Marktinventarisatie chemisch speelgoed

Marktinventarisatie chemisch speelgoed

Rapport ND072204

Voedsel en Waren Autoriteit Regio Noord februari 2008

Warenklachtenlijn VWA: E-mail: Internet:

(0800) 0488 [email protected] www.vwa.nl

INHOUDSOPGAVE pagina 1.

SAMENVATTING en TREFWOORDEN

1

SUMMARY and KEYWORDS

2

2.

INLEIDING 2.1 Chemisch speelgoed 2.2 Wettelijke aspecten 2.3 Voorgaande marktonderzoeken

3 3 3 4

3

DOELSTELLING

4

4.

WERKWIJZE 4.1 Monstername 4.2 Analyse zware metalen 4.3 Analyse conserveermiddelen 4.4 Analyse AZO kleurstoffen

4 4 4 4 4

5.

RESULTATEN 5.1 Scheikundedozen 5.2 Gipssetjes 5.3 Verf 5.4 Lijm 5.5 Overig

5 5 6 6 7 8

6.

CONCLUSIES

8

7.

LITERATUUR

9

8.

BIJLAGE 8.1 Overzicht chemisch speelgoed anders dan scheikundedozen 8.2 Overzicht scheikundedozen 8.3 Overzicht conserveermiddelen in verf en lijm 8.4 Overige stoffen in lijm

10 10 11 12 13

VWA Noord rapport ND072204, februari 2008

1. SAMENVATTING ‘Chemisch speelgoed’ is een speelgoed segment, dat met name bestaat uit creatief speelgoed, waaronder vingerverf, boetseerklei, gipssetjes, plakkaatverf, raamverf, textielverf en scheikundedozen etc. Kinderen komen hiermee in contact via hun vingers, of via inhalatie, oogcontact, of inname. Daarom is het belangrijk dat dit soort speelgoed veilig is om mee te spelen. In 2005 en in 2006 zijn al marktonderzoeken uitgevoerd naar vingerverf en boetseerklei. Dit project is een marktinventarisatie en focust op overig chemisch speelgoed en chemiedozen. Voor chemiedozen is een speciale norm opgesteld: EN 71-4. Voor chemisch speelgoed, anders dan chemiedozen, is ook een speciale norm: EN 71-5. In de periode februari-maart 2007 zijn totaal 38 stuks chemisch speelgoed bemonsterd: 6 chemiedozen en 32 overig chemisch speelgoed. Dit chemisch speelgoed omvat slechts een klein marktsegment. Al het bemonsterde chemisch speelgoed was voorzien van een CE markering. Voor chemiedozen is er 1 belangrijke fabrikant op de markt. De markt voor chemiedozen is echter zeer beperkt. Er zijn weinig gevaarlijke stoffen aanwezig in de chemiedozen. Ook zijn de hoeveelheden klein. De meest voorkomende reactie is de reactie van natriumcarbonaat of natriumbicarbonaat met een zuur, waarbij CO2 wordt gevormd (gasvorming). Onder ouderlijk toezicht kunnen deze dozen veilig worden gebruikt. Er is een aantal kleine afwijkingen ten opzichte van EN 71-4 geconstateerd. De gevaarsindeling van één chemische stof was niet in orde, deze had voorzien moeten zijn van een andreaskruis met onderschrift irriterend. Voor 1 chemiedoos waren de chemicaliën niet in het Nederlands geëtiketteerd. En voor één chemische stof (glycerol) werd de maximale hoeveelheid enigszins overschreden. De verplichte aanduidingen en waarschuwingszinnen waren overal aanwezig, ook bevatten alle chemiedozen een veiligheidsbril. Nergens waren handschoenen aanwezig, maar dit is ook niet verplicht volgens EN 71-4. Er zijn 3 belangrijke fabrikanten op de Nederlandse markt voor wat betreft chemisch speelgoed anders dan chemiedozen (creatief speelgoed zoals gipssetjes, verfsetjes voor gips, mokken etc, spatterverf, knutselsetjes). Voor gipssetjes is er 1 belangrijke fabrikant op de Nederlandse markt. Deze leverancier voldoet voor wat betreft aanduidingen en veiligheidsaanbevelingen aan EN 71-5. In de bemonsterde lijmen zijn weinig conserveermiddelen aangetroffen. In 1 lijm is echter dibutylftalaat aangetroffen boven de grenswaarde van 0.1%. Deze lijm zat in een knutselpakket dat aangeduid was als speelgoed. Hiermee werd het ftalaatverbod overtreden. Er zijn diverse soorten verf bemonsterd en onderzocht: verf voor gipssetjes, stenen, puzzels, mokken en spatterverf (totaal 24 monsters). Deze waren allemaal op waterbasis. In het Warenwetbesluit speelgoed worden eisen gesteld aan de biologische beschikbaarheid van een aantal elementen (o.a. lood en cadmium). Deze elementen waren niet aantoonbaar aanwezig in de onderzochte verf. Omdat kinderen met hun handen in aanraking kunnen komen met deze verf, zijn de verven onderzocht op conserveermiddelen. Dit zijn vaak sensibiliserende stoffen. De resultaten zijn vergeleken met de limietwaardes in de norm voor vingerverf (EN 717). Parabenen werden wel gebruikt voor conservering maar binnen de limietwaardes van EN 71-7. MI, CMI en BIT werden vaker aangetroffen. Hierbij werden de limietwaardes van EN 71-7 meermaals overschreden. Vrij formaldehyde werd in het merendeel van de onderzochte verven aangetroffen, maar meestal beneden de grenswaarde van EN 71-7. Omdat het onderzoek een marktinventarisatie betrof, is er niet handhavend opgetreden. Trefwoorden: Chemisch speelgoed, scheikundedozen, marktinventarisatie, conserveermiddelen, chemicaliën


1

SUMMARY ‘Chemical toys’ is a toy segment that mainly comprises creative toys, such as finger paint, modeling clay, poster paint, window paint, textile paint, casting sets, experimental sets, etc. As children are frequently exposed by skin contact, inhalation, eye contact or oral intake, it is important that these toys are safe. In 2005 and 2006 market surveillances were carried out on finger paint and modeling clay respectively. This project focuses on experimental sets and other chemical toys. For experimental sets a standard is present: EN 71-4. For chemical toys other then experimental sets there is also a standard: EN 71-5. In February-March 2007 a total of 38 chemical toys were sampled: 6 experimental sets and 32 other chemical toys. These chemical toys present a small market segment. On all the sampled chemical toys a CE mark was present. There is one main supplier on the Dutch market for experimental sets. This is a very limited market segment. Few dangerous chemicals are present. Also the quantity is small. The most frequently occurring chemical reaction is the reaction between sodium carbonate or sodium bicarbonate with an acid, resulting in the formation of CO 2. Under parental supervision these experimental sets can be used safely. When comparing the experimental sets and their contents with the requirements of EN 71-4, a number of small insufficiencies were observed. The classification of one chemical (citric acid) was incorrect, according to EN 71-4 it should be classified and labeled as irritating. For one experimental set the labeling and classification of the chemicals was not in the Dutch language as is required. And in one case the content of a chemical (glycerol) slightly exceeded the maximum of EN 71-4. The prescribed labeling of notations and safety recommendations were present. All experimental sets contained safety glasses. None of the sets were provided with protective gloves, this is however not required according to EN 71-4. There are 3 major players on the Dutch market for chemical toys other than experimental sets (creative toys such as carting sets, paint for plaster, mugs, stones etc., spatter paint, construction kits). For casting sets there is 1 main supplier on the Dutch market. This supplier complies with EN 71-5 regarding the labeling of notations and safety recommendations. In the samples adhesives few preservatives were found. In 1 adhesive dibutyl phthalate was found at a level exceeding the limit of 0.1%. This adhesive was in a kit for construction of a jewellery box that was indicated as a toy. Therefore the prohibition of phthalates in toys was violated. 24 different types of paint were sampled and analysed: paint for cast, stones, puzzles, mugs, spatter paint. They were all water-based paints. The elements of EN 71-3 (for example lead and cadmium) were not present. As children can be exposed by skin contact, the presence and content of preservatives in these paints was determined. Most of these preservatives are skin sensitisers. The results were compared to the limits set in EN 71-7 for finger paint. Parabenes were often found, but remained below the limits of EN 71-7. MI, CMI and BIT were frequently detected. The limit values of EN 71-7 were often exceeded. Free formaldehyde was detected in most paints, but in most cases below the limit value of EN 71-7. Since this was a inventory surveillance, no enforcement took place.

Keywords: Chemical toys, experimental sets, market surveillance, preservatives, chemicals


2

2. INLEIDING 2.1 Chemisch speelgoed ‘Chemisch speelgoed’ is een speelgoed segment, dat met name bestaat uit creatief speelgoed, waaronder vingerverf, boetseerklei, gipssetjes, plakkaatverf, raamverf, textielverf en scheikundedozen etc. Kinderen komen hiermee in contact via hun vingers, of via inhalatie, oogcontact, of inname. Daarom is het belangrijk dat dit soort speelgoed veilig is om mee te spelen. 2.2 Wettelijke aspecten Scheikundedozen In het Warenwetbesluit speelgoed [7.1] bijlage 2 artikel 11.1 wordt geëist dat speelgoed en kinderwaren geen gevaarlijke stoffen of gevaarlijke preparaten in de zin van richtlijn 67/548/EEG [7.2] of richtlijn 88/379/EEG mogen bevatten in hoeveelheden die de gezondheid van het kind kunnen schaden. Richtlijn 88/379/EEG is inmiddels vervangen door richtlijn 1999/45/EG [7.3]. Uitzondering hierop worden gevormd door scheikundedozen. Volgens artikel 11.4 van bijlage 2 mag speelgoed slechts bestaan uit gevaarlijke stoffen en preparaten, indien deze worden genoemd in de norm EN 71-4 [7.4]. Daarbij mogen de in EN 71-4 genoemde maximum toegelaten concentraties van deze stoffen en preparaten niet worden overschreden. In deze norm worden nog verdere eisen gesteld aan scheikundedozen, zodat deze veilig gebruikt kunnen worden door kinderen. EN 71-4 is een aangewezen norm. Overig chemisch speelgoed In artikel 10 van bijlage 2 van het Warenwetbesluit Speelgoed staat dat speelgoed geen gevaar, voor de gezondheid of lichamelijk letsel bij inslikken, inademing of contact met de huid, de slijmvliezen of de ogen, met zich mee dient te brengen voortkomend uit de chemische samenstelling van het speelgoed. In een aantal normen is specifiek invulling gegeven aan deze eis. Voor chemisch speelgoed, anders dan scheikundedozen, is een aangewezen norm om de veiligheid voor kinderen te waarborgen: EN 71-5: Chemisch speelgoed (sets) anders dan scheikundedozen [7.5] Onder chemisch speelgoed (sets), anders dan scheikundedozen, wordt verstaan: sets voor het maken van gipsvormen; keramische materialen en emailleermaterialen in miniatuurhobby sets; PVC modelleerklei; sets voor het maken van kunststof voorwerpen; conserveersets; fotografiesets; lijmen, lakken, schoonmaakmiddelen in modeldozen. Verder is er nog overig creatief speelgoed waarmee kinderen met name met hun vingers mee in aanraking komen. Voorbeelden hiervan zijn vingerverf, boetseerklei, pakketjes voor het maken van sieraden, schilderen van mokken, puzzels, etc. Er zijn een aantal normen aanwezig die op dit speelgoed van toepassing zijn: EN 71-3: Veiligheid van speelgoed - Deel 3: Migratie van bepaalde elementen [7.6] EN 71-7: Veiligheid van speelgoed - Deel 7: Vingerverf [7.7] EN 71-9: Veiligheid van speelgoed - Deel 9: Organische chemische verbindingen - Eisen [7.8] EN 71-10: Veiligheid van speelgoed - Deel 10: Organische chemische verbindingen - Monstervoorbehandeling en extractie [7.9] EN 71-11: Veiligheid van speelgoed - Deel 11: Organische chemische verbindingen - Analysemethoden [7.10] EN 71-3, EN 71-5 en EN 71-7 zijn aangewezen normen. EN 71 deel 9 t/m 11 zijn wel geharmoniseerd (gepubliceerd) maar niet aangewezen door de Europese wetgever. In EN 71-9 t/m 11 staan o.a. eisen voor conserveermiddelen in boetseerklei. VWA Noord rapport ND072204, februari 2008

3

2.3 Voorgaande marktonderzoeken In voorgaande jaren heeft de VWA marktonderzoeken uitgevoerd naar de veiligheid van kinderverf en boetseerklei. In 2005 is kinderverf onderzocht op conserveermiddelen [7.11]. In veel monsters vingerverf werden parabenen, organische zuren (benzoëzuur, sorbinezuur) en/of fenoxyethanol toegepast als conserveermiddel. Ook werd vrij formaldehyde aangetroffen. In sommige kinderverf werd CMI/MI (Kathon CG®) aangetroffen in gehaltes boven de limiet. In enkele gevallen is zelfs BIT (benzisothiazolinone) aangetroffen. BIT is niet toegestaan in vingerverf. Daar is toen een aantal schriftelijke waarschuwingen tegen opgemaakt. In 2006 heeft de VWA een marktonderzoek uitgevoerd naar conserveermiddelen in boetseerklei [7.12]. Aan boetseerklei worden over het algemeen minder conserveermiddelen toegevoegd dan aan kinderverf. In 1 monster werd de grenswaarde voor BIT overschreden. Hiervoor is een schriftelijke waarschuwing opgemaakt.

3. DOELSTELLING Het doel van dit project was om de Nederlandse markt voor chemisch speelgoed te inventariseren. De mate van veiligheid van dit chemisch speelgoed is in kaart gebracht. Vastgesteld is wat voor producten op de markt verkrijgbaar zijn en welke stoffen hierin aanwezig zijn. Verder is gecontroleerd of dit chemisch speelgoed aan de normen EN 71-4 en EN 71-5 voldoet. 4. WERKWIJZE 4.1 Monstername In de periode maart-april 2007 zijn totaal 38 monsters chemisch speelgoed bemonsterd in het reguliere winkelkanaal. Deze bemonstering bestond uit 6 scheikundedozen en 32 chemisch speelgoed anders dan scheikundedozen. In de bijlage (8.1 en 8.2) staat een beschrijving van het bemonsterde chemisch speelgoed. 4.2 Onderzoek conserveermiddelen in verf en lijm De volgende conserveermiddelen zijn bepaald in verf en in lijm: - parabenen, benzoëzuur, sorbinezuur - vrij formaldehyde - 5-chloro-2-methylisothiazol-3-one en 2-methylisothiazol-3-one (CMI/MI oftewel kathon CG®) - 1,2-benzisothiazolin-3-one (BIT) Voor verf zijn de methodes gebruikt die zijn ontwikkeld en gevalideerd op het laboratorium van de VWA Noord voor (vinger)verf [7.13,7.14]. Voor de bepaling van MI, CMI en BIT zijn mengmonsters gemaakt van de diverse kleuren. Parabenen en organische zuren zijn van iedere kleur afzonderlijk bepaald. 4.3 Onderzoek zware metalen in verf Van de verf monsters zijn alle afzonderlijke kleuren apart gemeten. Deze zijn in eerste instantie gescreend met XRF. Bepaling van het gehalte zware metalen wordt in tweede instantie uitgevoerd conform EN 71-3 [7.6]. 4.4 Onderzoek AZO kleurstoffen in inkt Het onderzoek van AZO kleurstoffen in inkt is uitgevoerd conform de methode die voor tatoeage kleurstoffen is ontwikkeld op het laboratorium van de VWA Noord [7.15].


4

5. RESULTATEN Er is een grote diversiteit aan creatief chemisch speelgoed op de Nederlandse markt. Al het bemonsterde chemisch speelgoed was voorzien van een CE markering. Opvallend is dat op de Nederlandse markt 3 grote merken zijn voor chemisch speelgoed. Voor scheikundedozen is 1 grote leverancier op de markt. Een aantal categorieën zoals genoemd in EN 71-5 is niet aangetroffen in het speelgoed segment. Dit zijn keramische materialen en emailleermaterialen in miniatuurhobby sets; PVC modelleerklei; sets voor het maken van kunststof voorwerpen; conserveersets; fotografiesets. Naar modeldozen is niet gekeken in dit project. Hieronder wordt geprobeerd per categorie een indruk te geven van de aanwezige chemische stoffen of preparaten en de veiligheid hiervan. 5.1 Chemiedozen Aanduidingen en waarschuwingen Totaal zijn 6 scheikundedozen bemonsterd. Een scheikundedoos is volgens de definitie van EN 71-4 [7.4]: speelgoed dat een of meer chemische stoffen en/of preparaten met of zonder uitrusting bevat voor het uitvoeren van scheikundige proeven. Volgens EN 71-4 is de volgende aanduiding voorgeschreven: WAARSCHUWING! Uitsluitend voor kinderen ouder dan 10 jaar. Uitsluitend te gebruiken onder toezicht van een volwassene. VOORZICHTIG! Bevat enkele chemicaliën die gevaarlijk voor de gezondheid zijn. Lees eerst de gebruiksaanwijzing, volg deze op en houd deze binnen handbereik. Laat chemicaliën niet in aanraking komen met enig deel van het lichaam, in het bijzonder met mond en ogen. Houd kleine kinderen en dieren weg bij de proeven. Bewaar de scheikundedoos buiten het bereik van kleine kinderen. Leeftijdsindicatie Drie dozen hadden een lagere leeftijdsindicatie dan 10 jaar. Deze dozen bevatten ook geen chemicaliën of preparaten en vielen daarmee niet onder de definitie van EN 71-4. Een doos (monsternr. 44794276 ‘word chemicus 35 activiteiten’) is voor kinderen vanaf 8 jaar. Deze bevat 18 g natrium bicarbonaat (bakpoeder, zuiveringszout). Natriumbicarbonaat is niet ingedeeld volgens richtlijn 67/548/EEG [7.2] en is een huishoudelijk middel. Deze doos voldoet wat betreft leeftijdsindicatie, aanduidingen en inhoud niet aan EN 71-4 en is daarom geen chemiedoos in de zin van EN 71-4. Chemicaliën en beschermingsmiddelen Voor een aantal voorgeschreven proeven moeten huishoudelijke middeltjes worden ingezet, waaronder azijnzuur, natriumbicarbonaat, suiker, olie, schuurpoeder, glycerine etc. Deze zijn niet aanwezig in de scheikundedoos zelf. In sommige gevallen treedt een chemische reactie op, bijvoorbeeld tussen natriumbicarbonaat en azijnzuur. Hierbij wordt CO 2 gevormd en zal het mengsel gaan borrelen. In niet alle scheikundedozen is een veiligheidsbril aanwezig om het risico te reduceren dat het mengsel in de ogen terechtkomt. Dit is ook niet verplicht. De scheikundedozen met chemicaliën zijn voorzien van de juiste aanduidingen. De echte scheikundedozen (44794284 en 44794594) bevatten ook een veiligheidsbril. Geen van de dozen bevat handschoenen. Dit is ook niet verplicht volgens EN 71-4. Het gebruik van huishoudhandschoenen wordt ook niet voorgeschreven in de bijgeleverde instructies.


5

In EN 71-4 staat een lijst van chemische stoffen die in een scheikundedoos aanwezig mogen zijn. Aangegeven wordt wat de maximale hoeveelheid van deze stof mag zijn. In bijlage 8.2 staat een overzicht van de gevonden hoeveelheden chemicaliën. Alleen voor glycerol is de grenswaarde een beetje overschreden. De overige chemicaliën zijn in lagere hoeveelheden aangetroffen dan het maximum volgens EN 71-4. Er zijn weinig gevaarlijke stoffen aanwezig in de chemiedozen. De bijgeleverde chemicaliën moeten in de Nationale taal voorzien zijn van de volgende aanduidingen: a. de naam van de chemische stof of preparaat volgens tabel 1 in EN 71-4 b. het vereiste gevaarsymbool volgens tabellen 1 en 2 van EN 71-4 Gebleken is dat in de scheikundedoos ‘laat een vulkaan uitbarsten’ een potje aanwezig is met 20 g citroenzuur. Hierop is niet het Xi symbool (irriterend) aanwezig. In de scheikundedoos ‘Scheikundig laboratorium’ staat op geen van de reageerbuisjes de chemische naam in de Nederlandse taal. Ook het gevaarssymbool, de waarschuwingszinnen en veiligheidsaanbevelingen staan niet in het Nederlands vermeld. De juiste gevaarsymbolen waren wel aangebracht op de reageerbuisjes met chemicaliën. Ondanks de waarschuwingen en uitgebreide gebruiksaanwijzing is bij de VWA een klacht ingediend over het veilig gebruik van een van deze scheikundedozen. Zonder toezicht van een volwassene heeft een kind van 11 jaar diverse chemicaliën gemengd in een reageerbuis en deze geschud. Dit leidde tot gasvorming (CO 2), waarbij het dopje van de reageerbuis is afgeschoten en de inhoud uit het buisje is gespoten. Het heeft wel geleid tot materiele schade maar niet tot persoonlijk letsel. 5.2 Gipssetjes Totaal zijn 6 setjes bemonsterd waarin gips aanwezig was, waarvan 5 van dezelfde producent. Deze gipssetjes zijn op basis van calcium sulfaat. Hieraan wordt water toegevoegd, vervolgens wordt het mengsel in een vorm gegoten en uitgehard. Naderhand kunnen deze vormen eventueel nog worden geverfd. Calciumsulfaat is geen gevaarlijke stof. Echter wanneer het poeder wordt ingeademd of ingeslikt, kan het harde klonten in de longen of in de maag vormen. In EN 71-5 staan de volgende aanduidingen voorgeschreven: - LET OP! Alleen voor kinderen ouder dan 3 jaar - Alleen te gebruiken onder toezicht van een volwassene - Lees eerst de gebruiksaanwijzing, volg deze op en houd deze binnen handbereik Daarnaast zijn de volgende veiligheidsaanbevelingen verplicht: - Stop het materiaal niet in de mond - Adem stof of poeder niet in - Niet op het lichaam aanbrengen De gipssetjes voldoen aan deze norm voor wat betreft de verplichte aanduidingen. De veiligheidsaanbevelingen staan op de zakjes calciumsulfaat, met uitzondering van 1 gipssetje. Deze is van een andere leverancier afkomstig. 5.3 Verf Diverse soorten verf zijn bemonsterd: verf voor gipsfiguren, stenen, mokken, puzzels, kralen, raamverf, spatterverf, plakkaatverf. In EN 71-5 staan eisen voor verven en lakken op waterbasis en op basis van oplosmiddelen. Deze zijn van toepassing op verven, lakken en lijmen die worden meegeleverd in modeldozen of hiervoor worden aanbevolen.


6

De verven voor gipssetjes, stenen, puzzels, spatterverf zijn allemaal op waterbasis. Naar verwachting zullen kinderen hier m et hun huid mee in aanraking komen. Daarom is deze verf onderzocht op de aanwezige conserveermiddelen. Voor deze verf zijn echter geen specifieke eisen of normen beschikbaar. De resultaten werden daarom vergeleken met de eisen van EN 71-7 [7.7] (vingerverf). In tabel 1 wordt een beknopt overzicht gepresenteerd van de gevonden conserveermiddelen. Tabel 1: Overzicht conserveermiddelen in verf (n=24) stof limietwaarde1 frequentie parahydroxybenzoëzuur methylparabeen ethylparabeen propylparabeen 2-methylisothiazol-3-one (MI) 5-chloro-2-methylisothiazol-3-one (CMI) MI+CMI benzisothiazolinone formaldehyde

geen 0.4%2 0.4%2 0.4%2 15 mg/kg3 15 mg/kg3

21% 21% 21% 21% 50% 4%

15 mg/kg3 niet toegestaan 33% 0.1% 80%

gemiddelde gehalte 0.12% 0.12% 0.04% 0.03% 41 mg/kg 43 mg/kg

maximum gehalte 0.21% 0.23% 0.06% 0.04% 111 mg/kg 43 mg/kg

aantal overschrijdingen 0 0 0 0

84 mg/kg 62 mg/kg 0.077%

154 mg/kg 312 mg/kg 1.09%

8 (31%) 8 (31%) 2 (8%)

1: limietwaarde EN71-7 (vingerverf) [7.7] 2: groepslimiet parabenen is 0.8% 3. limietwaarde voor MI + CMI verhouding (1:3)

Methylparabeen, ethylparabeen en propylparabeen zijn aangetroffen. De overige parabenen (butylparabeen, isobutylparabeen), organische zuren (benzoëzuur, sorbinezuur) en fenoxyethanol zijn niet aangetroffen. De norm van EN 71-7 werd niet overschreden. Officieel is de combinatie van MI en CMI in de verhouding 1:3 toegelaten volgens EN 71-7. De gevonden gehaltes waren echter regelmatig boven de grenswaarde van 71-7. Ook BIT werd vaak aangetroffen, terwijl deze stof voor vingerverf niet is toegestaan. In EN 71-9 [7.8] staan ook normen voor conserveermiddelen in o.a. boetseerklei. Hierbij wordt voor BIT een limietwaarde van 5 mg/kg gehanteerd. Deze grenswaarde werd ook veelvuldig overschreden. Vrij formaldehyde is in de meeste monsters aangetroffen, maar meestal beneden de grenswaarde. In vergelijking tot het marktonderzoek van 2005 naar conserveermiddelen in kinderverf [7.11] zijn MI, CMI en BIT vaker gevonden. Het gebruik van alleen MI (niet in combinatie met CMI) is in opkomst. De limietwaardes van EN 71-7 werden in dit huidige marktonderzoek veelvuldig overschreden. Daarnaast is nog gekeken naar de aanwezige zware metalen. De monsters zijn eerst gescreend. Uit deze screening bleek dat de elementen uit EN 71-3 niet aanwezig waren. Daarom is de biologische beschikbaarheid niet verder onderzocht. Ecoline is nog onderzocht op primaire aromatische amines (afkomstig van AZO kleurstoffen). Deze waren niet aantoonbaar aanwezig. 5.4 Lijm Diverse lijmen zijn aanwezig in het bemonsterde creatieve speelgoed: glitterlijm, 3D lijm, confettilijm. Deze lijmen vallen, net zoals de bemonsterde verf, niet onder de reikwijdte van EN 71-4. Dit zijn allemaal lijmen op waterbasis. Kinderen komen mogelijk met hun huid in contact met deze lijmen. Daarom zijn ze onderzocht op conserveermiddelen. Een overzicht van de resultaten is terug te vinden in bijlage 8.3. Er zijn echter weinig conserveermiddelen teruggevonden in de onderzochte lijmen.


7

Daarnaast zijn een aantal lijmen nog gescreend op organisch chemische stoffen. Indien er stoffen zijn aangetoond, zijn deze in bijlage 8.4 gepresenteerd. In 1 lijm werd 0.56% dibutylftalaat aangetroffen. Dit was in een pakketje om sieradendoosjes te maken. Dit werd aangeduid als speelgoed. Volgens het ftalaatverbod [7.16]. mag het maximum gehalte 0.1 gewichtsprocent bedragen. Deze grenswaarde werd overschreden. 5.5 Overig Er was nog een aantal sets creatief speelgoed waaraan geen verder onderzoek is gedaan. In een aantal pakketjes waren viltstiften of vetkrijtjes aanwezig voor het maken van o.a. (3D) kaarten. Deze zijn verder niet onderzocht op chemische samenstelling. Er waren nog 2 sets met boetseerklei bemonsterd. Omdat vorig jaar een marktonderzoek naar conserveermiddelen in boetseerklei is uitgevoerd [7.12], waaruit gebleken is dat deze bijna allemaal veilig waren, is hier geen verder onderzoek naar verricht. Er was nog een pakketje modelleerklei. Deze hardt uit na het vormgeven. Deze is verder niet onderzocht.

6. CONCLUSIES Voor chemiedozen is er 1 belangrijke leverancier op de markt. De markt voor chemiedozen is echter zeer beperkt. Er zijn weinig gevaarlijke stoffen aanwezig in de chemiedozen. Ook zijn de hoeveelheden klein. De meest voorkomende reactie is de reactie van natriumcarbonaat (of natriumwaterstofcarbonaat) met een zuur, waarbij CO2 wordt gevormd (gasvorming). Onder ouderlijk toezicht kunnen deze dozen veilig worden gebruikt. Er zijn een aantal kleine afwijking ten opzichte van EN 71-4 geconstateerd. De indeling van één chemische stof (citroenzuur) was niet in orde, deze had irriterend moeten zijn. Voor 1 chemiedoos waren de chemicaliën niet in het Nederlands geëtiketteerd. En voor één chemische stof (glycerol) werd de maximale hoeveelheid enigszins overschreden. De verplichte aanduidingen en waarschuwingszinnen waren overal aanwezig, ook bevatten de chemiedozen een veiligheidsbril. Nergens waren handschoenen aanwezig, maar dit is ook niet verplicht volgens EN 71-4. Er zijn 3 grote merken op de Nederlandse markt voor wat betreft chemisch speelgoed anders dan chemiedozen (creatief speelgoed). Voor gipssetjes is er 1 belangrijke fabrikant op de Nederlandse markt. Deze fabrikant voldoet voor wat betreft aanduidingen en veiligheidsaanbevelingen aan EN 71-5. In de bemonsterde lijmen zijn weinig conserveermiddelen aangetroffen. In 1 lijm is echter dibutylftalaat aangetroffen boven de grenswaarde van 0.1%. Deze lijm zat in een knutselpakket dat aangeduid was als speelgoed. Hiermee werd het ftalaatverbod overtreden. Er zijn diverse soorten verf bemonsterd en onderzocht: verf voor gipssetjes, stenen, puzzels, mokken en spatterverf. Deze waren allemaal op waterbasis. Voor wat betreft zware metalen van EN 71-3 zijn deze niet aanwezig. Parabenen werden wel gebruikt voor conservering binnen de limietwaardes van EN 71-7. MI, CMI en BIT werden vaker aangetroffen. Hierbij werden de limietwaardes van EN 71-7 meermaals overschreden. Vrij formaldehyde werd in het merendeel van de onderzochte verven aangetroffen, maar meestal beneden de grenswaarde van EN 71-7.


8

7. LITERATUUR 7.1

Warenwetbesluit Speelgoed. 29 mei 1991. Staatsblad 1991, 269.

7.2

Richtlijn 67/548/EEG van de Raad van 27 juni 1967 betreffende de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen. PB 196 van 16.8.1967, blz. 1–98.

7.3

Richtlijn 1999/45/EG van het Europees Parlement en de Raad van 31 mei 1999 betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de Lid-Staten inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke preparaten. PB L 200/ van 30.7.1999, blz. 1–68.

7.4

EN 71-4:1991/C1:2004 nl. Veiligheid van speelgoed - Deel 4: Scheikundedozen.

7.5

EN 71-5:1996/C1:2004. Veiligheid van speelgoed - Deel 5: Chemisch speelgoed (sets) anders dan scheikundedozen.

7.6

EN 71-3:1995/C1:2002. Veiligheid van speelgoed – Deel 3: Migratie van bepaalde elementen.

7.7

EN 71-7:2002. Veiligheid van speelgoed - Deel 7: Vingerverf - Eisen en beproevingsmethoden.

7.8

EN 71-9:2005/Ontw. A1:2007. Veiligheid van speelgoed - Deel 9: Organische chemische verbindingen – Eisen.

7.9

EN 71-10:2006. Veiligheid van speelgoed - Deel 10: Organische chemische verbindingen – Monstervoorbehandeling en extractie.

7.10 EN 71-11:2005. Veiligheid van speelgoed - Deel 11:Organische chemische verbindingen – Analysemethoden. 7.11 Bouma, K., den Otter, M.J., Stavenga, K., Kalsbeek, D. & Franke, I. Conserveermiddelen in vingerverf. Rapport VWA/Keuringsdienst van Waren Noord. Rapportnr. ND05o603. September 2005. 7.12 Van Vondel, M.P.Y. Conserveermiddelen in boetseerklei. Rapport VWA Noord. Rapportnr. ND06J66. Januari 2007. 7.13 SOP CHE01-WV416. Bepaling van MI en CMI en screening van BIT en IPBC in (kinder)cosmetica en (vinger)verf m.b.v. een LC-DAD-MS systeem. Augustus 2005. Kwaliteitshandboek van de VWA Noord. 7.14 SOP CHE01-WV419. Bepaling van vrije formaldehyde in lotion, shampoo, tandpasta en vingerverf met behulp van HPLC met pre-column derivatiesatie. Oktober 2005. Kwaliteitshandboek van de VWA Noord. 7.15 SOP SIG01-ND428. De bepaling van aromatische aminen in tatoeage kleurstoffen, permanente make-up en textiel m.b.v. GC-MS. Maart 2005. Kwaliteitshandboek van de VWA Noord. 7.16 Wijziging Warenwetregeling algemene chemische productveiligheid. Staatscourant 19 september 2006 nr. 182 pagina 20.


9


8 BIJLAGE 8.1 OVERZICHT CHEMISCH SPEELGOED ANDERS DAN SCHEIKUNDEDOZEN Tabel 2: Gegevens van chemisch speelgoed volgens verpakking

110

ISI nr

omschrijving

leeftijdsindicatie

CE inhoud

44782073 44782081 44782103 44782111 44782138 44782332 44782359 44782367 44782375 44782421 44782448 44782456 44782464 44782472 44782669 44782677 44782685 44782693 44782707 44782715 44794136 44794144 44794152 44794179 44794187 44794225 44794411 44794438 44794446 44794659 44794667 44794675

reliëfgieten dieren misdaad onderzoek modelgips plakkaatverf verfspatset confettilijm boetseerklei basis kleuren plakkaatverf regenboog verven toverkrimpfolie uitwasbare transparante verf porseleinkralen schilderen gieten en schilderen textielverf boetseerklei wordt vanzelf hard gieten en schilderen spiegeltekenset kunstkralen armbandjes raamverf speeldeeg pers glitterstickers maken stenen verven tekensjablonen gipsdieren maken kaarten versieren met 3D verf sieradendoosjes maken plakkaatverf blanco puzzels beschilderen mokken beschilderen plakkaatverf groen plakkaatverf rood plakkaatverf geel

5+ 5+ 5+ 3+ 3+ 3+ 3+ 3+ 3+ 5+ 5+ 7+ 5+ 6+ 3+ 5+ 4+ 3+ 7+ 3+ 5+ 4+ 3+ 6+ 4+ 3+ 3+ 3+ 3+ geen geen geen

ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja

600 g gips, 6 kleuren 300 g gips 900 g gips 6 x 45 ml 4 kleuren 3 potjes glitterlijm 5 kleuren boetseerklei 5 potjes plakkaatverf 5 flesjes raamverf 6 viltstiften + toverfolie 3 potjes verf 4 potjes verf gips + 6 kleuren verf 6 potjes textielverf 550 g klei gips+6 postjes verf 6 viltstiften 6 potjes verf 8 kleuren raamverf 3 potjes klei 4 stiften glitterverf verf + glitterlijmpen 5 stiften 4 wasco's 200 g gips, 6 kleuren verf plakkaat(3D)verf + verfstiften verf + glitterlijmpen 6 x plakkaatverf 12 kleuren verf 12 kleuren keramiekverf 500 ml plakkaatverf 500 ml plakkaatverf 500 ml plakkaatverf

toezicht volwassene x x x x

x x x

niet geschikt < 3 jaar

waarschuwingszinnen bevat kleine vlekken (niet onderdelen uitwasbaar)

x x x x x x

x

x

x

x x x x x

x

x x

x

x

x x x

x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x x

instructies/adres bewaren x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

VWA Noord VWA Noord rapport rapport ND072204, ND072204 februari 2008

8.2 OVERZICHT SCHEIKUNDEDOZEN Tabel 3: Gegevens van de scheikundedozen volgens verpakking ISI nr.

omschrijving

chemische experimenten

44794233 ontdek de wereld van de chemie plakkerig ijs maken, bloemen kleuren, zand/water scheiden, gas weg laten lopen, magische boodschap schrijven 44794241 ontdek de wereld van de magie caleidoscoop maken, camera obscura 44794268 ontdek de wereld van de bubbels maken bubbels 44794276 word chemicus 35 activiteiten pH, parfum, zoutkristallen, zeep 44794284 laat een vulkaan uitbarsten licht- en geluidseffecten 44794594 scheikundig laboratorium 140 experimenten

leeftijds CE indicatie 5+ ja

chemische stoffen

5+ 10+

ja ja

knutselmateriaal glycerol, bellenblaas

8+ 10+ 10+

ja ja ja

ijzerpoeder, zand, natriumbicarbonaat, viltstift, boetseerklei veiligheidsbril, natriumwaterstofcarbonaat, citroenzuur,verf, Veiligheidsbril, calcium hydroxide (C), natrium carbonaat (Xi); wijnzuur (Xi); ijzersulftaat (Xn); kopersulfaat (Xn, N); kaliumjodide; kaliumhexaferrocyanide; magnesium (F)

ijzerpoeder, zand

Tabel 4: Inhoud van de chemiedozen [g] ISI nr.

ijzerpoeder

44794233 44794241 44794268 44794276 44794284 44794594 EN 71-5 max

<<100

natrium citroenzuur waterstofcarbonaat

natrium bicarbonaat

calcium hydroxide

natrium carbonaat

wijnzuur

ijzersulfaat kopersulfaat

kaliumjodide kalium hexa glycerol ferrocyanide 28

3,2 100

18.1 38,6

19,0

50

20

n.v.t. 1

1. natriumbicarbonaat is baksoda en wordt niet als chemische stof beschouwd

3,7 20

3,9 50

4,9 20

6,4 10

7,6 15

3,7 10

4,1 10

25

11

VWA Noord ra pport ND072204, februari 2008

8.3 CONSERVEERMIDDELEN IN VERF EN LIJM Tabel 5: Conserveermiddelen in verf en lijm in chemisch (creatief) speelgoed ISI nr

Omschrijving

12

44782081 misdaad onderzoek 44782073 reliëfgieten dolfijn 44782111 plakkaatverf geel roze paars groen oranje blauw 44782138 verfspatset 44782332 confettilijm 44782367 plakkaatverf 44782375 regenboog verven 44782448 uitwasbare transparante verf 44782456 porseleinkralen schilderen 44782464 gieten en schilderen 44782472 textielverf blauw zwart geel groen rood wit 44782677 gieten en schilderen wit geel rood blauw bruin zwart 44782693 kunstkralen armbandjes verf

PHB (%) n.a. n.a.

MPB (%) n.a. n.a.

EPB (%) n.a. n.a.

PPB (%) n.a. n.a.

BPB (%) n.a. n.a.

i-BPB (%) n.a. n.a.

Benzoëzuur (%) n.a. n.a.

Sorbinezuur (%) n.a. n.a.

PE (%) n.a. n.a.

0,044 0,045 0,045 0,046 0,055 0,055 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0,201

0,061 0,063 0,061 0,061 0,053 0,049 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0,048

0,018 0,019 0,018 0,018 0,018 0,017 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0,049

0,014 0,015 0,015 0,015 0,015 0,014 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0,037

n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a.





0,087 0,085 0,055 0,078 0,059 0,062

0,140 0,143 0,148 0,137 0,151 0,145

0,041 0,043 0,037 0,040 0,026 0,038

0,031 0,032 0,028 0,030 0,030 0,027

n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a.





0,201 0,224 0,219 0,219 0,221 0,179

0,081 0,107 0,111 0,103 0,111 0,086

0,040 0,051 0,053 0,049 0,052 0,027

0,035 0,044 0,045 0,043 0,045 0,035






0,057 0,043

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

0,074 0,229

MI (mg/kg) n.a. n.a. n.a.

CMI (mg/kg) n.a. n.a. n.a.

BIT (mg/kg) n.a. n.a. n.a.

IPBC (mg/kg) n.a. n.a. n.a.

Formaldehyde vrij (%)

27 n.a. 13 n.a.

n.a. n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. 130 n.a.

n.a. n.a. n.a. n.a.

n.a.

1 n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

1

n.a.

0,005 0,004

n.a 0,007 0,006 1, 0,004 0,003

0,004


ISI nr

Omschrijving

lijm raamverf glitterstickers maken stenen verven gipsdieren maken 3D kaarten versieren sieradendoosjes maken lijm glitter goud 44794411 plakkaatverf 44794438 blanco puzzels beschilderen 44794446 mokken beschilderen 44794659 plakkaatverf groen 44794667 plakkaatverf rood 44794675 plakkaatverf geel n.a. niet aantoonbaar PHB parahydroxybenzoëzuur MPB methylparabeen EPB ethylparabeen BPB butylparabeen i-BPB iso-butylparabeen PE phenoxyethanol 44782707 44794136 44794144 44794179 44794187 44794225

PHB (%)

n.a. 2 82 24 6

n.a. n.a. n.a. n.a. n.a.

BIT IPBC Formaldehyde (mg/kg) (mg/kg) vrij (%) 0,009 n.a. n.a. 0,003 n.a. n.a. 0.07 24 n.a. 0,004 312 n.a. 0,001 20 n.a. 0.07

19 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 33 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 111 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 67 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 70 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 68 niets ingevuld: niet bepaald (of bepaald als mengmonster en 1 keer getal weergegeven) MI 2-methylisothiazol-3-one CMI 5-chloro-2-methylisothiazol-3-one BIT benzisothiazolinone IPBC iodopropynyl butylcarbamaat

43 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a. n.a. 7 2 2

n.a. n.a. n.a. n.a.

MPB (%)

n.a. n.a. n.a. n.a.

EPB (%)

n.a. n.a. n.a. n.a.

PPB (%)

n.a. n.a. n.a. n.a.

BPB (%)

n.a. n.a. n.a. n.a.

i-BPB Benzoëzuur Sorbinezuur PE (%) (%) (%) (%)

n.a. n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a. n.a.

n.a. n.a. n.a. n.a.

MI CMI (mg/kg) (mg/kg)

8.4 OVERIGE STOFFEN IN LIJM Tabel 6: Screening van stoffen in lijm ISI nr 44782693 44794136 44794225

omschrijving lijm kunstkralen lijm glitterstickers lijm voor sieradendoosjes

1. Indeling stof volgens richtlijn 67/548/EEG [7.2]

gevonden stof 2-(2-butoxyethoxy)ethyl acetaat di(2-ethylhexyl)adipaat (weekmaker) dibutylftalaat (weekmaker)

CAS nr. 124-17-4 103-23-1 84-74-2

indeling1 niet ingedeeld niet ingedeeld Repr. Cat. 2; R61 Repr. Cat. 3; R62 N; R50

n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a.

0,331 0,035 0,055 0,001 0,012 0,004 0,007 0,003

13

Marktinventarisatie chemisch speelgoed

Recommend Documents