8
WANDELEN Tekst Nanda Raaphorst Fotografie Bart Hautvast
MAARTEN VAN ROSSUMPAD AFLEVERING 2
2 - 2015
2015
's
Jaar van de LAW
2015: Jaar van de LAW’s Op Pad roept 2015 uit tot het ‘Jaar van de LAW’s’. LAW staat voor Lange-Afstand-Wandelpad. Nederland telt veertien van deze paden, die kriskras door het land lopen en de mooiste stukjes aandoen. Bos, heide, rivierlandschappen, duinen, polders, maar ook historische steden en dorpen. Een jaar lang volgen we de wit-rode markeringen om te zien hoe mooi Nederland al wandelland is. Loop je mee?
2 - 2015 9
Hoe heldhaftig, wreed of gewiekst moet je zijn om vierhonderdvijftig jaar na je dood nog geëerd te worden met een wandelpad? Op Pad liep een stuk over het Maarten van Rossumpad.
Kasteel Waardenburg.
JE EN ORAN N E R U B MUSEUM ol van
10
je staat b n en Oran dleiding door re u B m u Muse Een ron pand -curiosa. de oranje oude, maar fraaie bent nd uis - en je de het krake h d a ra e g ali : Ou het voorm n vrolijker). Adres r (e veel wijze arkt 1, Buren. ,M is u h ranje.nl Raad bureneno m u e s u .m 2 -w 2015 ww
De markering was uitstekend.
Het smalle pad voert dicht langs het blinkende water
Oog in oog met de Waal bij Neerijnen.
Willem den Ouden schildert al dertig jaar De Waal.
MAARTEN VAN ROSSUMPAD Het Maarten van Rossumpad (LAW-4) volgt de sporen van de krijgsheer Maarten van Rossum, die leefde van ca. 1478 tot 1555 en in Gelre de omgeving (on)veilig maakte. Het pad voert langs zijn kastelen, burchten en jachtterreinen. Onderweg passeer je de Betuwse uiterwaarden, de nieuwe natuur langs Maas en Waal, de Bommeler- en Tielerwaard, de heuvelachtige
Maarten van Rossum is een Gelderse krijgsheer die ‘zoveel interessante sporen heeft achtergelaten, dat ze allemaal zonder moeite aaneengeregen kunnen worden tot een pad’, schrijven de makers van het Maarten van Rossumpad. Die sporen liet Van Rossum na tijdens plunderingen, strooptochten en veldslagen, waar tussenin hij ook nog enkele grote, voorname huizen bouwde. Op dit tweedaags traject Waardenburg - Ravenswaaij vallen heel andere dingen op dan oorlogsleed en overwinningsroes. Een meanderende rivier met zonovergoten strandjes, tevreden loeiende koeien met hun poten in de blubber, een recalcitrante kunstenaar die in zijn leven niets anders meer wil schilderen dan de Waal.
HANDJE VOOR HANDJE Onze tweedaagse tocht begint in Waardenburg over de kilometerslange Waalbandijk. In de verte stroomt de Waal, maar we zien haar nog niet. Al duizend jaar is men bezig met dijken bouwen, eerst kleintjes van aarde, haaks op de rivier. Later lángs de rivier, dijk voor dijk. Het was een succes, hoewel het water in de ingesnoerde bedding steeds minder ruimte kreeg en steeds verder steeg. De dijken werden verhoogd en aan elkaar gekoppeld en rond 1300 was een aaneengesloten bedijking van de grote rivieren tot stand gekomen. Dat leek toen alleen voordelen te hebben, de nadelen zag men pas later in. Daar moesten mensen als kunstenaar Willem den Ouden voor geboren worden. Daarover straks meer.
Veluwe, Salland en de vallei van de Vecht. Meer over het complete pad lees je in het interview op de volgende bladzijden en vind je op de site www.maartenvanrossumpad.nl. Wij gingen op zoek naar twee mooie aaneengesloten etappes voor een weekend weg. De keuze viel op Waardenburg – Wadenoyen (21,1 km); Wadenoyen Ravenswaaij (19,4 km). We liepen door rivierenlandschap, polders, fruitteeltgebieden. Ons rapportcijfer vind je aan het eind.
GERUCHTEN De route verlaat de dijk. Slingert langs de gitzwarte puntdaken van Kasteel Waardenburg. Catharina van Gelre heeft er gewoond, en volgens de geruchten ook ene Faust, een medicus met een doorgeslagen interesse in zwarte magie. Op zoek naar de Steen der Wijzen riep hij de hulp in van de duivel. Dat liep niet goed af. Faust verdween spoorloos, op een pluk haar na en een klodder bloed die de huishoudster nooit meer van de muren kreeg. Voorbij het volgende kasteel, Neerijnen, dalen we af van de dijk, duiken door een tunneltje van groen en staan dan opeens oog in oog met de Waal. Het smalle pad voert dicht langs het blinkende water en komt uit bij een bruggetje waar het rivierwater woest onderdoor kolkt. Na een zandstrandje, inclusief schelpen, drijfhout en een brandend zonnetje volgt een struinpaadje, dwars door de malsgroene uiterwaard.
DELTAWET Als het water maar blijft stijgen en het land kopje onder dreigt te gaan, moeten we de dijken versterken, was jarenlang het idee. Hier bij Neerijnen pakte men het anders aan. In plaats van rigoureus hoger en zwaarder - niet zo best voor de dynamiek van de natuur - leverde men maatwerk: waar buitendijks een fraai gebied was, werd de dijk binnendijks versterkt en andersom. Maar na opnieuw extreem hoge waterstanden, in 1993 en 1995, werd de Deltawet Grote Rivieren van kracht: met spoed moesten de dijken 2 - 2015 11
WIN DE GIDS OF ONTVANG 25% KORTING Op Pad mag vijf exemplaren weggeven van de gids van het Maarten van Rossumpad. Stuur een e-mail naar
[email protected] om kans te maken (over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd). Daarnaast ontvang je als lezer 25% korting op de aanschafprijs mits je de gids bestelt via www.wandelnet.nl/ oppadaanbieding. De verzendkosten zijn dan ook gratis. Kortingscode: LAW4.
op hoogte worden gebracht. Het dorp Varik ligt strategisch langs de Waal. Alleen de toren van het kerkje staat nog overeind, het schip moest wijken voor de nieuwe dijk. Op het verder lege terras van Café ‘t Veerhuys zit een man bewegingloos naar de rivier te staren. ‘Dit terras’, zegt de man die niet zo piep meer is en Willem den Ouden heet, ‘is de mooiste plek van Nederland.’ Al dertig jaar schildert Willem de Waal, de wolken, het water, de weilanden. Toen hij hoorde van de dijkverzwaring verzette hij zich met hand en tand tegen de plannen, tegen de vernieling van het landschap. In 1995 moest hij zelfs onderduiken, omdat men hem verantwoordelijk stelde als het land zou overstromen. Hij werd bedreigd, maar bereikte wel dat het landschap schilderachtiger is gebleven dan was gepland. ‘Even verderop kun je de dijk af en daar loopt een smal paadje dwars door de uiterwaarden naar Ophemert’, zegt Willem. Het zijn misschien wel de mooiste kilometers die de route vandaag biedt. De dag is meer dan om als we aankloppen bij De Ouweling, een fraai bed & breakfast in Wadenoyen, midden tussen de boomgaarden. Het ontbijt de volgende ochtend heeft alles erop en eraan. De Ouweling is genoemd naar de Ouwe Linge die hier vroeger stroomde. Als we op weg gaan, wordt er al gewerkt in de boomgaarden. Over de heggen hangen de appels voor het plukken. Het is moeilijk voor te stellen dat de Betuwe vroeger een arm gebied was, en toch was het zo. Want alleen de hoger gelegen grond, dicht langs de rivier was geschikt om graan te verbouwen en fruit te telen, de rest was te drassig. Daar graasde het vee en als de rivier haar oevers te buiten ging, verdronken de schapen en koeien. Nu weten de boeren wel beter. Veel beter zelfs, want op de kleiige bodem groeit het fruit als kool.
GRILLIGE SCHADUWEN Steeds dichterbij komt het geluid van de A15 waarover een onafgebroken stroom auto’s het Maarten van Rossumpad kruist. Vanaf het viaduct kijk je uit over een uitgestrekte vlakte, waterpas en nog niet afgegraasd door de muizen uit het noorden. We lopen verder, langs huizen om van te watertanden, boerderijen om van
MAARTEN
VAN ROSS Bepaald po UM pulair was Van Rossu een ‘grote m boef’ word t hij zelfs g niet - toen hij b enoemd egin 16e ee uw als maa de Zuidelijk rschalk eN te. Later, to ederlanden onveilig maaken hij voor keizer Kare vocht, in h lV et grensge bied tusse Habsburgs n de e en de Fra nse omarmd. In 1555 stierf landen, werd hij als h eld hij aan zie Niet te verw kte en uitp arren met utting. Maarten va Nederland n Rossem, s bekends te historic betweter b us en knorr ij De Slims ige te Mens. 12
2 - 2015
OOK DEZE TOCHT MAKEN? Wij liepen in twee dagen van Waardenburg naar Ravenswaaij. De etappes zijn resp. 21 en 19 kilometer. De uiterwaarden kunnen drassig zijn. Waar ze bij hoog water onbegaanbaar zijn, is een alternatieve route aangegeven. Het percentage verhard/onverhard (altijd belangrijk) is op dag één 70/30 en op dag twee 95/5. Check vooraf altijd even de routewijzigingen op wandelnet.nl. Je kunt hier ook de gps-track van de route downloaden. Wij sliepen halverwege het traject in B&B De Ouweling (de-ouweling.nl), een sfeervolle B&B in een monumentale T-boerderij midden tussen de boomgaarden in Wadenoijen, direct langs de route. Meer uitgebreide praktische informatie over het door ons gelopen traject vind je op oppad.nl.
te dromen. Zorgeloze schapen grazen wat in het rond en knotsen van knotwilgen lekken grillige schaduwen. In de verte lonkt de toren van Buren. Nog een half uur en we ploffen neer op het terras van café De Hofhouding. Het ruikt er naar appeltaart, het interieur is appelgroen en de terrasstoelen zijn aardbeirood en koninklijk oranje. Gezellig stadje dit Buren. Het heet oranjestad, omdat de dochter van Maximiliaan van Egmond er in 1551 trouwde met prins Willem van Oranje. Dat, en nog veel meer kun je te weten komen in Museum Buren en Oranje. We móeten even binnenkomen voor een kopje koffie, gratis. Rinus loodst ons verder. In het piepkleine keukentje van het museum schenkt hij koffie in en vertelt. Omdat er zo weinig bekend was over het koninklijke aan Buren zijn ze in 1988 dit museum begonnen. Nu al puilen de vitrines uit, met oranje stickers, vaantjes, lepeltjes, slabbetjes, de kinderkleertjes van prinses Wilhelmina, het langste zelf geschreven gedicht van Beatrix en op de krakende bovenverdieping ook paleismaquettes, replica’s, schilderijen van knappe, lelijke en overspelige mannen en borstbeelden van de Oranjes, waaronder een gruwelijk lelijke van Beatrix. ‘Daar moeten we iets overheen hangen, dat is toch vreselijk!’ Inderdaad, Bea kijkt alsof ze net in een zure stoofpeer heeft gebeten.
De toren van Buren.
SMAAK TE PAKKEN? Wie de smaak na de eerste twee etappes te pakken heeft, kan veel meer kilometers maken over het Maarten van Rossumpad. De route loopt van ‘s-Hertogenbosch naar Steenwijk en is in totaal 384 kilometer lang. Eric Penseel (49) en Jenneke van Mourik (43) gingen je al voor. ‘Het is alweer een tijdje terug, 2011, dat we het Maarten van Rossumpad liepen. Het stuk van Ommen naar Steenwijk was toen nog in de maak. Daar wandel je door het Sallandse veenlandschap, door boswachterij Staphorst en door Drentse esdorpen. Veel variatie dus, precies waarom wij voor het Maarten van Rossumpad kozen. Na de start in Den Bosch gaat het Maarten van Rossumpad door het rivierenlandschap van de Maas en de Waal. Een mooi begin, al is het ‘s zomers druk op die dijken. Het dorpje Engelen vonden we bijzonder, al sinds de prehistorie wordt die plek bewoond. Bij Zaltbommel steek je de Waal over en kom je in de Betuwe, het minst mooie deel vonden wij. Veel asfalt, de A15, de Betuwelijn… Maar ook veel kastelen en oranjestadje Buren. Na Ravenswaaij
‘Iedere keer een ander landschap, mooi vonden we dat’
TWEEDAAGS TRAJECT
LANDSCHAP: 8 (een 9 voor de dgoederen met kastelen, het dorlan p Bu en de buitendijkse uiterwaarden ren tussen Opijnen-Heesselt en Varik-Opheme een 7 voor de waterpas polders). rt; PADEN: 6,5 (de route loopt min ns 70% over verharde paden; onvste erharde paadjes vind je o.a. in de uiterwaarden en bij het verlaten van Buren). EINDCIJFER 7+.
In de beboste duinen bij Bergen.
passeer je de Prinses Marijkesluizen, imposant zijn die, en daarna gaat het over een fraaie dijk langs het dorpje Lienden. In de verte zie je dan al de Grebbeberg liggen en de Cuneratoren van Rhenen. Vanaf de hoogtes langs de Nederrijn kijk je uit over natuurgebied De Blauwe Kamer. Een mooie bosroute voert rond Arnhem en door die fraaie Groene Bedstee bij Mariëndaal. De mooiste etappe vinden wij Rozendaal - Laag-Soeren met op de Veluwezoom die schitterende Koningslanen en de Posbank, een glooiend, bijna on-Nederlands landschap. Na saaie kilometers langs het Apeldoorns Kanaal kom je via de Beekbergense bossen bij Paleis het Loo en vervolgens wandel je via de weilanden naar Vaassen, met Kasteel Cannenburgh, ook zo’n aanrader. Van het mooie Hattem naar Windesheim is niet erg opwindend. Veel asfalt, de brug over de IJssel en Harculo’s elektriciteitscentrale. Mooier wordt het bij Dalfsen en Rechteren met elke paar kilometer wel een landgoed, havezate of kasteel. Vanaf Ommen volgt dan het nieuwe traject naar Steenwijk. Ons cijfer voor het Maarten van Rossumpad is een acht, vanwege de diversiteit en de goede markeringen. Onze tip aan wandelaars is om eens zo’n monumentaal gebouw langs de route te bezoeken. Hoogtepunten vonden wij Kasteel Doorwerth, Paleis Het Loo en niet te vergeten Kasteel Cannenburg. Hier heeft Maarten van Rossum gewoond, dus eigenlijk kún je er niet aan voorbij lopen.’
2 - 2015 13
