m 28 september 4. Manifest

S’amen

Officieel orgaan van de Protestantse Gemeente Breda - 7e jaargang no. 7 - september 2014

In dit nummer onder meer:

Wapen je met vrede Thema van de vredesweek 21 t/m 28 september

Manifest Oproep tot echte vrede in Gaza

4 6

Toekomst PGB De uitgangspunten van de Algemene kerkenraad toegelicht

7

Lever uw paraplu in

Vieren en verbinden

Een speels gebaar om asielzoekers welkom te heten in Breda

8

Jaarverslagen Diverse werkgroepen presenteren hun jaarverslag 2013

8

Arie Slob in Markuskerk Lezing namens de PCOB over ‘Ouderen in veilige handen’

12

Vorming en toerusting Alle activiteiten die u en jou worden aangeboden door de samenwerkende kerken van Breda in een uitneembaar katern 13

Vieren en verbinden Thema startzondag 7 september Als u geen belangstelling heeft voor S’amen en het blad niet meer wilt ontvangen, kunt u dit doorgeven aan het Kerkelijk Bureau: [email protected] of Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

S’amen in kleur zien? Dat kan: downloa-

den via Protestantsegemeentebreda.nl of Lucaskerk.nl

2

S’amen

Colofon

De Protestantse Gemeente Breda

S’amen is het maandblad van

de Protestantse Gemeente Breda. Uitgever Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente Breda scriba: Joke Gurke Koolmees 61, 4822 PP Breda [email protected]

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het volgende nummer is dinsdag 30 september. Verschijningsdatum is vrijdag 10 oktober. Aanleveren van kopij uitsluitend als “platte tekst”. U krijgt een ontvangstbevestiging. Als dit daags na de kopijdatum nog niet is gebeurd: informeren bij [email protected] Redactie adres Kopij sturen naar: [email protected] Redactie Marlies Brandwijk Ger van Dooren Leon Geschiere Adriënne Hoevers - den Hollander Gijs van Mourik Peter Jan Plooy Adreswijzigingen Kerkelijk bureau: Mieke Frankfoorder-Boevé Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda 076-5146523 [email protected] Druk: Drukkerij Roggeband, Breda Website www.protestantsegemeentebreda.nl

Collectebonnen A. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 0,75 per bon, totaal dus € 15.00 per vel. B. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 1,50 per bon, totaal dus € 30,00 per vel. Bonnen kunnen besteld worden door storting / overschrijving van € 15,00 of € 30,00 (of een veelvoud daarvan) op bankrekening NL91ABNA052.02.27.867 ten name van de Protestantse Gemeente te Breda (met vermelding van de gewenste soort vellen) Financiën: Postbank NL17 INGB 0001 0806 82 ABN AMRO NL91 ABNA 0520 2278 67

Diaconie Algemeen:

Postbank NL89 INGB 0001 0708 50 t.n.v. Diaconie Protestantse Gemeente Breda Diaconie ZWO: Postbank NL14 INGB 0001 5429 41 t.n.v. ZWO groep Protestantse Gemeente Breda/Ginneken

Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden Website: www.noorderbeemden.nl Predikant ds. W. Bisschop, Elise van Calcarstraat 23 4822 VK Breda, tel. 076-541 96 03 E-mail: [email protected] Lucaskerk, Tweeschaar 125 4822 AS Breda, tel. 076-542 24 33 Protestantse wijkgemeente Midden/Zuid Johanneskerk, Dreef 5 4813 ED Breda (Princenhage), tel. 076-521 05 45 Predikant Ds. S. van Meggelen Voorstraat 14, 4268 AL Almkerk Tel. 0183-401265 of 06-22576592 E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en donderdag Markuskerk, Hooghout 96 4817 ED Breda tel. 076-514 00 80 Predikant ds. T. van Prooijen, 542 33 34 Arenberglaan 168, 4824 RD Breda E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en vrijdag. Evangelische Lutherse Gemeente, Veemarktstraat 11/ Stadserf 3 (achteringang), Breda, tel. 5145585 Wijkpredikant Ds. M.J.A. Schulz, Cherbourglaan 51, 5627 MK Eindhoven, tel. 040-2417664 Scriba Dhr. J.N. Dijkshoorn, Julianastraat 50, 5121 LR Rijen tel. 0161-293112 Pioniersplek “Noorderlicht” Lutherse kerk, Veemarktstraat 11/ Stadserf 3 (achteringang), Breda, tel. 5145585 Missionair werker Berthe van Soest - [email protected] Daniëlle van Drongelen Jeugdwerker Protestantse Gemeente Breda - ‘t Ginneken Tel. 06-54273705 E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en donderdag Niels den Toom Studentenpastor, life coach en trainer bij ZuiderZin Tel. 06-19663873 E-mail: [email protected] *

Vrijwillige bijdrage voor S’amen : Postbank NL17 INGB 0001 0806 82 t.n.v. Prot. Gemeente Breda o.v.v. “S’amen ” (Richtbedrag: € 25,- per jaar)

S’amen

meditatie Succes Succes hebben is fijn. Als je iets onderneemt en het slaagt, dan ben je trots: een onderneming die je bent begonnen en die winst maakt, een kind dat het goed doet in het leven en dat jij opgevoed hebt. Het is heerlijk als onze zaken lukken. Daar krijgen we een boost van eigenwaarde door. En dat hebben we nodig. En toch is dat niet voldoende. Ergens zetten we onszelf daarmee vast. Het succes wordt een god van goud en zilver. Het kind dat wij hebben opgevoed moet succes hebben, de onderneming moet slagen, anders voelen wij ons mislukt. En wijzelf worden ook als goden van goud en zilver, onze aandacht alleen maar gericht op succes. “Alles wat hij aanraakt, verandert in goud,” zeggen we van iemand die succes heeft bij wat hij doet. Zo ging dat in het verhaal over koning Midas. Zijn wens was dat alles wat hij aanraakte goud werd. En dat gebeurde. Maar wat bleek, hij kon niet meer eten, want zijn ontbijt veranderde in goud. Hij kreeg niets meer binnen. Niemand kon Midas omhelzen, want dan veranderden ze in goud. Tederheid, troost, hij kreeg het niet. Zijn eigen dochter veranderde in goud toen zij hem aanraakte. Gelukkig kon de wens ongedaan gemaakt worden. Koning Midas moest een vaas pakken, die vullen met het water uit een rivier en dat water gieten over alles wat in goud veranderd was. Het nederige water, dat stroomt en meandert, en een tegenpool is van goud, maakte levend wat dood en star goud geworden was. Koning Midas kon weer tederheid en troost ontvangen en zijn dochter omhelzen. Er is nog een nadeel aan het ontlenen van eigenwaarde aan succes. De eigenwaarde ontleend aan succes, is er maar een moment. Succes is niet eeuwig. Een kind dat je zo goed hebt opgevoed gaat een kant op die jij maar zo zo vindt. Een succesvol project komt tot een einde. Het geeft ruimte als we onze eigenwaarde niet van succes en slagen laten afhangen. Laten we niet leven als goden van zilver en goud, die niks zien en horen dan succes en slagen. Dan mogen we mogen falen en mislukken, onze kinderen en kleinkinderen groeien hun eigen kanten op terwijl wij ze met verwondering aankijken. We proeven van de thee in de ochtend en genieten van het plezier dat we zomaar kunnen hebben met elkaar. Er zit meer leven en beweging in op die manier. En God geeft ons soms succes. Laten we dankbaar zijn voor wat ons gegeven is en daar onze waarde aan ontlenen. 1. Corinthiers 1:31. opdat het zal zijn zoals geschreven staat: ‘Wil iemand zich op iets beroemen, laat hij zich op de Heer beroemen.’

Berthe van Soest

In

3

houdsopgave

Pagina 3 : Meditatie 4 : Actueel 6 : Opinie 7 : Algemeen Kerkelijk nieuws 10 : Noorderlicht 12 : Diaconie 13 : Vorming en Toerusting 19 : Nieuws uit de wijken 24 : Geknipt voor u Mediatheek 25 : Boekenplank 27 : Vieringen Clicktip 49 Wil je weten hoe het gaat met ds. Tothpal in de gevangenis? Click op de website www.protestantsegemeentebreda.nl rechts bij "Laatst toegevoegd" op Weblog uit detentie in Roemenie info Rob Snijders

4

S’amen

Actueel 21 t/m 28 september

Wapen je met Vrede het thema van de Vredesweek

Wapenen met vrede moet op grote schaal gebeuren, zoals we dramatisch hebben gezien en nog dagelijks zien in Ukraine, tussen Palestijnen en Israëliërs in de Gazastrook, Irak en Syrië. Ook op kleine schaal is Vrede een belangrijk thema. Een mens kan ook ontwapenend zijn en dan een sfeer van vrede scheppen. Dit jaar hebben we drie actiepunten:  Vieringen in zorgcentra  Wijktheater  Racisme op en langs de voetbalvelden

Orthodoxe kapel op het kerkhof aan de Vogelenzanglaan en in de kapel van het klooster Mater Dei is de viering dit jaar in de christelijk-gereformeerde Mattheüskerk (19:30 uur, Steendorpstraat 4). Je bent van harte welkom als je het eens mee wilt maken: met gelovigen van uiteenlopende tradities samen bidden om vrede. Zaterdag 20 september 19:00 uur Parochiekern H. Franciscus van de H. Augustinusparochie: Eucharistieviering. Belgiëplein 6 te Breda. Zondag 21 september 10:00 uur Parochiekern H. Franciscus van de H. Augustinusparochie Belgiëplein 6 Eucharistieviering met de voorgangers: J. Brooijmans en Jan Hopman. Chileense zanger: Manuel Leon. Zondag 21 september 11:00 uur H. Laurentiuskerk, Ginnekenweg 333a 4835 ND, Breda: Oecumenische gebedsdienst. Voorgangers: ds. Postma en Ria van Oorschot p.w. Koor: Cantorij Prot. Gemeente Ginneken.

We hebben als Stichting Vredesweek Breda e.o. al enige jaren ervaring opgedaan met het organiseren van vieringen tijdens de Vredesweek in zorgcentra. Dit jaar hebben we het initiatief genomen om twee werkgroepen in het leven te roepen, die beide een voorbeeld van een viering ontwikkeld hebben: eén is er op het niveau van ouderen die in een instelling wonen en geestelijk nog goed mee doen, de ander op het niveau van dementerenden (PG afdeling).

Donderdag 25 september 9:00 uur Johanneskerk, Dreef 4, Princenhage: Oecumenisch ochtendgebed voor de vrede. Organisatie: Werkgroep oecumene van de H. Martinuskerk en de Johanneskerk.

De eerste werkgroep stelt de oorlog centraal, met name de Vlucht uit Breda van 12 mei 1940 en de bevrijding. Doel is op te sporen hoe ouderen aan de jonge generaties hun positieve en negatieve oorlogservaringen doorgeven. De tweede werkgroep stelt het thema vrede centraal, waarbij de bijdrage voor de viering geleverd wordt door de culturele, spirituele en-of religieuze achtergrond van de dementerende ouder. Behalve speciale vieringen in zorgcentra is als tweede actiepunt een wijktheater in ontwikkeling ‘Op eigen kracht’, dat via toneel de gebeurtenissen in een wijk als Breda-Noord in een zelfgemaakt theater zal uitbeelden. Een try-out zal gespeeld worden bij de opening van de Vredesweek op zaterdag 20 september om 16:00 uur op het Groenendijkpein, waarna drie andere voorstellingen zullen volgen. Een derde actiepunt is een avond over racisme op en buiten de voetbalvelden. Deze avond vindt bij NAC plaats, en er wordt door jong en oud stil gestaan bij het thema. De avond wordt door vertegenwoordigers van de Bredase voetbalverenigingen, rappers en door de Stichting Radar (antidiscriminatie) verzorgd en staat onder leiding van de journalist Willem Reijn.

Zondag 28 september 10:00 uur Woonzorgcentrum Zuiderhout. Voorgangers: pater Henk Kaal en Mirjam Tielemans p.w. Koor: Cantara.

Voor het volledige programma verwijzen we u naar de website: www.vredesweekbreda.nl

Liturgische vieringen in de Vredesweek Vrijdag 19 september Aan de vooravond van de vredesweek wordt weer een oecumenische gebedsviering gehouden waaraan meer dan tien kerkgenootschappen meedoen. Dat is inmiddels een traditie geworden. Na bijzondere vieringen in de Lutherse kerk, de

Zaterdag 27 september 9:30 uur Zorgcentrum De Leystroom, Brabantlaan 5, 4817 JW Breda. Voorganger: p.w. Lia Epskamp.

Zondag 28 september 11:00 uur H. Martinuskerk Haagsemarkt 4, 4813 BA Princenhage/Breda. Oecumenische viering. Organisatie: Werkgroep oecumene van de H. Martinus en de Johanneskerk. Zondag 28 september 9:00 uur Lucaskerk Tweeschaar 125 4822 AS Breda (Haagse Beemden): afsluitende viering van de Vredesweek. Parochiekern Bethlehem van de Augustinusparochie. Voorganger: Frans Verkleij Koor: Bethlehemkoor. Vrijdag 26 september, 19:30 uur Laurentiuskerk

NIGHTFEVER

In de vredesweek (21-28 september) wordt er in de Laurentiuskerk in het Ginneken op vrijdagavond 26 september een nachtwake voor de vrede gehouden. Van 19:00 uur tot 7:00 uur is de kerk open. Elk heel uur is er een gebedsmoment van 10 minuten. Er zingt een koor en er is een kort visueel contact met oorlogsgebieden. Van 19:30 uur tot 24:00 uur wordt Nightfever georganiseerd. Nightfever is van origine uit Keulen afkomstig. Iedereen kan de kerk binnenkomen en weggaan wanneer hij of zij dat wil. Een kaarsje opsteken, even zitten, in stilte bidden, meezingen, een gesprek voeren. En stilte. Zogenaamde straatteams bieden je bij de ingang van de kerk en ook in diverse straten rondom de kerk een kaarsje aan. Dit kaarsje kun je in de kerk aansteken en neerzetten. De kaars brandt in jouw aanwezigheid, hetzij van vreugde of vanwege verdriet, angst of woede. Ook als je de kerk verlaat blijft de kaars voor jou branden.

5

S’amen SAMEN JE GELOOF VIEREN

OP DE TONEN VAN TAIZÉ Taizévieringen in de Augustinusparochie: elke vierde zaterdag om 19:00 uur in de Michaelkerk en elke vierde dinsdag om 19:00 uur in Teteringen. Samen met anderen je geloof vieren is in een Taizé-viering een weg van hoop en vertrouwen gaan. Zo schep je ruimte voor jezelf, voor je eigen zoektocht en ruimte om je te openen voor God. De sfeer van de viering wordt bepaald door muziek, zang, gebed en stilte. Er zijn gemakkelijk mee te zingen liederen. Stilte om het evangelie tot je door te laten dringen. Je kunt een kaarsje ontsteken voor een eigen intentie. Van harte welkom: - op dinsdag 23 september om 19:00 uur in de H. Willibrorduskerk in Teteringen - op zaterdag 27 september om 19:00 uur in de Michaelkerk, Hooghout 67, Breda.

Op dinsdag 7 oktober zullen de drie inleiders met elkaar een avond verzorgen over een lofzang op Maria vanuit de Orthodoxe traditie. De tekst wordt de Akathist genoemd. Het is een oude Griekse lofzang van 24 strofen die mogelijk uit de zesde eeuw stamt. In het loflied volgen we het Bijbelse verhaal over Maria, te beginnen bij de aankondiging van de engel en wordt er gecirkeld om het geheim van de menswording, waarin Maria een bijzondere plaats inneemt. De inleiders zullen ieder vanuit hun eigen traditie naar deze tekst kijken en haar commentaar voorzien. Inleiders: Ds. Ton van Prooijen, Vader Josef Sikora, diaken Rob van Uden Plaats: Pastorie Mariaplein 1 Breda

Uitgezonden vrijwilliger naar Palestina

Maandag 6 oktober

Beweging van barmhartigheid

Maandag 6 oktober, om 19:30 komt de Beweging van Barmhartigheid Breda weer samen in de Annakapel, Heusdenhoutseweg. Elke eerste maandag van de maand komen we bij elkaar om te bidden en met elkaar te spreken. We beginnen om 19.30 uur met een vesper. We bidden rond het evangelie van die dag. Dat geeft stof om ons geloof met elkaar te delen, en met elkaar te spreken hoe wij het waar maken in het leven van alledag. Deel wat van je tijd met een ander, is een mooie kreet. Maar ook moeilijk om waar te maken. Het is goed om dit met elkaar te bespreken, en een uitweg te zoeken. Ieder die mee wil doen is van harte welkom. Dinsdag 7 oktober, 20:00 uur

Oecumenische lezing over oude orthodoxe Mariahymne

een

In mei van dit jaar was er een boeiende avond over Maria bij de reformatoren Luther en Calvijn. Vader Josef Sikora, priester van de Orthodoxe Kerk aan de Vogelenzanglaan, ds. Ton van Prooijen van de Protestantse Gemeente Breda en R.K. diaken Rob van Uden verzorgden met elkaar een goed bezochte en mooie oecumenische bijeenkomst over de plaats van Maria in ons Christelijk geloof. Het enthousiasme van de aanwezigen en van de drie inleiders leidde tot de afspraak om tot een vervolg te komen.

Graag houd ik u als ondersteunende gemeenten van Breda weer op de hoogte van een nieuwe uitgezonden vrijwilliger van Kerk in Actie naar Palestina. Annelies Wiebenga zal de komende drie maanden in Yanoun zich inzetten, en gewag doen van schendingen van mensenrechten indien deze plaatsvinden in het gebied waar zij zich bevindt. Yanoun is een hele kleine gemeenschap van boeren die te lijden hebben van een nederzetting van kolonisten op hun grondgebied. Vele bewoners zijn gezwicht voor het geweld en hebben zich teruggetrokken van hun olijfboomgaarden, maar dank zij de constante aanwezigheid van waarnemers van de Wereldraad van Kerken voelen een 70- tal inwoners zich gesteund om in hun dorp te blijven wonen. Het beleid van de Israëlische regering om in grondgebied C geen bouwvergunningen af te geven en militaire oefeningen te houden heeft het voor de oorspronkelijke bewoners heel moeilijk gemaakt om een enigszins normaal leven te leiden. Annelies, die in het gewone leven werkt op een school in Amsterdam, hoopt banden te creëren tussen haar school en de schooljeugd in de omgeving van Yanoun. Wat betekent het om onderweg naar school door militairen te worden onderzocht bij controleposten? Hoe veilig zijn de kinderen die langs de snelweg moet lopen naar school omdat hun eeuwenoude voetpad is afgezet ten behoeve van nederzettingen? UNICEF is één van de organisaties aan wie de waarnemers rapporteren, een andere is UNOCHA, het kantoor van de Verenigde Naties voor de coördinatie van humanitaire zaken. U kunt de ervaringen van Annelies volgen en u abonneren op haar weblog: www.kerkinactie.nl/blogannelies.

Kathinka Minzinga

6

S’amen

Manifest roept op tot echte vrede in Gaza Op 13 augustus stond in dagblad Trouw een manifest, waarin wordt opgeroepen tot opheffing van de wurgende blokkade van Gaza. Het is tijd voor effectieve drukmiddelen, schrijven de ondertekenaars. Zij uiten hun zorgen en roepen iedereen op het manifest te ondertekenen via www.gazamanifest.nl. Via deze website is het hele manifest te lezen. Het manifest is een oproep van verontruste burgers die zich zorgen maken over het menselijk drama dat zich afspeelt in Gaza. Het begint met de opmerking het conflict tussen Israël en de Palestijnen allereerst te bezien vanuit het oogpunt van de slachtoffers, Palestijnse en Israëlische burgers, en vanuit de eisen van rechtvaardigheid en internationaal recht. De ondertekenaars, waaronder veel predikanten en Kerk in Actie, laten weten de Palestijnse en Israëlische vredes- en mensenrechtenactivisten te steunen in hun geweldloos verzet met als doel een vreedzame, rechtvaardige en veilige oplossing voor beide volken. Ook willen en zullen zij antisemitische uitlatingen en tendensen overal waar zij deze aantreffen, bestrijden. Tegelijkertijd weigeren zij zich monddood te laten maken door het verwijt dat kritiek op de Israëlische politiek een vorm van antisemitisme zou zijn. Ik zelf heb meegewerkt aan de totstandkoming van het Manifest onder de eindredactie van Pax, voorheen Pax Christi, en verzoek u als leden van de PKN en wellicht ook als kerkleiding, mede te ondertekenen.

Kathinka Minzinga

Opinie Waarom nu toch die kerk?

Om het gesprek te vervolgen. Doordenken n.a.v. de reactie van Rianne van der Geest in S’amen van juni. Wie de bal kaatst kan hem terug verwachten! Terecht merkt Rianne van der Geest op, dat er buiten de kerk veel aan zingeving te vinden is. Ik ben dat helemaal met haar eens. Haar ziel werd buiten de kerk geraakt. Dat vind ik fijn voor haar. Het feit dat ze aangeeft al meer dan 2 ½ jaar niet in de kerk te zijn geweest, doet zelfs vermoeden, dat haar ziel juist buiten de kerk geraakt werd. Dat zij voor haar zingeving de kerk niet nodig heeft, wil ik niet ontkennen of ontkrachten. Er zijn inderdaad vele plekken en momenten, waarop een mens tot in zijn ziel geraakt kan worden en verder komt op zijn of haar geestelijke weg. God werkt op velerlei manieren. En toch… Waarom wil ik dan toch die kerk als ‘zingevingsinstituut’ overeind houden, ja zelfs promoten? De reactie van Rianne scherpt mij in het nadenken over waarom ik zo hecht aan die kerk. Nee, dat is niet zozeer de kerk als gebouw, al werkt het soms wel mee wanneer de kerk een gebouw is waar iets van heiligheid te proeven is. Het gaat mij vooral om de gemeenschap. Je ziel laten raken, dat kan natuurlijk in de

natuur, dat kan door een artikel te lezen uit de Happinez en de Zin, dat kan door prachtige muziek te draaien, door een gedenkplek te bezoeken. Er zijn veel heilige momenten in het leven, waardoor mijn ziel opgeladen wordt. En toch is het me allemaal te individueel. Ik heb voor mijn zingeving, voor het geraakt worden in mijn ziel ook de ander nodig, mijn medegelovige die ik tegenkom in de kerk. Het is mijn ervaring het afgelopen half jaar in het pastoraat en vooral in huiskringen, waar in intense gesprekken leden of soms ook niet-leden, iets van hun ziel blootleggen, ervaringen delen of juist gemis aan ervaring delen. Samen gaan we dan een zoektocht aan naar wat we geloven en verlangen, samen delen we ervaringen van God, van geloof. Op zo’n moment trekken we ons aan elkaar op en wordt mijn ziel – en ik merk ook die van de ander – geraakt. Ik geloof dat we de ander als Godzoeker, als zinzoeker nodig hebben. En de kerk fungeert voor mij als plek waar ik die ander tegenkom. Het verband is er al, al vele eeuwen. Ja, we zien het de laatste jaren in den lande, in Breda afkalven, wat zou het zonde zijn wanneer het zou verdwijnen! Wat mij betreft mag de vorm van die gemeenschap er best anders uit zien dan hij er tot nu toe heeft uitgezien. Niet iedereen zal opgeladen worden in een traditionele kerkdienst, maar denk dan ook eens aan een wijkkring, doe eens mee aan een activiteit. Er wordt genoeg aangeboden. Er wordt volop gezocht naar mogelijkheden om op een eigentijdse manier kerk te zijn. Misschien zie ik het wel vooral zo, dat die ander die ik in de kerk tegenkom mij nodig heeft, als medegelovige, als medezoeker. Wie zich aan de kerkgang, aan de gemeenschap van de kerk, onttrekt wordt ook gemist. Die voert het gesprek niet meer met zijn medegelovige, die onthoudt haar inbreng die voor de ander juist zo waardevol kan zijn. Ik zit te wachten op input van het kerklid dat nog wel wat in de kerk vindt en van het kerklid dat niet zoveel meer met de kerk heeft. Ik ben benieuwd naar wat ieder beweegt, wil begrijpen, wil ervan leren. Ik heb het nodig met anderen te zoeken naar God in deze tijd. En het mag schuren… Van schuring, immers, ontstaat glans. Tenslotte is het voor mij belangrijk te staan in een bepaalde traditie. Nieuwe vormen van zingeving, interessant, maar weten we eigenlijk wel wat we in onze eigen traditie aan schatten bewaren? Jezus zegt in een van de gelijkenissen over het koninkrijk van de hemel, dat iedereen die leerling is geworden lijkt op een huismeester die uit zijn voorraadkamer nieuwe en oude dingen tevoorschijn haalt. (Mat. 13: 52) Ik geloof dat het er in onze tijd op aankomt onze eigen bronnen te koesteren. Ik hoef het niet te zoeken op het grensvlak met andere religies, in een algemene religiositeit. De Joodschristelijke traditie is voor mij een voorraadkamer waaruit we nieuwe en oude dingen tevoorschijn kunnen halen. Nieuwe en oude dingen - interessante volgorde, en het zou wel eens zo kunnen zijn, dat wat we vandaag als relatief nieuwe vormen zien – aandacht voor meditatie, levenskunst, het leven naar een dagorde – ten diepste heel oude schatten zijn. Goed om ze opnieuw een kans te geven. Verder houd ik het bij het aloude Woord, de bijbel is en blijft voor mij de bron om uit te putten. Steeds weer doe ik er nieuwe dingen uit op. In de bijbel hoor ik de stem van God, ontdek ik sporen van God en ik mag ze verbinden met mijn dagelijks leven.

7

S’amen Daarom mijn pleidooi om de kerk hoog te houden, eraan deel te nemen voor zover in ons vermogen ligt, open te zijn over ons verlangen en onze vragen, ons geloof en ons ongeloof. Daarom toch, ondanks alles wat er op af te dingen is: de kerk! ds. Saskia van Meggelen

Geruchten van oorlogen Geweldig boek, die concordantie. Dat is dat boek waarin alle woorden van de bijbel alfabetisch zijn opgesomd, met vermelding van de plaats waar het voorkomt. Overeenstemming betekent ‘concordantie’ eigenlijk. Ik heb van de NBG-vertaling zo’n dikke pil. Niet spannend hoor, dat boek ... nee. Je gaat er niet eens lekker in zitten lezen. Het is geen boeiend verhaal of zo: geen verrassende plot en geen slot. Soms raadpleeg ik het boekwerk nog. Het is wèl verouderd, maar gelukkig is de hele nieuwe Bijbelvertaling digitaal beschikbaar. Zo’n concordantie, als boek, is niet meer nodig. Eén dezer dagen heb ik toch nog een woord opgezocht in de oude concordantie, en wel het woord ‘oorlog’. Dat woord komt in de bijbel nauwelijks voor, ontdekte ik. Eigenlijk vreemd, want oorlog is toch een door alle eeuwen heen veel voorkomende menselijke activiteit, en de bijbel is toch vol van oorlog? Oorlogen en geruchten van oorlogen: waar staat dat ook weer? Het woord ‘strijd’ scoort als bijbels woord veel beter dan oorlog. Dat zou wel eens kunnen komen omdat strijd meer iets persoonlijks heeft. ‘Oorlog’ is een heel afstandelijk begrip; je bent daar zelf niet zo bij betrokken, nou ja … behalve als je er middenin zit natuurlijk. Vroeger was dat echt anders: toén was er duidelijk onderscheid tussen goed en kwaad, dat ligt tegenwoordig toch wat genuanceerder naar mijn inschatting. In de huidige tijd willen wij eigenlijk geen oorlog voeren, wij laten dat liever over aan ànderen. En die anderen deugen eigenlijk niet omdat ze dat doen, vinden velen … die anderen kúnnen eigenlijk niet deugen, of toch wel? Met die vraag hebben we het allemaal soms erg moeilijk. Is een oorlog ooit te rechtvaardigen? Oorlog voeren doe je meestal tégen iemand en strijden doe je vóór iets. In mijn beleving wèl tenminste! Bij demonstraties zie je eigenlijk zelden een oproep tot oorlog voeren tégen iemand. Het gaat dan meestal om vechten vóór iets. Een vreemd en merkwaardig taalgebruik, is dat. Ik denk dan altijd: demonstreren en vechten … dat moet toch altijd tégen iemand zijn? Tegen wie of wat gaat het eigenlijk, als je ergens vóór vecht of demonstreert? U begrijpt dat ik nooit zo’n groot demonstrant ben geweest. De woorden ‘vechten’ en ‘gevecht’ komen trouwens ook niet veel voor in de bijbel. En demonstreren al helemaal niet; dat bestond in de bijbelse tijden nog niet. Wat wèl veel voor komt is het woord ‘recht’, ook in allerlei verbindingen. Het is een belangrijke opgave voor ons christenen, om recht te doen in deze wereld. Recht doen aan de weduwe en de wees, recht doen aan de arme en recht doen aan de onderdrukte, een eerlijke maat gebruiken en ga zo maar door … Onze diaconale taak bestaat er toch uit om te proberen een béétje recht te doen, een beetje te proberen recht te buigen wat krom is? En dat beetje is al erg moeilijk. Is het mogelijk dat het op een gegeven moment een soort diaconale taak is, een dienst aan de ander, om oorlog te voeren? En dat met de huidige technische middelen?

Sommigen vinden kennelijk van wel, kijk maar naar de televisie en luister maar naar wat er gezegd wordt. Anderen vinden absoluut van niet. We zijn het helemaal met elkaar oneens en de argumenten vliegen over en weer. Ik kan het u echt niet vertellen, u moet dat voor uzelf uitmaken. Feit is wel dat die oorlogen en geruchten van oorlogen erg dichtbij komen. Eén ding weet ik zeker: Het gaat erom recht te doen in deze wereld!

Piet Winsemius

lgemeen Kerkelijk nieuws Van de voorzitter Zomer 2014! Hoe zullen we over 10 of 20 jaar terug denken aan deze zomer? In dagblad Trouw heeft tijdens de vakantieperiode in de zaterdagbijlagen portretten gestaan van zomers uit de afgelopen decennia (‘De zomer van……..’) met kenmerkende gebeurtenissen of trends uit die voorbijgegane zomers: de prosecco die we massaal in 2006 gingen drinken op de terrassen, de massamoord op het eilandje Utoya in Noorwegen (2011) en de onmogelijke kleurcombinaties van onze kleding. De zomer van dit jaar zal ongetwijfeld in ons collectieve geheugen opgeslagen worden als ‘de zomer van de ramp met de MH17’. De dood van honderden onschuldige mensen en het verdriet van al hun familieleden en vrienden heeft een inktzwarte schaduw geworpen op die zonnige en zomerse julimaand. In het verlengde van deze gebeurtenis zal zomer 2014 ook herinnerd worden als de zomer van de oorlog in de Oekraïne. Maar ook de oorlog in Syrie, de oorlog in Gaza, de bloeddorstige strijd van IS in het noorden van Irak…….De televisiebeelden stroomden over van het bloed van tienduizenden onschuldige mensen. We voelden ons machteloos en bezorgd. Hoe is zoveel geweld te stoppen? Met nog meer geweld? Geldt dan werkelijk alleen de Romeinse wijsheid van weleer: ‘Wie vrede wil, bereidt zich voor op de oorlog (Si vis pacem, para bellum)? Ondanks het feit dat de wereld op veel plaatsen ‘in brand staat’, gaat bij ons het nieuwe kerkelijke seizoen weer van start,…. net als anders. Gelukkig maar. In de zomer hebben we uit kunnen rusten, afstand kunnen nemen en nieuwe energie op kunnen doen. Energie die we hopelijk het komende jaar weer volop in zullen zetten voor het grote veranderingsproces waar de Protestantse Gemeente te Breda zich voor geplaatst ziet. In de laatste vergadering van de AK voor de vakantie is het veranderingsproces uitgebreid aan de orde geweest. De AK heeft een aantal uitgangspunten geformuleerd en het moderamen opdracht gegeven om na de vakantie met een beleidsnotitie te komen. De uitgangspunten die aanvaard zijn in de AK, betreffen:

I.

de Protestantse Gemeente te Breda (PGB) neemt maatregelen om te komen tot een structurele bezuiniging waardoor het begrotingstekort wordt weggewerkt. Dit betekent concreet dat de PGB de uitgaven terug moet brengen met 100.000- 150.000 euro/jaar.

8

S’amen II.

III. IV. V.

De PGB gaat de organisatiestructuur omvormen van een gemeente met wijkgemeenten, wijkkerkenraden en een Algemene Kerkenraad naar een gemeente met één (centrale) Kerkenraad. In de nieuwe PGB zal iedere zondag minimaal één eredienst gehouden worden. Het solidariteitsprincipe is uitgangspunt bij het op te stellen beleid. Bij de uitwerking van de plannen zal externe begeleiding gevraagd worden.

De bedoelde beleidsnotitie is bijna klaar en zal op 15 september eerst besproken worden in de AK, waarna de notitie vervolgens besproken zal worden in de wijkkerkenraden en uiteraard ook met onze gemeenteleden. Bij het proces zullen we waarschijnlijk hulp krijgen vanuit het Dienstencentrum in Utrecht. U zult de komende maanden nog uitgebreid geïnformeerd worden over de plannen tijdens het besluitvormingsproces. De eerste stappen van het veranderingsproces zullen naar verwachting al in het seizoen 2014/2015 uitgewerkt worden. Broeders en zusters, u zult mij niet horen zeggen dat het komende jaar, of de komende jaren, makkelijk zullen worden. Er zal veel veranderen. We zullen oude vertrouwde zaken los moeten laten. En dat valt beslist niet mee. We zijn al vele jaren bezig met ‘veranderen’ en in die jaren hebben we kunnen zien dat het moeilijk is om verder te kijken dan ons eigen deelbelang: onze eigen wijkgemeente, onze eigen wijkkerk. We hebben echter een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid namelijk ervoor te zorgen dat over 10 -15 jaar er een financieel gezonde, sterke protestantse gemeente in Breda is. Voor onze kinderen. Voor onze kleinkinderen, of voor welke andere kinderen dan ook. Een christelijke gemeente die inspireert en geïnspireerd wordt, die troost biedt, die hulp biedt aan ieder mens in nood. Een protestantse gemeente met toekomst. Om dat te bereiken moeten we nu ingrijpende beslissingen nemen. Vanuit die gemeenschappelijke verantwoordelijkheid wil de AK graag iedereen daarbij betrekken! In de wereld woeden oorlog en strijd. In de PGB zullen de veranderingen veel van ons als gemeenteleden vergen. Ik zou aan het begin van dit kerkelijk seizoen mijn bijdrage aan S’Amen willen afsluiten met het (iets aangepaste) bekende gebed van Franciscus van Assisi, waarin hij bidt dat wij als werktuig van Gods Vrede een zegen kunnen zijn voor elkaar en voor de wereld. Dàt is een vrede die niet stoelt op ‘een voorbereid zijn op de oorlog’. Nee, dat is Vrede die begint in ons eigen hart!

O Heer, maak ons een werktuig van uw vrede: zodat wij liefde verspreiden waar men elkaar haat, dat wij vergeven waar men elkaar beledigt, dat wij verenigen waar men strijdt, dat wij de waarheid spreken waar dwaling heerst, dat wij het geloof brengen waar twijfel terneer drukt, dat wij hoop wekken waar vertwijfeling heerst, dat wij Uw licht ontsteken waar duisternis is, dat wij vreugde brengen waar leed woont. O Heer, laat ons er naar streven niet dat wij getroost worden maar dat wij troost brengen, niet dat wij begrepen worden, maar dat wij de ander verstaan, niet dat wij geliefd worden, maar dat wij liefhebben.

Want wie geven, ontvangen, wie zich zelf vergeten, die vinden, wie vergeven, die worden vergeven en wie sterven, ontwaken ten eeuwigen leven. Amen. Olda Bode-Nuis, voorzitter

Een speels gebaar ! U hebt gehoord dat er heel binnenkort 400 asielzoekers / vluchtelingen in Breda ontvangen worden. Deze mensen gaan wonen in de Boschpoort (vroeger de vrouwengevangenis). Een aantal inwoners van Breda heeft een comité gevormd dat een plan gemaakt heeft om de asielzoekers hartelijk welkom te heten met een speels gebaar. Het is de bedoeling om iedereen, ook de kinderen, een kleurige paraplu aan te bieden. Als teken dat ze in Breda prima kunnen schuilen. In de dag en weekbladen heeft een lijst gestaan waar u paraplu’s kunt afgeven. Op zondag kunt u, als de kerken open zijn, een of meerdere paraplu’s afgeven. Doe mee met deze actie, er zijn honderden paraplu’s nodig, lever een nieuw of een goed exemplaar in, in alle kleuren van de regenboog. Vreemdelingen zijn bij ons welkom! Wie weet wat ze allemaal meegemaakt hebben voor ze hier kwamen…Ze zijn onze gasten. Voor meer informatie zie dag en weekbladen. Hartelijk bedankt namens de diaconie van de Protestantse kerk in Breda en de Raad van Kerken,

Ger van Dooren

Jaarverslag werkgroep jeugd PG Breda en PG Ginneken De werkgroep jeugd bestaat uit Pieter Flach (voorzitter) Nicoline Rodenburg (voorzitter werkgroep jeugd Lucaskerk), Pieter Vergeer (vanaf september 2013 werkgroep jeugd Lucaskeskerk), Victor Witter (jeugdouderling Midden Zuid), Suzanne Kamp (vanaf december 2013 jeugdouderling Midden -Zuid), Pauline Ruijs (jeugdouderling PG Ginneken) en Danielle Van Drongelen (jeugdwerker PG Breda en PG Ginneken). Kindvriendelijke kerkvieringen In alle kerken in Breda en ‘t Ginneken zijn er kindvriendelijke vieringen. In de Lucaskerk zijn dat de regenboogvieringen. In de Johannes- en Markuskerk spreken we van diensten voor Groot en Klein en in ’t Ginneken heet het ‘De kleine in de kerk vieringen’. Op deze manier proberen we af en toe om de diensten nog toegankelijker te maken voor kinderen. In de Lucaskerk en in ’t Ginneken duren deze diensten ongeveer 3 kwartier en blijven kinderen in de kerk. Bij de Markus- en de Johanneskerk, heet het ‘een dienst voor klein en groot’. Tijdens het middengedeelte gaan de kinderen de kerk uit met hun kindernevendienstgroep. We zien een grotere opkomst kinderen dan bij een reguliere eredienst. De jeugdwerker heeft dit jaar meegedacht en ondersteuning geboden in alle diensten in de Johanneskerk, PG Ginneken, Lucaskerk en 1x in de Markuskerk.

9

S’amen Kindernevendienst/Kleine kerk De jeugdwerker biedt ondersteuning aan deze groepen in de Johanneskerk, Lucaskerk en PG Ginneken. Activiteiten lopen uiteen en verschillen per kerk; bijwonen van vergaderingen, meedenken in leidingtekort, nieuw plan maken rondom inhoud, nieuwe leiding enthousiasmeren en toerusten. Pasen en Advent Deze projecten worden in alle kerken breed gevierd voor kinderen. Omdat niet iedereen zelf het wiel hoeft uit te vinden heeft de jeugdwerker initiatief genomen om het roulerend per kerk voor te bereiden en die informatie te delen met de andere kindernevendienst-, kleine kerk groepen. Met Pasen heeft Danielle de voorzet gedaan en het paasproject uitgewerkt met filmpjes van de verhalen, waarin de predikanten van onze verschillende kerken een hoofdrol spelen. De kindernevendienstleiding van de Lucaskerk heeft de andere kerken uitgenodigd om het adventsproject toe te lichten. Danielle heeft dit ondersteund met het aanbod om de vrouwen die centraal staan in de adventsverhalen te fotograferen. De Markuskerk en PG Ginneken hebben hier gebruik van gemaakt. Zo hoeft niet iedere kerk zelf helemaal aan de slag, maar wordt er gebruik gemaakt van elkaars initiatieven. Startzondag Midden-Zuid De jeugdwerker heeft meegedacht over deze dienst en het boekje ‘ontmoetingen in de zomer’ gemaakt. De postbode heeft op de startzondag dit boekje bezorgd. Werkplan sept 2013-sept 2014 Het nieuwe werkplan is gemaakt en voorgelegd aan kerkenraden. Het thema is: Zoeken naar eigentijdse aantrekkelijke manieren waarop kinderen en jongeren geloof kunnen leren, vieren, beleven, bespreken bevragen.

de en het en

Grote kerk De jeugdwerker heeft op 27 oktober meegedacht en meegewerkt aan de ontmoetingsdienst in de Grote Kerk met als thema ’Thank you for the music’’. Er was een blokfluitclinic voor de kinderen tijdens de kindernevendienst, deze is door 27 kinderen bezocht. Jozef de Musical Op zaterdagavond 9 november ontvingen we de Musicalgroep Besooijen uit Waalwijk in de Markuskerk, met de musical Jozef. Kosteloos hebben zij het verhaal van Jozef op een prachtige manier weergegeven. De musical werd door 150 mensen bezocht. De wijkraad en predikant hebben aangegeven dit te willen herhalen. Geloofsopvoeding Er is een avond geweest over geloofsopvoeding. Er waren 20 ouders van verschillende kerken uit Breda en er is gesproken over: Wat geef je je (klein)kinderen mee in het geloof. Enquête De jeugdwerker heeft samen met de kerkenraad van PG Ginneken geïnventariseerd wat kinderen en jongeren in deze kerk willen. De enquête en de uitslagen ervan zijn gecommuniceerd en van daaruit heeft de jeugdwerker aanbevelingen gedaan.

Bisdom Breda De jeugdwerker zit in een overleg met de jongerenwerkers van het Bisdom. Samen organiseren ze een bijeenkomst voor jongeren op Witte Donderdag en Goede Vrijdag. Op Witte Donderdag zijn er 35 jongeren in de Michaëlkerk geweest voor een maaltijd. De helft heeft daarna de viering bijgewoond in de Michaëlkerk en de andere helft die in de Markuskerk, daarna is er gezamenlijk gekeken naar de Passion, van de EO. Op Goede Vrijdag is er een viering geweest in de Mariakerk, waar zo’n 50 jongeren waren. Lutherse kerk De jeugdwerker heeft meegedacht over de inrichting van de crypte in de Lutherse kerk, zodat deze geschikt zou worden voor jeugd. De jeugdwerker heeft bij de opening van de Lutherse kerk laten zien aan belangstellenden wat er te doen is voor jeugd en jongeren. Jongeren Er is een start gemaakt met jongerenkoor SING en een Chill Church in de crypte van de Lutherse kerk. Na al het mogelijke aan PR te hebben gedaan, is er helaas niet genoeg animo. Het koor onder leiding van Margreet Pols is 7 keer samen geweest. Gemiddeld waren er steeds 6 jongeren uit de verschillende kerken. Bij de Chill Church zijn verder geen jongeren aangehaakt. In februari 2014 hebben we deze activiteiten dan ook stopgezet. De reden waarom jongeren niet kwamen, zijn slechts gedeeltelijk bekend. We noemen er een paar: -Afstand en locatie kerkgebouw -Jongeren willen graag met hun eigen clubje samen blijven -ouders zijn soms niet gemotiveerd om hun tiener wat verder weg te brengen -niet up to date zijn van de ledenregistratie kerk, adressen jongeren zijn niet bekend Doopoudergroep en symbool In de Johanneskerk heeft de jeugdwerker contact gezocht met alle doopouders van de afgelopen 4 jaar en is er een doopoudergroep ontstaan. Het doel is om ervoor te zorgen dat deze groep jonge ouders elkaar ontmoeten en leren kennen. In de Johanneskerk is er ook nagedacht over een doopsymbool. Als kinderen nu gedoopt worden, krijgen ze een duif. Deze duif blijft echter in de kerk. Op de vierde verjaardag van het kind mag de duif opgehaald worden en wordt er feest gevierd bij de kindernevendienst omdat het kind daar dan welkom is. Kind en Verlies Er is een avond geweest over ‘kind en verlies’. Er waren mensen van 13 verschillende kerken. De afspraak is om met de mensen van de PG Breda en Ginneken verder te gaan nadenken hoe we jeugdpastoraat concreet vorm gaan geven in Breda. Heeft u vragen over dit verslag, ideeën of suggesties, wij horen ze graag! [email protected] De jeugdwerker direct volgen Dat kan. Danielle schrijft al haar werkdagen op haar facebook account wat zij doet in de Protestantse kerken van Breda. DaniellejeugdwerkerPGBreda

10

S’amen

Jaarverslag werkgroep communicatie De WG communicatie heeft in 2013:  Definitieve uitwerking gemaakt voor een Welkomstkaart en deze toegelicht bij de diverse wijkgemeenten en Ginneken. Implementatie 2014.  Voorstel vaste avonden en jaarplanning uitgewerkt voor 2013/2014 en doen toekomen aan de diverse wijkgemeente en PG Ginneken.  Publiciteit verzorgd op de 3 Bredase stadswebsites en in de Uitloper voor de Grote Kerk diensten in 2013.

Er werd in de uitgaven van S’Amen in september 2013 een losse overzichtsfolder voor de maanden september tot en met december meegestuurd. De ervaring uit deze reeks bijeenkomsten heeft geleerd, dat het weliswaar goed en belangrijk is om de activiteiten te coördineren maar dat de bijeenkomsten vooral door gemeenteleden uit die wijk bezocht werden waar de activiteit plaats vond. Uitzonderingen waren de drukbezochte avond met het toneelstuk ‘As I left my Father’s home’ in de Markuskerk en het Luciaritueel, dat in samenwerking met gemeenteleden uit de Lucaskerk tot stand kwam, in de Lutherse Kerk. Voor het voorjaar van 2014 is besloten om met de Breda brede coördinatie van de activiteiten door te gaan!

Marlies Schulz

Jaarverslag Vorming en toerusting Protestantse Gemeente Breda 2012-2013 Voor het eerst is in dit seizoen door de wijkgemeente Midden/Zuid en de Evangelisch-Lutherse Gemeente (vanaf april 2013 Lutherse wijkgemeente) gekozen om een gezamenlijk vormings- en toerustingsprogramma te plannen en uit te voeren onder de naam: Heilig Vuur – inspireren en ontmoeten. Het doel ervan was om a) de krachten te bundelen en b) onnodige overlappingen van het programma te vermijden. De bijeenkomsten werden om de beurt op de 3 locaties (Johanneskerk, Markuskerk en Lutherse Kerk) op een woensdagavond gehouden. Er waren goed bezochte filmavonden met inleiding (30 -40 bezoekers); het stuk David van Rob van Uden (25 bezoekers) lezingen over migrantenkerken, het toneelstuk Heilig Vuur die door 8 -10 mensen werden gezocht. Vanaf januari 2013 konden die in de lutherse kerk geplande activiteiten (middagen over Lutherse kernbegrippen) wegens verbouwing geen doorgang meer vinden. Opvallend was dat vooral de activiteiten die in de Markuskerk plaats vonden de meeste bezoekers trokken. De mystagogische cursus ‘Weg van leven’ van 6 bijeenkomsten werd in januari/februari 2013 aangeboden, maar haalde het minimum aantal deelnemers van 8 niet. Dezelfde cursus werd in maart/april nog eens in oecumenisch verband (in samenwerking met de Michaëlparochie) aangeboden, maar haalde ook in dit groter verband het minimum aantal deelnemers niet. De geplande liedavond met liederen uit het nieuwe liedboek werd uitgesteld naar het volgend seizoen omdat voor de uitkomst van het nieuwe liedboek eind mei 2013 nog geen liederen bekend waren die niet al op de avond in mei 2012 gezongen waren. De wijkgemeente Noorderbeemden heeft in samenwerking met de Bethlehemparochie een eigen leerhuisprogramma aangeboden. Voor het eerst is in het seizoen 2013-2014 een poging gedaan om alle activiteiten van de wijkgemeenten van de PG Breda, het Noorderlicht, het jeugdwerk (bijeenkomsten over geloofsopvoeding, musicals), de PG Ginneken, de Raad van kerken en de filmclub (oecumenisch) in één folder te bundelen. Dit om dubbele afspraken te vermijden en de activiteiten te coördineren. Het gaat om activiteiten die de eigen wijk/doelgroep overstijgen en voor alle andere gemeenteleden ook interessant zijn.

Voor meer informatie over Noorderlicht kunt u terecht op de website www.noorderlichtbreda.nl Volg hen op Facebook: Noorderlicht Breda Bellen als gebeden op Plein aan de Mark

De hele week hebben hier twee flessen zelfgemaakte bellenblaas in de koelkast gelegen. Het is gemaakt van een poedertje en zeepconcentraat. Onze dochter dacht even dat het Sisi was. Het komt van ‘Bubbles for Peace’ en is speciaal voor grote bellen. Het was voor Plein Air aan de Mark, een festijn waarbij kunstenaars langs de Mark zitten te schilderen en dichters uit hun werk voorlezen. Wij hebben op het kippenbruggetje gestaan en mensen uitgenodigd om bellen als gebeden en wensen te blazen over de Mark. Er werden belangrijke intenties aan de bellen meegegeven. Niet iedereen vertelde waar de bel voor was, maar altijd keken we samen aandachtig waar de bel heen ging, welke kleuren erin spiegelden, en waar hij uit elkaar spatte. Als dat gebeurde ging de intentie de hemel in. Het was een intense ervaring. Najaarsfolder Noorderlicht De folder met de najaarsactiviteiten van het Noorderlicht is klaar. De folder is ontworpen door Kirsten Corien Waltmans, van de familie Rijke uit de Haagse Beemden. Ze woont in

11

S’amen Londen en ik heb haar één keer gezien. Het bijzondere is, dat die afstand er helemaal niet toe blijkt te doen. Afbeeldingen en folderontwerpen, correcties gaan heen en weer per mail en dan komt er na een tijdje iets moois uit. Op de voorkant hebben we een warme foto van handen met brandende kaarsen, die een kring vormen. Het drukt gemeenschap en hoop uit. Dat zijn belangrijke thema’s voor ons. We kozen hem net nadat MH17 was neergestort. Dat maakte ons nog eens extra bewust van hoe belangrijk gemeenschap is.

met allerlei netwerken en connecties studenten te bereiken. We bewandelen daarbij twee sporen, nl. om de christelijke studenten te bereiken en de studenten die zichzelf niet als christelijk beschouwen. Dat vraagt ook om een verschillende aanpak. De eerste groep bereiken we door een goede verstandhouding met de christelijke studentenvereniging Ichtus (voorheen Alpha). De tweede is de doelgroep die wij willen aanspreken met alle communicatie en PR van ZuiderZin.

Twee schrijfworkshops Dit jaar hebben we een workshop in de week voorafgaand aan twee seizoensrituelen, om persoonlijke verdieping te geven aan die rituelen. Het zijn schrijfworkshops en ze worden gegeven door Anita van der Helm, namens de Stichting Present. Ze heeft humanistiek gestudeerd, een studie die zich richt op levensbeschouwing en zingeving. Zij is ook docent autobiografisch schrijven, dat is schrijven over jezelf. Ik heb een workshop bij haar gevolgd om te kijken hoe het was, en het was echt goed en verhelderend. In haar workshops ontdek je van alles over jezelf. Ze laat je op zoek gaan naar de waarden die belangrijk voor je zijn, die je een handvat kunnen geven in het dagelijks leven. Het thema van de eerste workshop is ‘Hoe ben je held’. Je gaat al schrijvend ontdekken hoe jij een held bent geweest voor een ander en wie voor jou een held is. Dit helpt om dapper te zijn in je leven nu. Inspiratie is de engel Michaël, die een draak overwon. De workshop is op donderdag 25 september in de Lutherse Kerk van 19.30-21.30 uur. De engel Michaël staat centraal in het seizoensritueel van het Noorderlicht op zondag 28 september: ritueel om de herfst in te gaan. Het is op 28 september van 14.00-15.30 uur in de Lutherse Kerk. Het eindigt met een High Tea in de crypte.

We kunnen onmogelijk alles opsommen van wat wij doen. We geven u daarom een kleine impressie. Niels, onze studentenpastor, heeft dit jaar deelgenomen aan een tweetal debatten op de Hogeschool. Verder hebben we zelf het volgende georganiseerd: tweewekelijkse Meet & Eat avonden waar studenten elkaar treffen, een filosofiecursus, een symposium over levensbeschouwing en sociaal werk, trainingen aan bijbelkringleiders van Ichtus, persoonlijk pastoraat en meer. De activiteiten worden niet druk bezocht*, maar de studenten die komen zijn enthousiast en nemen anderen mee. Studenten veranderen ook in het contact, zoals een student aangaf: “Het woord studentenpastor heeft een bepaalde sfeer. Die verandert helemaal na cursus. Mijn vooroordeel is weg. Ik sta nu opener naar religie en merk ook dat we het er hier vaker over hebben.” Ook interessant is dat er andere initiatieven uit voortkomen, zoals Spir!t, een gespreksgroep van 25-30 jarigen.

Noorderlicht gaat bakwedstrijd winnen! Noorderlicht doet mee aan de bakwedstrijd van Midden Zuid op zaterdag 6 september ter gelegenheid van de start van het nieuwe seizoen. Onze bakster is Marlies Schulz! En wij gaan winnen. Dat kan niet anders na al scones en taarten die zij gemaakt voor de High Teas, die zij in het vorig seizoen gemaakt heeft!

Berthe van Soest [email protected]

06-47159741

Terugblik op het seizoen en vooruitblik

afgelopen

Er gaan ook dingen minder goed, zoals het Vredesfestival in september 2013 en activiteiten met te weinig animo. Hoewel dat soms best frustrerend is, leren we er ook veel van. Hoe belangrijk draagvlak is bijvoorbeeld en via welke wegen je studenten (niet) kunt bereiken. Al met al hebben we de meeste van onze doelstellingen (gedeeltelijk) behaald. Van daaruit hebben we onder meer de volgende voornemens voor de komende periode: Met een nieuwe website, logo en uitstraling kunnen we herkenbaar en betrouwbaar onszelf profileren onder studenten. We willen vooral sterk inzetten op het begin van het jaar met promotie en activiteiten. Door een lage continuïteit onder studenten, zal de groep die aan het begin van het jaar is aangesproken gemakkelijker ‘blijven hangen’. We blijven zoeken naar nieuwe contacten op de Hogescholen, die projectmatig met ons willen werken. We willen nog meer vanuit de leefwereld van de student werken en samen met hen dingen organiseren, in plaats van hen uit te nodigen met ons eigen aanbod (vanuit de ontvanger en niet vanuit de zender denken). * In totaal hebben we 597 studentcontacten gehad (niet het aantal studenten dus).

ZuiderZin heeft vanaf augustus 2013 tot augustus 2014 voor het eerst een heel seizoen gedraaid. Als werkgroep hebben we daarop teruggeblikt en kijken we van daaruit vooruit. Omdat u als gemeente bijdraagt aan ZuiderZin en wij regelmatig vragen krijgen over hoe het gaat, delen wij hiervan graag iets met u.

We hopen u zo op de hoogte te houden. Hartelijk dank voor uw betrokkenheid.

ZuiderZin probeert op een eigentijdse manier de HBOstudenten van Breda te bereiken. We zijn daarbij niet verbonden aan een Hogeschool, maar werken onafhankelijk. Vanuit de Lutherse Kerk proberen we zowel zelfstandig als

iCafé

Namens de werkgroep ZuiderZin,

Niels den Toom, Studentenpredikant

Eén van onze nieuwe projecten waarin we samenwerken met Jefta en IFES (International Fellowship of Evangelical

12

S’amen Students) is het iCafé. Dit is de afkorting van international Café. De gedachte erachter is om als kerkelijke gemeente de christelijke gastvrijheid te tonen aan internationale studenten. De kern vormt een maandelijkse bijeenkomst waarin ze in contact komen met mensen uit kerken en andere studenten en worden geholpen hun weg te vinden in Breda. Daar komen veel praktische dingen bij kijken. Belangrijk is dat dit gedragen wordt door een bredere groep mensen dan de vrijwilligers van iCafé zelf. Nu zouden we als iCafé graag een aantal host families (gastgezinnen) hebben, waar studenten bij terecht kunnen. En ik vermoed dat er wel een aantal gezinnen of personen in Breda zijn die daar voor open staan. Wat wordt er dan van u verwacht? U spreekt en verstaat goed Engels. U bent bereid om een keer met een student te eten of samen iets te gaan doen. Dat kan eenmalig zijn of meerdere keren, net wat u wilt. Mocht dat iets voor u zijn, dan trainen we u graag een keer in hoe u om moet gaan met verwachtingen, cultuurverschillen en verzoeken om geld. Spreekt u een aardig woordje Engels en stelt u zich open voor de internationale studenten in Breda, stuur mij dan een e-mail: [email protected]

Niels den Toom

Begin oktober 2014 verschijnt er een nieuwe vertaling van de Bijbel, gemaakt door het Nederlands Bijbelgenootschap: de Bijbel in Gewone Taal. Het is een vertaling uit het Hebreeuws en Grieks, in gewone taal, de taal die we allemaal gebruiken. Het doel is om de Bijbel begrijpelijk te maken voor zoveel mogelijk mensen. Begrijpelijkheid staat voorop bij deze vertaling. De woorden zijn bekend. De zinnen zijn niet te lang. En de tekst is altijd duidelijk. Moeilijke begrippen worden toegankelijk onder woorden gebracht. De Bijbel in Gewone Taal biedt lezers op een nieuwe manier toegang tot de teksten. De gewone taal van deze bijbel spreekt de lezer op een directe manier aan. Juist door de gewone woorden kunnen mensen zich vertrouwd voelen met de tekst en met de tekst in contact komen. De Bijbel in Gewone Taal is geschikt voor iedereen, ongeacht leeftijd, kennis of achtergrond. Iedereen kan de teksten lezen en begrijpen, iedereen kan meedoen. Zo kunnen meer mensen ervaren wat de Bijbel vandaag te zeggen heeft. De Bijbel in Gewone Taal is verkrijgbaar vanaf 2 oktober. Kijk voor meer informatie op www.bijbelingewonetaal.nl

PROTESTANTS CHRISTELIJKE OUDERENBOND, afdeling Breda

Arie Slob in Markuskerk De eerste themamiddag van het seizoen belooft zeer interessant te worden. Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, komt naar Breda om namens de PCOB een lezing te houden over het actuele onderwerp: ‘Ouderen in veilige handen’ ‘Ouderen in veilige handen’ is een project van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de ouderenbonden ANBO, KBO, NOOM en PCOB. De bedoeling is het thema ouderenmishandeling bespreekbaar te maken en te herkennen om zo ergere situaties te voorkomen. Genoemde bonden hebben in samenwerking met het ministerie een aantal voorlichters/ gespreksleiders opgeleid die themabijeenkomsten verzorgen. De heer Arie Slob is één van hen en ontfermt zich over het gebied waar Breda onder valt. Het bestuur nodigt belangstellenden van harte uit om deze middag bij te wonen. Datum: donderdag 11 september van 14.00 uur tot 16.00 uur in de Markuskerk, Hooghout 96, 4817 ED Breda. Toegang gratis. Problemen met vervoer? Neem contact op met het secretariaat. Voor informatie over de PCOB kunt u terecht bij de secretaris van de afdeling Breda, mevrouw Wilma Bondzio-Hupkens. Telefoon 076-5228628 of [email protected]

Wilma Bondzio-Hupkens

Diaconie Deze zomer was ik in Suriname. Natuurlijk heb ik daar meerdere keren het Lotjeshuis bezocht. Na vier jaar was er een wereld van verschil duidelijk zichtbaar.

Dit is een van mijn mooiste projecten geworden, waarvoor, van mijn kant, nog een keer heel veel dank aan alle sponsoren: met name natuurlijk onze Z.W.O. Daar bent u als kerkganger zeer bij betrokken geweest. Met daarnaast als grote sponsor: de Johanna bode. En ook de diverse andere sponsoren. Nogmaals heel veel dank! Graag neem ik u nog een keer mee naar Paramaribo in onderstaande brief van de directrice van het Lotjeshuis.

Namens het Nederlands Bijbelgenootschap, Diny Fockens-Brink (Terheijden)

Hannie Bouman Vervolg op pagina 17...

Katern Vorming en Toerusting

S’amen

13

Vorming en Toerusting Totaal programma met verschillende lezingen, bijeenkomsten, films en activiteiten aangeboden door de samenwerkende kerken in Breda van september 2014 tot januari 2015

September Woensdag 17 september, Johanneskerk, 20:00 uur

Empathie

Lezing door Saskia van Mechelen Empathie is het vermogen om je in te leven in een ander. Vanuit geloofsperspectief gaat het er ook om in het verhaal van de ander het verhaal van God te ontdekken. Saskia zal er niet alleen over vertellen, we gaan het ook met elkaar oefenen. Ben je actief in bezoekwerk namens de kerk, dan is het zeker de moeite waard om te komen. Plaats: Johanneskerk, Dreef 5 Woensdag 24 september, Lucaskerk, 19:30 uur

Wapen je met vrede

PAX (voorheen IKV-Pax Christi) staat voor vrede. Samen met mensen in conflictgebieden en kritische burgers in Nederland werken zij aan een menswaardig en vreedzame samenleving overal in de wereld. Voor vrede is moed nodig. De moed om te geloven dat vrede mogelijk is, om tegen de stroom in te roeien en je uit te spreken en toch door te gaan. De durf om vrede te bezingen, van de daken te schreeuwen en op de muren te schrijven. Dion van den Berg van PAX komt een lezing verzorgen en er is ook ruimte om met elkaar van gedachten te wisselen. Plaats: Lucaskerk, Tweeschaar 125 Donderdag 25 september, Lutherse Kerk, 19:30 uur

Hoe ben jij held?

Ontdek al schrijvend hoe jij een held bent geweest voor een ander en wie voor jou een held is. Dit helpt je om dapper te zijn in jouw leven nu. Inspiratie is de engel Michaël, die een draak overwon. Anita van der Helm, docent autobiografisch schrijven, leidt deze avond. Geef je op bij: [email protected] of bel: 0647159741 Plaats: Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11

October Woensdag 1 oktober, Markuskerk, 20:00 uur

De participatiemaatschappij Een oecumenische avond; zie dag- en weekbladen.

Filmcyclus: Tragische Heldinnen In een reeks filmavonden o.l.v. theologe en filmdeskundige Marjeet Verbeek en onder het genot van een drankje bekijken en bespreken we dit seizoen op diverse plaatsen in Breda en omgeving verschillende films. Kosten: €6,00. Op de eerste avond is een passepartout verkrijgbaar voor €25,00. Maandag 6 oktober, Petrus en Pauluskerk, 19:45 uur

The Piano

In de filmklassieker The Piano uit 1993 van Jane Campion houdt Ada het met haar onwettige do c h t er uit in de Victoriaanse, patriarchale samenleving van het 19de eeuwse Schotland door welbewust niet te spreken. Alleen in voice-over horen we haar innerlijke stem. En we leren haar kennen door haar expressieve pianospel. Dan wordt Ada met piano en kind en al uitgehuwelijkt aan Stewart, een kolonist in Nieuw-Zeeland. Ze raakt meteen vervreemd van hem wanneer hij de piano achterlaat op het strand. Zijn vriend Baines wordt daarentegen geroerd door haar pianospel. In ruil voor 300 hectare grond krijgt Baines thuis pianoles van Ada. Ze worden verliefd, maar hun liefde is gebaseerd op ruilhandel en Baines geeft Stewart de piano terug. Als Ada kiest voor Baines, barst Stewart in woede uit. Samen met haar dochter, Baines en de piano vertrekt Ada van het Maori-eiland. Donkere gedachten komen op… totdat haar wil kiest voor het leven. In deze film vindt een clash plaats tussen de ’mannelijke’ koloniale cultuur van de Verlichting en de ‘vrouwelijke’ op de natuur gerichte cultuur van de Romantiek. Plaats: Petrus en Pauluskerk, Graaf Hendrik III plein 28 Zaterdag 4 oktober, Lutherse Kerk; 17:00-19:00 uur

Op stap met Luther

Maak op deze middag kennis met Maarten Luther, zijn vrouw Katharina van Bora en vele andere leuke mensen en dingen in de Lutherse Kerk! Ouders en kinderen uit Breda zijn uitgenodigd, om door middel van een ludieke speurtocht door de vernieuwde Lutherse Kerk te ontdekken wie Maarten Luther was en waarom hij zo belangrijk was voor de kerk en de kerkmuziek. Wij sluiten af met een gezamenlijk etentje in het achterhuis. Plaats: Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11

S’amen

Katern Vorming en Toerusting

14

Dinsdag 7 oktober, Markuskerk , 20:00 uur

het publieke domein? En welke functie heeft het publieke domein als het gaat om de zichtbaarheid van de religie?

Wat is mindfulness? Wat kan ik er mee? Wat kan de kerk er mee? To be mindfull kun je het beste vertalen met ‘opmerkzaam zijn’, ‘gewaar zijn’. Mindfulness betekent dan ook ‘bewust gewaar zijn van de ervaring van moment tot moment zonder oordeel’. Mindfulness is de kunst om contact te maken met het hier en nu - de plek waar het leven zich afspeelt - met een open, vriendelijke mildheid. Mindfulness is nadrukkelijk geen religie en heeft geen specifieke historie vanuit een bepaalde religie. Op 7 oktober gaan we met Judith Kerssies op een actieve manier onderzoeken wat we hiermee binnen de kerk kunnen bereiken. Plaats: Markuskerk, Hooghout 96

Met o.a. Paul Schnabel, directeur van de SCP, Manuela Kalsky, bijzondere hoogleraar Schillebeeckx-leerstoel voor theologie en samenleving en Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar rechten van de mens. Prof.dr. C. Berkvens-Stevelinck leidt deze avond. Ze is em. hoogleraar Europese cultuur en Remonstrants predikant in Breda en Rotterdam. Boeken van haar hand: ‘Erfenis Europa, Toekomst van een stervende zwaan’ en ‘Een witte stok met GPS, Spiritualiteit van de beperking’.

Mindfulness

Plaats: Doopsgezinde kerk, Cimburgalaan 98 Donderdag 30 oktober, Lurtherse Kerk, 19:30 uur

Een dierbare herinneren 15 oktober, Lucaskerk, 19:30 uur

Edukans is bekend van de Actie Schoenendoos. Edokan, Aziza Ismael en Mirjam van den Bogaard zijn naar Ethiopië geweest met Edukans. Zij komen vertellen wat ze gedaan hebben en wat Edukans doet in ontwikkelingslanden. Wereldwijd gaan 57 miljoen kinderen niet naar school. Onderwijs maakt weerbaar, geeft kinderen vaardigheden waar ze hun leven lang profijt van hebben. Daarom werkt Edukans aan meer scholen, schoolbanken, schoolborden, meer boeken en leraren in ontwikkelingslanden. Plaats: Lucaskerk, Tweeschaar 125

Ruimte voor levenskunst

Hoe wordt je leven zinvol? Hoe te leven? Hoe om te gaan met breuken en verlies? Hoe hou je je staande in het leven? Kan religieuze inspiratie bijdragen aan goed leven en samenleven? Hoe ga je om met eindigheid, vriendschap, liefde en trouw? Wij zijn niet de eerste mensen die met deze vragen leven. Het fundament van antwoorden op de vraag ‘hoe te leven’ is ook geworteld in de inspiratie en inzichten van mensen vóór ons. Het komende jaar gaan we met deze vragen aan het werk. Dit thema wordt uitgewerkt in vier avonden, waarin twee documentaires en twee films worden vertoond en besproken onder het genot van een goed glas wijn. De Remonstranten uit Breda wensen u een boeiend seizoen! Maandag 27 oktober, Doopsgezinde Kerk, 19:30 uur

Mythevorming

Religie, wordt er gezegd, is een privé-aangelegenheid en hoort achter de voordeur. Dit alles vanwege het feit dat we in een geseculariseerd land leven, waar de rol van religie is uitgespeeld. En dat moet maar eens duidelijk zijn voor die ‘klaagchristenen’, om maar over die ‘achterlijke’ moslims maar te zwijgen. Maar laten zaken die ons heilig zijn zich zo maar privatiseren en achter de voordeur opsluiten? Zou achter deze poging God achter de voordeur op te sluiten niet veel eerder de seculiere wens de vader van de gedachte zijn? Is er eigenlijk wel sprake van de verbanning van de religie uit

Als je schrijft over een overledene, komt die persoon weer tot leven. Mooie en minder mooie eigenschappen komen boven. De goede kanten houd je vast. Door te schrijven eer je je dierbare overledene op een zeer persoonlijke manier. Anita van der Helm, docent autobiografisch schrijven, begeleid je hierbij. Geef je op bij: [email protected] of bel: 0647159741 Plaats: Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11, Breda

November Maandag 3 November, Lucaskerk, 19:30 uur

Beasts Of The Southern Wild Filmcyclus ‘Tragische Heldinnen’. In dit enerverende sprookje gaan we met de 6-jarige Hushpuppy op een magischrealistische reis door een harde werkelijkheid. Hushpuppy leeft met haar alcoholistische vader in boskolonie The bathtub in de Missisippidelta waar de rivier regelmatig buiten zijn oevers treedt. Ondanks haar jeugd is ze slim genoeg om te zien dat haar wereld aan het veranderen is. Moeder was al ‘weggezwommen’ en vader is ziek. Bovendien is er een zware storm op til. In haar verbeelding ziet Hushpuppy mythische beesten losbreken uit het poolijs en over de vlaktes denderen. Als de stad New Orleans ook nog de kolonie onder water zet, zodat ze moeten evacueren, dan weet ze zeker dat er iets goed mis is: "Alles in het universum is afhankelijk van elkaar. Als een stukje kapotgaat, al is het het kleinste stukje, gaat het hele universum kapot." Met andere kinderen gaat ze op een spirituele zoektocht naar haar moeder, ja naar de moeder van alle levende wezens. Liever leeft Hushpuppy in haar stukje zuidelijke wildernis met wat de natuur elke dag brengt dan dat ze ingekapseld wordt in de beschaafde wereld. Een uitdagende visie! Plaats: Lucaskerk, Tweeschaar 125

Katern Vorming en Toerusting

S’amen Zondag 9 november

Herdenking van de Kristallnacht

15

December

Plaats en tijd: zie dag- en weekbladen Maandag 1 december, Franciscuskerk, 19:30 uur Vrijdag 14 november, Zaal Vianden, 19:30 uur

Bredase Bijbelquiz

Die Wand

Filmcyclus Tragische Heldinnen

Plaats: Zaal Vianden, Ginneken Woensdag 19 november, Lutherse Kerk, 20:00 uur

Rouwrituelen voor thuis

Wanneer iemand sterft waarvan je houdt, verlies je een deel van jezelf. Je leven wordt helemaal anders. Vragen komen op. Hoe geef je jouw dierbare een plaats? Hoe kan je verder leven? De kunstenares Lian Waas verloor haar partner. Zij heeft daarbij de kracht van persoonlijke rouwrituelen ervaren. Samen met ds. Marlies Schulz geeft zij een lezing. Je krijgt voorbeelden van rouwrituelen om thuis te doen, die je verder helpen. Plaats: Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11 Maandag 24 november, Doopsgezinde Kerk, 19:30 uur

Mandela, a long walk to freedom Cyclus Ruimte voor Levenskunst.

De film is gebaseerd op de gelijknamige autobiografie en neemt je m e e o p d e indrukwekkende levensreis van Nelson ‘Madiba’ Mandela. De film biedt een unieke en eerlijke visie op de ontstaansgeschiedenis van een modern icoon. Vanaf zijn jeugd in een klein plattelandsdorp tot en met zijn presidentschap van Zuid-Afrika in de jaren ‘90. De film schetst een eerlijk portret van Mandela als jonge man met een voorkeur voor boksen, snelle auto’s en mooie vrouwen, maar ook als een getalenteerd advocaat en vrijheidsstrijder die wapengeweld niet uit de weg ging om zijn politieke boodschap over te brengen. Dr. Koen Holtzapffel leidt deze avond. Hij is predikant van de Remonstrantse gemeente Rotterdam, oud hoofdredacteur van Adrem en auteur van o.a. De Remonstrantie 400 jaar, (2010, samen met Marius van Leeuwen). Van zijn hand verscheen ook ‘Alleen de hond leeft in het hier en nu. Essay over de toekomst’. Plaats: Doopsgezinde kerk, Cimburgalaan 98

“Het kon niet waar zijn. Zulke dingen gebeurden niet. En als ze al gebeuren, dan niet in een klein bergdorp, niet in Oosten rij k. N iet in Europa.” Hoor hier de verbijstering van de naamloze heldin uit Die Wand van regisseur Julian Pölsler uit 2013, als ze midden in de bergen, met uitzicht op bossen, meren en gletsjers, vast komt te zitten achter een onzichtbare muur. De film begint een paar jaar na de apocalyptische catastrofe. In voice-over horen we hoe ze daar strandde en wist te overleven. En alleen nog in flashbacks houdt de trouwe hond Luchs haar gezelschap. Samen met een hond, een koe en een kat bouwt ze een bestaan op van landbouw en jacht. Het in prachtig weidse shots gevangen landschap is daarbij zowel vriend als vijand. Idyllisch mooi maar ook verwoestend desolaat. Het brengt haar tot moeilijk te beantwoorden filosofischspirituele vragen over de zin van haar bestaan, de dood en je plaats in de natuur. De film is zo hypnotiserend dat je de natuur bijna ruikt en voelt hoe het is om als allerlaatste mens op aarde naar de sterren te kijken. Stel je voor! Plaats: Franciscuskerk, Belgiëplein 4 Woensdag 10 december, Lucaskerk, 19:30 uur

Leren en zingen in de advent

Wim Bisschop en Frans Verkleij verzorgen samen deze avond. Plaats: Lucaskerk, Tweeschaar 2 Zondag 21 december, Grote Kerk Breda, 15:00 uur Voor dit concert moet entree betaald worden. Toegangskaarten zijn te koop bij de VVV Breda.

Katern Vorming en Toerusting

S’amen

Januari Maandag 12 januari, O.L.V. ten Hemelopneming, 19:30 uur

Hadewych

filmcyclus: Tragische Heldinnen Hoe hyperrealistisch Hadewych ook aandoet, voor Bruno Dumont is zijn film uit 2009 juist surrealistisch: een allegorie over de zoektocht van de ziel naar genade. Hij liet zich inspireren door Hadewych, de 13e eeuwse Vlaamse mystica, enerzijds gedreven door haar verlangen naar eenwording met God, anderzijds door haar besef van de onmogelijkheid daarvan. Dit is ook wat de jonge novice Céline ervaart, de tragische heldin uit Hadewych. De nonnen in het klooster vinden haar veel te ver gaan in haar religieuze ijver en sturen haar terug te wereld in om daar naar verlossing te zoeken. In Parijs komt ze in contact met een moslim uit de banlieu. Hij brengt haar op het spoor van een radicale stap om zo dichter bij haar Verlosser te komen. Vragen te over na het zien van deze film. Vindt Celine genade? ‘Ziet’ ze of is ze ziende blind? En hoe zit het met Gods gerechtigheid? Kortom: is Celine een mystica pur sang of zien we een illusie van het religieuze en dus van het al te menselijke verlangen naar rituelen en symbolen? Plaats: O.L.V. ten Hemelopneming, Markt 32, Prinsenbeek Woensdag 14 januari, Markuskerk, 20:00 uur

Eindelijk thuis

De verloren zoon - verkenning van een schilderij en de spiritualiteit van Henri Nouwen Rembrandt van Rijn is beroemd geworden door de lichtval in zijn schilderijen. In zijn werk ‘De verloren zoon’ komt die lichtval goed tot uiting: de werking van het licht, onderstreept de inhoud van het verhaal. Wij willen graag, met Rembrandt, ons licht laten schijnen op de drie hoofdpersonen in het schilderij; de vader, de verloren zoon én de gebleven zoon. We gaan het schilderij verkennen: welke aspecten van ieder zien wij? Welke van die aspecten herkennen we bij onszelf ? We doen deze verkenning met beelden van het schilderij, we putten uit het boek ‘Eindelijk thuis’ van Henri Nouwen en we gaan met elkaar in gesprek. Op deze manier gaat het verhaal in bredere en diepere zin voor ons leven. De avond wordt geleid door Marlies Schulz. Plaats: Markuskerk, Hooghout 96

16

Woensdag 21 januari, Lucaskerk, 19:30 uur

De economie van goed en kwaad Voordracht door Prof. dr. Johan Graafland over de econoom Sedlacek. Na de inleiding is er ruimte voor debat. In 2012 publiceerde de Tsjechische filosoofeconoom Sedlácek het spraakmakende boek 'De Economie van goed en kwaad. De zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesh tot Wall Street'. Met dit boek wekte Sedlácek internationaal de interesse voor het debat over ethiek en economie bij een ongekend breed publiek. Sedlácek geeft in zijn boek een tegendraadse analyse. Zijn stelling is dat de economie eigenlijk gaat over de vraag van goed en kwaad. Aan de hand van de oudste verhalen uit de mensheid laat hij zien dat ethiek altijd belangrijk geweest is in de economie. Maar de oude verhalen laten ook zien dat de mens altijd meer wil. De economische vooruitgang lijkt te worden gedreven door hebzucht, eigenbelang, en dierlijke instincten. Deze avond komen de vragen die Sedlácek stelt aan de orde: Wat zeggen de oude verhalen over goed en kwaad in de economie? Wat is het verband met de oorzaken van de economische crisis? Zal de mensheid ooit in staat zijn een werkelijke duurzame welvaartsgroei te creëren? Of moeten wij tevreden zijn met genoeg en het streven naar welvaartsgroei opgeven om werkelijk vrede te vinden? Johan Graafland is econoom en theoloog en gespecialiseerd in filosofie van de economie, economische ethiek, bedrijfsethiek/ maatschappelijk verantwoord ondernemen en christelijke visie op economie. Zijn onderzoek op het gebied van economische ethiek betreft de moraliteit van economische instituties, zoals marktwerking en de rol van de overheid. Als theoloog doet Graafland onderzoek naar de relatie tussen christelijke ethiek en economie. Daarnaast heeft hij verschillende empirische onderzoeken gedaan naar de invloed van het geloof op maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen. Plaats: Lucaskerk, Tweeschaar 125

In januari verschijnt het katern voor Voorjaar 2015.

17

S’amen ...vervolg van pagina 12

Het ‘Lotjeshuis’ te Paramaribo juli 2014

Aan de ene kant geven wij aan hoe belangrijk de kinderrechten zijn binnen een samenleving, aan de andere kant zijn wij het zelf die het verminken. Ik stel dit, omdat wij ons nog te weinig ervan bewust zijn, dat elk kind recht heeft op liefde, geborgenheid en een bepaalde mate van zorg op een kwalitatief hoogstaand niveau. Het doel van het Lotjeshuis is daarom sinds haar oprichting om het ondervoede en in de steek gelaten kind liefdevol op te vangen en een goede vakkundige verzorging te geven in het centrum. Het tehuis is opgericht op 5 januari 1966. In november van hetzelfde jaar werden er de eerste 5 kinderen ondergebracht. Op 9 augustus 1967, werd het Lotjeshuis een Stichting. In het jaar 1968 nam Mw. Ferrier-Vas de functie van beschermvrouw over van mw. Peters- de Vries die oprichtster van het Lotjeshuis is geweest en echtgenote van de toenmalige Gouverneur. Het Lotjeshuis heeft een beddencapaciteit van 32 bedden en wordt geleid door een dagelijks bestuur met in de dagelijkse uitvoering een directeur. In totaal zijn er 22 werkers en een aantal stagiaires en vrijwilligers, die in 3 shiften de diensten invullen. De opnameduur van een kind is gesteld op minmaal 6 maanden maar in de praktijk is de opnameduur vaak jaren. Dit omdat bij niet alle kinderen de verwaarlozing en ondervoeding binnen 6 maanden verholpen kan worden. Wij denken hierbij aan: - kinderen bij wie de ondervoeding schade heeft aangericht aan de organen - te vroeg geboren baby’s (prematuren) met congenitale afwijkingen - kinderen bij wie door de ondervoeding een enorme groei en ontwikkelingsachterstand is ontstaan. In de relatiesfeer praten we over moeders die uit huis gezet zijn, en die door hun lage ontwikkeling en het niet hebben van een eigen woning niet in staat zijn hun kinderen op te vangen. De voornaamste hulp die de Stichting biedt is: Opvang Ontwikkeling Onderwijs Verzorging Bescherming Begeleiding Spel en Recreatie

In de afgelopen 48 jaar heeft het Lotjeshuis zich met behulp van sponsoren en donateurs over duizenden kinderen ontfermd, in de leeftijd van 0-5 jaar, die dag en nacht, 365 dagen per jaar, in het tehuis verblijven. In het jaar 2010, toen vanwege de slechte financiële en uitzichtloze situatie van het tehuis wij op het punt stonden de deuren achter ons te sluiten, kwam Hannie als redding bij ons langs. Hannie heeft weten klaar te spelen dat wij in de achter ons liggende jaren samen met de heer Juch, Bep Koldenhof & de Johannabode een totaal bedrag van Euro 60.000,- ontvingen om zo het voortbestaan van het tehuis te garanderen. Dankzij o.a. de steun van bovenvermelde personen, is het Lotjeshuis thans een begrip geworden en is het niet meer weg te denken uit de samenleving. Dagelijks is er vraag naar kindplaats. Sommige ouders raadplegen het tehuis voor advies, hoe thuis om te kunnen gaan met het eigen kind. Het Lotjeshuis mag zich gelukkig prijzen, dat ze ondanks de vele turbulentie in de afgelopen jaren, zich door de genade van God en boven vermelde personen staande heeft weten te houden. Ik besluit met bijzondere waardering en dank uit te brengen aan u allen die in de afgelopen jaren een steun in de rug zijn geweest voor het Lotjeshuis. Hannie, Bep, de heer Juch, Johannabode, wij prijzen ons gelukkig met mensen zoals jullie. De heer Juch bijzondere dank voor uw gift in de maand juli 2014 van Euro 6785.52 voor de omheining van de speeltuin en het herstel van de bestaande omrastering die al grote gaten vertoonde. God geve u allen de nodige kracht, gezondheid en wijsheid om verder samen met vereende kracht een goede thuisbasis voor deze kinderen op te bouwen. U bent tenslotte niet alleen onze strohalm, maar u bent tevens deelgenoot geworden van het Lotjeshuis. Mede namens bestuur, personeel en kinderen dank ik u nogmaals voor alle projecten die u voor het tehuis heeft gerealiseerd. Dank u wel,

Maria

18

S’amen

Breda-Wismar-Arad Opnieuw een weekend thuis Maandagmiddag 28 juli om 12.00u. belde ds. Béla Tothpal mij vanuit Arad. Hij was opnieuw een paar dagen thuis. ’s Middags om 15.00 uur moest hij zich weer melden bij de gevangenis. Hij was heel blij er een paar dagen uit te mogen zijn en thuis bij zijn gezin te kunnen verblijven. Zondagmorgen was hij aanwezig bij de kerkdienst. Er is toen, net als de twee zondagen ervoor, gebeden voor de slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp in Oekraïne. Men volgt ook daar het nieuws en zij leven met ons mee. Ds. Béla Tothpal maakt het naar omstandigheden redelijk goed. Met de nodige slagen om de arm wordt gehoopt op zijn vrijlating ergens in oktober. Maar of dat gaat lukken is onzeker. Hij groet u allen. Kort bezoek aan Wismar Van 12-14 september hopen onze penningmeester Jack Grootenboer en ikzelf een kort bezoek aan Wismar te brengen. Dit vanwege een tweedaagse bijeenkomst van Duitse gemeenten die een gemeentecontact in Nederland hebben. Wij zullen, samen met een viertal mensen uit Wismar, daaraan deelnemen. De belangrijkste reden om hierbij te zijn is omdat wij dan een gesprek zullen hebben met Oberkirchenrat Drewes. Hij ressorteert direct onder de bisschop van de Duitse Nordkirche en heeft de buitenlandse gemeentecontacten in zijn ‘portefeuille’. Hij heeft in oktober vorig jaar, samen met Jochen Wittenburg uit Wismar, een bezoek gebracht aan onze partnergemeente in Arad en het lijkt ons goed om met hem eens van gedachten te wisselen over de situatie in Arad. Mogelijk heeft hij nog invalshoeken om de gemeente daar te helpen. Hulpgoederen Hannie Bouman en Tineke Akkermans zijn na een welverdiende zomerpauze weer begonnen met sorteren dus uw goederen zijn weer van harte welkom! Uw speciale aandacht vragen wij voor - Een elektrische rolstoel - Looprekjes - Wandelstokken/krukken - Handgereedschap - Incontinentiemateriaal - Gehoorapparaten (liefst oplaadbaar) - Enkele po-stoelen. - Speelgoed - Knutselmateriaal voor de Kinderkerk (al dan niet aangebroken) - Niet al te oude laptops - Fietsen Voor informatie kunt u bellen naar Jettie Wouters, tel. 0765653988 of Mieke Frankfoorder. Giften Deze zijn altijd welkom op bankrekening: NL 81 INGB 0002982573 t.n.v. Diaconale Contactgroep BWA te Breda. Graag bij de mededelingen melden of uw gift bestemd is voor ds. Tothpal of voor ons algemene werk. Giften aan de ontactgroep zijn belasting aftrekbaar. Bij voorbaat onze dank!

Mieke Frankfoorder (vz)

Vrijwilligers gevraagd Pastoraal Diaconaal Centrum de Herberg in Oosterbeek is op zoek naar keukenvrijwilligers voor een doordeweekse dag of een weekend. Je bereidt de maaltijd voor gemiddeld 25 personen. Vind je het een uitdaging om voor een groep te koken? Meld je dan individueel of als duo aan! Voor de weekendvrijwilligers is een kamer in het Koetshuis beschikbaar. Past het beter bij je om een van de vele andere functies voor en achter de schermen uit te voeren, dan is de functie van dagvrijwilliger misschien iets voor je. Wat krijg je ervoor terug?  Veel voldoening.  De wetenschap dat je een belangrijke bijdrage levert aan het welzijn van gasten.  Een gezellig team. Voor meer informatie over de vacatures, zie onze website www.pdcdeherberg.nl/vrijwilligerswerk, mail naar [email protected] of bel 026-3342225.

MOZAIEK Wonder van kleuren in een mozaiek in een kunstig neergelegd tapijt - de hemel op aarde zon er op licht er doorheen spel met vorm en tinten als een mensenmassa een bonte stoet van kleur en kleur die dromen van een vredig leven * in schril contrast met rook en vuur en moorden met een hart vol kwaad * een massa mensen zoekend naar de harmonie in leven met vele kleuren zoals in mozaiek

Regina

19

S’amen

Nieuws uit de wijken

Rondom de Lucaskerk Nieuws uit de kleine kerkenraad Zoals u weet, staan we aan de vooravond van het nemen van ingrijpende beslissingen ten aanzien van de toekomst van de Protestantse Gemeente Breda (PGB). Veel van die beslissingen zullen uiteindelijk worden genomen door de Algemene Kerkenraad (AK), die haar besluitvorming echter baseert op dat wat er leeft binnen de wijkkerkenraden. U, als lid van de wijkgemeente heeft er recht op om te weten welke standpunten de kleine kerkenraad (KK) van de NoorderBeemden inneemt. Aan de hand van de notities ‘Noorderlicht’ en ‘Toekomstgroep’ heeft de KK als volgt gereageerd: T en a a n z i e n v a n h e t pr o j e c t Noorderlicht is aangegeven dat:  het project niet door iedereen in onze wijkgemeente direct wordt gezien als toegevoegde waarde  het ons duidelijk is dat de leden van de wijkgemeente niet primair tot de doelgroep van dit project behoren  ondanks het voorgaande, we van mening zijn dat het zoeken naar alternatieve vormen van ‘kerk zijn’ door moet gaan en dat we daarbij een voortzetting van het project ondersteunen, waarbij wel de volgende kanttekeningen worden geplaatst: Een aantal bestaande activiteiten raakt gevoeligheden bij meerdere leden van onze wijkgemeente. Daarom vraagt de KK, bij een eventuele voortzetting, kritisch op de inhoud te zijn, zonder

het open en missionaire karakter geweld aan te doen. Ten aanzien van de exploitativebegroting ziet de wijkkerkenraad kansen voor besparingen, dit door een betere aansluiting bij de beschikbaarheid en capaciteiten van het huidige team pastores. Om de reactie van de wijkkerkenraad op het rapport van de toekomstgroep goed te kunnen duiden, is het raadzaam het rapport te lezen. U kunt een exemplaar ontvangen door een mail te sturen naar ondergetekende. De volgende punten zijn door de KK naar voren gebracht:  De wijkgemeente NoorderBeemden wil benadrukken dat ze verheugd is over het feit dat de toekomstgroep goed geluisterd heeft naar de wensen en ideeën die (ondermeer) in onze wijkgemeente leven, en vooral dat de passie voor ‘gemeente zijn’ zijn oorsprong vindt in het lokale wijkwerk.  De wijkkerkenraad deelt de mening dat de modellen 1 en 2 voor dit moment niet de juiste keuzes zijn. Het alternatieve model 3 heeft voor ons te veel haken en ogen. Het model lost niet de kernproblemen op, er wo r den nù geen k eu zes gemaakt, maar de noodzakelijke oplossingen dienen zich -onder de nodige druk- later aan. De wijkkerkenraad is van mening dat het een vrij lastige uitdaging zal worden, mede gelet op de vergrijzing en de noodzakelijke bemensing die nodig is om de plannen uit te voeren. Daarnaast tekent de kerkenraad aan dat bij model 3 de kans aanwezig is dat de zwakkeren onder de sterkeren zullen gaan







lijden en dat de kans groot is dat financiële gegevens leidend zullen zijn boven passie en kwaliteit van de geloofsgemeenschap. De wijkkerkenraad van de NoorderBeemden suggereert een meer centraal gestuurde o r ga n i sa t i e v o o r beh eer , diaconie en financiën en een meer decentrale invulling van het wijkwerk, zoals vieren, pastoraat, jeugd en communicatie. Deze opzet zou professioneel ondersteund kunnen worden door een team van pastores dat meer op PGB niveau actief is en aangestuurd wordt. Hierdoor kan efficiency bereikt worden in vergelijking met de huidige situatie waarbij de individuele pastores ieder een eigen en breed werkterrein dragen (pastoraat, vieren etc.). Tenslotte spreekt de wijkkerkenraad de verwachting uit dat een meer centraal ingestelde kerkenraad een goed platform kan zijn om een visie op ‘kerk zijn’ te ontwikkelen waarbij ook een juiste balans tussen het werk in de wijkgemeenten en het missionaire karakter vorm zal kunnen krijgen.

De Algemene Kerkenraad zal binnenkort met concrete plannen komen voor de toekomst van de Protestantse Gemeente Breda. Die plannen zullen worden voorgelegd aan de wijkkerkenraden en daarna aan de leden van de wijkgemeenten. Voor een exact tijdpad verwijs ik u naar de bijdrage van de Algemene Kerkenraad.

20

S’amen Zolang niet duidelijk is welke concrete stappen gezet zullen gaan worden, zal er niet gestart worden met een beroepingsprocedure voor een nieuwe predikant in de NoorderBeemden. Als deze S’Amen verschijnt, staan we vlak voor het begin van de startzondag, traditiegetrouw het begin van een nieuw seizoen kerkenwerk. Het zal een seizoen worden waarin ingrijpende en misschien ook wel pijnlijke beslissingen genomen moeten gaan worden. Het is ook het jaar waarin we afscheid zullen nemen van onze wijkpredikant, Wim Bisschop. Tenslotte zal het een jaar worden waarin we in de wijk maar ook Breda-breed de handen ineen moeten slaan om met enthousiasme en passie aan de slag te gaan met de toekomst van onze kerk. Laten we aan elkaar zien wat die kerk ons waard is!

Rolf Boertien Voorzitter Kerkenraad Protestantse Wijkgemeente NoorderBeemden [email protected]

Vieringen In de kerk staan deze weken vooral in het teken van de startzondag en het nieuwe seizoen van kerkenwerk. Leerhuis, catechese, cantorij, jeugdwerk: alles wordt in de startblokken gezet. Dit jaar wel met een beetje een dubbel gevoel: aan de ene kant een beetje onzeker over wat de voorstellen en plannen van de AK allemaal zullen inhouden en betekenen. Aan de andere kant vastbesloten om een waardevolle en inspirerende periode van gemeentezijn te beginnen. Er is zoveel dat goed doet en kostbaar is! Voor de startzondag sluiten we aan bij het landelijke thema: Vieren en verbinden. We hebben het toegespitst naar het trefwoord: FEEST. Daaromheen hebben we een hele serie werkvormen en activiteiten bij elkaar gehaald om een flitsende start te maken van een nieuw seizoen. Voor de mogelijkheden tot verbinden hebben we natuurlijk ook gekeken naar onze zusterwijk Midden-Zuid. Jammer genoeg ontdekten we dat onze startzondagen niet op dezelfde datum vallen. Dat maakt uitwisselen en verbinden een stuk lastiger. Volgend jaar beter zullen we maar zeggen. Vergeleken met andere jaren ziet de startzondag er wel een beetje ”ingetogen” uit. Daar hebben we

bewust voor gekozen: voor de zomer hebben veel mensen heel veel tijd en energie aan onze kerk en wijkgemeente gegeven door het Lustrum en de daarbij horende musical Ruth. En in het najaar staan weer verschillende evenementen op het programma, zodat het ons goed leek om de startzondag –ook in tijdbescheiden te houden. Maar inhoudelijk wel erg de moeite waard, voor jong en oud. We hopen veel mensen te mogen begroeten. In de viering zullen we deze keer geen nieuwe ambtsdragers bevestigen, we gaan wel afscheid nemen van Piet Bakker en Joke Pelle, die jarenlang heel veel in onze wijk hebben gedaan. Uit de gemeente Je zou kunnen zeggen dat onze wijkgemeente min of meer ‘rustig’ door de zomer is gekomen. We hoefden geen beroep te doen op de pastorale achterwacht van de aanwezige gemeentepredikanten. Dat is heel fijn. Toch wa s er een in grij pen de gebeurtenis: Arwi Boele, de zoon van de familie Boele uit de Groenendijk overleed op de leeftijd van 56 jaar. Arwi had ALS en in die zin kwam zijn einde niet onverwacht, maar het kwam wel heel plotseling en snel. En als ouders een kind moeten verliezen, dan gaat er altijd iets wringen: dit hoort niet, dit is niet de goede orde. Er is troost in de gedachte dat dit einde voor hem en zijn omgeving wellicht ook veel ellende heeft bespaard. Maar het blijft een hard gelag. In de zomer is mevr. Seen uit de Moeskroenstraat overgegaan naar Elisabeth. Er is in de laatste fase van haar leven zoveel zorg nodig dat een verblijf in haar eigen huis niet meer mogelijk is. We zoeken naar kwaliteit van leven.

ds. Wim Bisschop

NOORDSOOS Na een lange zomerperiode staan we weer voor een nieuw seizoen. We hopen op een gezonde periode en een fijne tijd op het Belgiëplein. Als het goed is hebben alle leden een uitnodiging ontvangen met een overzicht van het jaar 2014/15. Nieuwe leden zijn uiteraard van harte welkom. Elke eerste en derde woensdagmiddag van de maand ontmoeten we elkaar van 14.00 uur tot 16.00 uur. De programma’s van de eerste maanden volgen hieronder:

3 september: Vakantieherinneringen.

Ook nemen we dan afscheid van Wil Gerkema als soosteamlid. Gelukkig blijft ze als lid wel komen, waar we blij om zijn. 17 september : dhr.J.Mackenbach: Drieluik over Godfried Bomans 1 oktober: Spelmiddag 15 oktober: dhr.Herman Unger ”Een zeeman”. Veel van onze mensen weten dat Corrie Seen al geruime tijd ziek is. Maar ongeacht diverse ingrepen en bezoeken aan het ziekenhuis blijft ze dapper in de strijd en oogt flink naar degenen die ze ontmoet. Corrie is onlangs verhuisd naar zorgcentrum Elisabeth, Leuvenaarstraat 91 en heeft een kamer op de 7e verdieping met uitzicht op de Grote Kerk. Wilt u op een of andere wijze iets van u laten horen? Tot slot mag ik u groeten, mede namens het soosteam, en u een goed seizoen toewensen.

W.H.de Kruijf

Leerhuis Op 24 september is de eerste leerhuisavond van het seizoen in de Lucaskerk. Dion van den Berg van PAX (voorheen IKV-Pax Christi) komt een lezing houden, met als titel Wapen je met vrede! Binnenkort vieren we dat 25 jaar geleden de Berlijnse Muur viel. Europa was één en al optimisme. Met het einde van de Koude Oorlog zouden we in Europa en wereldwijd democratie zien opbloeien, gekoppeld aan economische voorspoed. Hoe belangrijk de val van de Muur ook was, het is – helaas – anders gelopen. Wat zien we anno 2014? De jonge staat ZuidSoedan dreigt in geweld ten onder te gaan, en niet eens door dreiging van buitenaf maar vooral door interne politieke en stammentwisten. Het geweld tegen burgers in Syrië gaat ook onverminderd door en de radicaalislamitische ISIS heeft in een vloek en een zucht een behoorlijk deel van Irak onder controle gekregen. In het oosten van Oekraïne wordt MH17 uit de lucht geschoten, en het vechten tussen de ‘fascisten’ en ‘separatisten’ gaat ook nog gewoon door. Het Westen lijkt machteloos toe te kijken in deze conflicten. Is de NAVO te zwak geworden, heeft de afschrikking gefaald? Of is er geen politiek draagvlak om landen en krijgsheren tot de orde te roepen? Hoe het ook zij, in

21

S’amen al deze conflicten raken burgers in de knel. Honderden, duizenden worden vermoord en honderdduizenden slaan op de vlucht. Kun je je met vrede tegen zulk geweld wapenen? Wat kunnen wij, vanuit Nederland, doen om burgers in die landen beter te beschermen? Overal blijven mensen pleiten voor vrede; zij verdienen onze steun. En daarbovenop moeten we gezamenlijk de internationale lobby versterken die de speelruimte voor

Rondom de Markuskerk Klaar voor de start De herfst lijkt al vroeg begonnen dit jaar. Toch hoop ik nog op een mooi zomers startweekend, op 6 en 7 september. Het landelijke thema is ‘vieren en verbinden’. We beginnen op zaterdagmiddag met de Heel-MiddenZuid-Bakt-taartenwedstrijd waarop velen – hoop ik – hun smakelijke baksels zullen presenteren. Proeven is die middag alleen voorbehouden aan onze vakkundige jury. De taarten worden de volgende ochtend namelijk pas echt aangesneden, in onze startdienst (samen met de Johanneskerk en de EvangelischLutherse wijkgemeente). Een feestelijk startschot voor het nieuwe seizoen.

Wapen je met vrede Het thema van de vredesweek (20 t/m 28 september) is dit jaar ‘Wapen je

radicale politieke en militaire leiders v e r k l e i n t en du u r z a m e v r e de bevordert. PAX-medewerker Dion van den Berg, een oudgediende in de Nederlandse vredesbeweging, zal op deze vragen ingaan, maar ook de vraag niet schuwen wanneer mogelijk ook inzet van militaire middelen geboden is. Voorafgaand aan de leerhuisavond kunt u meedoen met een gezamenlijke

met vrede’. De Stichting Vredesweek heeft weer een boeiend programma bedacht. Aan de vooravond van de vredesweek (vrijdag 19 september) houden we weer een oecumenische gebedsviering waaraan meer dan tien kerkgenootschappen meedoen. Je leest hier meer over bij de liturgische vieringen elders in S’Amen. Op de laatste zondag van de vredesweek hebben we als Markuskerk een gezamenlijke oecumenische viering in de Michaelkerk (aanvang: 11:30 uur). Onze cantorij zal in deze viering zingen.

We gedenken En nu nog maar alleen het lichaam los te laten de liefste en de kinderen te laten gaan alleen nog maar het sterke licht het rode, zuivere van de late zon te zien, te volgen - en de eigen weg te gaan. Het werd, het was, het is gedaan. M. Vasalis (1909 - 1998)- sub finem

maaltijd om 18.00 uur. De kosten voor deze maaltijd zijn 4 euro. Opgeven voor de maaltijd 3 dagen van te voren op de intekenlijst in de kerk of via de website. Rond half 8 staat de koffie klaar en daarna beginnen we met het Leerhuis. Voor het leerhuis hoeft je je niet apart op te geven, tenzij dat expliciet vermeld staat. De kosten voor de meeste avonden zijn een vrijwillige bijdrage.

Joyce Rijke

Op 18 juli overleed Arwi Boele (Immenhof 2, Teteringen). Twee jaar geleden werd bij hem de vreselijke ziekte ALS vastgesteld. Na twee zware jaren stierf hij, toch plotseling, in het bijzijn van zijn vrouw Anja. Op de rouwkaart stond het bovenstaande, mooie gedicht van Vasalis. Op 24 juli is hij begraven op begraafplaats De Driesprong. Arwi Boele was 58 jaar. In onze gedachten en gebeden zijn we bij zijn vrouw en kinderen, zijn ouders (die in Breda-Noord wonen) en zijn schoonmoeder, mevr. Van der RestRörik (Heusdenhoutseweg 117). Op 14 augustus overleed op 88-jarige leeftijd Pieternella Nieuwdorp - de Lange. Een paar jaar geleden kwam ze naar Breda. Ze bezocht met veel plezier onze kerst- en paasmiddagen van NEO. In haar vorige woonplaats had ze, als actief lid van de H.V.D., j a r en l a n g z e l f v a n d i t so o r t bijeenkomsten georganiseerd. Ze woonde in de Vredenbergh. Wie haar daar kwam opzoeken, werd opgewekt ontvangen en getrakteerd op mooie verhalen over vroeger. Pieternella

22

S’amen Nieuwdorp is begraven in Bergen op Zoom. Op 23 augustus stierf Mattie Boidin-van Hoeve (Mgr. Hopmanstraat 23). Velen kennen haar uit de tijd dat ze actief was in de Bredase politiek, als raadslid voor het CDA. Ook was ze één van de initiatiefnemers van de Bredase vredesprijs. De mensen met wie ze samenwerkte beschrijven haar als een zeer bewogen en betrokken vrouw. Ze vocht al jaren tegen een slopende ziekte. Een paar dagen na haar 67e verjaardag overleed ze. Op donderdag 28 augustus is ze begraven.

Ds .Ton van Prooijen

Expositie in de Voorhof Tekenen heeft altijd als een rode draad door mijn leven gelopen. Mijn opa uit Oostenrijk was ook zeer kunstzinnig en maakte mooie beeltenissen van hout. Vandaar waarschijnlijk mijn affiniteit, en meerdere uit mijn familie, met kunst. Ongeveer 40 jaar geleden ben ik tekenles gaan volgen bij beeldend kunstenaar Joost Sikking. Bij Lex van Buytenen heb ik geleerd met olieverf te werken. Opvolgend ben ik gaan aquarelleren bij Het Open Atelier Academie van de kunstenaars Joris Gayman en Will Landman. Ik heb veel werken met deze techniek gemaakt en geëxposeerd in het Belgische Kasterlee, Esso Benelux, Holland Casino Breda, Golfclub Albatros. Daarna vele jaren geschilderd in EttenLeur bij kunstatelier “Doornbos” o.l.v. beeldend kunstenaar Cees Rijpaard. Daar heb ik de techniek van olieverf weer opgepakt. Ik heb geëxposeerd in: Oosterhout met meerdere kunstenaars: ‘Oosterhout ontmoet Breda’, In Stadsgalerij te Breda, traditioneel jaarlijks met de Vrije Beeldende Kunstenaars waar ik reeds 18 jaar lid van ben en in het Belgische MeerselDreef. Kleurrijke bloementaferelen, mooie landschappen, hanen en kippen zijn wel mijn favoriete onderwerpen.

Marianne Boot-Janssen

Zondagmorgen thuis luisteren naar de Kerkdienst in de Markuskerk

Voor mensen die thuis naar de kerkdienst willen luisteren zijn er nieuwe mogelijkheden. Je hebt daarvoor thuis alleen een telefoonlijn nodig. Bij je thuis komt dan een meeluisterkastje naast de telefoon en in de Markuskerk staat een apparaat dat het geluid doorstuurt. Om dit eventueel verder uit te werken willen we wel eerst weten of er rond de Markuskerk interesse is voor zo'n systeem. Er zijn natuurlijk ook kosten aan verbonden, zo rond 3 à 5 euro per maand voor elke luisteraar plus je telefoon kosten. Interesse bel met Rob Snijders 5115 2844

06

Markuskerk 50 jaar In september 2015 is het 50 jaar geleden dat de Markuskerk opgeleverd is. Dit willen we graag vieren met een jubileumperiode, die start in januari 2015 en duurt t/m september 2015. Inmiddels zijn ondergetekenden als werkgroep bezig met een programma. Het zou mooi zijn als we het jubileum aan een pakkende naam/zin op kunnen hangen. Waar denkt u aan als u terug denkt aan deze periode van 50 jaar Markuskerk of wat wenst u de Markuskerk toe voor de komende periode? Mocht u / jij een themanaam, ideeën of suggesties voor het programma hebben, dan vernemen wij dit graag. Deze kunt u doorgeven aan: Henri van Wijngaarden, tel. 0161433260 | email: [email protected] Wij hopen op veel reacties zodat we gezamenlijk een inspirerende periode tegemoet gaan.

Ellen van Hooijdonk, Wim v/d Giessen en Henri van wijngaarden

Rondom de Johanneskerk Vreemde zomer Na een voor u en jullie hopelijk mooie zomer gaat het kerkelijk seizoen weer van start. Het was wel een vreemde zomer, met veel mooi weer en met veel slecht nieuws. De ramp met de MH17, de oorlog in Oekraïne, de

opmars van IS, de dodelijke ziekte Ebola. Afschuwelijk allemaal. In het middaggebed in de Grote Kerk is te merken dat de wereld in brand staat. Zoals altijd staan er persoonlijke v o o r beden v er m el d, da a r n a a st gebruiken bezoekers het gebedenboek ook om de gebeurtenissen van deze zomer voor God te brengen. Goed dat dit gebeurt en dat er een moment in de week is, dinsdagmiddag om 12.30 uur, dat deze gebeden ook daadwerkelijk uitgesproken worden.

Startzondag 7 september Enkele gemeenteleden viel het al op – hé maar een kort programma op de Startzondag, van 10:00 tot en met 12:00 uur. Inderdaad, we gaan het dit jaar weer anders doen dan tot nu toe gebruikelijk: dienst en programma ineen, ontmoeting met de Eeuwige en met elkaar afgewisseld. Op zaterdag 6 september voorafgegaan door een bakwedstrijd. Het thema: Vieren en verbinden. Wie iets te vieren heeft, doet dat vaak met gebak. Door de Startzondag vooraf te laten gaan door een bakwedstrijd slaan we twee vliegen in een klap. De deelnemers aan de bakwedstrijd kunnen hun bakkunsten tonen en er met de titel ‘Meestertaartenbakker van Breda Midden-Zuid’ vandoor gaan. Voor de Startzondag zijn we voorzien van lekkers om de dienst een feestelijk karakter mee te geven. Er zijn maar liefst 3 predikanten die voorgaan in deze dienst, t.w. ds. Ton van Prooijen, ds. Marlies Schulz en ikzelf, wij houden elk een tafelspeech, verder werkt de cantorij mee. Orgel en trompet worden bespeeld door Wybo Wagenaar en Martjan van der Wel. We hopen op een goede opkomst en een bemoedigend begin van het gemeentewerk in het nieuwe seizoen. Voor wie de Markuskerk te ver is, laat het weten, er zijn voldoende auto’s om u er te brengen.

Doopoudergroep Maandag 8 september is er een avond voor ouders van jonge kinderen. De organi sa ti e i s in h anden v an jeugdwerker Daniëlle van Drongelen. Er zijn de afgelopen jaren flink wat stellen geweest die hebben laten dopen. Het is goed elkaar te ontmoeten, elkaar te leren kennen, met elkaar te spreken over hoe je dat nou doet, je kinderen opvoeden, met geloof in aanraking brengen, zin geven

23

S’amen aan het leven van alle dag. Wees welkom, 20.00 uur, Kerkenhuis naast de Johanneskerk.

Open monumentedag Op zaterdag 13 september is het Open Monumentendag. Dit jaar zal er in Princenhage extra aandacht zijn voor de monumenten in dit stadsdeel. De Johanneskerk zal van 11:00 tot en met 17:00 uur open zijn. Elk heel uur zal er muziek klinken.

Lezing empathie Woensdag 17 september houd ik in het kader van Vorming en Toerusting een inleiding over empathie. Zie ook elders in deze S’amen. Empathie is het

vermogen om je in te leven in een ander. Vanuit geloofsperspectief gaat het er ook om in het verhaal van de ander het verhaal van God te ontdekken. Ik zal er niet alleen over vertellen, we gaan het ook met elkaar oefenen. De avond is voor belangstellenden. Ben je actief in bezoekwerk namens de kerk, dan is het zeker de moeite waard om te komen. Vanaf 19:45 staat de koffie klaar. Aanvang: 20:00 uur in het Kerkenhuis.

Vredesweek Van 20 tot en met 28 september is het Vredesweek. In deze week organiseren we elk jaar oecumenische bijeenkomsten met de Martinusgeloofsgemeenschap. Met dit jaar een actueel thema: ‘Wapen je met vrede’. Ontwapening heeft te maken met kwetsbaar durven zijn, openheid en ruimte scheppen voor de ander. God liet zich ontwapenen in de menswording van Christus. Het is nu aan ons om die Mens mens te laten worden in ons. Donderdag 25 september is er een gezamenlijk ochtendgebed in de Johanneskerk, aanvang 9:00 uur. Na de dienst staat de koff ie kl aa r. Zon d ag 28 september is er een oecumenische viering in de Martinuskerk, de Johanneskerk is dan dicht. Deze dienst begint om 11:00 uur. Er wordt

medewerking verleend door een samengesteld koor uit beide kerken. Het is de bedoeling dat ik in het ochtendgebed samen met pastor Adri Lint voorga en in de dienst op zondag met pastor Henny Spooren-Schaart. Maar naar het zich nu laat aanzien zal onze dochter Fien die week een operatie ondergaan in het WKZ in Utrecht. Mocht dat het geval zijn, dan zal ik op zondag vervangen worden door Lianne van der Wel. Fijn dat zij achterwacht/vervanger wil zijn! Wie nog mee wil zingen in het gelegenheidskoor, kan nog meedoen. Woensdagochtend 17 september om 10:00 uur oefent het koor in de Martinuskerk. VAN OORLOG EN VREDE Haar ogen, omrimpeld, kijken de verte in. Verzonken, is ze. Waar zou ze zijn? Ver weg, of juist diep, in zichzelf? Haar verleden: beelden, geluiden, geuren en kleuren van oorlog en vrede van angst, verzet en bevrijding. Zij is in het hier en nu, maar ze resoneren mee, die herinneringen, in het verborgene. Ik pak haar hand. Ze kijkt me aan. Oogcontact. Ze zegt: “Je bent lief.” Ontwapenend. (Myriam Braakhuis, Uit: Pax-Vieren)

Doopdienst Twee ouderparen hebben de doop aangevraagd. Het zijn Wendy van Oostenbrugge en Ferdy van Meel, Acaciastraat 107, voor hun zoon Guus. Guus is het broertje van Saar. En Mark en Daniëlle Houtzager-Ritsema, Argusvlinder 40, voor hun zoon, Hidde Jan Julle. De doop zal plaatsvinden op 5 oktober. Samen met de doopouders bereiden we de dienst voor. We hopen op een mooie zondag voor de beide ouderparen en hun familie en voor ons als gemeente. Hierbij nog een

fragment uit een lied van Sela over de doop: In het water van de doop, zien wij hoe God zelf belooft, dat zijn Naam voorgoed aan ons verbonden is. Water dat getuigt en spreekt, van de hoop die in ons leeft, dat Gods liefde voor ons niet veranderd is.

Geluid Ik krijg heel diverse reacties te horen van gemeenteleden. De een kan me heel goed verstaan – ik articuleer duidelijk. De ander kan me heel slecht verstaan – mijn stem is te hoog. Zelf heb ik wel door dat mijn temperament niet altijd matcht met de akoestiek in de Johanneskerk. Nog langzamer spreken, nog meer pauzes. Ik kan alleen maar zeggen: ik doe mijn best.

Belijdeniscatechese Ik kom jonge en oudere gemeenteleden tegen, die geen belijdenis hebben gedaan. Jammer, dat aan belijdenis doen voor sommigen zo’n zwaar label hangt. Alsof je alles zeker moet weten, alsof je voor belijdenis doen wel een heilige moet zijn. Niets is minder waar, zou ik zeggen. Wil je meer werk maken van je geloof, dan is het de moeite waard om belijdeniscatechese te overwegen. Ik bied het aan, mocht je belangstelling hebben, informatie willen inwinnen, meld u, meld je bij mij via sms’je of app’je, 0622576592. Graag tot ziens in de gemeente,

ds. Saskia van Meggelen

24

S’amen

Geknipt voor U R. v. Klaveren-Koelewijn

Twee Graven Ik kom graag bij begraafplaatsen. Ze nodigen uit tot overpeinzingen. Vooral de opschriften op de graven. Het roept van alles op. Herkenning. Weemoed. En soms een schaterlach als ik de overmoed herken van sommige mensen. Vooral mensen van adel hebben er last van. Ze laten een naald of een steen op manshoogte op hun gebeente plaatsen alsof ze als baron in het Koninkrijk een hoge tafelschikking zullen genieten. Nee, dan de grafstenen van twee hoogleraren in de theologie. Zij moeten besef hebben gehad van de kortstondigheid van roem en theologie. Zij hebben gevoel gehad voor relativering. Laat me dat uitleggen. Ik neem even een aanloopje. Ik was onlangs op bezoek bij de Vrije Universiteit. Ik kreeg er een rondleiding. We waren in de senaatskamers. Men wees mij trots op de schilderijen. Ik herkende de portretten van de hoogleraren die vóór de verhuizing van de theologische opleiding uit Kampen naar Amsterdam in Kampen aan de wand hadden gehangen. Ik had de schilderijen talloze keren gezien. Ik zag direct dat een aantal daarvan miste. Ik maakte er een opmerking over en vroeg achterdochtig: "Hebben ze hier alleen de hoogleraren opgehangen die in de lijn van Kuyper bij de Doleantie hoorden?"De gids lachte:"Er is hier bijna niemand meer die het verschil weet tussen Afscheiding en Doleantie. Nee, we hebben naar het formaat gekeken. Alleen de kleine, hanteerbare schilderijen hebben een plaats gekregen". Ik zweeg beschroomd. Dat is dus de gang van het leven. Ook de roem van de hoogleraren verdampt. Terug naar de begraafplaats. Daar liggen twee hoogleraren begraven. Jan Ridderbos, de leider van de synodaal-gereformeerden, en Klaas Schilder, leider van de vrijgemaakten. Het toeval wil dat ze vlak bij elkaar zijn komen te liggen. Ze hebben beiden een eenvoudige zerk gekozen. Exact dezelfde. Ze kozen beide een eenvoudige letter. Dezelfde. En op beide zerken staat een Bijbeltekst. Inderdaad, beide uit het evangelie ven Johannes. Het is een apart idee dat ze straks op de dag van de opstanding uit het graf opstaan en één van de eerste mensen die zij onder ogen komen, zal hun opponent zijn. Ik vermoed dat ze met schaamte het stof van hun witte gewaden zullen schudden om ook de restjes van het verleden achter zich ter laten. En dan zullen ze samen een lied inzetten. 'In Christus is noch west noch oost, in Hem noch noord noch zuid, één wordt de mensheid door zijn troost, de leer en kerk zijn uit'. Zoiets.

Klaas van der Kamp, Alg. Secretaris Raad van Kerken in Reveil

Mediatheek G. van Dooren

Kerk in Actie helpt vervolgden Irak Duizenden Irakezen zijn op de vlucht. Christenen, gematigde moslims, Yezidi’s en andere groepen in het land ontvluchten Mosul en omstreken, richting de Koerdische regio. Daar zijn ze relatief veilig voor aanvallen van de Islamitische Staat. Maar het ontbreekt hen daar aan alles: de gastfamilies en overheden die deze vluchtelingen ontvangen, kunnen de steeds groter wordende aantallen mensen niet meer aan. Daarom roept de Protestantse Kerk haar gemeenten op om mee te doen met de actie Noodhulp Irak van EO Metterdaad. EO-Metterdaad coördineert de geldinzamelingsactie voor Kerk in Actie, Dorcas en Open Doors. Kerk in Actie geeft noodhulp via ACT Alliance, een internationaal samenwerkingsverband van kerken en zo 5 oktober 2014 collecte Kerk & Israël: Israëlzondag Op zondag 5 oktober, de eerste zondag van oktober en vanouds ‘Israëlzondag’, is de collecte bestemd voor het werk van Kerk en Israël. Op deze zondag geven we meer dan anders uiting aan onze roeping tot onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. De kern van het werk van Kerk en Israël is om mensen in de kerk bij de Joodse wortels van hun geloof te brengen. maar

ook om met elkaar in gesprek te komen en te blijven. In Nederland worden predikanten toegerust op het gebied van de relatie met het volk Israël en materialen ontwikkeld voor plaatselijke gemeenten. In het buitenland wordt onder meer de christelijke internationale gemeenschap Nes Ammin gesteund, waar Joodse en Arabische mensen elkaar ontmoeten. sinds 2012 is dominee Pieter Dronkers daar namens de Protestantse Kerk werkzaam als coördinator van het dialoogprogramma. De Protestantse Kerk hoop via wederzijdse erkenning en het wegnemen van vooroordelen een bijdrage te leveren aan een oplossing voor het JoodsPalestijnse conflict. Zonder uw bijdrage kan het werk van Kerk en Israël niet worden voortgezet. We bevelen de collecte van harte bij u aan. christelijke organisaties voor noodhulp- en ontwikkeling.

Koningspaar bij viering tien jaar Protestantse Kerk in Nederland Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima zijn aanwezig bij de viering van het tienjarig bestaan van de Protestantse Kerk. Het thema van deze jubileumviering is ‘Vieren en verbinden’. Ds. Arjan Plaisier, synodescriba: 'Verbinden zien wij als ontmoeting met God, elkaar en de samenleving. Iedere plaatselijke kerk behorende tot de Protestantse Kerk in Nederland herkent zich hierin. (…) We verwachten dat de viering herkenbaar is voor de 2 miljoen leden van de Protestantse Kerk in Nederland. Bekende muzikanten leveren een bijdrage aan de kerkdienst en er worden filmpjes

25

S’amen vertoond die de veelkleurigheid van de Protestantse Kerk in Nederland laten zien.' De Protestantse Kerk is met haar 2 miljoen leden en 1600 plaatselijke kerken het grootste protestantse kerkgenootschap van Nederland. De Koning is lid van de Protestantse Kerk in Nederland. De viering vindt plaats op 14 september 2014 om 14.30 uur in De Fontein in Nijkerk. De omroepen IKON en EO zenden het live uit op televisie.

Tot en met 12 oktober 2014: 'Franciscus en de natuur', in Museum voor Religieuze Kunst Uden Franciscus preekte tot vogels en bloemen, wormen raapte hij op van de grond zodat zij niet door voetgangers na hem vertrapt zouden worden. Deze zomer wijdt het MRK Uden een expositie aan deze patroon van de dieren, met werk van o.a. Pavel van Houten, Rinke Nijburg & Gerda TenThije. De expositie wordt ondersteund door excursies naar de bijzondere tuinen van Franciscanenkloosters in Megen en Velp, workshops en lezingen. Vaste collectie: middeleeuwse beeldhouwkunst, volksdevotie, iconen en bijbelprentjes, en moderne christelijke kunst >Locatie: Vorstenburg 1, Uden. Meer informatie: www.museumvoorreligieuzekunst.nl

Zondag 5 oktober 2014 collecte Kerk & Israël: Israëlzondag Op zondag 5 oktober, de eerstee zondag van oktober en vanouds ‘Israëlzondag’, is de collecte bestemd voor het werk van Kerk en Israël. Op deze zondag geven we meer dan anders uiting aan onze roeping tot onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. De kern van het werk van Kerk en Israël is om mensen in de kerk bij de Joodse wortels van hun geloof te brengen. maar ook om met elkaar in gesprek te komen en te blijven. In Nederland worden predikanten toegerust op het gebied van de relatie met het volk Israël en materialen ontwikkeld voor plaatselijke gemeenten. In het buitenland wordt onder meer de christelijke internationale gemeenschap Nes Ammin gesteund, waar Joodse en Arabische mensen elkaar ontmoeten. sinds 2012 is dominee Pieter Dronkers daar namens de Protestantse Kerk werkzaam als coördinator van het dialoogprogramma. De Protestantse Kerk hoop via wederzijdse erkenning en het wegnemen van vooroordelen een bijdrage te leveren aan een oplossing voor het JoodsPalestijnse conflict. Zonder uw bijdrage kan het werk van Kerk en Israël niet worden voortgezet. We bevelen de collecte van harte bij u aan.

Waar onze doden zijn

De Boekenplank Morgen vérder Wanneer we met groot verdriet te maken hebben, zien we niet altijd hoe we verder kunnen. Echte troost kan ons dan kracht en nieuw perspectief geven. Met schroom schrijft Anne van der Meiden in dit boek over de kunst van het troosten. Troost is immers heel persoonlijk en intiem. In ruim dertig korte hoofdstukken belicht hij verschillende soorten en vormen van troost; zoals de troost van compassie, van rituelen en religie, van het dagelijks werk en herinneringen. Verder besteedt Van der Meiden aandacht aan de communicatie van troost. Hoe kunnen we elkaar troost bieden? En hoe gaan we er mee om als iemand zich afsluit voor troost? Bij de hoofdstukken staan mooie symbolische tekeningen van Els Vos. Het boek biedt een waar-devolle en opbouwende handreiking bij troosten. Anne van der Meiden, Morgen verder. De kunst van het troosten, uitgeverij Protestantse Pers, Heerenveen 2011, (ISBN 97890 852 5°]5 7), 125 blz., € 9,95.

De taal is vol van dood. In duizenden uitdrukkingen, zinswendingen, verwijzingen, beelden wordt de dood beseft en uitgesproken. In dit boek gaat het over de dood van telkens één mens. Het zijn toespraken van Huub Oosterhuis bij begrafenissen van (on) bekende . Een boek dat troost en je ondanks de dood laat glimlachen met eerbied voor het leven. (MdG) Waar onze doden zijn, negenenveertig namen, Uitgeverij Ten Have (ISBN 9789° 259°288 9), 215 blz., € 17,95 Huub Oosterhuis.

Verstilde woorden De poëtische teksten in dit boek over afscheid nemen en rouw dragen, zijn bestemd voor de tijd van waken en sterven, voor de uitvaart en voor de rouw daarna. Sommige zijn bruikbaar tijdens openbare momenten van het a f sch ei d, a n der e z i j n v o o r persoonlijk gebruik. Eva de Mooij heeft er acht om-gevormd tot een verrassend muzikaal portret op bijgeleverde CD. Woorden en muziek die helpen en troosten in dagen van rouw. (MdG) Marinus van den Berg en Eva de Mooij (CD), Verstilde woorden, Uitgeverij Ten Have (ISBN 9789°259°2°56), 111 blz., € 17,99.

26

S’amen

Grote Kerk zondag 3 augustus

Ekklesia Breda Waalse kerk Catharinastraat 83b Aanvang 10:30 uur

Remonstrantse Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

Doopsgezinde Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

mmv Ekklesiakoor Breda o.l.v. Jerry Korsmit pianist Daan Boertien

14 september ds. A.N. verheul

07 september startzondag 10:00 uur koffie drinken 10:30 aanvang morgendienst

28 september dr. T.R. Barnard

21 september ds. M.E. Biljma 05 oktober ds. H. Wouda

Prot. Gem. Ginneken Aanvang 10:00 uur Behalve de eerste zondag alle zondagen dienst van Schrift en Tafel 07 september ds. E. Postma 14 september ds. E.V.E. Wijnands 21 september pastor R. van Oorschot ds. E.A. Postma R.K. Laurentius aanvang 11:00 uur 28 september ds. A.E. Keuning 05 oktober Ds. Ton van Prooijen, Breda 12 oktober Ds. E.A. Postma

27

S’amen

Vieringen in de periode 7 september t/m 12 oktober Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden

12 sept. : ds. S. van Meggelen 19 sept. : ds. Abr. Heringa Lucaskerk Tweeschaar 125, aanvang 10:45 uur 26 sept. : ds. T. van Prooijen Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en kinderne03 okt. : pastoor P. van Gorp vendienst. Maandelijks jongerennevendienst, info: Lucaskerk.nl 10 okt. : ds. M. Wagenvoorde 07 sept. : ds. W. Bisschop 17 okt. : pastor L. van der Wel 14 sept. : ds. W. Bisschop startzondag 21 sept. : ds. W. Bisschop Oecumenische Vredesviering Zorgkruispunt ‘de Werve’, Cartier van Disselstraat 64, 28 sept. : ds. A.C. Grandia 4835 KP Breda, T 5607607 of [email protected] 05 okt. : ds. W. Bisschop Israël-zondag Doopdienst zie ook: www.dewerve.verzorgingshuisbreda.nl 12 okt. : ds. W. Bisschop Werelddiaconaat Maaltijd van de Heer

Protestantse Wijkgemeente Breda Midden/Zuid

Markuskerk Hooghout 98, aanvang 10:00 uur Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en Kindernevendienst 07 sept. 14 21 28 05 12

sept. sept. sept: okt. okt.

: ds M. Schultz, ds S. van Meggelen, ds. T. van Prooijen Opening winterwerk : ds. T. van Prooijen : ds. P. Warmenhoven : Oecumenische viering Michaelkerk 11.30 uur : ds. S. Oomen : ds. T. van Prooijen viering Heilig avondmaal

Johanneskerk Dreef 5, aanvang 10:00 uur. 07 sept. Johanneskerk 14 sept. 21 sept. 28 sept.

05 okt. 12 okt.

: Opening winterwerk in de Markuskerk gesloten Voorgangers zie Markuskerk : ds. S. van Meggelen : ds. A. van Meeteren Sliedrecht, viering Heilig Avondmaal : pastor H. Spooren-Schaart, ds. Saskia van Meggelen/mw. L. van der Wel. Oecumenische dienst in de Martinuskerk; aan vang 11:00 uur : ds. S. van Meggelen : ds. S. van Meggelen

Elke eerste vrijdag van de maand om 15:30 uur is er een eucharistieviering in de tuinzaal. Om de maand is er, in de oneven maanden, elke derde vrijdag om 15:30 uur een kerkdienst in de Tuinzaal. Evangelisch Lutherse Gemeente Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11, aanvang 10:30 uur Oecumenisch Middaggebed Grote Kerk Op dinsdagmiddag 12:30 uur luidt de angelusklok bij de viering in de Grote Kerk. U bent van harte welkom voor dit meditatieve moment, dat duurt tot 12:50 uur. Er zijn wisselende voorgangers uit de kerken die lid zijn van de Raad van Kerken. Organist is Kick Schaart.

Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht, Molengracht 21, Altijd dienst van Schrift en Tafel op zondagmorgen aanvang 10:30 uur. 07 sept. : pastor J. Schippers 14 sept. : ds. K. van Huisstede 21 sept. : pastor P. Galama 28 sept. : ds. A. Visser 05 okt. : pastor P. Galama 12 okt. : ds. K. van Huisstede Verpleeghuis Aeneas Altijd dienst op zaterdagavond aanvang 18:15 uur 07 sept : ds. H. ten Thije 13 sept. : ds. H. ten Thije 20 sept. : ds. H. ten Thije 27 sept. : pastor W. Franken 04 okt. : pater M. van Kooten 11 okt. : onbekend Woonzorgcentrum De Breedonk, locatie Mastbos Altijd dienst op vrijdagmiddag aanvang 15:00 uur 05 sept. : pastoor P. van Gorp

Informatie en wijzigingen voor de rubriek ‘Vieringen’ vóór 30 september doorgeven aan de redactie: [email protected]

S’amen

Bij onbestelbaarheid: Retour Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

Alles voor óp uw vloer en vóór uw raam vindt u bij

Woonboulevard Breda, Kruisvoort 62, langs de Ettense Baan. Voor meer informatie: www.roobol.com.

Roobol vindt u ook in Almere-Buiten, Almere-Stad, Amersfoort, Barendrecht, Bergen op Zoom, Delft, Den Haag (F.H. Laan), Den Haag (Leyweg), Den Haag (Megastores), Dordrecht (Woonboulevard), Dordrecht (Sterrenburg), Hellevoetsluis, Hilversum, Hoogvliet, Huizen, Maassluis, Naaldwijk, Oosterhout, Oud-Beijerland, Ridderkerk, Rijswijk, Roosendaal, Rotterdam, Sliedrecht, Soesterberg, Spijkenisse, Utrecht, Vlaardingen, Zeist en Zwijndrecht.

28