Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector

Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector

Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector | pagina 1

Inleiding In Nederland wordt een toename waargenomen in het therapeutisch gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren. Deze toename houdt onder meer verband met het verbod op het gebruik van antimicrobiële voerbespaarders. Verder wordt tegen steeds meer antibiotica een stijgende bacteriële resistentie ontwikkeling geconstateerd, met een potentieel risico voor de volksgezondheid. Tenslotte heeft de ontdekking van diergerelateerde MRSA in veehouderijsectoren geleid tot aanscherping van het beleid voor ziekenhuizen en verpleeghuizen rond de opname van varkens- en kalverhouders. Het opstellen van een Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector moet worden gezien in het licht van deze ontwikkelingen. Doel van het Masterplan is het aantoonbaar maken van het rationeel gebruik van antibiotica in de kalversector, de controle op de naleving, het in beeld brengen van de resistentie ontwikkeling en onderzoek naar mogelijkheden om de resistentie ontwikkeling te verminderen, c.q. te beheersen.

Organisatie Het Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector (MRGA) is een initiatief van de hele Nederlandse kalversector. Het plan wordt uitgevoerd in opdracht van een Raad van Toezicht. Deze Raad bestaat uit vertegenwoordigers van de sector, te weten H.W.A. Swinkels (voorzitter), VanDrie Group, H.R. Buys, Denkavit, H. Boeve, Alpuro, W.C.L. Jorissen, Pali Group, B. Loseman, LTO Nederland. Prof. dr. H. Vaarkamp, hoogleraar Veterinaire Apotheek, is adviseur van de Raad. Voor de operationele aansturing en uitvoering van het Masterplan is een Taskforce ingesteld, waarin kalverhouders, dierenartsen en integraties vertegenwoordigd zijn. Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen zijn onderzoekers ingeschakeld van de Faculteit Diergeneeskunde (FD) en het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit van Utrecht, het Centraal Instituut voor DierziekteControle Lelystad (CIDC) en het Landbouw Economisch Instituut (LEI).

pagina 2 | Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector

Opzet van het Masterplan Het Masterplan bestaat uit vier hoofdonderdelen. Twee hebben betrekking op de dagelijkse werkzaamheden in de kalversector. De overige twee zijn onderzoeksprojecten om het gebruik van antibiotica te monitoren, maar nog belangrijker, om inzicht te verkrijgen in factoren die van belang zijn bij de resistentie ontwikkeling. Rationeel gebruik antibiotica Met het Masterplan verplicht de kalversector zich om antibiotica toe te passen volgens de richtlijnen van het Formularium Vleesvee. Het Formularium is opgezet door de Werkgroep Veterinair Antibioticum Beleid van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD).

In een van dit Formularium afgeleid werkdocument voor de dierenarts en de kalverhouder is speciaal aandacht gegeven aan de handelwijze bij het toepassen van koppelkuren. Per indicatie is aangegeven welke antibiotica met bijbehorende dosering en tijdsduur onder welke voorwaarden kunnen worden toegepast. De praktiserende dierenarts heeft de eindverantwoordelijkheid voor de toepassing, waarbij de werkwijze is vastgelegd in een nadere uitwerking van de Gids voor de Goede Veterinaire Praktijk (GVP) van de KNMvD. De praktiserende dierenarts neemt zijn verantwoordelijkheid door voor ieder kalverbedrijf een bedrijfsbehandelplan op te stellen, dat is gebaseerd op het Formularium. De kalverhouders, integraties en dierenartsen leggen de afspraken vast in een door partijen getekende overeenkomst per kalverhouderij. Controle op rationeel gebruik De afspraken over het rationeel gebruik van antibiotica gemaakt tussen kalverhouder, kalvereigenaar en de dierenarts dienen te worden geverifieerd. Hiervoor worden controles op het correct gebruik van antibiotica tijdens de houderijfase uitgevoerd. Het betreft administratieve controles, maar tevens worden monsters genomen als ultieme verificatie van de administratie. De Stichting Kwaliteitsgarantie Vleeskalversector (SKV) voert het controle-programma uit. De SKV heeft voor een effectieve en efficiënte controle een snelle antibioticatest in vergevorderde staat van ontwikkeling. De controles maken deel uit van het nieuwe monitoringsprogramma van kritische stoffen en de vernieuwde regeling IKB Kalf.

Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector | pagina 3

Monitoring antibiotica gebruik De monitoring van het antibiotica gebruik in de kalversector wordt uitgevoerd door het Landbouw Economisch Instituut (LEI). De gegevens over 2007 worden vastgelegd als uitgangspunt. De onderzoekers hebben berekend dat een betrouwbare schatting gemaakt kan worden als 170 bedrijven met blanke vleeskalveren en 50 bedrijven met rosé vleeskalveren bij de monitoring worden betrokken. De bedrijven zijn verdeeld naar omvang en aselectief gekozen uit het SKV-bestand van kalverhouders. De gegevens van de laatste twee afgeleverde koppels in 2007 worden verzameld. Nieuw in de opzet is, dat het werkelijk aantal dagdoseringen aan antibiotica die de kalveren ontvangen, wordt vastgelegd. De integraties leveren de gegevens digitaal aan. Van de andere bedrijven verricht het LEI de gegevensverzameling handmatig. De monitoring van het antibiotica gebruik voor het onderzoek strekt zich uit van 2007 t/m 2009. Zolang het onderzoek (zie ook monitoring resistentie ontwikkeling) loopt, behandelt het LEI de verzamelde gegevens strikt vertrouwelijk. De definitieve resultaten van de monitoring op sectorniveau worden in 2010 gepubliceerd. Monitoring resistentie ontwikkeling en MRSA Het Centraal Instituut voor Dierziekte Controle Lelystad (CIDC) / Factulteit Diergeneeskunde (FD) hebben een onderzoekplan opgesteld voor de komende 4 jaar. Het onderzoek richt zich op 2 aspecten van het voorkomen van resistentie: • Welke risicofactoren spelen een rol en wat is het effect van interventiemaatregelen? • Wat is de moleculaire epidemiologie van (multi)resistente stammen?

In het onderzoek wordt de resistentie ontwikkeling van een aantal relevante of voorspellende darmbacteriën onderzocht. Daartoe worden faecesmonsters van kalveren onderzocht van bedrijven die ook deelnemen aan de monitoring van het antibiotica gebruik door het LEI. Zo kan een link gelegd worden met het antibioticagebruik op het betreffende kalverbedrijf. In het onderzoek wordt verder een verband gelegd tussen bedrijfsfactoren (omvang, herkomst kalveren, productiedoel, etc.) en de dynamiek van het voorkomen van resistentie in de darmflora. Tevens wordt moleculair epidemiologisch onderzoek opgezet om het voorkomen en de verspreiding van resistente stammen en/of genen te kunnen verklaren. De resultaten van dit deel van het onderzoek zullen ook van waarde zijn in andere veehouderijsectoren.

pagina 4 | Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector

Tot slot Daarnaast is het de bedoeling om op een beperkt aantal bedrijven gericht te gaan zoeken naar mogelijkheden om resistentieontwikkeling tegen te gaan. Het is de bedoeling om vanaf medio 2008 het onderzoek van het CIDC/FD te combineren met een nader onderzoek naar het voorkomen van de diergerelateerde Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus (MRSA) en de bestrijdingsmogelijkheden daarvan. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht. Momenteel voert het IRAS/FD, in het kader van een onderzoeksprogramma van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), een inventarisatie uit naar het voorkomen van diergerelateerde MRSA op vleeskalverbedrijven. Dit onderzoek wordt medio 2008 afgesloten.

De onderzoeksprojecten kunnen door een verbeterd inzicht in de antimicrobiële resistentie een belangrijke bijdrage leveren aan een verdere rationalisering van het antibiotica gebruik in de kalverhouderij. De kalversector kan dit niet alleen, maar heeft de ondersteuning van overheid en wetenschap nadrukkelijk nodig.

Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector | pagina 5

Colofon Dit is een uitgave van de Raad van Toezicht, Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector Zoetermeer, oktober 2007 Redactionele samenstelling Secretariaat Raad van Toezicht MRGA p/a Productschappen Vee en Vlees, Zoetermeer Drukwerk Drukkerij Van Deventer, ’s Gravenzande

Raad van Toezicht Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector Secretariaat, ir. H. Bekman p/a PVV, Postbus 460 2700 AL Zoetermeer T 079 368 71 00 F 079 368 70 87 www.pve.nl [email protected]

Dutch Controlled Quality Veal