F20 Claessoon Brouwer, Jan B42, E4, E10 Claessoon Calis, Cornelis G28 Claessoon, Cornelis B22, B26, B41 Claessoon, Folckert B3, B6, B44, C28, E14, G19, H15, J10, L15, L19 Claessoon, Heijn B38 Claessoon, Jacob C3, J10 Claessoon, Jan L3, L6 Claessoon, Jeroen A2, A3 Claessoon Jonge Brouwer, Jan B42 Claessoon Keetman, Jacob M2 Claessoon Lijn, Jacob D14 Claessoon, Marten A2 Claessoon, Mathijs K23, L4 Claessoon, Moijert A3 Claessoon, Pieter Jaep J10 Claessoon, Pieter N13 Claessoon Pols, Jacob L9, L13 Claessoon, Sijmvaer B34 Claessoon Sloot, Jan B3, B6, E14, G9, J10, L3, L6, N3 Claessoon t'Engeland, Jan D14 Claessoon van Lichten, Jan L4 Claessoon Velaer, Claes C4, J10, M6 Coertssoon, Dirck D19 Coomans, Albert Cornelissoon K15 Coppessoon, Pieter P5 Cops, Pouwels Ian D7
Cornelis, Huijbert C12 Cornelissoon Beelt, Pieter J10 Cornelissoon Calis, Claes C11 Cornelissoon Coomans, Albert K15 Cornelissoon, Heijn A2 Cornelissoon Hoetges, Melis B26 Cornelissoon, Melis B39, C15, N9, N11, N12 Cornelissoon, Sijmon J10 Corsbergen, Gerrit van G22, G26, G27, K13, M1 Cruijff, Thijs Pieterssoon B51, D15, E2, E3 Des Pruneaux, gezant H19 Dirckssoon Brouwer, Jan J19 Dirckssoon, Claes H15 Dirckssoon Clees, Frans J10 Dirckssoon Haes, Pieter F14 Dirckssoon, Heijn A1, B30 Dirckssoon Huijch, Claes - passim Dirckssoon Molenaer, Crijn K18 Dirckssoon, Pieter A1, B38, C9 Dirckssoon Pont, Frans E2, E3, E6, G8, G11, J10, J19, K20, L9, M26 Dirckssoon Voorn, Claes B32 Dirckssoon, Willem C11 Doets, Claes Janssoon D6 Doets, Jan C29 Drake, Francis K23 Drinckuuijt, IJpe B41 Duuren, Crijn van C12 Eeffs, Jan Sijmonssoon E1, E2, E3, E4, E5, E6, E8 Egbertssoon, Wessel B11, B32, J10 Engelant, Jan Claessoon D14 Evertssoon, Evert J19 Famas M5 Fijes, Jaep Claes J10 Focxsoon, Jan L3, L8 Fopssoon, Claes B1, B21 Forreest, Dirck van M5 Franssoon, Pieter D2, D4 Fredericx, Welmoet C2 Frerickssoon Rood, Frerick D1 Gael, Pieter Pouwelssoon B10, C13 Gaels, Trijn dochter van D2 Galen, Jan Gertssoon J6 Galen, Gert Janson P21 Garbrantssoon, Jan H8 Gerards, Balthazar H16 Hoetges, Melis Cornelissoon B26 Hohenlo, Philips Graaf van F6 Hoogsaksen, Heer van L19 Hoots, Sijmon Heijnsz. B16, J10, L9 Houtsager, Allert D14 Houttuijn, Claes Claessoon D21, J10
Gerbrantssoon, Jan B27, H6 Gerbrantssoon, Sijmon B38, B42, G8, E4, E6, E8, E10, G11, J5, J10 Gerbrantssoon, Sijmon K8, K10, K22, L17, L18, L19, M2, M8, M25 Gersen Lisbet, Jaep B3 Gertses, Gerrit Pieterssoon G32, J10, K23, N9 Gertsoon, Evert Pieter J19 Gertssoon Galens, Jan J6 Gertssoon, Gerrit Claes K23 Gertssoon, Jaep A2 Gertssoon Zijberichs, Jaep J10 Gijsbertsoon, Meester Gijsbrecht B24 Glaesmaeker, Claes Pietersoon B2 Gous, Jan Jans Jan D14 Grebber, Jaep B16 Grietssoon, Marij Jong B9 Gulick, Hans van D14 Haeghen, Pieter Pieterssoon J10 Haes (Hens), Pieter Dirckssoon F14, F20 Hagen, Dirck B10 Hanskes, Jonge Trijn C7 Harmanssoon, Jan (Stille Jan) B45 Harmssoon Pot, Pieter C17, C18 Heer van Hoochsaxen L19 Heer van Villeers M5 Heertges, Adrijaen B51, E5, E8, J10, L3, N13, N14 Heertgessoon, Cornelis M10 Heijn, Pieter A1, C16 Heijns, Griet Pieter C16 Heijnsdochter, Trijn J17 Heijnses, Lijsbet Jaep A2 Heijnssoon, Claes C19 Heijnssoon Hoots, Sijmon J10, K23, L9 Heijnssoon Louw, Claes B38, G43 Heijnssoon Man, Heijn B33 Henst, Claes Janssoon E4 Heinssoon, Sijmon K23 Hencxt, Claes Janssoon B9, B42, B47, C20, E7, E8, E10, H8, J10, J11 Hendricxsoon, Douwen M25 Hermssoon, Jan B45 Herwijers, Dirck G20, G22, G26, M1 Hillebrantssoon, Willem A1 Hoeck, Dirck Janssoon C5 Hoeck, Jan Thaemssoon J10 Huijbertssoon, Dirck B11, C36, P12 Huijch, Claes B5 Huijch, Claes Dirckssoon - passim Huijch, Claes Pieterssoon L18 Hulten, Fridrich van P17 Jacobs, Aeltgen Meester D14
259
Jacobssoon Aerntsen, Jan D14, L13 Jacobssoon, Albert E8, G8, G11, H22, J10, L3, M2, M8 Jacobssoon Boerman, Jan K3 Jacobssoon Can, Dirck B52 Jacobssoon, Heijn A1 Jacobssoon, Jacob B22 Jacobssoon, Jan D3, F14, F20, P6 Jacobssoon Moij, Pieter C29, C31 Jacobssoon Molenaer, Sijmon M22 Jacobssoon, Sijmon M23 Jacobssoon Wever, Cornelis B8 Jaep Heijnses, Lijsbet A2 Jaepertges, Heijn B13 Jans, Geert D14 Jans, Pieter Jan F14, P6 Jansdochter, Griet B28 Jansdochter, Nanne N3, N4, N9, N11, N12 Jansdochter, Neel A2 Jansdochter, Trijn D4, P12 Jansen, Tijs P20 Janssoon, Albert J5 Janssoon Baenknecht, Cornelis N4 Janssoon, Baernt D15 Janssoon Bosschieter, Claes B36, J10 Janssoon Brasscher, Jan B28, D4 Janssoon Breed, Jacob - passim Janssoon Brouwer, Jan B38, E7, E8 Janssoon Brouwer, Willem L13 Janssoon, Claes A2, D13, D20 Janssoon, Cornelis B37, C24 Janssoon Doets, Claes D6 Janssoon, Folckert B50 Janssoon Gales Gerrit P21 Janssoon, Gerrit M22, M23 Janssoon, Heijn B11, B23, C2 Janssoon Heijnst, Claes E4 Janssoon Hencxt, Claes B9, B42, B47, C20, E7, E8, E10, H8, J10, J11 Janssoon Hoeck, Dirck C5 Janssoon, Jaepvaer B32 Janssoon Juecht, Claes B27, B40, B48, G1, H6 Janssoon, Lambert B38, B42, C28, E2, E10, F14, F21, G6, G11, Janssoon, Lambert K16, M1, M25, N13 Louffssoon, Jan Michiell G20 Louw, Dieuw dochter van Claes B38 Louw, Claes Heijnssoon B38, G43 Lubbertssoon, Karst B12 Luijtgessoon, Pieter B36 Maelson, François N14 Maelson, Jacob Pieterssoon H14 Maen, Jacob Pieterssoon van der C33 Man, Claes Pieterssoon J10, L6
260
Janssoon Loen, Heijn G44, J10, L13 Janssoon Loen, Pieter B25, P7 Janssoon, Mathijs E6 Janssoon, Meester Cornelis D3, J10 Janssoon, Meester Jan A1 Janssoon Mens, Heijn M15 Janssoon, Otto D19 Janssoon Pater, Jan G32, J10, K23, M1, M2, N13, N14 Janssoon, Pieter A1, E1, E2, E3, E4, E7, F14 Janssoon Poortier, Pieter D18 Janssoon, Pouwels A2, F4 Janssoon Reck, Jaep J10, L12, L13, N9 Janssoon Rengerts, Lambert L9, L19, M13, M26 Janssoon Rengerts, Sijmon G45, H22, M5, M6 Janssoon, Thijs G12, G19 Janssoon Tolck, Pouwels B11, B38, E2, E10, J19, N8 Janssoon van Swaech L19 Jeroens, Garbrant A3 Jong Grietssoon, Marij B9 Jongh, Jan D14 Jeuecht, Claes Janssoon B27, B40, B48, G1, H6 Juriaenssoon, Hans D14 Keetman, Jacob Claessoon M2 Lambertssoon, Jaep K23, J10 Lambertssoon, Jan C30 Leeuwen, Dirck van H3 Leicester K5, K6, L18, L19, L20, N2 Lichten, Jan Claessoon van F4, L4 Lijn, Jacob Claessoon D14 Lijndreijers, Claes L5 Lisbet, Jaep Gersen B3 Loen, Claes A3, B13, B17 Loen, Cornelis Pieterssoon C4, J10, L3, L6, L14, M1, N3 Loen, Heijn Claes G44 Loen, Heijn Janssoon G44, J10, L13 Loen, Jan Pietersen B3 Loen, Pieter B25 Loen, Pieter Janssoon P7 Loen, Pieter Pieterssoon G19 Loon, Meester Pilgrom van L19 Man, de Brouwer N13, N14 Man, Heijn Heijnssoon B33 Man, Jan Pieterssoon B3, J6, J10, P5 Mansuer, Cornelis D14 Mantges, Claes L12, L13 Martenssoon, Michiel H6, H8 Martses, Lijsbet Jaep A2 Martssoon Calff, Willem K16 Martssoon, Claes F20, P6
Martssoon, IJsbrant A1, B38, B42, E2, E10 Martssoon, Michiel L3 Mathijssoon, Claes G29, G42, H6 Mathijssoon, Frans G29, G42 Mathijssoon, Heijn Jan J10 Meester Cornelis Janssoon D3, J10 Meester Gerrit K18, K20, K21 Meester Gijsbrecht Gijsbertsoon B24 Meester Jacob D14 Meester Jan die Clant B18 Meester Jan Gerbrantssoon B27 Meester Jan Janssoon A1 Meester Johan M15 Meester Pieter H27, L3, L8 Meester Pilgrom van Loon L19 Meester Reijnier F21, G26, G38, K10, M1 Meijnertssoon, Sijmon H9 Melissoon, Cornelis F14, F20, P6 Mens, Heijn Janssoon M15 Mertssoon, Claes P6 Mettenooms, Claes A1 Mieussoon, Jan D14 Mieussoon, Pieter J9, J19 Moenneeff, Sijmon Pieterssoon B32 Moens, J.J. P13 Moenssoon, Heijn B14 Moenssoon, Pieter C21, G32, J10 Moij, Marten Pieterssoon B29, D14, J10, L13, N13, N14 Moij, Pieter Jacobssoon C29, C31 Moijerts, Griet Pietge B11, F4 Molenaer, Crijn Dirckssoon K18 Molenaer, Sijmon Jacobssoon K18, M22 Monickendam, Claes van C8 Monssen, van H13 Monsuur Cilgrij L18 Muers, Graaf van J2 Mues, Jacob C23 Naerden, Cornelis van P3 Nanninckssoon, Jan A1, P10 Narivoorde, Quillaume van N13 Pieterssoon Loen, Pieter G19 Pieterssoon Maelson, Jacob H14 Pieterssoon Man, Claes J10, L6 Pieterssoon Man, Jan B3, B6, J10, P5 Pieterssoon Moenneeff, Sijmon B32 Pieterssoon Moij, Marten D14, J10, L13, N13, N14 Pieterssoon Noomen, Cornelis B11, J10 Pieterssoon Oom Jan, Jan G9, G18, P6 Pieterssoon Pieteij, Jaep B32 Pieterssoon, Sijmen F14 Pieterssoon, Thijs H25
Neels, Sijmon Pieter E14 Niencx, Pieter Jan E14, F20 Niencxsoon, Jan E1, E2, E3, E4, E6, E7 Nierop H14 Nijsebeth, Wilhem B41 Noomen, Cornelis Pieterssoon B11, J10 Noomkes, Pieter Sijmssoon E14 Norris, Generaal John N2 Noviomagus, Johannes Fuccius D8 Oldebarnevelt, Johan van J9 Oranje, Willem van B44, F5, H16, P2 Ortel, Agent N2 Outgerssoon Claesmaet, Claes C4 Outgerssoon, Dirck E2, E3, E5, E6 Paeye, Jaecques de P14 Paret, Steffen K21 Parma, Alexander Hertog van L20, M2 Pastoors, Willem J19 Pater, Jan Janssoon G32; J10, K23, M1, M2, N13, N14 Pauli D4 Pensionaris Voocht N2 Pieteij, Jaep Pieterssoon B32 Pieteij, Jaep Pieterssoon B32 Pieters, Griet A2 Pieters, Oom Jan P5 Pieterssoon Brouwer, Claes C3, L3 Pieterssoon, Cornelis C28 Pieterssoon Cruijff, Thijs B51, D15, E2, E3 Pieterssoon, Dirck J9 Pieterssoon, Gert K23 Pieterssoon Gertses, Gerrit N9G32, J10, K23 Pieterssoon Glaesmaeker, Claes B2 Pieterssoon Haeghen, Pieter J10 Pieterssoon Huijch, Claes L18 Pieterssoon, Jan B23, C26, E2, E10, E14, M27, N3 Pieterssoon, Jan Oom Jan C24, E14, F4 Pieterssoon Loen, Cornelis C4, G19, J10, L3, L4, L6, M1, N3, G19 Pieterssoon Loen, Jan B3 Pieterssoon, Thijs Jan D9, D16 Pieterssoon van der Maen, Jacob C33 Pieterssoon van der Maen, Jacob C33 Pieterssoon, Willem A2 Pietervaers, Claes L3 Pietge Moijerts, Griet B11, F4 Pijll, Gerardt C34, C38 Pilgrom van Loon, Meester L19 Piloom D16 Poertier, Jong Jaep B7 Pols, Jaep Claessoon L3, L9
261
Pont, Frans Dirckssoon E2, E3, E6, G8, G11, J10, J19, K20, L9, M26, Pont, Frans Dirckssoon M27, N13, N14 Poort, Aell Dirck D14 Poort, Cornelis A2 Poortier, Pieter Janssoon D18 Poorts zone, Jaep Aeltge C6 Pos, Claes Remmetssoon D14 Pot, Pieter Hermssoon C17, C18 Pouwelssoon Gael, Pieter B10 Pouwelssoon Gael, Pieter B10, C13 Pouwelssoon, Jan B11, B22 Pouwelssoon, Willem D15, C11 Prins Maurits H24, J7, K8, K12, K23, L5, M3, N2 Prins van Parma L19 Puppius, Wilhelmus C25 Raet, Jan Aelbrechtssoon H20 Raet, Jan Albertssoon C35 Raetsheer Boijemer N16 Rechtere, C. de - passim Reck, Jaep Janssoon J10, L12, L13, N9 Rector Conradus N13 Reijerssoon, Cornelis A2 Reijners, Suw D15 Reijnier, Meester F21, G26, G38, K10, M1 Remmetssoon Pos, Claes D14 Rengerts, Lambert Janssoon L9, L19, M13, M26 Rengerts, Sijmon Janssoon G45, H22, M5, M6 Rentmeester Boodt H23 Reynersdochter, Marij D14 Rijckkeetsoon, Dirck E9 Roeloffssoon Wiltvanck, Aernt B31, C5, C15, C17, C22, D10, D21 Roem, Jan van K4 Rol, Dirck P4 Romboutssoon, Jochem L16 Rood, Frerick Frericksoon D1 Thaemssoon Hoeck, Jan J10 Thaemssoon, Jan C28, J10, J17, L3, L6, L17, L18, M4, M7, M20, M27 Thijmssoon de Vries, Jan D14 Thijsses, Wem Jan D15 Thonissoon, Aerijaen N16 Thonissoon, Jaep J19 Thonissoon, Jan J10, M2, M20, N9, N13 Tijmses, Claes B10 Tijssoon, Claes A1, B19, B27, L9 Tolck, Pouwels Janssoon B11, B38, E2, E10, J19, N8 Trajectensis, Ghijsbertuss Gerardi D12 Tuenissen, Jan G11 Twengen, Thijs Willemssoon D14
262
Roode, Jurjaen M6 Saenes, Lambert Jan F20 Schamelbloet, Pieter Cornelissoon J10, L13 Schats, Mathias C25 Schoolmeester Michiel B43, C20 Schouwbeke, Anthonium van der B35 Schwarzburg, Juliana Gravin van H13 Semsdochter, Anna D14 Sieuwerts, Nies D14 Sijffertssoon, Jan J10 Sijmonsdochter, Griet Trijn A2 Sijmssoon, Baernt B32 Sijmssoon, Claes B45 Sijmssoon Eefs, Jan E3, E4, E5, E6, E8 Sijmssoon, Jan D19; E7 Sijmssoon, Nanning J10 Sijmssoon Noomkes, Pieter E14 Sijmssoon, Thaems B13, C1, G19, J10, P4 Sijvertssoon, Jan G32 Slichtenhorst, Anthonis van F21, M1 Sloot, Jan Claessoon B3, B6, E14, G9, J10, L3, L6, N3 Slotemaecker, Sander B49 Smit, Jochem B29 Smit, Lambert C4 Smit, Outger die C4 Stassen, Jan B47, H27 Steenhuijs, Jan H14 Steijn, Matheus H9 Sterssen, Jan H6 Stoppels, Aef B16 Swaech, Cornelis Janssoon van L19 Swager, Jaep Lambertssoon J10 Teeling, Joost J7 Teencx, Jaep Claes J10, J11, J19, K23, N13, N14 Tempel H13 Thaems, Griet D15 Van Monssen H13 Veerman, Lucas de K3 Velaer, Claes Claessoon C4, J10, M6, Veltmuijs, Dirck Claessoon M27 Villeers, Heer van M5 Voocht, Pensionaris N2 Voorn, Claes Dirckssoon B32 Vosbergen, Casper van H13 Vredericxdochter, Aeff D14 Vrerixdochter, Welmoet D14 Vries, Jan Thijmssoon de D14 Waell, Pieter de D19 Walichssoon, Jan G28, L16, M16, M17 Walravenssoon, Floris C4 Walravenssoon, Jacob J19
Weijntssoon, Jan A2 Wever, Cornelis Jacobssoon B8 Wilkes, Thomas L7 Willemssoon Twenger, Thijs D14 Willemssoon, Willem B15 Willoughby, Baron M7, M11, M12, N8
Wiltvanck, Aernt Roeloffssoon B31, C5, C15, C17, C22, D10, D21 Wouw, Hendrick B5, G37, H14 Zijberichs, Jaep Gertssoon J10
263
Q.5
Register van Onderwerpen
admiraliteit bespreking kwestie admiraliteit N6 kwestie standplaats Hoorn M15, M16, M17, M28 belastingen achterstallige betaling B10 bedrag genoemd in kohier 1581 P3 belastingheffen H1, J5, K8, L9, L10, M2, M5, M21 belastingplicht F18 belastingschuld C7, C16 betaling exu bij verhuizing C9 betaling van verponding K5 collecteren van belasting G34 diverse belastingen J12 diverse belastingverhogingen J11 exu op goederen B52 geldschuld B50 grond van het weeshuis A5 grondbelasting B4, B23 heffing 1580 voor ruiters P2 heffing op huizen en landerijen L16, M16, M17 heffing op koeien en landerijen N8 heffing op wijn en bier N14 heffing t.b.v. nieuwe sluis C32 heffing ten behoeve van de oorlog P13 heffing voor versterking provincie N16 honderdste penning B5, B17, F15 hoogte quotum Noorderkwartier K15 klacht over hoge belasting F13 kosten bescherming Veluwe G37 kosten van landsverdediging G36 nieuwe verpondingen in schotboek F4 omslag belasting F12 omslag dorpen Zeevang C3 omslag over steden Noorderkwartier J2 omslag tekort belastinginkomsten H12 onschendbaarheid belasting-inners G2 vaststelling bedrag verponding H11, H18, K23, P7 vaststelling wijze van inning H1, H13, J15, K8 beurtvaart doorlaten van veerboten D20 ontslag veerman C30 bierbrouwerij geschil over belastingkohier G40 geschil vermogensbelasting E14, E15 geschil Edam/ Zeevangsdorpen G4, H2 gevangenneming onwillige taxateurs E3
264
belastingverhoging J11 vaststelling verkoopprijs bier C27 brand benoeming brandmeesters J19 beveiliging daken N9, N13 bouw wachthuis voor brandladders en haken J11 controle aantal brandemmers C10 huizenbouw op Lingerzijde N3 keur op dakpannen N14 maatregelen bij brand J19 subsidie daken bij herbouw woningen L9, M20, M25 toezicht op brandemmers J11 Broeklanden administratie Grafelijkheidslanden L3 bedrag heffing 1580 voor Edam P1 erfpacht of aankoop voor 10 jaar N14 grond koninklijke domeinen A6 kwestie over administratie L6 salaris dijkgraaf L6 bruggen aanleg brug bij Warmoesstraat C14 aanstelling brugwachter D7 bepalingen straataanleg bij Stenen Brug J16 deuren in damsluis van Dambrug G22 snelheidsbeperking bij doorvaart N1 tijdelijk weghalen van brug M17 versmallen brug voor bescherming haven M20 weghalen brug bij Lingerzijde L16 dijken inlaagdijk Oosterweeren L8 dorpsbestuur aanleg kohieren Waterlandse dorpen E7 advies van advocaat F21 belastingplicht dorpen F17 benoeming geschillencommissie H3 benoeming taxateurs E2, E4, F20 benoeming vredemakers J1 bereidverklaring taxateur E5 bescherming bij onterechte aanslag H5 betaling vredemakers B13 geschil opname wezen G38 inning van de belasting E1, F22 kosten landverdediging E11 omslag belasting dorpen Zeevang F19 onterechte aanslag in de Zeevang H4
onwillige taxateurs E3, E4, E6, E8 opheffing opdracht taxateurs E10 oproep tot belastingbetaling E12, E13 plaatsvervangers onwillige taxateurs E7 proces Edam tegen de dorpen K10 schadeloosstelling onterecht betaalde omslag G15 taxatie goederen F20 uitstelproces wanbetalers F19 van woningen en landerijen E2 vaststelling belastingaanslag E9, G39 vergoeding vredemakers B51 verkoop watermolens F14 financiën aankoop erf vismarkt G44 aankoop van ijzer C4 aanleg brug en weg in Waterland D13 benoeming controlecommissie N13,N14 bepaling successierecht N2 betaling leidekker en verver B14 borgstelling van exu B36 decharge van de tresorier C1 financiële hulp Zeeland L20 geldschuld aan de stad B18, B19, B24, B25, P5 inhouden soldij van soldaten M20 kascontrole tresorier G21 kosten aanleg schansen N14 kosten onderhoud ruiters L19 kosten onderhoud verdedigingsleger F6 kosten oprichting veldleger L7, L9 kosten pensionaris J18 kosten scholen M5 kosten vertering vredemakers P6 kosten voor dempen van sloot D15 lening bij bouw woning L16 logieskosten legercompagnie C35 maatregelen belastingontduikers G23 rentebrief Amsterdam van jaar 1472 P1 salaris rector Latijnse School D8, D12 salaris schoolmeester B43, D11 schuld vanwege hout voor galeien M26 uitbetaling soldaten veldleger H24 verdeling over steden van Holland H10 verkoop hofstede door stadsbestuur C12 fugitieven confiscatie van goederen K8 gedwongen afbraak van woningen G25 opbrengst rentebrieven voor wezen F11 subsidie afbreken woonhuis B16 subsidie op dakpannen M20, M25 toewijzing huis aan schoolmeester N13 verkoop hofstede C12 verplaatsing woonhuis B26 vervangen rieten daken N13, N14
grachten dempen sloot bij Warmoesstraat D15 meting grachten P4 handel aankoop graan in Amsterdam L12 aanstelling turfdragers B8 belemmering scheepvaart Sont L14 geen schadeloosstelling kooplieden Spanje N7 illegale verkoop van graan en kaas M2 verbod op uitvoer boter en kaas K9 verbod op uitvoer naar Engeland L5 verbod uitvoer rogge naar Engeland L7 vrije doorvaart Spanje en Portugal N7 haven benoeming advocaat in kwestie Uitwaterende Sluizen G26 benoeming commissie havenkwestie M1 instructies sluiswachter D18 kwestie haven Uitwaterende Sluizen G22 onderhoud havenhoofd G31 proces over de haven G10, G14 verbetering havenkade bij Lastage M5 visverbod in de haven G20 herbergen vergunning tot het houden van herberg D14 verteringskosten stadsbestuur C2 huizen aan- en verkoop woningen F4, L5 aankoop sloot bij Warmoesstraat D15 aankoop woning B29, C11, K24 afbreken huizen bij Stenen Brug H25, J6, J8 bepaling straathoogte bij Stenen Brug J16 borgstelling bij afbraak huis B12 bouw nieuwe woningen Lingerzijde N3 bouw van het Leicester J11, J17 bouw woning op plaats verbrande hofstede L16 gedwongen afbreken van huizen G25 geschil over afbreken huis Claes Mathijssoon G29 geschil afbreken huis/hofstede G42 huizen Westeinde L9 huis schoolmeester in kerkstraat H8 ontruiming woning in klooster D5 woning in klooster C36 woning schoolmeester in klooster D11 woningen Hoogstraat gebouwd met hout klooster L5 huwelijk boete bij niet trouwen in de kerk F9
265
trouwen voor de kerk en gerecht N2 inschrijving huwelijk op raadhuis F10 verplichting tot trouwen in de kerk F8 kerk administratie kerkgoederen K5 benoeming ontvanger geestelijke goederen L10 bewaken van christelijke religie M7 bezwaren tegen kerkelijk huwelijk N2 boete bij niet trouwen in de kerk F9 financieel onderhoud predikanten F4 klacht kerkdienaren over onderhoud K23 loon van organist J3 onderhoud van predikanten N14 onderhouden lijkprediking K16, K23 overname land door stadsbestuur L11 salaris kerkbedienaren C25 salaris organist K4, M15 schoolmeester fungeert als voorzanger D11 trouwen in de kerk F8 verkoop kerklanden C25, F4 vruchtgebruik Papenweren L9 klooster afbreken kloosterkerk K10 bedienden abdij van Egmond M27 decharge administratie goederen Egmond C37 gebruik hout afgebroken kloosterkerk L5 onderhoud bagijnen F11 onderhoud van kloostergoederen K5 ontruiming klooster D5 opzichters kloostergoederen K2 verhuizing persoon binnen klooster P12 verkoop koeien van Conventuelrn K7 voor onderhoud oudenmannenhuis J8 woning in klooster C36 woning rector Latijnse School D12 woning schoolmeester D11; L3, N13 landerijen aankoop land B38, B42 aankoop land van oude Doelen B32 aankoop landerijen Langweren F4 aankoop Luckemiede F4 aanleg weg over landerij G43 betaling landhuur B13 slaan van nieuwe munt M27 Noorderkwartier aanmaken munt in West-Friesland K14 besluitvorming vergadering K1 bewaken en bewaren van eenheid M27 bewaren eenheid college N14 bewaren van eenheid Noorderkwartier M17, N13
266
landaankoop t.b.v. stadsuitbreiding B11 landerijen armenhuis A4 muizenplaag B46, L20 opbrengst bagijnenland voor wezen F11 opbrengst Papenweren L11 verkoop kerklanden F4 verkoop van land bij Achterhaven H26 verkoop van land binnen stadsmuur K5 verspitten van grond B28 vruchtgebruik Papenweren L9 landsbestuur aanname Koning van Frankrijk H19 aanstelling vertegenwoordiger L1, L2 afrekening belasting H23 afvaardiging gecommitteerde L15, K11, K20 afzwering Koning van Spanje G30,G32 belastingverdeling over de steden P2 benoeming Joh. van Oldenbarneveld J9 benoeming Koningin van Engeland J4 benoeming pensionaris G7, J18 benoeming secretaris uit Edam H20 kwestie met Utrecht K17 overlijden Willem van Oranje H16 protectie Majesteit van Engeland K23 vertegenwoordiging van Schiedam N2 vertrek Graaf van Leicester M2 voorstellen Staten Generaal H13 lijfrenten afkoop rentebrief overledene C13 lijfrentenbrief C16 rentebetaling B6 vaststelling t.b.v. stadskosten J5 lijnbaan aanleg lijnbaan C24, C26 scheppen van werkgelegenheid B35 molens behoud molen K18 gebruik van de onderwal G28 vaststelling salaris molenaars K22 verhoging salaris J3 verkoop watermolens Zeevang F14 verplaatsing molen buiten de stad J7, M22, M23 muizen maatregelen tegen overlast B46, L20 muntstelsel slaan van Hollandse daalder M26 reduceren aantal leden college N15 salaris afgevaardigden J6 vertegenwoordiging college admiraliteit M16 oorlog allereerst betalen oorlogsschulden F2 belasting t.b.v. landsverdediging P13
benodigd kapitaal voor ontzet van Antwerpen J7 benoeming commissie kwestie admiraliteit M1 benoeming van gouverneur-generaal F5 bescherming Bergen op Zoom M26 betaling 75 soldaten J7 betaling garnizoenen te Arnhem J12 betaling houtkosten galeien L3 betaling van voetvolk H7, H10 bewapening oorlogsschip C21 eedaflegging hopman C38 eedaflegging kapitein C23 eedaflegging vaandrig C34 financieel onderhoud veldleger H17 financiele hulp Engeland N2 gevaren bij reizen F1 inzetten schutterij bij Spanbroek M4 kosten bescherming Veluwe G37 kosten bezetting Spanjaarden M21 kosten landverdediging E11 kosten onderhoud garnizoen M3 kosten onderhoud ruiters /knechten L5 kosten van landsverdediging G36 logieskosten legercompagnie C35 onderhoud garnizoenen M23 onderhoud veldleger K8 onderhoud verdedigingsleger F6 ontzet van Antwerpen J8 ontzet van Gent K8 oprichting admiraliteitscollege N2 oprichting veldleger K6, K15, L7, L9 treffen van maatregelen admiraliteit N4 uitbetaling soldaten veldleger H24 uitrusting oorlogsschepen M10, M11, M12, N2 verdediging platte land L5 verdediging provincie Utrecht M23 verhoging verponding vanwege ontzet van Antwerpen J4 verzamelen compagnie in Edam P14 vredesbesprekingen L18, L19, L20, M2, M7, M11, M13 vrijlating gevangen soldaten B41 winterkleding soldaten L19 personeel aanstelling brugwachter D7 scholen benoeming rector Latijnse School D8, D12 benoeming schoolmeester B27, B47, B48, D11, H6, H27 benoeming schoolmeester Latijnse school B53, J17 berisping schoolmeester G1 betaling schoolmeesters M8
aanstelling controleur schepen C5, C17 aanstelling controleur schansen C17 aanstelling havenwachter C17, C18 aanstelling kruitmeester B2 aanstelling nachtwaker/torenwachter B1 aanstelling poortwachter B7, B20, B22, B34, B39, B45, C31,D6, D9,D18,D20 aanstelling schutterij B44 aanstelling sluiswachter D7 aanstelling stadstimmerman C33 aanstelling stadswacht B37 aanstelling torenwachter B21, B22 aanstelling wachtmeester B31, D10 benoeming schout G12 benoeming stadsbode B33 benoeming tresorier F3 eedaflegging L8 aanstelling poortwachter C15, C29 ontslag veerman C30 ontslag wachtmeester D21 salaris havenwachter C22 poorterschap betaling van poortgeld F4 inschrijving nieuwe poorter B15 verhuizing van poorter C6, C9 rechtspraak aanschaf boeien, duimijzers, sloten B49 geschil koeien en land B3 geschillencommissie kwestie schout G6, G8 gevangenneming onwillige taxateurs E6 oplossing geschil baljuw/schout G11 regeling boeten voor officier F7 reglement bij benoeming schout G19 toepassen van snelrecht N2 vergadering van Schepenen K7 voordracht benoeming baljuw/schout G12 vrijlating gevangen soldaten B41 scheepvaart belemmering Sont L14 bevrijding gegijzelden F1 gevangenen in Turkije B9 verbod varen op Spanje en Portugal K9
bijdrage schoolmeester in onderhoud school H21 huurwoning schoolmeester C20, H8 nieuwe regeling voor de scholen M5 oprichting avondschool D11 oprichting bijschool L3, L8 oprichting Franse school L19 oprichting Latijnse School B53, D5 oprichting nieuwe school B40
267
salaris schoolmeester B43, D5 schoolgeld voor kinderen bijschool L19 schoolmeester betaalt schuld niet J14 vaststelling schooltijden D12 verhoging salaris schoolmeester L3 woning schoolmeester N13 schutterij eedaflegging schutters P11 inzetten schutters landsverdediging M4 uitdelen van het kruit K4 versterking van de schutterij M6 voorwaarden bij benoeming kapitein P8 sluizen aanleg nieuwe stenen sluis G22 aanleg sluis Oosterweeren L8 aanstelling sluiswachter D7; k4 heffing t.b.v. nieuwe sluis C32 instructies voor de sluiswachter D17 stadhouder betaling van tractement K8 overlijden Willem van Oranje H16 stadsbestuur aankoop rogge L12, L13 beantwoording brieven J7 bedienen van ambten na aftreden M13 benoeming pensionaris G5 benoeming tresorier F3 bierbrouwers C27 boete bij niet verschijnen J17 eedaflegging burgemeesters P15, P16 eedaflegging commissaris P9, P10 eedaflegging D1 eedaflegging gemeente ambtenaren L8 eedaflegging turfvulsters P16 eedaflegging zoutzieders P19 herbenoeming pensionaris M25, M29 kascontrole tresorier G21 keuren vervanging rieten daken N14 meting grachten P4 onbekend verzoekschrift D2, D3, D4 onschendbaarheid burgemeesters G3 ontslag fabriekmeester N1 oplossing geschil baljuw/schout G11 opsomming leden vroedschap J10 opstellen keur stenen dakpannen M20 aanleg weg Nieuwe Vaart G43 aanleg weg nieuw K24 aanleg weg tot de Bult over Muursloot K13 afbraak stadberg voor aanleg weg L4 binnenlaten binnenschippers G41 verbreden straat bij Oosterpoort J6 verbreding sloot bij Oorgat N5 ververij vergroting werkplaats L3 vesting
268
opzegging akkoord met Purmerend G16 overeenkomst met Purmerend G24 reizen burgermeesteren buiten stad C28 vaststellen keur stenen dakpannen M25 veiligheidsmaatregelen op Oorgat N1 verhoging salaris stadsbode N9 verplichte presentie vergaderingen M2 verteringskosten herberg C2 stadswerken aankoop van ijzer C4 aanleg nieuwe lijnbaan B35 bepalingen bij bouw stenen brug J16 berisping fabriekmeester K10 betaling leidekker en verver B14 reparatie aan het uurwerk G17 reparatie timmerwerven M5 reparatie van het Hoofd G31 teveel berekend voor ijzer C8 touwbaan bepalingen bij aanleg touwbaan N12 verkoop land touwbaan N4 verpachting deel vesting N9 verpachting wal voor touwbaan N11 Uitwaterende Sluizen bespreking meningsverschil K13, M8 Sluizen kwestie haven M1 Sluizen proces tegen afsluiten haven N10 veerboot koop en verkoop veerboot K3 vaartijden veerboten K4 veeteelt belasting op het vee J11 veiligheid aanschaf geweren C19 aanstelling poortwacht D6, D9, D10, D16, D18, D20 benoeming schutterij B44 controle van brandemmers C10 instructies voor de stadswachten D19 ontslag wachtmeester D21 verkeer aanleg brug en weg in Waterland D13 aanleg brug voor hooiwagens M17 aanleg lijnpad F16 aanleg van een bolwerk N14 gebruik van de onderwal G28 particulier gebruik van stadsvesting N4 verpachting land voor aanleg touwbaan N9, N11, N12 verspitten Amsterdamse Cappelrijenland J3 verspitten van grond A1, A2, A3, A6 visserij aankoop erf Vismarkt G44 oprichting vismarkt J11
visverbod in de haven G20 visverkoop aan de vijand J3 vleeshal oprichting vleeshal J11 waag aanschaf gewichten B14 Weeshuis geschil over opname wezen G38 grondbelasting A5 innen van gelden M2 inventarisatie kloostergoederen J8 onderhoud van de wezen F11 zout belasting op het zout J11 eedaflegging zoutmeters P16, P19 stenen dakbedekking zoutketen N13 subsidie bij verhuizing L3 subsidie op onderhoud zoutpannen L5 vervangen rieten daken zoutketen N9
269
76
