Meer licht op klimaatbeleid en CO2-neutraliteit

Impuls nr. 22 – Oktober 2008

Meer licht op klimaatbeleid en CO2-neutraliteit Op vrijdag 21 november organiseert gedeputeerde Peter Visser van de provincie Noord-Holland in de Koekfabriek te Zaanstad een bijeenkomst voor gemeenten die aan de slag zijn of gaan met klimaatbeleid. Deze bijeenkomst gaat vooraf aan het symposium 'Duurzaam klimaat aan de Zaan'. In het programma staan drie thema's centraal: • Klimaatneutrale organisatie: wat houdt deze ambitie in? Welke stappen moeten er genomen worden? Waar loopt u tegenaan? • Lokale scans die inzicht geven in de uitstoot van broeikasgassen: wat voor mogelijkheden zijn er? Wat kunt u hiermee? • De provincie heeft een klimaatschetsboek laten maken, deze geeft inzicht in de effecten van klimaatverandering voor Noord-Holland. Wat kunt u hiermee op lokaal niveau? Aanleiding is een gespreksronde die gedeputeerde Peter Visser heeft gemaakt langs tien NoordHollandse gemeenten over klimaatbeleid. Met deze bijeenkomst wil de heer Visser gemeenten in staat stellen om met elkaar van gedachten te wisselen over klimaatambities. De gedeputeerde en zijn klimaatteam hopen dat er op dit thema inspiratie plaatsvindt, dat kennis en ervaringen worden uitgewisseld en dat er samenwerking gaat plaatsvinden tussen gemeenten. De gedeputeerde Peter Visser nodigt alle wethouders en ondersteunend ambtenaren van harte uit om aanwezig te zijn. We vragen u daarom vrijdagochtend 21 november 2008 alvast te reserveren in uw agenda. Het definitieve programma wordt nog nagestuurd. Onder aan deze pagina kunt u zich nu al opgeven bij het CO2-Servicepunt. Voor vragen over het programma kunt u contact opnemen met Jaap Neeleman, op nummer 06-22 403 428 of per mail [email protected] Locatie: de Koekfabriek in Zaanstad, Westzijde 188 - 1506 EK Zaandam - Tijd: van 9.00 - 13.00 uur Voor wie: wethouders en ambtenaren. Na deze bijeenkomst heeft de gemeente Zaanstad in de middaguren nog een programmaonderdeel dat gericht is op de ambitie om de krachtwijk Poelenburg klimaatneutraal te ontwikkelen. Dit vindt plaats op dezelfde locatie. U bent hier ook van harte voor uitgenodigd. Meer informatie vindt u op deze link. Een beter klimaat voor morgen maken we nu!

SLOK-subsidie: wacht niet te lang! Veel gemeenten zijn druk aan de gang met het opstellen van het klimaatbeleidsplan, om vervolgens de SLOK-aanvraag in te dienen. Gemeenten die als laatste de aanvraag indienen lopen een groot risico dat het SLOK-subsidiebudget uitgeput is. De 35 miljoen euro die het Ministerie van VROM beschikbaar gesteld heeft, is onvoldoende om alle gemeenten en provincies subsidie uit te keren voor een plus-pakket. SenterNovem en het CO2-Servicepunt raden gemeenten daarom aan om de SLOK-aanvraag zo snel mogelijk in te dienen. De kans bestaat namelijk dat het budget rond de jaarwisseling is uitgeput. Daarbij wijzen we er op dat na toekenning altijd mogelijkheden blijven om inhoudelijke wijzigingen in projecten aan te brengen. Voorbeeldprojecten kunt u vinden op de pagina collectieve projecten van het CO2-Servicepunt. Praktijkvoorbeelden vindt u op de website van Senternovem. Een overzicht van

voorbeeldprojecten die speciaal voor de prestatiekaart zijn opgesteld, vindt u op Rijksweb-Viadesk. Deze voorbeelden zijn ook via uw klimaatadviseur van Senternovem te verkrijgen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met uw regioconsulent of met uw klimaatadviseur van SenterNovem.

CO2-Monitoring Sinds 2006 verzorgt het CO2-servicepunt de monitoring van de projecten die vanuit de subsidieregeling duurzame energiepakket zijn en worden gesubsidieerd. De gegevens worden naast monitoring van de regeling ook gebruikt voor CO2-monitoring. Een van de resultaten uit de CO2monitoring betreft de landkaart die jaarlijks op de CO2-impact wordt opgenomen. Een aantal gemeenten en het Energie-akkoord hebben aanleiding gegeven om het de huidige CO2monitoring door te ontwikkelen naar een webbased systeem, waarmee de mogelijkheid ontstaat om breder te monitoren dan de projecten vanuit de subsidieregeling. Alle gemeenten en provincies kunnen projecten toevoegen aan de monitor. Hiermee is het mogelijk om zelf de voortgang van het klimaatbeleid te monitoren en te gebruiken als input voor de BANS/SLOK-rapportage. De webbased monitoring is inmiddels ontwikkeld en wordt momenteel getest. Gemeenten die mee willen draaien in de test kunnen zich aanmelden bij ondergetekende (wij zoeken nog een kleine gebruikerstestgroep). De gemeenten die zich aanmelden krijgen een login ter beschikking, waarmee zij toegang krijgen tot de site. Daarmee krijgen zij allereerst inzicht in de projecten die inmiddels in het systeem zijn opgenomen en hebben de mogelijkheid daar projecten aan toe voegen. De gegevens die tijdens de testfase worden ingevoerd blijven in de database staan en kunnen gebruikt worden als input voor de BANS/SLOK-rapportage. De testfase loopt tot en met eind van 2008.

Subsidienieuws Net als in 2007 en 2008, komt er ook in 2009 weer subsidie ter stimulering van kennis, innovatie, energiebesparing, duurzame energie, natuurbehoud en visserij. Voor het onderwerp energie zijn de volgende onderdelen interessant: • De DEMO-regeling. Met deze regeling kunnen ondernemers in diverse landbouwsectoren subsidie krijgen voor de demonstratie van innovaties (bijvoorbeeld op het gebied van energie) die zij gaan toepassen op hun eigen onderneming. De subsidie bedraagt 50% van de kosten en is vooral bedoeld voor de kosten van het demonstratieaspect. In totaal is € 2.952.000,- beschikbaar voor demonstratieprojecten, hiervan is € 849.000,- specifiek bedoeld voor energie in de glastuinbouw. • Subsidie voor investeringen in energiebesparing in glastuinbouwbedrijven. Hiervoor zijn een tiental maatregelen benoemd waar in totaal 5,1 miljoen euro subsidie voor is • Marktintroductie Energie-innovaties (MEI). Doel van deze regeling is het versnellen van de vroege marktintroductie van energiesystemen door glastuinbouwondernemingen. Alleen maatregelen die in de beginfase van de marktintroductie zitten komen in aanmerking. In twee tenders is in totaal 20 miljoen euro beschikbaar voor semi-gesloten kassen, voor overige kassen is in twee tenders 8 miljoen euro beschikbaar. Nieuwe UKR-tender "Verduurzaming warmte/koude" Tot en met 1 december 2008 kunnen er aanvragen worden ingediend in de UKR-regeling "Verduurzaming warmte en koude". In totaal is 10 miljoen euro beschikbaar, het maximum per project is € 800.000,- / 40% van de onrendabele top. Onder "Verduurzaming van warmte en koude" wordt verstaan:

• • • • • • • •

de netto-productie van warmte en koude uit hernieuwbare primaire energiedragers; benutting van nu nog niet nuttig aangewende restwarmte of restkoude. Innovatie is het belangrijkste speerpunt in deze tender, deze UKR-tender maakt dan ook deel uit van de "Tijdelijke energieregeling markt en innovatie" waaronder ook de regeling "Duurzame warmte" valt. Projecten moeten aansluiten bij een van de volgende thema's: benutting van duurzame warmte of koude in de gebouwde omgeving op wijkniveau of in bedrijven; aardwarmte; duurzame warmte of koude uit bio-energie; grootschalige zonthermische energie; benutting van restwarmte of -koude in de gebouwde omgeving op wijkniveau of in bedrijven.

Duurzame warmte, de subsidieregeling voor woningen, geopend! Met ingang van 10 september is de subsidieregeling Duurzame warmte voor bestaande woningen van start gegaan. Minister Van der Hoeven van Economische Zaken heeft de regeling gepubliceerd in de Staatscourant van 8 september. SenterNovem voert de regeling uit. Op grond van deze regeling kunnen eigenaars van bestaande woningen in aanmerking komen voor een subsidie voor een duurzame warmtemaatregel. De subsidieregeling geldt voor de jaren 2008 tot en met 2011. Het gaat om de volgende categorieën: Met ingang van 10 september gaat de subsidieregeling Duurzame warmte voor bestaande woningen van start. Minister Van der Hoeven van Economische Zaken heeft de regeling gepubliceerd in de Staatscourant van 8 september. SenterNovem voert de regeling uit. Op grond van deze regeling kunnen eigenaars van bestaande woningen in aanmerking komen voor een subsidie voor een duurzame warmtemaatregel. De subsidieregeling geldt voor de jaren 2008 tot en met 2011. Het gaat om de volgende categorieën: •

•

•

Zonneboilers. Voor de aanschaf van kleine zonneboilers met een collectoroppervlak tot zes vierkante meter zal het eerste jaar de subsidie 200 euro per GigaJoule bedragen. Voor grotere zonneboilers geldt een subsidie van 180 euro per GigaJoule. Voor de meest gangbare zonneboiler betekent dit een subsidie van 720 euro. Met behulp van de subsidie kunnen in vier jaar in totaal tussen 50.000 en 60.000 zonneboilers worden aangeschaft. Warmtepompen. Voor warmtepompen tot en met 10 kWth (warmtevermogen) niet zijnde lucht/waterwarmtepompen is de subsidie het eerste jaar 500 euro per kWth. Boven 10 kWth is het nog 250 euro per kWth. Voor lucht/waterwarmtepompen tot en met 2 kWth is de subsidie 500 euro per kWth. In totaal kunnen in vier jaar tussen 4000 en 5000 warmtepompen worden gesubsidieerd. Micro WKK ketels. Het subsidiebedrag voor deze ketels bedraagt het eerste jaar 4000 euro per installatie. In totaal kunnen in vier jaar 10.000 micro WKK installaties worden gesubsidieerd.

Jaarlijks wordt een budget voor de verschillende categorieën van de regeling vastgesteld. Subsidieaanvragen worden door SenterNovem in volgorde van binnenkomst behandeld. In het eerste jaar is voor zonneboilers en warmtepompen 18 miljoen euro beschikbaar, voor micro-wkk-ketels 2 miljoen euro. Demonstratieregeling LNV 2008 geopend Tot en met 15 oktober 2008 kunnen er aanvragen worden ingediend in de regeling 'subsidie agrarische demonstratieprojecten', onderdeel van regeling LNV-subsidies 2008. Deze regeling is bestemd voor agrariërs die alleen of in samenwerking met andere partijen (bijvoorbeeld agro-MKB ondernemingen) demonstratieprojecten uitvoeren die bijdragen aan de duurzame economische ontwikkeling van één van de vier volgende onderdelen binnen de landbouwsector: • biologische landbouw • duurzame energie (alleen voor glastuinbouw, bloembollenteelt en paddenstoelenteelt) • intensieve veehouderij • melkveehouderij

Voor duurzame energie is in totaal € 1.452.000,- beschikbaar. Voor de overige categorieën gaat het om totaal € 1.645.000,-. De subsidie bedraagt maximaal 50% van de onrendabele meerinvestering. Binnen de onderdelen 'intensieve veehouderij' en 'melkveehouderij' kan ook subsidie worden aangevraagd voor demonstratieprojecten met betrekking tot duurzame energie, energiebesparing, energie-efficiëncy en energiemanagement.

CO2-Impact 2008 De nieuwe CO2-Impact is deze maand uitgekomen. De uitgave is een momentopname van wat er in de provincie Noord-Holland gebeurt. Er wordt inzicht gegeven welke gemeente goed gebruik heeft gemaakt van de Deelverordening duurzame energiepakket Noord-Holland en aan welke collectieve projecten gemeenten meedoen. Verder hebben verschillende mensen een quote aan het papier toevertrouwd. Wilt u de CO2-Impact lezen, maar u heeft deze uitgave niet ontvangen? U kunt de uitgave hier downloaden of een email sturen naar [email protected]. Dan sturen wij een exemplaar

Aanbesteding EPBD De publicatie op 3 september jongstleden van de Europese aanbesteding energielabels en maatwerkadviezen begint zijn vruchten af te werpen. Inmiddels hebben 14 bedrijven gereageerd op de aanbesteding. Dit is voor alle vier de percelen/kavels/regio's. In totaal gaat het om 129 gebouwen in Noord-Holland. Er zijn bedrijven die voor meerdere percelen hebben ingeschreven. Op dit moment wordt door het inkoopbureau DPA een inventarisatie gemaakt.

Opening eerste groenwoning in Heerhugowaard Op 15 oktober 2008 opende Directeur-Generaal Milieu Saskia Borgers van VROM samen met gedeputeerde Peter Visser en de loco-burgemeester van de gemeente Heerhugowaard Robbert Jan Piet de eerste woning met het TNOKeur Groenwoning certificaat. Het Groenwoning concept staat voor een hoge CO2-besparing, een goed comfort, een gezond binnenmilieu en lage woonlasten. Dit blijkt haalbaar door simpelweg te realiseren wat beloofd is, door goed en deugdelijk te bouwen en door die energiebesparingsmaatregelen te kiezen die de kortste terugverdientijd hebben. Het Groenwoning project is een initiatief van Koppen Vast Goed dat in samenwerking met woningcorporaties, de bouwsector, gemeenten en provincies, TNO Certification BV en de consumentenelektronicahandel wordt uitgevoerd. De meeste woningen die worden gebouwd voldoen niet aan het bouwbesluit, liet minister Vogelaar onlangs aan de Tweede Kamer weten. Ook infrarood metingen maken duidelijk dat de prestaties op gebied van goed en deugdelijk bouwen het nodige te wensen overlaten. De Groenwoning 2008 methodiek is geschikt voor alle woningconcepten en behelst een prestatieborgingsystematiek die leidt tot gezonde en comfortabele woningen en tot een energiebesparing op de meter van 20% door deugdelijk te bouwen en 20% door extra maatregelen. Dit kan energiezuinige consumenten elektronica zijn, maar bijvoorbeeld ook een PV-systeem. Met metingen bijvoorbeeld op het gebied van infrarood en luchtdoorlatendheid wordt de daadwerkelijke prestatie vastgesteld. TNO Certification B.V. verstrekt op basis van de meetresultaten het TNOKeur Groenwoning certificaat.

Symposium Waarland groot succes Op 16 oktober is in het dorpshuis van Waarland het symposium Toekomstbestendige woningbouw gehouden. Het doel van de bijeenkomst was om tot de afspraak te komen bij nieuwbouwprojecten in elk geval 50% CO2 te reduceren. Alle deelnemers waren het er over eens dat dit nu al technisch, financieel en organisatorisch haalbaar is. Het programma werd ingeleid door burgemeester Enno Brommet van de gemeente Harenkarspel en bestuurslid van Noordwest8. Prof. ir. C.A.J. Duijvestein, hoogleraar Milieutechnische Ontwerpen, afdeling Urbanism aan de TU in Delft ging in op de sociale, ecologische, economische en ruimtelijke aspecten van 50% CO2-reductie. De bijeenkomst werd bezocht door ruim honderd wethouders, ambtenaren en marktpartijen. Tijdens de drie workshops en op de informatiemarkt werd volop kennis uitgewisseld en genetwerkt. In de slotbijeenkomst bleek bij handopsteking dat de aanwezigen het zowel technisch, als financieel, als organisatorisch mogelijk achtten om 50% CO2 -reductie te realiseren bij nieuwbouw.

Provincie Noord-Holland zoekt het beste klimaatidee De provincie Noord-Holland is er van overtuigd dat innovatie een goede oplossing kan bieden voor de bestaande klimaatproblematiek. Vandaar dat zij de Eureka-klimaatprijsvraag uitschrijft. Met de prijsvraag is de provincie op zoek naar innovatieve ideeën gericht op het tegengaan van en het omgaan met klimaatverandering in de provincie. Het beste idee wordt beloond met 50.000 euro. Voorwaarde voor het winnende idee is dat het uitvoerbaar, vernieuwend en origineel moet zijn. Uiteraard draagt het idee bij aan de verbetering van het klimaat, doordat het de uitstoot van broeikasgassen terugdringt of doordat het zorgt voor aanpassing of benutting van de gevolgen van de klimaatverandering. Tot 1 januari 2009 hebben inzenders de mogelijkheid om hun klimaatidee in te zenden. Zij maken hiermee kans op 50.000,- dat besteed dient te worden aan de uitvoering van het idee (in Noord-Holland). De jury o.l.v. weerman Erwin Kroll beoordeelt de inzendingen. Meer informatie over het wedstrijdreglement en het inschrijfformulier van de Eureka-klimaatprijsvraag is te vinden op www.noord-holland.nl/klimaat. De prijsvraag is onderdeel van het Actieprogramma Klimaat, dat de provincie eind vorig jaar lanceerde. Met dit Actieprogramma wil de provincie een bijdrage leveren aan de mondiale strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen en Noord-Holland voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering. Zo heeft de provincie een aantal subsidieregelingen op het gebied van klimaat en duurzame energie. Ook ondersteunt ze gemeenten met het uitvoeren van hun klimaatbeleid via het CO2-servicepunt. Noot voor de pers: Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Provincie Noord-Holland, sector communicatie, Selina Douma, telefoon: 023- 514 35 37/06-28619377.

Holland Doc – week vol energie Het digitale themakanaal Holland Doc vertoont naar aanleiding van de reeks Tegenlichtdocumentaires over energie van 25 tot en met 31 oktober een themaweek over nieuwe vormen van energie. Behalve de vier recente Tegenlicht-afleveringen zendt Holland Doc een aantal andere documentaires uit over de vraag op welke middelen we terug kunnen grijpen wanneer onze huidige energiebronnen onbetaalbaar worden. In 2006 werd in de Tegenlicht aflevering Energy War aandacht besteed aan een aantal nijpende vragen rond olie en gas. Anno 2008 zijn deze vragen actueler dan ooit. Zou onze afhankelijkheid van fossiele brandstof tot oorlogen kunnen leiden? Zullen alternatieve energiebronnen ons redden of dreigen we die race tegen de klok te verliezen? Energy War 2008 is een update van de 'staat van het fossiele tijdperk'. De huidige olieprijzen en de toegenomen aandacht voor het milieu maken een alternatief voor het gebruik van fossiele brandstof voor de consument zeer aantrekkelijk. Naar nu blijkt bestaat er al lang een zuiniger alternatief voor de diesel- en benzinemotor. De race voor de auto van de toekomst gaat over de vraag waarom de auto-industrie tot dusver nooit iets heeft gedaan met deze technologie.

In Here comes te sun worden de mythes rond zonne-energie aan de kaak gesteld. Zo zou het te duur zijn, niet efficiënt genoeg en teveel ruimte en materiaal kosten. Tegenlicht ging op onderzoek uit en ontdekte dat een zonne-economie veel dichterbij is dan we denken. De industrie heeft de technologie onder de knie en de machines staan klaar, dus hoezo energiecrisis? De zon komt eraan! Nederland heeft de beste zonneceltechnologen van de wereld. Maar zij worden weggekocht door het buitenland. Er is maar een bescheiden subsidie beschikbaar voor zonne-energie en het komt slechts in een bijzin voor in de plannen van de overheid. In Het land van zonnestroom en windenergie onderzoeken deskundigen waarom Nederland niet op grotere schaal overgaat op zonne-energie. Geologen voorspellen dat de olievoorraad haar einde nadert. Binnen afzienbare tijd kan niet meer worden voldaan aan de almaar stijgende vraag naar energie. Volgens de makers van het tweeluik De waterstofrevolutie is waterstof een schoon, efficiënt alternatief voor fossiele brandstof, al worden daar nu vraagtekens bij gezet. Uitzending: vanaf zaterdag 25 tot en met vrijdag 31 oktober op het digitale kanaal en www.hollanddoc.nl

Steigerloos bouwen – het innovatieve bouwconcept Steigerloos bouwen is een 5 jaar durend innovatietraject dat in 2007 door Mulder Obdam Bouw B.V. is gestart. Tijdens dit traject zal het concept optimaal doorontwikkeld worden, onder andere door het toepassen van prefab metselwerk in combinatie met hoge isolatiewaarden en daarnaast door het inpassen van innovatieve producten. Tevens is Mulder Obdam bezig met onderzoek naar energieneutraal en duurzaam bouwen, waarbij met name het energie- en Co2-vraagstuk een grote rol speelt. Het is de bedoeling dat de uitkomsten van het onderzoek worden ingepast in het steigerloos bouwen concept. Doelstelling : Het creëren van een optimaal bouwproces met oog voor kwaliteit en milieu Uitvoering: 2007-2008, Mulder Obdam Bouw B.V Thema: Innovatief en duurzaam bouwen Informatie: Dhr. A.J. van Langen, technisch directeur, Mulder Obdam Bouw BV [email protected] Werkgroep In oktober 2006 voegde Mulder Obdam zich bij een werkgroep van bouwers en vloerenfabrikanten. De insteek: nieuwe vloer- en installatieconcepten, een initiatief van TNO. Voor de toepassing van dit deel van de woning nam Mulder Obdam uiteindelijk het voortouw. Medio 2007 viel het besluit een nieuwe koers te gaan varen. Sindsdien is er heel wat gebeurd op het gebied van innovatief ontwikkelen en bouwen. Het eerste project zijn twee proefondervindelijke woningen in Abbekerk. Innovatieve woningen Abbekerk In een project van 26 woningen in Abbekerk, heeft bouwer en ontwikkelaar Mulder Obdam één 2onder-1-kap gereserveerd voor innovatief bouwen. Hierdoor is de bouwtijd gereduceerd van 145 naar 60 dagen. Dit is o.a. mogelijk door gebruik te maken van prefab badkamers en toiletten en van een nieuw vloertype en leidingenconcept. De nieuwe vloer is afgestemd op het KISS-verdeelsysteem van Hager Tehalit. Dit is een elektrasysteem met een centrale kabelboom en een verdeelunit per verdieping. Vanuit deze unit lopen stekkerbare kabels (elektra, CAI, PTT of glasvezel) verder via sleuven in de vloer. Deze sleuven bevinden zich onder de rand van de dragende wanden en worden afgedekt door een plint. Overal op deze plint kunnen wandcontactdozen worden gemaakt. Lichtpunten (in de wanden) worden draadloos (sensor) geschakeld. De vloer bevat ook een leidingcircuit voor de verwarming. De sleuf hiervoor kan worden afgedekt met een plaat of kan worden afgesmeerd. Bijzonder aan de vloer is dat deze tweezijdig glad is en dus niet hoeft te worden afgewerkt. Om dat mogelijk te maken stort Dycore de vloer in een staande mal, dus op de zijkant. Dat biedt ook voordeel in de ruwbouw: de kalkzandsteen elementen kunnen zonder kit worden gelijmd.

Ingestort trapgat De vloer spant van bouwmuur tot bouwmuur waarbij de breedte van de vloerelementen is bepaald op 3,6 meter (of minder voor paselementen). In het middelste element is tevens in één keer het trapgat gespaard, zodat ook hier geen extra werkzaamheden meer nodig zijn qua aftimmering. Om alle logistieke knelpunten rondom de natte cellen te voorkomen zijn deze volledig geprefabriceerd door SVK Tegelwerken. Dit is gedaan middels staalframe, waardoor een volkomen stijf geheel werd verkregen. De prefab badkamer is volledig afgemonteerd Om een dorpelhoogte van maximaal 20mm te bereiken is er voor gekozen om de natte cellen in de vloer te laten verzinken. De massieve betonvloer leende zich daar ook prima voor, ook al omdat de vloer er toch al op berekend is dat in de bovenste zone leidingsleuven worden aangebracht. Een extra bijzonderheid in de innovatieve woningen is de toepassing van binnenwanden met een kartonnen kern en Fermacell beplating. Deze wanden worden geleverd door Spanell. Deze wanden worden geplaatst nadat de plafonds gespoten zijn. Het volgende project dat volgens het steigerloos bouwen concept uitgevoerd zal worden is een project van Mulder Obdam Ontwikkeling, Polderweijde Fase 3A. In plan Polderweijde worden 10 woningen gerealiseerd van het type ‘Klaproos’ waarop dit innovatieve concept wordt toegepast. Hierin wordt het een en ander verder ontwikkeld en ingepast o.a. het gebruik van prefab beton wanden i.p.v. de kalkzandsteen wanden. Daarnaast zal ook het huidige vloerenconcept i.s.m. Spaansen cascosystemen B.V. worden doorontwikkeld. Alle innovatieve producten die worden toegepast bij steigerloos bouwen voldoen aan het bouwbesluit en GIW-eisen. voor meer informatie omtrent steigerloos bouwen kunt u de site www.steigerloosbouwen.nl bezoeken of contact opnemen met dhr. A.J. van Langen van Mulder Obdam Bouw BV - T 0226-456654 Betrokken partijen bij steigerloos bouwen: • Bouwbedrijf Mulder Obdam • Calduran Kalkzandsteen • Installatieburo Beuling BV • Klaver Giant Groep • Mandjes Installatietechniek • Spanell • SVK Tegelwerken Partners: • Bouwend Nederland • Hager Tehalit • Spaansen Casco bouwsystemen> • TNO Bouw en Ondergrond

Contact CO2-Servicepunt Noord-Holland Postbus 3005 2001 DA HAARLEM T (023) 514 31 11 E [email protected] I www.co2-servicepunt.nl