Memorandum 2009 naar aanleiding van de Vlaamse Verkiezingen
INHOUD LES 1 > Kwaliteit in het onderwijs LES 2 > Een goed gevoel op school LES 3 > Kostenbeheersing in het secundair onderwijs LES 4 > Onderwijs voor en door leerlingen LES 5 > Duidelijke rechten en plichten
COLOFON Verantwoordelijke uitgever: Maarten Mommaerts Paleizenstraat 90 1030 Brussel Tekst en foto’s: Vlaamse Scholierenkoepel vzw Vormgeving Emma Thyssen
De Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) vzw is de officieel erkende spreekbuis van de scholieren in Vlaanderen en de netoverschrijdende koepel van leerlingenraden. VSK is een vereniging voor en door scholieren uit het secundair onderwijs en wil ervoor zorgen dat scholieren betrokken worden in het onderwijs(beleid). De vereniging gelooft dat goed onderwijs wordt gerealiseerd mét jongeren. Momenteel zijn er 600 leerlingenraden aangesloten bij de koepel.
4 6 8 10 12
Beste lezer Op 7 juni 2009 zijn er Vlaamse verkiezingen. Het Vlaams Parlement wordt opnieuw samengesteld en een nieuwe minister van Onderwijs treedt aan. Hoewel de meeste scholieren nog niet mogen stemmen, hebben ze wel een (uitgesproken) mening. Daarom wil de Vlaamse Scholierenkoepel vzw (VSK) ook die scholieren een stem geven. VSK ging actief naar deze meningen op zoek. De resultaten van alle inspraakmomenten vindt u terug in dit memorandum. In het project ‘Stem JOS’ (Jongeren Over School) gaven 4000 jongeren aan wat zij graag willen veranderen aan het onderwijs. Ook via inspraakdagen voor leerlingen, schoolbezoeken, klasgesprekken en uit vele intense contacten met leerlingenraden verzamelde de Algemene Vergadering van VSK wensen, frustraties en dromen van leerlingen. Wij lezen u deze keer de les. Als scholierenkoepel dagen we u uit om onze aandachtspunten mee te nemen bij het uittekenen van uw school- en onderwijsbeleid. Lees ze aandachtig, zodat u maar één keer ‘terug naar school’ moet.
Jeff Bortels Voorzitter Vlaamse Scholierenkoepel vzw
“Het is toch te gek voor woorden dat we allemaal afstuderen en weten wat er bijvoorbeeld gebeurt bij een aardbeving, maar dat niemand van ons zijn belastingen kan invullen, iets over verzekeringen weet of eerste hulp kan aanbieden. Ik vind dat onlogisch. Onderwijs moet ons net op dit soort zaken voorbereiden..”
n een “Na een paar weke uur à n blok studie va d en ha ge l heb je het we streerd. fru raak je vooral ge n te zij n Die praktijklesse s.” belangrijk voor on
“Leerlingen uit het BSO mogen best meer uitgedaagd worden. Wij kunnen wel meer dan in kranten knippen en de regel van drie.”
“Ik heb al 0 keer o ns schoolreg lement m o eten overschrij ven, maa r weet nog niet w at erin sta at.”
KWALITEIT IN HET ONDERWIJS Recht op kwaliteitsvol onderwijs betekent voor leerlingen in de eerste plaats onderwijs waarbij de leerstof aansluit bij wat nodig is voor het latere leven. De eindtermen en de ontwikkelingsdoelen moeten in dit licht voortdurend in vraag gesteld worden en regelmatig vernieuwd worden. Laat de lesinhoud relevant, actueel en uitdagend zijn en inspelen op de leerbehoeften van jongeren. We vragen ook een betere afstemming over de leerjaren heen, want nog te vaak wordt leerstof gewoon herhaald. Leerlingen pleiten voor stages en praktijkervaringen voor alle leerlingen in de derde graad. Stages bieden belangrijke leer- en ontwikkelingskansen en iedere leerling heeft het recht om gedurende een korte periode in een professionele setting attitudes, vaardigheden, kennis en inzichten op te doen. Een stage kan op verschillende manieren opgevat worden en is meer dan het voorbereiden van leerlingen op één bepaalde job. Investeer in kwalitatieve stageplaatsen voor alle leerlingen. Leerlingen willen binnen hun gekozen studierichting één of meerdere vakken zelf kiezen. Nu kiest de school dikwijls voor hen en dan zijn ze verplicht om het volledige pakket vakken te aanvaarden. Via keuzevakken leggen leerlingen eigen accenten in hun studietraject. Ze gaan voor nieuwe uitdagingen of diepen een gekend talent verder uit. Mogelijke keuzevakken zijn politiek, economie, lichamelijke opvoeding, huishoudkunde, actualiteit, Spaans, gezondheid, EHBO, ICT… Leerlingen vragen zinvolle invulling van (straf)studies. Te veel leerkrachten laten hun leerlingen als straf het schoolreglement overschrijven of een opstel maken. Leerlingen stellen de zin en meerwaarde van zulke straffen in vraag. Ook het (tijdelijk) wegvallen van leerkrachten is in sommige gevallen problematisch. Zeker wanneer de uren studie elkaar opvolgen, komt het leren van leerlingen in het gedrang. Leerlingen geven aan dat ze ook op die momenten recht hebben op kwaliteitsvol onderwijs. De Vlaamse Scholierenkoepel vraagt scholen om werk te maken van een zinvol en toekomstgericht (straf)studiebeleid waarbij ‘leren’ voorop staat. TE ONTHOUDEN > Nuttige, actuele en uitdagende leerstof > Stages en praktijkervaringen voor alle leerlingen > Keuzevakken om talenten te ontdekken of te verdiepen > Zinvolle invulling van (straf)studies
an ervan uit dat ‘Leerkrachten ga echte punten leerlingen met sl elen. Maar ook zich niet goed vo ede punten leerlingen met go eens minder voelen zich wel l goed in hun vel.’
‘Ik ga bij ons op school niet naar het toilet, want het wc-papier is altijd op.’
‘Gr Gro oep epsswe werk is leuk, maarr vraagt veel meer tijd dan individuele taken.’
‘Zeven toets en plannen in é én week tijd z orgt voor onnod ige stress.’
EEN GOED GEVOEL OP SCHOOL Een goede schoolinfrastructuur beïnvloedt de motivatie en prestaties van leerlingen. Toch blijven er nog heel wat onhygiënische toiletten, onpraktische klaslokalen en onaangename en ontoegankelijke schoolgebouwen bestaan. Op de speelplaats ontbreekt vaak nog groen, zitbanken, sportmogelijkheden of een overdekt deel. Binnen de school ijveren leerlingen voor voldoende computerklassen en een ontspanningsruimte. We vragen leerlingeninspraak in het verbouwen van schoolgebouwen en buitenruimten. Leerlingen vinden het belangrijk dat er op school meer aandacht naar LO en beweging gaat. Sport draagt bij tot een gezonde school en een goede conditie. Tussen het lange stilzitten door is zinvolle ontspanning noodzakelijk. Ook actievere werkvormen tijdens de lessen kunnen het verschil maken. Leerlingen wijzen er ook op dat bij lestijden van 50 minuten lichamelijke opvoeding veel tijd verloren gaat door het verplaatsen en omkleden. VSK wil ervoor pleiten om lesblokken LO van 100 minuten in te richten. Leerlingen spenderen nogal wat tijd aan taken, toetsen en examens, maar het frustreert hen dat de planning soms weinig rekening houdt met hun draagkracht. VSK pleit voor een duidelijk huiswerk- en toetsenbeleid in elke school; een beleid dat rekening houdt met wat de groep leerlingen van één studierichting of klas aankan. Een goed beleid zorgt ervoor dat leerlingen hun werk nog beter kunnen plannen en minder lijden onder stress. We vragen om hierbij rekening te houden met álle (kansrijke en kansarme) leerlingen. De volgende minister moet scholen ondersteuning bieden in het uitwerken van dit huiswerkbeleid. De kwaliteit van lessen hangt onder meer af van de variatie aan didactische werkvormen, waaronder groepswerk. De meeste leerkrachten passen deze werkvorm regelmatig toe. Het gevaar dreigt dat de extra taaklast voor leerlingen die groepswerken met zich meebrengen, over het hoofd wordt gezien. Het maken van duidelijke afspraken, het samenkomen zelf, het verdelen van het werk en het komen tot een afgerond product vergen meer tijd bij groepswerk dan bij individueel werk. VSK vraagt om binnen de school een plafond vast te leggen voor het aantal groepswerken dat een leerling jaarlijks krijgt. TE ONTHOUDEN > Leerlingvriendelijke schoolinfrastructuur > Meer beweging en sport op school > Draagkracht van leerlingen respecteren
Lange schoolreis weegt zwaar op gezinsbu
dget
(Gazet van Antwerpen, 26 maart 2008)
Studiebeurs voor 1 leerling op 4
(Het Laatste Nieuws, 30 april 2008)
Gratis secundair onderwijs is nog vera f. Nochtans lopen de kosten daar veel hoger op. (De Standaard, 25 augustus 2008)
Scholen schakelen ureau in incassob2009 ) (Het Nieuwsblad, 8 februari
KOSTENBEHEERSING IN HET SECUNDAIR Onderwijs heeft zijn prijs. Dat ouders en scholieren nu en dan de rekening gepresenteerd krijgen, is onvermijdelijk. Maar de schoolkosten kunnen in het secundair onderwijs sterk oplopen: vervoer van en naar de school, uitstappen en reizen, kopies, boeken, rekenmachine … Een schooljaar kost gemiddeld 978 euro. Voor sommige studierichtingen is de prijs een stuk hoger. Sinds 1 september 2008 werken de basisscholen met een maximumfactuur. De kosten voor toneelbezoek, zwembeurten, uitstappen of een meerdaagse schoolreis mogen een bepaald bedrag niet overschrijden. De maximumfactuur is een sterke prikkel om een kostenbewust schoolbeleid uit te stippelen. VSK pleit voor een maximumfactuur in de eerste graad van het secundair onderwijs. Hier zijn de verschillen tussen de kostprijs van de studiegebieden minder groot. Een brede basisvorming moet voor iedereen betaalbaar zijn. Alle scholen moeten een kostenbewust beleid voeren. Bijzondere aandacht moet gaan naar een correcte en transparante bijdrageregeling. De kostprijs van een studierichting mag niet langer leerlingen uitsluiten. Het is voor ons onaanvaardbaar dat een leerling een ‘verkeerde studierichting’ kiest omdat thuis de centen ontbreken of omdat zijn ouders denken dat de voorkeurrichting te duur is. Ook meerdaagse schoolreizen blijven voor veel mensen te duur. Leerlingen moeten naar school. Niet iedereen heeft privé-vervoer. De Lijn, de MIVB en de NMBS leveren al inspanningen met voordeeltarieven. Voor kansarme leerlingen mag de afstand niet langer een hinderpaal zijn. Het beleid moet ernaar streven om gratis openbaar vervoer van en naar school te financieren. De gebreken van het systeem van de schooltoelagen zijn voor een deel verholpen. Ouders kunnen nu ook een schooltoelage vragen voor hun kinderen in het basisonderwijs. De inkomensgrenzen zijn opgetrokken en het gezinsdossier maakt een einde aan de administratieve rompslomp. Sommige kansarme ouders geloven niet dat ze recht hebben op een toelage. Een efficiënt overheidsapparaat is in staat automatisch de schooltoelage toe te kennen aan de leerlingen en hun ouders die er recht op hebben. Zo komt er een einde aan het bedelaspect en blijven de leerlingen die recht hebben op een toelage niet in de kou staan.
TE ONTHOUDEN > Maximumfactuur in de eerste graad > Gratis openbaar vervoer van en naar school > Schooltoelagen automatisch toekennen
en is tussen ‘Als er vertrouw de leerde leerkracht en r zeggen te lingen, kan je be randeren. ve l wat je graag wi vijandige Niet vanuit een dat je zo r aa houding, m uctiefs tr ns co samen iets .’ kan doen
‘Het gaat er toch om de e leerkracht te eva vallue uere ren en n als leerkracht en niet als persoon! En wie kan dat beter dan de leerlingen?’
siast om s niet erg enthou ‘De directeur wa spreken. ’s en mp’s te be ett verbod op gsm he zijn arom eerst naar We luisterden da slecht bezwaren waren: opmerkingen. De lijk de in en asociaal. Uite voor het gehoor . en ijp gr nraad dit wel be kon de leerlinge k ie uz m al s er trouwens Als alternatief wa s.’ s. op de speelplaat
‘De discussies in de schoolraad zijn vaak moeilijk. Maar het is wel belangr g ijk dat we als leerlingen gehoor d worden.’
10
ONDERWIJS VOOR EN DOOR LEERLINGEN Leerlingen willen lessen mee kunnen ‘maken’. Ze willen enthousiaste en goede leerkrachten vooraan in de klas. Leerlingen hebben een mening over de manier van lesgeven, maar durven dit vaak niet vertellen. Het is tijd dat scholen en de minister een kader creëren waarbinnen leerkrachten op een veilige manier feedback kunnen vragen aan leerlingen. De leerkracht kan aangeven met welke verwachtingen van leerlingen hij wel of geen rekening kan houden. Dit zorgt voor een open relatie en betere lessen. Leerlingen willen mee kunnen nadenken over het beleid op hun school. Ze liggen wakker van thema’s als schoolinfrastructuur, examenroosters, de kwaliteit van de school en de indeling van de schooldag. VSK vraagt dat de school voor een aantal thema’s verplicht advies inwint bij de leerlingen. Als de directie een advies van de leerlingenraad niet volgt, moet ze die beslissing motiveren. We vragen het participatiedecreet in die zin bij te sturen. De leerlingenraad is niet op elke school hetzelfde samengesteld. VSK wil dat iedere leerlingenraad zijn eigen samenstelling kan bepalen. Er is nood aan nieuwe initiatieven en meer middelen voor participatie. Stimuleer participatie van leerlingen binnen de klas. Een kader waarbinnen leerkrachten feedback kunnen vragen aan hun leerlingen is één concreet voorstel. Leerlingen dromen ook van meer interactieve werkvormen tijdens de les. We verwachten dat lerarenopleidingen hier meer aandacht aan besteden. Nieuwe leerkrachten moeten weten hoe ze dagelijks op een participatieve manier kunnen werken. VSK vraagt bovendien dat de minister investeert in stevige ondersteuning van leerlingen in de schoolraad en de Lokale Overleg Platforms. Meer onderzoek naar participatie is noodzakelijk. VSK vraagt meer onderzoek naar het verband tussen participatie en andere thema’s, zoals gelijke onderwijskansen, welbevinden van leerlingen en diversiteit. Verschillende leerlingen hebben nood aan verschillende participatiestijlen.
TE ONTHOUDEN > Leerkrachten tips kunnen geven voor betere lessen > Nood aan extra ondersteuning en onderzoek rond participatie
11
n het ‘De taal va lement schoolreg niet en begrijp ik t ik vind he veel te e p letterty klein.’
‘Een leerling bij ons op school werd van verschillende scholen n weggestuurd e en werd na lange omzw m ervin i gen terug bij ons opgevangen. Kan dit wel?’
‘Ik moet als straf de toiletten kuisen en de kuisvrouw kijkt toe. Is dat geen kinderarbeid?’
lederen rs mogen niet, e p ip sl n e te n voor ‘Plastieke toch gemaakt is l e g re ie D l. e teenslippers w .’ leerkrachten 12
DUIDELIJKE RECHTEN EN PLICHTEN Leerlingen willen weten wat hun rechten en plichten zijn. Scholen wijzen hen op het bestaan van het schoolreglement, maar dat blijft dikwijls vaag en onduidelijk. Niet alle schoolreglementen zijn bovendien even volledig en toegankelijk, waardoor leerlingen en hun ouders met vragen blijven zitten. De rechten van leerlingen staan verspreid over heel wat decreten. Dat maakt het voor leerlingen niet gemakkelijker om snel de nodige informatie terug te vinden. Bovendien zijn wetteksten niet opgesteld op maat van leerlingen. VSK vraagt de rechten en plichten van leerlingen duidelijk te formuleren en te bundelen in een toegankelijk instrument en op grote schaal bekend te maken. Elk schoolreglement bevat een orde- en tuchtreglement. De basis daarvan staat in de wet, maar de concrete uitwerking wordt overgelaten aan elk schoolbestuur. Hoewel dit meestal niet tot problemen leidt, zijn er situaties waarin het misloopt. Hier blijkt dat een leerling weinig rechtsmiddelen en gronden heeft om op terug te vallen. Op dit moment voorziet elke school een interne beroepsprocedure die wordt gevolgd bij de behandeling van klachten over een B- of C-attest of een definitieve uitsluiting. De beslissing die deel uitmaakt van die procedure, ligt in handen van de inrichtende macht, waaronder de directeur. Concreet komt het erop neer dat de directeur zowel rechter als betrokken partij is. Wij pleiten voor de oprichting van een onafhankelijke, onpartijdige en schoolexterne commissie waar leerlingen en ouders terecht kunnen bij klachten over attesten en orde- of tuchtmaatregelen. Die commissie biedt de garantie dat klachten op een objectieve en doorzichtige manier behandeld worden. Leerlingen begrijpen dat er regels nodig zijn op school. Toch bevatten heel wat schoolreglementen absurde regels. VSK vraagt dat scholen hun reglement met gezond verstand (her)bekijken en zich afvragen of die regels wel echt noodzakelijk zijn. We verwachten van de minister garanties dat alle leerlingen inspraak krijgen in het opstellen van het schoolreglement.
TE ONTHOUDEN > Rechten en plichten van leerlingen bundelen en bekendmaken > Onafhankelijke commissie voor klachten > Weg met absurde schoolregels
13
ering van de Algemene Vergad -2009 nkoepel vzw 2008 Vlaamse Scholiere
> Nuttige, actuele en uitdagende leerstof > Stages en praktijkervaringen voor alle leerlingen > Keuzevakken om talenten te ontdekken of te verdiepen > Zinvolle invulling van strafstudies > Leerlingvriendelijke schoolinfrastructuur > Meer beweging en sport op school > Draagkracht van leerlingen respecteren > Maximumfactuur in de eerste graad > Gratis openbaar vervoer van en naar school > Schooltoelagen automatisch toekennen > Leerkrachten tips kunnen geven voor betere lessen > Nood aan extra ondersteuning en onderzoek rond participatie > Rechten en plichten van leerlingen bundelen en bekendmaken > Onafhankelijke commissie voor klachten > Weg met absurde schoolregels
