Meer natuur in je tuin

Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Driemaandelijks verenigingblad van Natuurpunt Limburg - oktober - november - december 2010 - jaargang 7 - nummer 3 Kiewitdreef 5, 3500 Hasselt

Meer natuur… in je tuin

Blauwe reiger © Kris Hermans

Voorwoord Inhoudstafel 3 Plant je haag

Een levende tuinafsluiting

4 Bezoekerscentrum Kiewit

6

8

9

Tentoonstellen, wandelen en winkelen Vogels ringen Ringwerk in Noord-Limburg Dossier op tafel Je mag deze keer de titel letterlijk nemen Wandelbijlage Schatkamer van de biodiversiteit : Schulensbroek

13 Willy Vanlook

Een prijs voor een bijzondere vrijwilliger

14 Afdeling in de kijker

Natuurpunt Tessenderlo

16 Tuinnatuur

Bloemen en planten van bij ons

18 Paddenstoelenkijkweekend

16 - 17 oktober 2010

Grote coverbeeld : Paddestoel - Kris Hermans Paddestoel (L) Wim Veraghtert Herfst1 (M) Kris Hermans Kwakende boomkikker (R) Kris Hermans

Een zomer vol contrasten is er voorbijgevlogen, een herfst vol geuren en kleuren om van te genieten is inmiddels aangekomen. Het is telkens weer een verassing hoe gul moeder natuur is met haar geschenken. Zelfs in deze (ecologische) crisistijden blijft zij ongeremd haar mooiste kant aan ons tonen en maakt daarbij geen onderscheid tussen groene en andere gebruikers. Wij mensen daarentegen, …zijn meer dan ooit tot hokjesdenkers verworden. Zeldzaam zijn zij die in hun tuin moeder natuur toelaten, die bij het beheren van hun klein of groter stukje aarde uitgaan van samenleven en samenwerken met natuur in plaats van bestrijding te hanteren als uitgangspunt. Onze leefomgeving lijdt sterk onder de algemene en sterk doorgedreven tendens om alles te controleren en enkel die dingen te laten staan die men zelf heeft geplant of gezaaid. Het spontane karakter van natuur, de verrassing van het onbekende en onvoorspelbare wordt door velen blijkbaar als sterk bedreigend aangevoeld. Naarmate onze technische mogelijkheden toenemen gebruiken we ze om meer controle over onze omgeving te verwerven en het spontane, de natuur te weren. Vaak, meestal zelfs gebeurt dit zonder kwade bedoelingen. Het “hoort” nu eenmaal zo. Iedereen is enthousiast omwille van het koolmeesje dat zich in een door hem of haar opgehangen nestkast vestigt, maar o

wee wat een probleem als een vleermuis spontaan onder de gevelbekleding komt wonen. Er is nog veel werk aan de winkel om deze evolutie om te keren, maar de eerste tekenen van een langzame ommekeer zijn zichtbaar. Natuureducatie is zeer “in”, wetenschappers en opvoeders roepen op om kinderen buiten te laten spelen en zich vuil te laten maken omdat teveel controle en netheid ze zwak maakt. Landbouwers ploegen soms niet meer alles tot de laatste voor om en laten een streepje grond liggen waarop de natuur “spontaan” haar ding mag doen. Zelfs bedrijven vinden biodiversiteit geen vies woord meer en zijn bereid na te denken over de inrichting van hun terrein. Bij natuurpunt juichen we deze evolutie in ieder geval toe en proberen alvast ons steentje bij te dragen. We nodigen dan ook iedereen uit om van onze natuurgebieden te komen genieten, door er te komen wandelen of in het weekend van 20 en 21 november ergens in één van onze natuurgebieden de handen uit de mouwen te steken. Gevoel voor natuur krijg je immers vooral door de natuur te ervaren, er deel van uit te maken. Als jij de natuur positief benadert, zal de natuur jou ook goed gezind zijn. En dan geeft de natuur je veel positieve energie. Ga naar buiten en ervaar het. Jos Ramaekers, coördinator

Taxus © Katleen Bollen

3

PLANT JE HAAG

Hagen, heggen en houtkanten zorgen voor de nodige privicy. Streekeigen planten zijn perfect te integreren in tuin en landschap. Zo wordt je eigen tuin groener en help je de biodiversiteit. De natuur is je er dankbaar voor. haag Heb je weinig plaats, dan kan je een haag planten die strak geschoren wordt. Een haag is een dichte en doorlopende rij houtige planten. Je plant hem in samenspraak met de buren op de scheiding of een halve meter van de scheiding. De breedte van een geschoren haag is tussen de 50 en 100 cm. Voor zo een strakke haag worden planten van één zelfde soort gebruikt. Per strekkende meter heb je ongeveer 4 planten nodig. De meest gebruikte soorten zijn beuk en haagbeuk, waarvan bij beide de bruine bladeren (gedeeltelijk) blijven hangen in de winter. Liguster is een snelle groeier en houdt afhankelijk van de temperatuur gedeeltelijk zijn groene blad. Taxus is volledig wintergroen, en groeit traag, waardoor hij perfect strak te snoeien is. Als de grond zeer vochtig is vermijd je best beuk en taxus. Meidoorn is een typische Haspengouw-se soort evenals gele kornoelje. Deze soorten bloeien zelfs als strakke hagen en krij-

gen later rode vruchten. De veldesdoorn heeft een mooie gele herfstkleur, voor hij zijn blad volledig verliest. Een ondergewaardeerde haagplant is hulst. Weliswaar een trage groeier, maar mooi wintergroen. Snoei hem in de late lente, dan prikken de jonge blaadjes nauwelijks. gemengde bloemen besrijke haag of heg Heb je meer ruimte en hou je van bloemen, dan kan je kiezen voor een gemengde bloem- en besrijke haag. Zo een losse haag moet je minder vaak snoeien. Hoe meer je snoeit hoe minder bloemen en bessen de haag zal dragen. Reken voor de aanplant van een losse haag op 1 plant per lopende meter en een breedte van 2 meter. Je kan het mengsel volgens eigen smaak samenstellen met struiken en haagplanten. In dit soort losse haag worden naast de klassieke haagplanten ook de gelderse roos, hazelaar, hondsroos, kardinaalsmuts, gele of rode kornoelje, sporkehout, vogelkers en vlier gebruikt. houtkant Mag het allemaal wat landschappelijker en ruiger, en je beschikt over een strook van minstens 20 m lang en 3 m breed, dan kies je voor een houtkant. Een houtkant bestaat

Haagbeuk © Katleen Bollen

Een levende tuinafsluiting. Natuurpunt geeft je weer de kans om streekeigen plantgoed aan te kopen. Zo word je eigen tuin groener en help je de biodiversiteit. De natuur is je er dankbaar voor.

uit een doorlopende rij boomvormende en struikvormende soorten, die met tussenpozen van minstens vijf jaar tegen de grond wordt afgezet. Gebruik inheemse, streekeigen soorten of rassen, passend bij de ter plaatse aanwezige grondsoort en waterhuishouding. Soorten die bovendien voedsel bieden aan vogels en insecten zijn extra aantrekkelijk. Een goede houtkant bestaat het best uit drie lagen: Hoge bomen, eik, es, els, linde, zoete kers, lagere struiken, meidoorn,sleedoorn, kornoelje, hulst, hazelaar, liguster, haagbeuk, vogelkers en kruidige planten, die spontaan zullen ontwikkelen.

Planten zijn op 13 of 27 november op 18 plaatsen in Limburg af te halen. Bestellen kan je nog via de website tot 29 oktober op : www.natuurpuntlimburg.be

Domein kiewit

bezoekerscentrum

Natuurpunt Limburg

Welkom in het bezoekerscentrum van Natuurpunt Limburg: het startpunt van boeiende natuuractiviteiten! Wil je meer weten over de Limburgse natuur, spring dan even binnen. Je kan er terecht voor een gezinswandeling, tentoonstellingen. Met de uitgezette wandelroutes kan je het prachtige domein Kiewit en de omgeving (tot Bokrijk) optimaal ontdekken. Voor kinderen zijn er leuke wandelnamiddagen. Binnen kan je dan weer een boeiende tentoonstelling bekijken. In de winkel vind je van alles wat van pas komt in de natuur, van vogelgids tot wandelkaarten, verder leuke geschenken en souvenirs. Natuurlijk met de speciale ledenkorting! Bij Puur Puur kan je even uitblazen met een hapje en een drankje. Tentoonstellingen: - Woensdag, zaterdag, zondag en tijdens de schoolvakanties open van 13u30 tot 17u. Maandag gesloten. Vleermuizen, acrobaten van de nacht: (Stedelijk natuurcentrum Hasselt) tot 27 oktober Vleermuizen, griezelig? Dat dacht je maar! Na een bezoekje aan onze tentoonstelling ben je compleet ondersteboven van deze acrobaten. Wil je meer weten over Batman, Dracula en… dan moet je zeker deze tentoonstelling gezien hebben! Fototentoonstelling: 31 oktober t.e.m. 9 januari “Ik zit in ’t groen en ik hou van…”: (NP Limburg) Een selectie van de deelgenomen foto’s aan de fotowedstrijd zijn te bewonderen. Alle foto’s zijn genomen op het domein Kiewit. Een variatie van natuurfotografie en natuurbeleving. Je kan deze tentoonstelling gratis bezoeken in ons bezoekerscentrum. Wandelen Wandelen met gids: Elke maand organiseert Natuur.Limburg een geleide wandeling. Domein Kiewit heeft veel te bieden. Van Engels park tot puur natuur. Van kruidentuin tot poel. Van geit tot Galloway. Elke wandeling belooft een uniek verhaal te vertellen, over geschiedenis, cultuur en vooral natuur. De wandeling van 31 oktober staat in het teken van fotografie. De gids van dienst brengt je tips en trucs bij over natuurfotografie voor beginners. Breng je wandelschoenen en fototoestel mee!

Wandelweg (achter) © Danny Froyen

4

Samenkomst aan het bezoekerscentrum zondag 31 oktober, 28 november en 26 december om 14u.

5

Met kinderen op Plop-tocht Natuurbeleving op kindermaat. Deze maand gaan we op zoek naar kabouter Plop. Samenkomst aan het bezoekerscentrum woensdag 27 oktober om 14u. OPTIEK- EN FOTOGRAFIEDAG 31 oktober 13u30 – 18u00 Verrekijkers, telescopen, loepjes, digiscopie, fotocamera’s en toebehoren. Infomarkt - workshops - wandelingen demonstraties. Uitreiking prijs fotowedstrijd en opening fototentoonstelling Meer info: www.natuurpuntlimburg.be

Winkel

- Woensdag, zaterdag, zondag en tijdens de schoolvakanties open van 13u30 tot 17u. Maandag gesloten. Binnenkort komen de koude dagen er weer aan en moeten we zeker denken aan de vogels in onze tuin. Eerst en vooral kunnen we zorgen voor een onderkomen. In de winkel is er ook een uitgebreid assortiment voederhuisjes, voedersilo’s en vogelvoer aanwezig. Voor speciale nestkasten of grootverpakkingen van vogelvoer kan je steeds terecht bij het winkelpersoneel. Zij staan steeds paraat om zoveel mogelijk antwoord te geven op vragen.

Geef ons door welke verrekijker, telescoop of loep je wil uitproberen en wij zorgen dat het aanwezig is op 31 oktober. Het volledige assortiment vind je op www.natuurpunt.be/winkel en op www.deputter.be (aanvragen vóór 20 okt op [email protected] of 011 24 60 20) KERST ‘NATUURLIJK’ 12 december 10u00 – 17u00 Domein Kiewit organiseert haar derde natuurgerichte kerstmarkt. Originele kerstcadeautjes zal je er zeker vinden. De kinderen kunnen een bezoekje brengen aan de ‘echte’ kerstman en deelnemen aan allerlei knutselactiviteiten.

Nieuw

T-shirts, regenjasjes, mouwschildjes Wil je als vrijwilliger duidelijk laten zien dat Natuurpunt je lief is, draag dan de nieuwe kleding met natuurpuntlogo. Dames en herenmaten te verkrijgen. Info en pasdoos voor afdelingen te verkrijgen in de winkel. Natuurpunt N3 © Danny Froyen

Nieuwe geologische fietsroute Tussen Kempen & Maas Een geologische en avontuurlijke fietswandelroute met aandacht voor natuur, landschap en cultuur. Deze nieuwe geologische fietsroute heeft als rode draad de rol van de Limburgse Maas en van breuksystemen in het ontstaan van een mooi stukje Limburg, het Maasland, gelegen tussen het Kempens plateau en de Maas. Tijdens het fietsen word je attent gemaakt op de boeiende en vaak spectaculaire geschiedenis van deze statige rivier.

VOGELS RINGEN

Ringwerk in Noord Limburg Het ringen van vogels is met mystiek omhuld. Slechts een handvol mensen in Vlaanderen bezit een vergunning om vogels te vangen en vervolgens te ringen. Daarnaast is het een activiteit die zich in de vroege uurtjes afspeelt op rustige, afgelegen locaties, midden in de natuur. Over de waardevolle resultaten wordt weinig gepubliceerd. Dat vogels geringd worden om de trekroutes, broed- en overwinteringgebieden te onderzoeken, zullen de meeste natuurliefhebbers wel weten. Maar over wie het doet, hoe het gedaan wordt en welke resultaten het oplevert, is veel te weinig gekend. De vogeltrek heeft de mensen altijd gefascineerd. Tot de late middeleeuwen deden de wildste verhalen over de vogeltrek de ronde. Zwaluwen werden aan waanzinnige experimenten blootgesteld, om te bewijzen dat ze niet in de modder overwinterden. Ondertussen weten we al heel wat meer over het jaarlijks komen en gaan van vogels. In Europa trekken heel wat vogels in de herfst van de noordelijke broedgebieden naar het zuiden. In de lente vliegen zij van hun zuidelijke winterkwartier terug naar het noorden. Niet alle vogels trekken, sommige zijn zelfs uitgesproken standvogels en blijven het hele jaar door in hun broedgebied zoals de meeste spechten. Andere vogels trekken dan weer onder invloed van het koude weer of sneeuwval richting zuiden, maar niet verder dan nodig om te overleven. Op heel wat plaatsen in België en Nederland worden zichtwaarnemingen van trekvogels uitgevoerd. Geluidswaar­ nemingen kunnen ons inlichten over ‘s nachts overtrekkende vogels. Op radar zijn grotere groepen vogels waar te nemen, maar ze zijn moeilijk te identificeren. Door vogels te voorzien van een ring of het aanbrengen van andere merktekens zoals vleugelvlaggen of halsban-

den kunnen zij gevolgd worden. Grotere vogels als ooievaars krijgen een zender, zodat de individuele vogel gevolgd kan worden via satelliet of GPS. De vogels ondervinden geen hinder van de ring. Elke vogel krijgt een aangepast ringetje rond de poot met een uniek nummer erop. De vogelsoort wordt genoteerd, vervolgens wordt de leeftijd en het geslacht bepaald, de vogel wordt ook gewogen en gemeten. Deze gegevens worden zorgvuldig genoteerd en in de computer verwerkt, en worden dan naar de ringcentrale te Brussel gestuurd. Het gebeurt natuurlijk wel eens dat een ringer een vogel vangt die al een ring om heeft. Deze nummer wordt genoteerd evenals de soort, leeftijd, geslacht, gewicht, vleugellengte, ... Deze gegevens worden ook doorgegeven aan de ringcentrale, die op haar beurt laat weten waar die bepaalde vogel geringd is. Circa 1-2% van de geringde vogels wordt ooit teruggemeld. Dit is het interessantste en belangrijkste van het ringen, omdat men zo meer te weten komt over deze vogelsoort. De Kleine Karekiet is de meest geringde vogelsoort in Noord-Limburg. Bijzonder zijn de 177 vogels die al de volgende dag elders werden terug gemeld. Het geeft een fraai inzicht in de verplaatsingen in de loop van één nacht. Zes vogels werden zelfs dezelfde dag elders terug gevangen, waarbij drie vogels een afstand van meer dan 100 kilometer hadden afgelegd.

Ringonderzoek heeft voor veel vogelsoorten informatie over de ligging van broed- en over­winteringsgebieden opgeleverd en de trekwegen die zij daarbij benutten om van de

Hubert 1960 © Archief

6

ene locatie naar de andere te geraken. Voor vele soorten is dergelijk onderzoek onontbeerlijk gebleken voor de bescherming van broed- en overwinteringsgebieden en gebieden waar deze trekvogels tijdelijk halt houden om te rusten en/of te foerageren. Daarnaast heeft ringonderzoek ook aan het licht gebracht dat soorten deels hun trekstrategie kunnen wijzigen. Zo gaat de Zwartkop meer en meer overwinteren in Groot-Brittannië, dit ten gevolge van de klimaatsopwarming. Van de Koperwiek daarentegen worden jaarlijks sterk wisselende aantallen

Roerdomp Paalhouding©Hubert Lehaen

7

geringd, omdat de vogels nogal eens wisselen van overwinteringsgebied. Eén vogel zat enkele winters later in Italië. Vrijwel alle terugmeldingen ten zuiden van België zijn geschoten vogels (Frankrijk, Portugal, Spanje). Een volgroeide vogel werd in het daaropvolgende broedseizoen gecontroleerd in Rusland op 2 102 kilometer. Hoe het ringwerk begon… In 1956 startte Hubert Lehaen met vogels te ringen, dat jaar 316 in totaal. Het ringen van nestjongen was toen de belangrijkste activiteit. Volgroeide vogels moesten met eenvoudige middelen als klapnetjes en klepkooien gevangen worden. Hubert schaarde al snel wat vrienden rond zich, vrienden in het ringwerk maar ook vrienden die streden voor het natuurbehoud. Uren brachten ze door in de natuur maar ook in een garagebox om de vangtechnieken te verbeteren. De mistnetten werden in 1963 in gebruik genomen waardoor meer volgroeide vogels gevangen werden. Voor de ringers ging er met de mistnetten een wereld open en werden er soorten gevangen die voordien moeilijk te verschalken waren. Een belangrijke mijlpaal is 1988. Toen werd gestart met het draaien van (nacht)geluid hetgeen voor de ringers destijds een revolutionaire ontwikkeling was. Elke nieuwigheid ging gepaard met vallen en opstaan. Uit onwetendheid en gebrek aan ervaring, werd er nachten gewerkt zonder resultaat. Gelukkig duurden de kinderziektes nooit lang. Momenteel variëren de aantallen in Noord-Limburg tussen de 40 000 en de 45 000 geringde vogels per jaar, een 100tal verschillende soorten.

In Noord-Limburg heeft het ringen van vogels al een lange traditie van meer dan 50 jaar. Onder de bezielende leiding van Hubert Lehaen groeide het aantal ringers en het aantal geringde vogels. Nu, ruim een halve eeuw later, telt “Werkgroep Noord-Limburg” 13 actieve ringers en een even groot aantal assistenten en aspirant- ringers. In deze periode ringden ze ruim 700 000 vogels. Het was Hubert zijn grote wens om deze gegevens te publiceren. Samen met drie leden van de werkgroep maakte hij de start van een lijvig boek. Helaas liet de gezondheid van Hubert Lehaen het afweten, hij overleed op 21 juni 2006. Enkele jaren later hebben zijn opvolgers : Carlo van Seggelen, Paul Van Sanden en Karel Van Endert, het boek afgewerkt en gepubliceerd. De ringers van Werkgroep Noord-Limburg willen door het verzamelen van al deze gegevens hun steentje bijdragen tot een betere kennis van het wetenschappelijk ringwerk. Het resultaat is een uniek naslagwerk. “Vogels ringen in Limburg” een analyse van geringde en teruggemelde vogels in Belgisch Noord-Limburg gedurende de periode 1956-2008”, door Carlo van Seggelen, Paul Van Sanden met medewerking van Karel Van Endert. ISBN 978-90-74508-15-5 Meer info over de werkgroep: www.noordlimburg.be-ring.org

8

DOSSIER OP TAFEL

Je mag de titel dit keer letterlijk nemen. We hebben het nl. over enkele grotere dieren die het goed doen en waarvan sommigen al eens culinair op tafel kunnen raken. Als groene provincie worden wij vaak het eerst met deze evoluties in onze natuur geconfronteerd.

Everzwijnmoder © Francois van Bauwel

Dossier op tafel

De grootschaligheid van ons moderne landschap is blijkbaar aantrekkelijk voor compleet andere diersoorten dan deze die we uit het verleden kennen. Terwijl grauwe gors of otter zo goed als verdwenen zijn uit onze akkers of rivieren, verschijnen er nieuwe medebewoners Wie met een groene bril de krantenkoppen leest heeft het al een tijdje in de gaten. Na ree en vos zijn nu everzwijn en bever aan een opmars bezig. Dat roept vragen op en creëert voor- en tegenstanders. Voor de ene is Vlaanderen te klein omdeze dieren een plaatsje te geven terwijl we voor de ander deze spontane ontwikkeling absoluut niet mogen beïnvloeden. Geen makkelijk onderwerp dus, discussies worden nu vaak gevoerd op basis van anekdotes en lokaal, meestal negatief wedervaren. Feit is dat de dieren er zijn en blijkbaar voldoende voedsel vinden om te overleven, zelfs in een strenge winter met veel sneeuw.

De bever is in opmars sinds uitzettingsacties in de Eifel en de Ardennen in de jaren ’90 van vorige eeuw. Via de Maas is hij onze provincie binnengekomen en het ook nu nog in de buurt van de Maas en de ermee verbonden zijbeken dat je hem kan aantreffen. Als vreedzame planteneter die zich nooit ver van het water zal begeven hebben we van zijn aanwezigheid weinig te vrezen, integendeel de bestrijding van muskusratten levert als bijvangst soms een dode bever op. Bevers brengen dynamiek in een natuurgebied, met zijn geknaag zorgt hij voor meer openheid, en eventuele dammenbouw kan zorgen voor vernatting, natuurlijke wateropvangbekkens als het ware. Alleen zullen wij moeten duidelijk maken waar dat nog kan want door onaangepaste menselijke activiteiten in valleizones toe te laten zijn vele beken onherroepelijk verloren voor de bever.

Bever © Jos Roeffaers

Het everzwijn is een ander verhaal. Niemand weet precies hoe ze hier zijn geraakt, maar een natuurlijke uitbreiding lijkt niet erg waarschijnlijk. Ontsnapt of uitgezet, wie zal het zeggen, vast staat intussen wel dat de dieren die nu hier rondlopen zich hebben aangepast. Wat ons betreft mogen ze blijven, ze zorgen voor natuurlijke dynamiek in onze bossen en voor het onder controle houden van eventuele schade zijn er tal van regio’s in Europa die ons zijn voorgegaan.

‘t Vloot © Johny Vandebroeck

Langs waters en wegels in het Schulensbroek Niet ver van het klaverblad van Lummen ligt een verassend stukje Demervallei, het Schulensbroek. Met al dat water, de uitgestrekte graslanden en de talrijke water- en weidevogels lijken de Polders niet ver weg. Kom zeker eens genieten van de rust en de weidse natuur en vergeet zeker je verrekijker niet! Tekst: Joke Rymen Situering Het Schulensbroek, gelegen in het westen van Limburg, omvat ruwweg het gebied gelegen tussen de dorpskernen van Herk-de-Stad, Halen, Linkhout, Lummen en Schulen. Het gebied maakt deel uit van de Demervallei die zich hier uitzonderlijk breed uitstrekt. Door de eeuwen heen heeft zich hier een grote vlakte gevormd waar Demer, Gete, Herk, Mangelbeek en Velpe samenvloeien. Deze vlakte vormt nu het natuurgebied ‘Schulensbroek’. Deze naam is afgeleid van het ‘broek van Schulen’ en staat voor een drassig, moerassig, langs rivieren of beken gelegen, al of niet ingedijkt groenland te Schulen, dat ‘s winters onder water staat. Natuureducatief Centrum ’t Vloot Wil je op ontdekking in het Schulensbroek, dan vormt het Natuureducatief Centrum ’t Vloot een goed startpunt. De infoborden in ’t Vloot zijn een

SCHATKAMER VAN BIODIVERSITEIT

Schulensbroek

bron van info over het reservaat, de bijzondere vogels, de plantenrijkdom, de cultuurhistorie en de archeologische vondsten, die bij de aanleg van het Schulensmeer werden gevonden. Neem ook gerust een kijkje op de bovenverdieping. De educatief medewerkster van Natuurpunt helpt je graag op pad. En voor zowel kinderen als volwassenen zijn er wandelingen uitgestippeld. Piep zeker ook eens door de kijkers die aan ’t Vloot opgesteld zijn. Een goede kans om de watervogels te observeren.

Geschiedenis Eeuwenlang was het Schulensbroek één groot natuurlijk overstromingsgebied. Ongeveer 90% van het Haspengouwse regenwater stroomt immers langs hier naar de zee. Dit zorgde voor water, veel water waardoor het gebied meerdere maanden per jaar blank stond. Graaf de Ferraris, de beroemde 18de eeuwse cartograaf, liet in 1778 noteren dat dit gebied negen maanden per jaar onder water stond. Een pastoor uit de streek schreef destijds dat het onmogelijk was

Schulensbroek - kudde schapen © Johny Vandebroeck

Schulensbroek foto 20 © Johny Vandebroeck

om uit te maken waar de rivieren in dit ‘moeras’ samenvloeiden. Door de voortdurende overstromingen was het Broek een vruchtbaar landbouwgebied. De verschillende waterlopen die er samenvloeiden, voerden diverse materialen aan en de variatie van de bodem is hiervan het mooiste bewijs. Dat het gebied zeer vruchtbaar was, hadden de landbouwers natuurlijk snel begrepen. Het hooi van het Schulensbroek was zeer gegeerd. Het diende

zelfs als voer voor de paarden van het Belgisch leger en de rijkswacht. De nabijheid van het station van Schulen was dan ook ideaal voor hun bevoorrading. Desiré Vanhees, landbouwkundig schatter tijdens de Eerste Wereldoorlog, beweerde zelf vernomen te

hebben op een vergadering van landbouwingenieurs, dat de weiden in het Broek beter waren dan deze van de Polders rond Diksmuide. Aanleg van een wachtbekken Halfweg de jaren ‘70 onderging het valleigebied een belangrijke wijziging. Met de aanleg van een wachtbekken probeerde de mens het water van de Demer en haar vele bijrivieren voor eens en voor altijd binnen de perken te houden en het stroomafwaarts gelegen Diest te vrijwaren van overstromingen. In de zomer van 1977 werden de werken aangevat, het Schulensmeer is een feit. Enkele jaren later werden rondom de lage plas en de aanliggende hooilanden hoge dijken opgeworpen. Dit ingrijpen had grote gevolgen voor het natuurlijke en landschappelijke karakter van het Schulensbroek. Natuurbeheer Om de natuurwaarde van het Schulensbroek te beschermen werd eind jaren tachtig de vzw “de Vrienden van het Schulensbroek” opgericht. Meer dan 20 jaar later beheren ‘de Vrienden’ ongeveer 400 ha in het Broek en groeide het Schulensbroek uit tot één van de grootste natuurreservaten van Vlaanderen. Het beheer van de aanwezige graslanden staat hierbij centraal. Een schaapskudde van zowat 110 ooien neemt de dijken van het wachtbekken onder

handen. In de lente, als er lammeren dartelen in het Schulensbroek, groeit de kudde aan tot meer dan 200 dieren. Naast de schapen helpt een kudde ‘blonde d’Aquitaine’ mee in het beheer. Deze runderen begrazen de weilanden van het wachtbekken. Als het wachtbekken vol stroomt trekken ze zich terug naar hoger gelegen stukken. Een herder bekommert zich dagelijks over de dieren. Begin juni wijdt de plaatselijke Natuurpuntafdeling, De Vrienden van het Schulensbroek, zich aan een zeer zwaar werk: het scheren van de schapen. Bovendien verloopt de samenwerking met plaatselijke landbouwers vlot. Een dertigtal landbouwers verzorgen mee een deel van het beheer. Naast de graslanden, vragen de vele grachten en poelen, rietkragen, knotwilgen en meidoornhagen en andere kleine landschapselementen aangepast beheer. Meer dan voldoende werk dus in dit reservaat. Jaarlijks dragen o.a. een 200-tal leden van de jeugdverenigingen in Lummen en Herk-de-Stad hun steentje bij tijdens de natuurbeheerdagen eind oktober. Natuurwaarde Veel water, een groot meer, uitgestrekte gras- en weilanden, poelen en tal van kleine landschapselementen trekt leven aan. Niet verwonderlijk dat heel wat vogels en andere dieren zich hier in hun sas voelen. Voor vogelliefhebber is het

lange tijd droog stonden en vol wilgen groeiden. In 2005 herstelde Natuurpunt deze vijvers, samen met een aantal partners. De vijvers zijn terug gevuld en de plantengroei en het dierenleven zijn volop aanwezig. Een vogelkijkhut biedt een goed zicht op de vijvers. Tijdens de vogeltrek kan je kan hier een kijkje komen nemen naar talrijke steltlopers. Met wat geluk kan je zelfs een ijsvogel zien vissen.

Schulensbroek een waar paradijs. De afgelopen 15 jaar werden hier meer dan 250 verschillende vogelsoorten waargenomen. Met wat geluk ontdek je hier de wulp, de grutto, de ijsvogel, de kievit, het paapje, de roodborsttapuit of de blauwborst. De plantenrijkdom, met meer dan 400 verschillende soorten, is zeker even groot. Deze diversiteit is vooral te danken aan de heterogene samenstelling van de bodem en aan het natte karakter van het gebied. De vele kleine landschapselementen zorgen ervoor dat heel wat kleinere dieren zich ook thuisvoelen in het Schulensbroek. Neem langs de rode wandeling zeker eens de tijd om te stoppen bij de ‘gelegde’ meidoornhaag. Bij het leggen van deze haag werden de stammen van de struik onderaan bijna volledig doorgesneden en in een hoek van 30° gelegd. Zo ontwikkelen er zich onderaan nieuwe scheuten en ontstaan er geen gaten. Op deze manier werd vroeger het vee in de weiden gehouden. Het Lummensbroek Het noordelijk deel, het Lummensbroek, is afgescheiden van de rest van het gebied door de spoorlijn Diest-Hasselt. De Mangelbeek werd hier vroeger afgedamd om de bemden of weiden te bevloeien en de grasopbrengst te verhogen. Rond 1970 werden hier drie vijvers aangelegd voor de kweek van karper. Deze raakten in verval waardoor ze

Kleen Meulen De wandellus door het Lummensbroek start aan de Kleen Meulen (Kleine Molen). Deze in ijzerzandsteen opgetrokken molen is vandaag weer werkzaam. Af en toe stuwt de molenaar het water op om daarna met de waterkracht zijn graan te malen. In 2007 werd er een vistrap aangelegd door het Vlaams Gewest. Hierdoor kan het water, dat opgestuwd wordt door het rad, omgeleid worden rond de molen. Deze molen is echter niet de enige molen in het gebied. Net over de grens met Schulen ligt de Grote Molen met daarnaast het Pakhuis. Dat laatste dateert uit de achttiende eeuw en deed dienst als stapelplaats. In de winter is de kans groot dat je op de weiden tegenover het Pakhuis overwinterende wilde zwanen aantreft. Zij komen ieder jaar terug naar hun vaste stek.

Op pad met de Broekbrigadiers Speciaal voor kinderen werd de Broekbrigade ontwikkelt. Kinderen kunnen samen met de Broekbrigadiers op stap en zo het Schulensbroek leren kennen. Speciaal voor scholen werd er een educatief pakket ontwikkelt. Info: www.broekbrigade.be

Zelf op stap Natuurpunt en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren stippelden verschillende wandelpaden uit. Je kan je wandeling starten op drie plaatsen: Natuureducatief centrum ’t Vloot, Demerstraat 60, Linkhout-Lummen Oude Toren Schulen, tegenover Kiezelweg 90, Schulen-Herk-de-Stad De Kleen Meulen, Mangelbeekstraat 56, Lummen De begeleidende wandelkaart is te verkrijgen aan de infobalie van het Vloot of via het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren. Opgelet: sommige wandelpaden zijn gedurende een deel van het jaar niet toegankelijk om overwinterende of broedende vogels niet te verstoren. Bereikbaarheid Startpunt ’t Vloot ligt op 300m van halte Linkhout Schansstraat van lijn 92 Heusden-Diest. Startpunt Oude Toren ligt op 1,4 km van NMBS –Station Schulen Startpunt Kleen Meulen ligt op 900m van halte Lummen Pastoor Winterstraat van lijn 90. Elke eerste zondag van de maand om 14u vertrekt er aan ’t Vloot een geleide wandeling. Je kan ook een gids aanvragen bij de educatief medewerkster Lotte Decrauynaere (013-55 63 81, lotte.decruynaere@ natuurpunt.be) Meer info over het gebied en Natuurpunt De Vrienden van het Schulensbroek www.schulensbroek.be. Alle waarnemingen in het gebied vind je op http://waarnemingen.be

Boomkikker 3 © Kris Hermans

BIJZONDERE VRIJWILLIGER

Willy Vanlook een prijs voor een bijzondere vrijwilliger! Als eerste niet-Nederlander de Heimans en Thijsse prijs ontvangen, verdient appreciatie. Proficiat Willy! Sinds de jaren zeventig is Willy Vanlook de drijvende kracht achter de veiligstelling van de vallei van de Zwarte Beek. Wij laten enkele mensen die nauw betrokken zijn aan het woord.

Willy heeft ons de meerwaarde van een twee-sporenaanpak voor natuurbehoud geleerd: zelf verantwoordelijkheid opnemen door als natuurvereniging een natuurreservaat uit te bouwen en tegelijkertijd de overheden en tal van partners op hun verantwoordelijkheid wijzen.

Willy Vanlook is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw de drijvende kracht achter de veiligstelling van de Vallei van de Zwarte Beek, één van de weinige ongerepte beekdalen in Vlaanderen. Hij onderkende de grote natuurwaarden van het gebied in een tijd, waarin het natuurbehoud in Vlaanderen nog weinig maatschappelijke waardering genoot.

Vanuit het besef dat, zelfs als de mensen en middelen van onze vereniging sterk toenemen, dan nog we een minderheidsaandeelhouder zijn in de open ruimte in Vlaanderen. De wetenschap dat veel van onze inspanningen in onze natuurreservaten, hoe erg nodig ook, verloren zullen gaan als ze zich moeten handhaven in een natuurvijandige omgeving, verplicht ons verder te kijken dan het eigen natuurreservaat.

Willy Vanlook heeft lange tijd gewerkt aan de verwerving van percelen grond in de vallei van de Zwarte Beek en aan de organisatie en coördinatie van het natuurbeheer. Vanaf de jaren 1990 heeft hij zich ook sterk ingezet voor een lange-termijn visie voor de ontwikkeling en het beheer van het beekdal gebied. Vanaf het prille begin heeft hij het wetenschappelijk onderzoek in het beekdal bevorderd en heeft hij de resultaten daarvan gebruikt voor het natuurbeheer van de Zwarte Beek. Op 25 september ontving hij voor zijn verdiensten de Heimans en Thijsse Prijs.

Onze natuurvereniging, met Willy voorop, kon daarbij de eerste decennia van het project Zwarte Beek alleen maar de defensieve toer op: bedreigingen van verkavelaars, beekrechttrekkers, ontginners, wegenbouwers,…afwenden. En tegelijkertijd schoorvoetend met weinig financiële middelen zelf redden wat er te redden was. Gaandeweg werden die zelfde overheden bondgenoten, overtuigd van de noodzaak dat het anders moet. Tussen die twee momenten in liggen honderden diavoorstellingen, debatavonden, artikelen, brochures, geleide wandelingen,…Altijd weer opnieuw het verhaal vertellen vanuit de overtuiging dat logica het halen kan van onredelijkheid. En dat leverde niet altijd waardering op. Wat nu vanzelfsprekend is, was te lang voorwerp van spot. Willy is blijven doorgaan en met hem veel medestanders van het eerste uur. Juist daarom doet deze erkenning zoveel deugd. Want het werk is niet af, en de economische crisis leert ons hoe snel natuurbescherming ook weer achteraan de politieke agenda kan verdwijnen. Mensen die zich belangloos inzetten voor wat weerloos is, -natuur- we kunnen niet zonder. Johan Van Den Bosch, Voorzitter Natuurpunt Hechtel-Eksel

Willy Vanlook © Erna Aerts

Zonder twijfel zal zijn waarde voor het natuurbehoud in de Vallei van de Zwarte Beek en ver daarbuiten wel bewierookt worden door anderen die het genoegen hebben gehad met hem samen te werken of mee in de bres te springen als de zoveelste aanslag op de Limburgse natuur dreigde gepleegd te worden. Ik wil het graag kort hebben over Willy als persoon. Toen we in 1990 in het verre Zelem startten met een lokale natuurbehoudswerking was Willy mij enkel bekend van naam. Het viel me op dat er met het nodige respect en misschien ook wel een beetje

13

14

Afdeling in de kijker

ontzag over hem gesproken werd als men het had over de Zwarte Beek, die voor ons op dat moment nog gewoon de beek was die door Zelem liep en iets verder uitmondde in de Demer in Diest. Even later hadden we met enkele ‘jonge gasten’ dan een eerste overleg met de ‘pioniers’ uit Koersel om ook in de benedenstroom een reservaatswerking uit te bouwen en het was toch met een redelijk ei in de broek dat we afzakten naar ‘De Kluut’ voor een avondlijke meeting. Geheel tegen mijn verwachtingen in bleek Willy niet het icoon die hij ondertussen in mijn hoofd was geworden, maar een gewone mens met een zachte blik en stem…en een baard natuurlijk zoals het een goed cliché betaamt. Exact tien jaar later ben ik dan als medewerker terecht gekomen in het bezoekerscentrum van de Zwarte Beek : de Watersnip. Bij de vele vergaderingen en informele gesprekken tussen verschillende instanties, maar ook als ‘gebouwverantwoordelijke’ van de Watersnip, viel het me altijd op, als Willy sprak de rest luisterde. Niet omdat hij zijn stem verhief want zijn toon was altijd zacht en rustgevend, niet omdat hij de baas was of de expert op vlak van natuur en mogelijke bedreigingen, want dat wou hij over zichzelf nooit gezegd hebben, maar gewoon omdat anderen hem als persoon respecteerden en naar waarde schatten, hoewel hij zijn eigen inbreng natuurlijk altijd minimaliseerde. Ik heb dat eigenlijk nooit goed begrepen wat hem zo speciaal maakt, maar als ik er nu over nadenk, valt zoiets slechts met 1 woord te beschrijven : charisma! Proficiat Willy met je prijs! Jij zal er zelf wel anders over denken, maar wij allemaal vinden dat je die dubbel en dik verdient. Jan Kenens Bezoekerscentrum De Watersnip Natuurpunt Zelem

Natuurpunt Tessenderlo in de kijker De jonge natuurpuntafdeling Tessenderlo werd pas drie jaar geleden boven de doopvont gehouden, maar kon meteen instappen in het ambitieuze Averbode Bos & Heide project. Een groot deel van de werking spitst zich toe op het beheer en de studie van dit grootse, unieke gebied-in-wording. Daarnaast stelt de afdeling zich tot doel om de naam van groene gemeente Tessenderlo verder waar te maken en te streven naar meer hoogwaardige natuur. De resultaten op het terrein en ons jaarlijks groeiend ledenaantal geven aan dat er iets moois bloeit in Tessenderlo...

15

Sfeerbeeld winter ©

Leeuwenrikkenheide ©

sus Natuur-in-Zicht en de Nacht van de Vleermuis samengewerkt met naburige afdelingen, andere verenigingen of overheden. Ook de lokale jeugd wordt gesensibiliseerd en betrokken bij activiteiten zodat ook zij hun steentje bijdragen aan meer en betere natuur in Tessenderlo. Want laat net dat onze grote ambities zijn: een nog groener Tessenderlo voor nog meer groene Looienaars!

Paddenstoelenwandeling ©

gaan greep de natuur hier zijn kans en kwamen pareltjes als nachtzwaluw en boomleeuwerik tot broeden, terwijl boven enkele herstelde vennetjes een verzameling bijzondere libellen verscheen. Dat belooft voor de toekomst wanneer de resterende vennen en de heischrale vegetaties hersteld zullen zijn! Ook nu al is het gebied een bezoek waard, maar er kan nog aanzienlijke hinder zijn door werkzaamheden. Wel zal je zo de verdere ontwikkeling van dit gebied in de toekomst nog beter kunnen opvolgen en appreciëren! Naast het noeste werk in Averbode Bos & Heide verbreden we ook geregeld onze horizon door bezoeken aan nabije en minder nabije natuur waarbij de extra culinaire toets nu al een traditie lijkt te worden. Vaak wordt bij grotere activiteiten zoals de Walk for Nature, de cur-

Landschapsfoto ©

Grote en relatief ongerepte natuur is zeldzaam in Vlaanderen. Toen een aantal jaren geleden bekend werd dat verscheidene honderden hectares bosgebied te koop kwamen op het grensgebied van de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg nam de Vlaamse overheid de wijze beslissing om dit gebied als één geheel te vrijwaren en te zorgen dat het in de handen kwam van terreinbeherende verenigingen met goede staat van dienst, zoals Natuurpunt. Met de financiële steun van Europa en Vlaanderen werd een heus natuurherstelplan opgestart met als doel om de eertijds zo waardevolle heide en vennen in dit gebied die decennialang door donkere dennenbossen verdrukt werden opnieuw een kans te geven. Al tijdens de omvormingswerken die nog tot eind 2011 zullen door-

TUINNATUUR

Bloemen en Planten van bij ons, boeiend en verrassend ! Al onze natuurgebieden zijn pareltjes qua natuur. Deze eilandjes herbergen fauna en flora, die het elders in ons versnipperde landschap moeilijk hebben. Tuinen vormen de ideale verbindingen tussen deze gebieden. Ze geven voedsel, beschutting, en nestgelegenheid voor tal van insecten, vogels, amfibieën en reptielen en kleine zoogdieren. Tenminste als ze natuurvriendelijk aangelegd zijn.

Samen kunnen we wel degelijk iets doen om onze biodiversiteit op peil te houden. Alle privé tuinen samen beslaan heel wat oppervlakte, en kunnen de natuur vooruit helpen.

genoeg, er zijn maar liefst 1800 inheemse planten. Misschien niet allemaal even geschikt als tuinplant, toch vinden we bij gespecialiseerde kwekerijen 500 verschillende tuinplanten van bij ons.

Om zoveel mogelijk natuur in onze tuin te krijgen, adviseren wij om enkel inheemse planten te gebruiken. Saai, eentonig of slordig, een tuin vol onkruid, hoor ik je denken? Helemaal niet. Variatie

Veel van deze planten zijn goed ingeburgerd in de tuinen, zoals struikheide en dopheide, hemelsleutel, kattenstaart en maagdenpalm. In elk tuincentrum vind je beemdkroon, knoopkruid, sleutelbloem, koninginnekruid, kruipend zenegroen, grote tijm en maarts viooltje. We kopen deze planten omdat ze mooi zijn en staan er niet bij stil dat ze in onze natuur voorkomen.

Brede wespenorchis © Katleen Bollen

16

Nochtans is de natuur onze beste leermeester en de beste inspirator van de tuinarchitect. Iedere tuin heeft moeilijke hoekjes waar niets groeit omdat het te droog, te zonnig of juist te nat is. Elk jaar proberen we weer iets nieuws te planten zonder resultaat. In natuurlijke omgevingen zijn dergelijke plekken heel gewoon, goed doorlatende kalkhoudende bodems, zonnige randen langs heggen, schaduwrijke bossen. Op zulke plekken groeien bloemen en planten spontaan. De wilde bloemen die op deze plaatsen groeien, doen het meestal prima in de tuin. In drassige weiden of langs rivieren groeien kleurrijke, zomerse wilde bloemen. In de tuin voelen deze bloemen zich thuis aan de rand van de vijver, maar ook op andere natte plaatsen in gewone tuingrond. En waarom geven we niet af en toe de kans aan een spontaan uitgekomen plantje. Het feit dat het daar kiemt, wil zeggen dat de standplaats naar wens is. Laat je eens verrassen door het bloempje dat jouw tuin heeft uitverkozen om

17

Gezonde planten met kleurenpracht zijn niet de enige reden waarom we ze in onze tuin willen. Deze streekeigen planten trekken leven aan. Op een inheemse zomereik komen veel meer soorten insecten voor dan op een Amerikaanse eik. En een ingevoerde sleedoorn staat iets vroeger in blad dan een exemplaar van hier. Daardoor mist de rups van de sleedoornpage de uitlopende bladknoppen, haar enige voedselbron! Insecten hebben planten nodig, en planten hebben insecten nodig. Als de bij nectar zoekt op het moment dat de ingevoerde plant uitgebloeid is, moet die verder zoeken en is de plant niet bestoven! De bessen van inheemse heesters zijn in trek bij vogels, andere laten ze links liggen. Dus als we onze tuin willen voorbereiden op extremere weersomstandigheden kiezen we voor de sterkste planten, de streekeigen soorten. We bieden daarmee de dieren extra overlevingskansen. Met ons eigen privé natuurreservaat vergroten en verbinden we de natuurgebieden. Zo kunnen we een steentje bijgedragen aan een leefbare wereld!

Overplanten © Danny Froyen

Andere inheemse planten zijn het ontdekken waard. Salomonszegel is een bijzonder sierlijke plant. Adderwortel is een bloemrijke bodembedekker. En van een bosaardbei heb je overheerlijke miniaardbeitjes. Op warme zomeravonden heb je de zoete geur van de wilde kamperfoelie. En een vergeet-me-nietje plant je alleen al omdat het, het zo vriendelijk vraagt. We kunnen nog een tijdje doorgaan met leuke kenmerken van onze inheemse planten op te noemen. Elke plant heeft zijn beste eigenschappen gebruikt om zich aan ons klimaat aan te passen, en is daar op zijn manier uitmuntend in. Door de eeuwen heen hebben ze bewezen dat ze in ons klimaat kunnen overleven en daardoor ook veel gezonder zijn dan de exoten onder de tuinplanten. Al eens nagegaan welke struiken een strenge winter of droge zomer overleven? Inheemse planten blijven buiten in

de winter, onafgedekt. Dat bespaart een hoop werk.

Hemelsleutel©Katleen Bollen

te groeien. Een mooi voorbeeld is brede wespenorchis, deze plant kan spontaan in tuinen verschijnen en na enkele jaren kan door het uitgebreide wortelstelsel het aantal orchideeën behoorlijk groter worden. Op voorwaarde dat het bij het onkruid wieden niet weggeplukt wordt.

WENST U UW RECLAME UIT EEN andere hoek bekeken… ADVERTEER HIER ! Interesse? Bel: 011 24 60 20 Of mail: [email protected]

18

NATUUR WEETJES Limburgse biodiversiteitsprojecten goedgekeurd

Biodiversiteitsweekend ‘Levend Zand’ legt unieke waarden bloot

De provincie Limburg steunt 11 biodiversiteitsprojecten van of met Natuurpunt in het kader van het behoud van de biodiversiteit. Deze steun komt overeen met een bedrag van 110 000 euro. Het gaat ondermeer over volgende projecten: Graan voor geelgorzen in Bocholt, Wateronderzoek in het natuureducatief centrum ‘t Vloot, De kamsalamander in het natuurgebied de Kevie te Tongeren, Hazelmuisproject, Poelen voor biodiversiteit in de Bosbeek en Nulmeting NZverbinding. Graag willen we hiervoor de provincie Limburg danken!

Gemeente Hoeselt steunt de natuur. Gemeente Hoeselt ondersteunt werking natuurverenigingen jaarlijks met 7500 euro. Natuurpunt ontvangt daarvan 1/3de, net zoals de twee andere natuurverenigingen actief in de gemeente. Dit werd op de academische zitting ter gelegenheid van de erkenning van de Wijngaardbossen meegedeeld door de Hoeseltse schepen van Leefmilieu Serge Voncken. (JR)

Beheersovereenkomst Vijverbroek vernieuwd! Half september beslisten verantwoordelijken van Steengoed en Natuurpunt samen om het beheerscontract voor het Vijverbroek te verlengen, ook komt er een eerste aanzet naar verbinding met de natuurgebied Kollegreend en Koningssteen. Dit unieke natuurgebied in het Noordoosten van Limburg komt zo een stapje dichter bij een duurzame bescherming. Een welgemeend proficiat aan de onderhandelaars.

Deelnemers en deskundigen pionierend op de Sahara (foto: Lex Peeters)

Op initiatief van Natuurpunt NoordLimburg gingen van 11 tot 13 juni tientallen vrijwillige natuurkenners op pad voor de actie ‘Levend Zand’, ondersteund door de stad Lommel, de provincie Limburg, Likona, SibelcoNV en natuurpunt studie. De zandbodems ten westen van Lommel, waaronder de Sahara en de Maatheide, waren tot dusver slecht onderzocht maar blijken een bijzonder hoge biodiversiteit te herbergen.

aliseerde wesp waarvan het voorkomen in België nog niet was gedocumenteerd, werden maar liefst zes exemplaren waargenomen. Natuurpunt hoopt dat deze resultaten mee kunnen leiden tot een betere bescherming van de Sahara en een afgestemd beheer en inspiratie bieden voor een optimale (her)inrichting van de Maatheide.

Er mag gesproken worden van een groot succes. Meer dan 1000 soorten dieren en planten konden vastgesteld worden, waaronder opvallend veel bedreigde soorten. Het biodiversiteitsweekend leverde zelfs soorten op die uitgestorven werden gewaand of nieuw zijn voor Limburg, Vlaanderen en zelfs België. De gestreepte heidekokermot werd dit weekend voor het eerst in Limburg gezien en de loofboomdwergspanner was al meer dan 30 jaar niet meer in Vlaanderen aangetroffen. Van de spinnendoder, een gespeci-

Dit mannetje Eoferreola rhombica kon worden toegevoegd aan de Belgische fauna(foto: Toon Jansen)

19 1000 kwakende boomkikkers in Limburg Enkele jaren geleden stond de boomkikker (Hyla arborea) op uitsterven in Vlaanderen. In meerdere natuurgebieden verdwenen op korte tijd populaties, waaronder de voormalig grote populatie in de Maten in Genk. De oorzaak van de dramatische achteruitgang was onbekend. Natuurpunt diende in 2006 een project in bij de provincie Limburg: Dit project beoogde in de eerste plaats de reconstructie van het verdwijnen van de boomkikkers in De Maten en van het verloop van de populaties in alle door Natuurpunt beheerde natuurgebieden in Limburg. Natuurpunt, het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en het Limburgs Landschap (LiLa) overlegden over hun behaalde resultaten zodat in elk natuurgebied de meest succesvolle maatregelen konden worden toegepast. De boomkikker op een keerpunt? Het beheer en de inrichting van de natuurgebieden is gericht op het creëren van een geschikt leefgebied. Boomkik-kers zijn

voor hun voortplanting aangewezen op heldere visvrije vijvers of poelen. Vier jaar na het indienen van het project zijn er bemoedigende resultaten. Momenteel kwaken er ongeveer 1000 mannetjes, vijfmaal meer dan tien jaar geleden! En wat nog beter is: we verwachten in de komende jaren nog een belangrijke toename. Toch is enige waakzaamheid geboden. Het aantal boomkikkers neemt toe maar de soort is daarmee nog niet definitief gered: de boomkikker blijft een kwetsbare soort. Deze ervaring wijst er enkel op dat het herstel van de boomkikkerpopulatie mogelijk is indien de nodige maatregelen op de juiste wijze en tijdstip uitgevoerd worden. Zo vormt de toename van het aantal boomkikkers ook een hoopgevend signaal voor andere amfibieën die het wereldwijd slecht doen.

http://www.natuurpunt.be/nl/vereniging/actua/ -kwakende-boomkikkers-in-limburg_339.aspx

Hoeve Caestert moet blijven! Hoeve Caestert, gelegen in het natuurgebied Plateau van Caestert, op de grens van Riemst en Visé, dreigt te verdwijnen! We willen dat deze historische hoeve behouden blijft en gerestaureerd zal worden, want de hoeve is een zeer belangrijk historisch en cultureel onderdeel van de Sint-Pietersberg en is niet weg te denken uit het landschap van Caestert. Tijd voor actie dus, want anders verliezen we dit historisch erfgoed.

Door de petitie op www.ipetitions.com/ petition/hoevecaestert/ te ondertekenen, geeft u een krachtige boodschap: ‘Hoeve Caestert moet blijven!’

Groene pluimen uitgereikt Met deze groene pluim huldigt de partij Groen! jaarlijks verdienstelijke mensen op ecologische, sociaal of maatschappelijk vlak. Wij stellen met trots onze vrijwilligers voor die een pluim mochten ontvangen. Proficiat! Een eerste Groene Pluim is voor de Vrienden van het Schulensbroek. In en rond het Schulensbroek gebeuren tal van activiteiten. De Vrienden beheren er een natuurgebied van zo’n 400ha. En alles gebeurt in samenwerking en overleg met de plaatselijke boeren. Er wordt ook een ‘Broekkrant’ uitgegeven en de jeugd is er actief in een ‘Broekbrigade’. Piet Rymen coördineert het natuurbeheer en -herstel. Een kudde schapen en een 20-tal koeien zorgen voor de nodige begrazing. En dit zijn slechts enkele elementen uit de werking van de Vrienden. De uitgereikte pluim

is dan ook meer dan verdiend. 2de pluimuitreiking is voor Guido Huygens, bloedbroeder van Piet Rymen en evenals hij een milieuactieve duizendpoot. Zo maakte hij een inventaris op van de talrijke kasteelparken, herstelde hij een ijskelder in ere en was jarenlang de drijvende kracht van de werkgroep Ecologie. Aan de vijvers van Schalbroek is onder impuls van Guido Huygens veel werk verricht. Guido kon jarenlang tot 2006 zonder politiek etiket samenwerken met het gemeentebestuur.

Het Nationaal Park Hoge Kempen is het eerste in Vlaanderen. In de States en elders bestonden ze al vele tientallen jaren, maar in ons kleine landje had men er nooit over nagedacht. Het succes van het fietsknooppuntennetwerk zorgde evenwel voor een kentering. Natuur kon ook mensen aantrekken en inkomsten genereren. Biodiversiteit werd Ignace Schops’ leitmotiv. Het maakte hem bekend tot in het buitenland. Vorig jaar ontving hij voor zijn werk en inzet de Goldman Environmental Price for Biodiversity, de officieuze Nobelprijs voor Leefmilieu! Daar is de Pluim van Groen!Plus natuurlijk klein bier tegen. Maar sant zijn in eigen land, het heeft toch ook wel wat. Walter Decoene

Paddenstoelenkijkweekend : 16 – 17 oktober 2010

Meer info ook op www.natuurpunt.be/ activiteiten - Natuurpunt Noord-Limburg: Herfstwandeling ’t Plat Zondag 17 okt -14u00 Samenkomst Schapenstal, einde Palisstraat, Overpelt-Holven - Info: Luc Winters 011 64 58 42 - Natuurpunt Hechtel-Eksel: Herfsttocht met aparte kinderwandeling en excursie paddenstoelen Zondag 17 okt -14u00 Samenkomst Parking Den Brand, Kamerstraat, Hechtel Info: Krista Bovens 011 73 12 79 - Natuurpunt Bocholt: Paddenstoelen in de kijker Zondag 17 okt -14u00 Samenkomst Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Info: Rik Bosmans 089 46 41 14 - Natuurpunt Neerpelt: Paddenstoelenwandeling Zondag 31 okt -14u00 Samenkomst Bezoekerscentrum Hageven Info: Theo Janssen 011 802 677

Deze mooie verschijningen zijn zeer goede indicatoren voor de kwaliteit van onze natuur. De misvattingen dat nuttige paddenstoelen enkel in het bos groeien en paddenstoelen in de tuin slechts schade aanrichten, sturen we bij deze de wereld uit. Zelfs een kleine tuin die ecologisch beheerd wordt kan een thuis zijn voor heel wat soorten. Een uitgebreide folder kreeg je bij het Natuur.blad, waarbij een aantal soorten in de kijker staan. We nodigen iedereen uit om naar paddenstoelen te speuren in eigen tuin. Paddenstoelen bedreigd Helaas gaat het in Vlaanderen niet zo best met de paddenstoelen, meer dan de helft van de zwammen is ofwel uitgestorven ofwel bedreigd. Vooral de soorten met relatief grote, met het blote oog zichtbare vruchtlichamen hebben het zeer moeilijk. De oorzaak moeten we zoeken bij de veranderingen in landgebruik en moderne landbouwtechnieken, waardoor hun leefgebied vernietigd wordt. Deze soorten zijn van groot belang voor de algemene kwaliteit van onze inheemse bossen.

Ook de graslandpaddenstoelen hebben zwaar te leiden onder de intensieve landbouw, waar geen plaats meer is voor begrazing met dieren en onbemeste graslanden. De grasmat in de tuin wordt kort geschoren, altijd groen en mosvrij gehouden. Bij voorkeur groeit er enkel gras. Nochtans

Zwartwordende wasplaat © Wim Veraghtert

Paddenstoelen

Zoek de zwammen In het weekend van 16 en 17 oktober organiseert Natuurpunt voor de eerste maal een nationaal paddenstoelenkijkweekend.

wordt je tuin zoveel rijker wanneer je de gazon niet bemest en mos laat gedijen tussen het gras. Al snel zullen er massa’s paddenstoelen verschijnen en na enkele jaren volhouden verschijnen wellicht kleurrijke en zeldzame soorten waaronder wasplaten en knotszwammen. Meer info: www.natuurpunt.be/ paddenstoelenkijkweekend

Colofon Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6800 exemplaren aan de

Volgende uitgave: oktober 2010

leden van Natuurpunt Limburg.

Verantwoordelijke uitgever:

Bonteberkkenbolleet Roosmarijn © Wim Veraghtert

Marc Diriks, Kiewitdreef 5, 3500 Hasselt Werkten mee aan dit nummer:

Communicatievormgeving :

Paul Van Sanden, Joke Rymen, Johan Van den Bosch, Jan

www.drukkerij-grafico.be

Kenens, Raf Roels,Jhony Vandebroeck, Kristof Odeur, Kris

Uitgave van: Natuurpunt Limburg

Hermans, Danny Froyen, Erna Aerts, Gerda Schorpion, Nadine

tel. 011 24 60 20 - www.natuurpuntlimburg.be

Achten, Nathalie Dekoning, Jos Roeffaers, Francois Van

Bauwel, Carlo Van Seggelen, Lotte Decrynaere, Katleen Bollen en Jos Ramaekers