Letsel Informatie Systeem LIS Factsheet 2008
3
LIS Factsheet 2008
1
Inleiding
1.1
Consument en Veiligheid
Daarbij werken we samen met veel organisaties en staan we voor een integrale aanpak van veiligheid en gezondheid. Dit doen we op lokaal, nationaal en internationaal niveau.
In 25 jaar is Consument en Veiligheid uitgegroeid tot een gezaghebbende (inter-) nationale organisatie op het gebied van het
1.2
Het Letsel Informatie Systeem
voorkomen van letsels door ongelukken. De resultaten zijn tot nu aansprekend
Dankzij het Letsel Informatie Systeem (LIS) van
geweest. Over een periode van vijf jaar zien
Consument en Veiligheid, worden de
we vooral bij kinderen onder de 5 jaar
ontwikkelingen met betrekking tot ongevallen
(-30%) en bij sporters (-16%) sterke
en letsels in Nederland continu bijgehouden.
dalingen.
LIS speelt een belangrijke en unieke rol bij het verzamelen van epidemiologische
Consument en Veiligheid staat voor het
ongevalsinformatie (omvang, ernst, kosten en
vergroten van de veiligheid binnen de
toedracht van ongevallen). Het vormt daarmee
maatschappij, door het terugdringen van
de kennisbasis voor het letselpreventiebeleid in
letsels door ongevallen. Wij doen dit voor
Nederland. Door middel van LIS worden in
alle burgers, van jong tot oud. Daarbij ligt de
ziekenhuizen gegevens vastgelegd over privé-
focus op ernstige ongevallen omdat deze –
ongevallen, maar ook over sportblessures,
naast veel leed – ook hoge medische kosten
verkeersongevallen, arbeidsongevallen, geweld
met zich meebrengen.
en automutilatie.
Wij realiseren deze veiligheid door ons te richten op de combinatie van gedrag, omgeving
1.3
Leeswijzer
en technologie. Daarmee voorzien we in de fundamentele behoefte van de mens om zo
In deze factsheet wordt beschreven hoe de
min mogelijk gevaar te lopen in zijn woon-,
registratie- en verwerkingsprocedures van LIS
werk- en leefomgeving. We zijn actief in de
eruit zien, wat er met LIS gedaan kan worden
volgende domeinen:
en wat LIS voor een ziekenhuis dat eraan
-
Privé;
deelneemt betekent. Daarnaast bevat deze
-
Arbeid;
factsheet een overzicht van LIS in 2008 met
-
Zorg;
informatie over de registratie en het gebruik
-
Onderwijs;
van gegevens.
-
Sport;
-
Verkeer.
4
2
LIS Factsheet 2008
Het Letsel Informatie Systeem
2.1.2
Wat kan LIS voor een ziekenhuis
betekenen? 2.1
Het belang van LIS
Voor de deelnemende ziekenhuizen levert LIS managementinformatie over de SEH-afdeling.
2.1.1 Hoe worden de gegevens van LIS gebruikt?
Naast informatie over de achtergronden van
Met behulp van LIS wordt informatie
het ongeval leggen de SEH-medewerkers ook
geregistreerd over patiënten die zich melden
persoons- en binnenkomstgegevens vast en
op de Spoedeisende Hulp (SEH) afdeling van
gegevens met betrekking tot de diagnose, de
een ziekenhuis. Consument en Veiligheid
behandeling en het ontslag van de patiënt.
maakt gebruik van deze informatie om risicogroepen en risicofactoren te signaleren en
Hoewel Consument en Veiligheid zich richt op
om prioriteiten te stellen in de
letselpreventie, kunnen in LIS ook niet-
probleemgebieden. Uiteindelijk resulteert dit in
letselpatiënten geregistreerd worden. Dit zijn
preventieve maatregelen. Daarnaast is LIS ook
patiënten die op de SEH-afdeling komen met
van belang om mogelijke effecten van
een ziekte of aandoening, of patiënten die voor
maatregelen in te schatten en te volgen. De
controle of nabehandeling komen. Deze
ziekenhuizen die deelnemen aan LIS vormen
mogelijkheid is aan LIS toegevoegd om de
een representatieve steekproef van de
deelnemende ziekenhuizen een compleet
algemene en academische ziekenhuizen in
overzicht te geven van hun patiëntenaanbod.
Nederland1. Op basis van deze steekproef kan
Door de registratie van administratieve en
een betrouwbare schatting gemaakt worden
medische gegevens krijgt het ziekenhuis inzicht
van het totaal aantal SEH-behandelingen naar
in de opvang en de behandeling van alle
aanleiding van ongevallen in Nederland.
patiënten op de eigen SEH-afdeling.
De ongevalsinformatie dient met name ter
Doordat de deelnemende ziekenhuizen
ondersteuning van het beleid van het Ministerie
informatie op een uniforme wijze vastleggen, is
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
vergelijking tussen ziekenhuizen mogelijk.
om veiligheid in de privésfeer te bevorderen.
Consument en Veiligheid stelt deze
Maar ook andere ministeries en organisaties
‘spiegelinformatie’ aan de deelnemende
gebruiken deze informatie voor hun
ziekenhuizen ter beschikking. In de
werkzaamheden, zoals het Ministerie van
spiegelinformatie is bijvoorbeeld te zien of de
Verkeer en Waterstaat, het Ministerie van
behandelduur of wachttijd in een ziekenhuis
Sociale Zaken en Werkgelegenheid, lokale
afwijkt ten opzichte van andere ziekenhuizen.
overheden, onderzoeksinstituten, universiteiten, bedrijven, de Europese Commissie en natuurlijk Consument en Veiligheid zelf.
5
2.2
LIS Factsheet 2008
De registratie
Het is mogelijk om voor een ongeval meerdere modules in te vullen. Zo worden bij letsel door
2.2.1 De gegevens
geweld op het werk zowel de
Het is zowel voor het samenvoegen in één
toedrachtgegevens van de geweldsmodule als
bestand van de gegevens van de verschillende
van de arbeidsmodule ingevuld. De meeste
ziekenhuizen als voor het maken van de
variabelen die geregistreerd worden, worden
landelijke schatting van belang dat de
direct gecodeerd volgens standaard codelijsten.
ongevalsgegevens op een uniforme manier
Sommige variabelen hebben een vrije tekstveld.
worden vastgelegd. Daarom is een standaardset aan variabelen en codelijsten
2.2.2 Het verzamelen van de gegevens
ontwikkeld, die verdeeld is in twee groepen:
Ieder ziekenhuis heeft een eigen methode om
basisgegevens en toedrachtgegevens.
de informatie die in LIS wordt geregistreerd te verzamelen. Deze wordt in overleg met
Basisgegevens
Consument en Veiligheid zoveel mogelijk
Basisgegevens zijn persoonsgegevens en
geïntegreerd in de reguliere werkzaamheden
gegevens met betrekking tot binnenkomst,
van de SEH-afdeling. In grote lijnen werken de
diagnose, behandeling en ontslag. Daarbij
ziekenhuizen als volgt.
worden onder andere het tijdstip van
Op het moment dat een patiënt zich meldt op
binnenkomst op de SEH-afdeling en het tijdstip
de SEH-afdeling, registreert de
van ontslag van de SEH-afdeling vastgelegd.
baliemedewerker de basisgegevens voor de
Deze basisgegevens worden geregistreerd
administratie van het ziekenhuis. Meestal wordt
voor alle patiënten.
dit vastgelegd in het Ziekenhuis Informatie Systeem (ZIS). Als de patiënt binnenkomt met
Toedrachtgegevens
een letsel of een vergiftiging, dan worden ook
Voor patiënten met een letsel of een
zoveel mogelijk toedrachtgegevens genoteerd.
vergiftiging worden naast de basisgegevens
Gedurende de behandeling noteren de
ook toedrachtgegevens geregistreerd. Dit zijn
betrokken ziekenhuismedewerkers
gegevens over de toedracht van het ongeval
(verpleegkundigen, administratief
en de omstandigheden waaronder het ongeval
medewerkers) informatie over de behandeling
plaatsvond. Toedrachtgegevens zijn verdeeld
en worden de toedrachtgegevens aangevuld.
in modules. Er zijn modules voor privé-, sport-,
Ook worden ontslaggegevens geregistreerd.
verkeers- en arbeidsongevallen, en voor letsel door geweld en automutilatie. Elke module bevat vragen die specifiek voor die module van toepassing zijn.
6
LIS Factsheet 2008
2.2.3 Het registreren van de gegevens
2.3.1 Softwarecontroles
Er zijn verschillende manieren waarop
De software verzorgt een deel van de controles.
ziekenhuizen de gegevens kunnen vastleggen.
Automatisch wordt gekeken naar:
Indien het ziekenhuis gebruik maakt van een ZIS-systeem waarin LIS is geïntegreerd, dan
-
Niet-bestaande codes
kunnen de gegevens direct in het ZIS worden
Zodra een invoerder een niet-bestaande code
ingevoerd. Informatie die al in het ZIS
invoert geeft het programma een foutmelding.
vastgelegd is, hoeft niet opnieuw ingevoerd te
Zo zijn er bijvoorbeeld voor de variabele
worden.
‘geslacht’ drie codes: code 1 staat voor man, code 2 staat voor vrouw en code 9 voor
Ziekenhuizen die geen gebruik maken van de
onbekend. Indien code 3 wordt ingevoerd,
zogenoemde LISZIS-systemen kunnen
verschijnt er een foutmelding en kan de
beschikking krijgen over stand-alone LIS-
invoerder pas verder na het invoeren van een
software. Deze software is ontwikkeld door
code die wel mogelijk is.
Consument en Veiligheid op basis van Lotus Notes.
-
Onmogelijke en onwaarschijnlijke combinaties
Ook is het mogelijk dat gegevens uit het ZIS
van codes
worden geëxporteerd. Deze worden dan in LIS
Indien een invoerder een onmogelijke
geïmporteerd en aangevuld. De ziekenhuizen
combinatie van codes of variabelen invult, geeft
versturen de ingevoerde gegevens elektronisch
het systeem een foutmelding. Er kan
naar Consument en Veiligheid. De naam, het
bijvoorbeeld geen fractuur van de tong worden
adres en overige patiënt-identificerende
gecodeerd. Het document kan pas afgesloten
gegevens worden niet verzonden. Hierdoor
worden als de invoerder de combinatie
voldoet LIS aan de regels van de Wet
verandert in een combinatie die wel mogelijk is.
Bescherming Persoonsgegevens.
Indien een onwaarschijnlijke combinatie van
Bij Consument en Veiligheid worden de
codes wordt ingevoerd, zoals bij een
gegevens opgeslagen in een centraal
verkeersongeval in de tuin, dan geeft het
databestand dat wordt gebruikt voor
systeem een waarschuwing. Hierin staat welke
statistische analyses.
ingevoerde combinatie onwaarschijnlijk is en gecontroleerd moet worden.
2.3
De kwaliteit van de gegevens
-
Selectie van variabelen
Om de kwaliteit van de LIS-gegevens te
Tijdens het invoeren wordt automatisch
waarborgen, worden de ingevoerde gegevens
geselecteerd welke variabelen nog meer van
op verschillende manieren gecontroleerd.
toepassing zijn. Hierdoor worden alle relevante variabelen ingevoerd.
7
-
LIS Factsheet 2008
Automatische afleiding
2.3.3 Kwantitatieve controles
Een deel van de LIS-variabelen wordt gevuld
De medewerkers van Consument en Veiligheid
door automatische afleiding van gegevens. Zo
controleren ook de kwantiteit van de LIS-
berekent LIS bijvoorbeeld de leeftijd van de
gegevens. Het doel hiervan is de continue
patiënt na het invoeren van de geboortedatum.
aanvoer van LIS-documenten per ziekenhuis en
Deze automatische afleiding verhoogt de
de verhouding tussen de letsel- en niet-
betrouwbaarheid van de gegevens en
letseldocumenten te volgen.
vermindert de administratieve belasting voor
In het centrale LIS-bestand worden overzichten
het ziekenhuis.
getoond waarmee onder andere per ziekenhuis het aantal ingevoerde documenten zichtbaar
2.3.2 Kwalitatieve controles
wordt. Door deze overzichten kunnen tijdig
Naast de controles van de LIS-gegevens door
verschillen met voorgaande periodes worden
de software, controleren medewerkers van
gesignaleerd. Verschillen kunnen bijvoorbeeld
Consument en Veiligheid de LIS-documenten
ontstaan door wijzigingen in het patiëntenaanbod
steekproefsgewijs. Afhankelijk van de ervaring
of door problemen met de verzameling of het
van de invoerder worden alle ingevoerde
invoeren van gegevens.
documenten gecontroleerd of een deel hiervan.
De medewerkers van Consument en Veiligheid
Indien bij een variabele de code ‘Overig
informeren bij de ziekenhuizen naar de
gespecificeerd’ is gebruikt, dan wordt dat
achtergronden van de geconstateerde
document automatisch geselecteerd voor
verschillen. Indien nodig worden maatregelen
controle. Hierdoor bewaken de controleurs het
getroffen om eventuele problemen op te lossen.
juiste gebruik van deze code. De controleurs corrigeren eventuele fouten in
2.3.4 Overige kwaliteitsverhogende maatregelen
een LIS-document. Naar ziekenhuizen, die
Naast controles op gegevens worden ook
gebruik maken van de software van
andere maatregelen genomen om de kwaliteit
Consument en Veiligheid, kunnen foutief
van LIS te waarborgen.
gecodeerde documenten teruggestuurd worden. De controleur kan in een apart veld op het
Introductietraining
document aangeven wat er fout is, waarom het
Om het juiste gebruik van LIS te stimuleren
fout is en eventueel hoe het verbeterd moet
geven medewerkers van Consument en
worden. Na correctie door de invoerders
Veiligheid nieuwe invoerders invoertrainingen.
worden deze documenten opnieuw
Hierbij wordt aandacht gegeven aan de missie
gecontroleerd.
en werkwijze van Consument en Veiligheid,
Voor de ziekenhuizen die LIS registreren via
aan de waarde van LIS-gegevens voor
hun ZIS wordt een andere methode van
letselpreventie en voor management informatie
terugkoppeling ontwikkeld.
voor het ziekenhuis, en aan het belang van juiste codering en codeerregels.
8
LIS Factsheet 2008
Helpdesk
Terugkomdag
Consument en Veiligheid beschikt over een
Eens in de anderhalf jaar worden invoerders en
LIS-Helpdesk. Invoerders kunnen daar naar
contactpersonen van alle deelnemende
e-mailen en bellen. Ook kunnen ze tijdens het
ziekenhuizen en de LIS-medewerkers van
invoeren een online-werkboek raadplegen.
Consument en Veiligheid uitgenodigd bijeen te komen om informatie en ervaringen uit te wisselen.
Informatiebulletin
Deze dag is in november van 2008 gehouden in
De ziekenhuizen krijgen een (online-) folder
het Olympisch Stadion te Amsterdam.
met invoertips en algemene mededelingen vanuit Consument en Veiligheid. Dit
Onderzoek
informatiebulletin verschijnt één keer per
Regelmatig doet Consument en Veiligheid
maand.
onderzoek naar de betrouwbaarheid, validiteit en de representativiteit van LIS-
LIS-Nieuwsbrief
gegevens. De resultaten van deze
LIS-medewerkers ontvangen vier keer per
onderzoeken worden onder andere gebruikt
jaar een nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief bevat
om LIS te verbeteren en om aanvullende
behalve invoertips, ook informatie over
instructies te geven aan de invoerders1.
uitkomsten van uitgevoerde statistische analyses, informatie over campagnes van Consument en Veiligheid, informatie over nieuwe trends zoals ragesporten en
2.4
Het gebruik van de LIS-gegevens
ervaringen van invoerders. In 2008 zijn de
Door het verzamelen van alle informatie
nummers 41 tot en met 44 verschenen.
ontstaat er een database met ongevals-, letsel- en toedrachtinformatie die voor veel
Evaluatiegesprekken
verschillende doeleinden kan worden
Om het gebruik van LIS te evalueren houden
geraadpleegd. De belangrijkste toepassingen
medewerkers van Consument en Veiligheid
hiervan binnen Consument en Veiligheid
één keer per jaar een evaluatiegesprek met de
worden hier genoemd.
ziekenhuizen. Tijdens dit gesprek komen, naast eventuele wensen met betrekking tot de
Gegevensanalyse op aanvraag
ontwikkeling van LIS, ook de geleverde
Gegevensanalisten van Consument en
producten en diensten van Consument en
Veiligheid gebruiken de gegevens uit LIS om
Veiligheid en de toekomstverwachtingen van
informatie over patiënten, ongevalsituaties en
het ziekenhuis ter sprake.
letsels te beschrijven. Hierbij kijken zij
9
LIS Factsheet 2008
bijvoorbeeld naar het geslacht en de leeftijd van
Hiervoor kan een LIS-vervolgonderzoek gedaan
de patiënten, de producten die betrokken zijn bij
worden. Bij een LIS-vervolgonderzoek wordt een
een ongeval en naar de aard en de ernst van de
steekproef van de in LIS geregistreerde
letsels. Hierdoor kunnen risicogroepen en
slachtoffers van ongevallen benaderd met het
risicofactoren worden gesignaleerd.
verzoek mee te werken aan een (schriftelijke)
Ook voeren de gegevensanalisten
enquête ten behoeve van letselpreventie. Deze
trendanalyses uit. Hiermee wordt bekeken of
slachtoffers worden door het ziekenhuis
het aantal slachtoffers van een bepaald
benaderd aangezien Consument en Veiligheid
ongeval af- of toeneemt en of het risico op het
geen naam en adresgegevens van de patiënten
krijgen van een bepaald ongeval af- of
heeft. Een vervolgonderzoek kan plaatsvinden
toeneemt. Bij de analyses kan ook een
op verzoek van Consument en Veiligheid, maar
schatting worden gemaakt van de kosten van
ook in opdracht van een andere instantie.
de opgelopen letsels met behulp van het Letsellastmodel, dat door Consument en
Nieuwe ontwikkelingen
Veiligheid in samenwerking met het Erasmus
Zowel bij de ziekenhuizen als op het terrein van
Medisch Centrum Rotterdam is ontwikkeld.
ongeval- en letselpreventie vinden veel
Hiermee kunnen de zorgconsumptie, directe
ontwikkelingen plaats. Om op deze
medische kosten, verzuimkosten en verlies
ontwikkelingen in te spelen, verkennen de
van kwaliteit van leven van alle in het
medewerkers van Consument en Veiligheid
ziekenhuis behandelde letsels, bepaald
verschillende mogelijkheden om LIS aan te
worden. Op basis van deze informatie kunnen
passen aan de veranderingen. Zo verkennen zij
prioriteiten worden gesteld voor de aanpak van
of andere relevante gegevens kunnen worden
risicogroepen en risicofactoren.
verzameld. Daarnaast onderzoeken zij
Daarnaast geven de gegevensanalisten ook
mogelijkheden om de kwaliteit en de efficiëntie
antwoord op specifieke vragen over ongevallen
van LIS te verbeteren, of om LIS (nog) meer te
of letsels. Deze (aan-) vragen kunnen zowel van
integreren in de reguliere werkzaamheden van
medewerkers van Consument en Veiligheid
de ziekenhuizen, bijvoorbeeld door de
komen, als van externe klanten zoals ministeries,
gegevensset van LIS te integreren in
gemeenten, bedrijven, de Voedsel en Waren
ziekenhuis-informatiesystemen of door
Autoriteit en Gemeentelijke
informatie via internet beschikbaar te maken.
Gezondheidsdiensten (GGD). Ook vragen van media, zoals kranten, tijdschriften en programmamakers, worden beantwoord. Vervolgonderzoeken In LIS wordt informatie geregistreerd over de patiënt, het ongeval en het letsel. Om beter inzicht te krijgen in risicogroepen en risicofactoren, is soms aanvullende informatie gewenst.
10
3
LIS Factsheet 2008
LIS in 2008
Nederland. Van de LIS-ziekenhuizen weten we dat het aantal letselopnamen LMR sterk
In 2008 namen dertien SEH-afdelingen in
correleert met het aantal SEH-
Nederland deel aan LIS. Er zijn in totaal
behandelingen zoals geregistreerd in LIS.
96.953 letseldocumenten ingevoerd.
Zodoende is het aannemelijk dat de
Twaalf van de dertien ziekenhuizen legden
verhouding tussen het landelijk aantal SEH-
naast gegevens over letselpatiënten ook
behandelingen en het aantal in LIS
gegevens vast over niet-letselpatiënten
geregistreerde SEH-behandelingen
(zie tabel 1).
ongeveer gelijk is aan de verhouding tussen de letselopnamen landelijk en de
3.1
Landelijke schattingen op basis van LIS
letselopnamen in de LIS-ziekenhuizen. Het aantal SEH-behandelingen kan geschat
De dertien ziekenhuizen die deelnemen aan
worden door het aantal in LIS geregistreerde
LIS, vormen een representatieve steekproef
SEH-behandelingen te vermenigvuldigen
van de algemene en academische
met het landelijke aantal letselopnamen
ziekenhuizen met een SEH-afdeling in
gedeeld door het aantal letselopnamen in de
Nederland.
LIS-ziekenhuizen.
Via de Landelijke Medische Registratie (LMR, Prismant) is bekend hoeveel
Voor 2008 leidt dit tot:
ongevalslachtoffers vanwege letsel worden
96.953 X (138.622/14.847) = 905.221
opgenomen in alle ziekenhuizen in
(afgerond 905.000) SEH-behandelingen.
Tabel 1
Overzicht van de deelnemende ziekenhuizen in 2008
Ziekenhuisnaam Streekziekenhuis Koningin Beatrix Máxima Medisch Centrum ** VU medisch centrum Diaconessenhuis
Plaats
Registratie
Methode*
Startdatum LIS
Winterswijk
Letsel en niet-letsel
CenV/ZIS
01-01-1999
Eindhoven
Letsel en niet-letsel
CenV/ZIS
01-09-1983
Amsterdam
Letsel en niet-letsel
CenV/ZIS
01-09-1983
Meppel
Letsel en niet-letsel
CenV
01-09-1983
Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
Nijmegen
Letsel en niet-letsel
CenV
01-09-1983
UMC Nijmegen St. Radboud
Nijmegen
Letsel
CenV
01-09-1983
Sint Jans Gasthuis Ziekenhuis Lievensberg Ziekenhuis Gelderse Vallei Academisch Medisch Centrum Maasziekenhuis Pantein IJsselmeerziekenhuizen, loc. Zuiderzee Sint Lucasziekenhuis
Weert
Letsel en niet-letsel
CenV/ZIS
01-09-1983
Bergen op Zoom
Letsel en niet-letsel
CenV/ZIS
01-01-2000
Ede
Letsel en niet-letsel
CenV
14-04-1986
Amsterdam
Letsel en niet-letsel
CenV
01-02-1986
Boxmeer
Letsel en niet-letsel
CenV
01-01-1997
Lelystad
Letsel en niet-letsel
LISZIS
15-01-1997
Winschoten
Letsel en niet-letsel
LISZIS
01-01-2007
Bron: Letsel Informatie Systeem 2008, Consument en Veiligheid * CenV: software van Consument en Veiligheid, CenV/ZIS: gedeeltelijke invoer in ZIS en gedeeltelijke invoer in software van Consument en Veiligheid, LISZIS: invoer via ziekenhuis informatie systeem. ** Het Máxima Medisch Centrum, lokatie Eindhoven is, wegens sluiting van de SEH, gestopt met de invoer in LIS per 01-09-2008.
11
Tabel 2
LIS Factsheet 2008
SEH-behandelingen in 2008 naar module*; in LIS geregistreerde aantallen, nationale schattingen en percentages Geregistreerde
Nationale
aantallen
schatting
%
Privé-ongeval
50.792
470.000
52
Sportblessure
18.618
170.000
19
Verkeersongeval
14.399
130.000
15
9.646
90.000
10
Module
Arbeidsongeval Geweldpleging
3.078
29.000
3
Automutilatie
1.522
14.000
2
Bron: Letsel Informatie Systeem 2008, Consument en Veiligheid * Per ongeval wordt een module of een combinatie van modules ingevuld. Indien er sprake is van een combinatie van modules (bijv. bij een arbeidsongeval in het verkeer) wordt het betreffende ongeval in de tabel meegeteld bij alle modules die van toepassing zijn (in dit geval bij ‘arbeidsongeval’ en ‘verkeersongeval’). Het totaal aantal SEH-behandelingen kan daarom niet worden bepaald door de aantallen van de verschillende modules op te tellen. Dit zou namelijk tot dubbeltellingen leiden.
3.2
In tabel 2 is de verdeling van het aantal SEH-
aanleveren. Het Máxima Medisch Centrum
behandelingen over de verschillende modules
Eindhoven is wegens sluiting van de SEH
weergegeven.
gestopt met de invoer in LIS per 01-09-2008.
Wijzigingen in 2008
3.2.1 Wijzigingen in de software
3.3 Resultaten van de gegevens 3.3.1 Aanvragen voor gegevensanalyse
Naar aanleiding van de in 2007 gehouden LIS-
In 2008 zijn er 245 aanvragen voor
evaluatiegesprekken en trendsignalering zijn in
ongevalsgegevens uitgevoerd door de
de LIS-software voor 2008 enkele veranderingen
gegevensanalisten van Consument en Veiligheid.
doorgevoerd ten opzichte van 2007.
Voor een groot deel van de aanvragen (bijna 200
Deze wijzigingen betreffen aanvullingen op
aanvragen) zijn LIS-gegevens geanalyseerd. De
codetabellen. Daarnaast zijn ook nieuwe
onderwerpen van de aanvragen variëren van
zoektermen toegevoegd in de Productcode-
globaal (bijvoorbeeld ‘kosten van sportblessures’,
database om het computerprogramma zo
‘ongevallen bij jongeren’) tot heel specifiek
gebruikersvriendelijk mogelijk te maken.
(bijvoorbeeld ‘ongevallen met machines in de papier- en kartonindustrie’, ‘val uit boom' ,
3.2.2 Wijzigingen bij de deelnemende
‘ongevallen met draagzakken’).
ziekenhuizen
Meer dan de helft van de aanvragen is ingediend
De ziekenhuizen Lievensberg,
door medewerkers van Consument en Veiligheid.
Streekziekenhuis Koningin Beatrix, het
De gegevens worden dan bijvoorbeeld gebruikt
Máxima Medisch Centrum en het Sint
ter onderbouwing van voorlichtingscampagnes
Jansgasthuis maken gebruik van het zelfde
en in voorlichtingsmaterialen of worden verwerkt
ZIS-systeem. Vanaf 2008 kunnen deze
in berichten op de website www.veiligheid.nl of
ziekenhuizen volledig buiten de software van
www.voorkomblessures.nl. De overige
Consument en Veiligheid om hun gegevens
aanvragen zijn onder andere afkomstig van de
12
LIS Factsheet 2008
Voedsel en Waren Autoriteit, ministeries, media
wordt geprobeerd om ouders bewuster te
(met name dagbladen en televisie),
maken van het gevaar, hun kennis te
universiteiten en andere onderzoeksinstituten,
vergroten en ze te helpen bij het nemen van
maar ook van gemeenten, sportbonden en
preventieve maatregelen. Op basis van LIS is
studenten.
ook begonnen met de ontwikkeling van de campagne om valongevallen bij kinderen te
3.3.2 Campagnes Op basis van gegevens uit LIS, zijn door
voorkomen. Deze campagne is vanaf 2009 geïmplementeerd
Consument en Veiligheid meerdere campagnes gestart of gecontinueerd.
Overige campagnes die in 2008 met behulp van LIS zijn voorbereid zijn: de campagne Kluszen,
www.voorkomblessures.nl
de nationale brandpreventiecampagne, de
In samenwerking met sportkoepel NOC*NSF,
vuurwerkcampagne en een campagne ter
de medische afdelingen van de participerende
bevordering van valpreventie gericht op
sportbonden en branche-organisaties en de
senioren.
Vereniging voor Sportgeneeskunde is in december 2006 de internetsite
3.3.3 Vervolgonderzoeken
www.voorkomblessures.nl gelanceerd.
CLVO
Sporters kunnen op deze internetsite een
In LIS worden de belangrijkste gegevens
sportspecifiek en persoonlijk advies krijgen
vastgelegd over het slachtoffer van een ongeval,
over hoe zij het beste sportblessures kunnen
de aard en toedracht van het ongeval en het
voorkomen. Ook is via 3D animaties te zien
ontstane letsel. Er is regelmatig behoefte aan
wat er gebeurt in je lichaam als je één van de
meer specifieke informatie, vooral met betrekking
veel voorkomende sportblessures oploopt.
tot kenmerken van het huishouden, uitgebreidere
Vanaf november 2008 kunnen ook schaatsers
informatie over de toedracht, gedetailleerde
een persoonlijk advies krijgen om blessures te
gegevens over plaats en activiteit, medicijn- en
voorkomen. Om schaatsers een goed advies
alcoholgebruik, behandelingstrajecten en
te geven over de risico's zijn wederom de LIS
gevolgen van het ongeval. Het Continu LIS
cijfers gebruikt. Het advies-op-maat kwam
Vervolg Onderzoek (CLVO), dat sinds 2002 wordt
precies op tijd met de schaatswinter begin
uitgevoerd, voorziet in deze behoefte. Voor het
2009.
onderzoek wordt een selectie van slachtoffers benaderd die op een SEH-afdeling van een LISziekenhuis zijn behandeld voor een letsel (met
Kinderveiligheidscampagne
uitzondering van patiënten met letsel door
In het kader van de
automutilatie), met het verzoek een vragenlijst in
kinderveiligheidscampagne is in samenwerking
te vullen.
met de Nederlandse Brandwonden Stichting de campagne uitgevoerd om verbrandingen bij
Om de gegevens uit het CLVO op te kunnen
jonge kinderen te voorkomen. Door middel van
hogen naar nationale schattingen, moeten de
radio en tv, brochures, checklists, informatie
gegevens uit het CLVO representatief zijn voor het
en een spel op internet, groepvoorlichtingen en
totale LIS-bestand. Daartoe wordt een willekeurige
voorlichting tijdens inburgeringscursussen
13
LIS Factsheet 2008
steekproef van 7% getrokken uit de in LIS
doen over het aantal vuurwerkslachtoffers en
geregistreerde patiënten.
de ernst van hun verwondingen. Naar schatting
De gegevens uit het CLVO worden gebruikt om
zijn in de jaarwisseling 2008/2009 790
meer inzicht te krijgen in factoren die een rol
slachtoffers van ongevallen door vuurwerk
spelen bij het ontstaan van ongevallen om
behandeld op een SEH-afdeling .
3
risicogroepen beter te identificeren en mogelijke effectieve preventiemaatregelen te achterhalen.
Arbeidsongevallen
In 2008 zijn 6.651 vragenlijsten verstuurd met
Landelijke cijfers over arbeidsongevallen zijn
een respons van 29%.
schaars. Toch heeft het Ministerie van SZW gegevens nodig voor preventiebeleid. Ook
Aanvullend LIS vervolgonderzoek
bedrijven, Arbodiensten, werkgevers- en
In 2008 heeft Consument en Veiligheid met
werknemersorganisaties, bedrijfstakorganisaties
behulp van LIS een aanvullend onderzoek
et cetera hebben behoefte aan deze informatie. In
uitgevoerd naar enkelvoudige fietsongevallen.
opdracht van het Ministerie van SZW rapporteert
Alle ziekenhuizen hebben hieraan meegewerkt.
Consument en Veiligheid sinds 1997 over
Dit vervolgonderzoek wordt nader toegelicht.
arbeidsongevallen in Nederland. Hiervoor worden jaarlijks gegevens uit het meest recente LIS-bestand
Enkelvoudige fietsongevallen
geanalyseerd. Tot en met 2007 (LIS 2005) werden
In opdracht van Dienst Verkeer en Scheepvaart
de resultaten van de analyse vastgelegd in een
(DVS) van het Ministerie van Verkeer en
aparte rapportage. Vanaf 2008 (LIS 2006) worden
Waterstaat (voorheen AVV) is een LIS
de gegevens over de SEH-behandelingen in
Vervolgonderzoek uitgevoerd, waarbij
verband met een arbeidsongeval opgenomen in de
slachtoffers van fietsongevallen vanaf april
Monitor Arbeidsongevallen in Nederland (zie
2008 zijn aangeschreven met een schriftelijke
hieronder).
vragenlijst. Doel is om de achterliggende
In 2001 heeft het Ministerie van SZW aan TNO
oorzaken van enkelvoudige fietsongevallen vast
Kwaliteit van Leven en Consument en Veiligheid
te stellen. Dit zijn fietsongevallen waarbij geen
de opdracht gegeven de bestaande
andere weggebruiker betrokken is. Op verzoek
gegevensbronnen voor arbeidsongevallen te
van DVS zijn de vragenlijsten ook verstuurd
vergelijken en methodiek te ontwikkelen om op
aan de overige fietsslachtoffers om analyses in
basis van deze bronnen (waaronder LIS)
2
de toekomst mogelijk te maken .
eenduidige en betrouwbare cijfers over arbeidsongevallen vast te kunnen stellen.
3.3.4 Overig gebruik van LIS-gegevens
Sinds 2004 wordt hierover, in samenwerking
Vuurwerkslachtoffers
tussen TNO Kwaliteit van Leven en
Een jaarlijks terugkerende activiteit rond LIS is
Consument en Veiligheid, jaarlijks
het versneld invoeren van de gegevens van
gerapporteerd in de Monitor Arbeidsongevallen
vuurwerkslachtoffers, die zich melden op de
in Nederland4.
SEH-afdelingen in de periode van 24 december tot en met 3 januari. Deze gegevens worden
Letsellastmodel
ten opzichte van de overige letselpatiënten met
Met het Letsellastmodel5,6 wordt door
voorrang ingevoerd. Hierdoor kan Consument
Consument en Veiligheid de medische en
en Veiligheid reeds in januari een uitspraak
maatschappelijke kosten ten gevolge van
14
LIS Factsheet 2008
ongevallen in kaart gebracht. Daarbij gaat het
LIS in de toekomst
onder andere om de directe medische kosten
De ziekenhuisautomatisering ontwikkelt zich in
(consumptie van zorg) en de indirecte kosten
rap tempo, ook op de SEH-afdeling. Er komen
(arbeidsverzuim) van alle letselpatiënten in
steeds meer specifieke SEH-modules van
Nederland die op een SEH-afdeling zijn
ziekenhuisinformatiesystemen op de markt.
behandeld en/of in het ziekenhuis zijn
Daarbij spelen de ZIS-leveranciers in op de
opgenomen na een ongeval. Op basis hiervan
groeiende registratiebehoefte vanwege
kunnen prioriteiten worden gesteld voor
ondermeer de Diagnose-Behandel Combinaties
preventie-activiteiten. Het model is ontwikkeld
en de financiële verantwoording aan
in samenwerking met het Erasmus Medisch
zorgverzekeraars.
Centrum in Rotterdam, mede op basis van
De ziekenhuizen hechten veel belang aan het
gegevens van diverse LIS-vervolgonderzoeken.
eenmalig vastleggen van alle gegevens, onder
LIS-patiënten zijn daarin ondervraagd over het
andere om de administratieve lasten zo laag
zorggebruik, de gezondheidstoestand en het
mogelijk te houden. Voor de continuïteit van LIS
werkverzuim ten gevolge van het ongevalsletsel.
is het essentieel aan te haken bij deze
Het Letsel-lastmodel wordt regelmatig uitgebreid
ontwikkelingen. Dat doet Consument en
en geactualiseerd. In 2007-2008 is hiervoor in de
Veiligheid door andere manieren van
LIS-ziekenhuizen een vervolgonderzoek
gegevensverzameling te realiseren. Consument
uitgevoerd.
en Veiligheid werkt samen met meerdere ZISleveranciers om de LIS-registratie in de SEH-
EU Injury Database (IDB)
module op te nemen. Met deze investeringen
In opdracht van de Europese Commissie
hoopt Consument en Veiligheid de huidige LIS-
worden Europese ongevalsgegevens
ziekenhuizen voor de toekomst te kunnen
verzameld en samengevoegd in een
behouden. Ook kijkt Consument en Veiligheid of
ongevallendatabase. Deze Injury Database is
er door middel van samenwerking met andere
een unieke bron van gegevens over
instanties gegevensverzamelingen, waaronder
spoedeisende hulp-behandelingen in Europa.
LIS, gekoppeld of gecombineerd kunnen worden.
Consument en Veiligheid levert daartoe jaarlijks de meest recente gegevens uit LIS in een vorm die vergelijkingen met gegevens over privé-, verkeers- en arbeidsongevallen, sportblessures, geweld en automutilatie in andere Europese landen mogelijk maakt. De database is on-line te raadplegen en biedt essentiële informatie voor onderzoek en beleid in de preventie van ongevallen en bevordering van veiligheid.
15
LIS Factsheet 2008
Literatuuroverzicht 1 Van Marle, A., Nijman, S., Bloemhoff, A., et al. (2004) De representativiteit van LIS. Amsterdam : Stichting Consument en Veiligheid. 2 Ormel W., Klein Wolt K., Den Hertog P. (2008) Enkelvoudige fietsongevallen : een LISvervolgonderzoek. Amsterdam: Stichting Consument en Veiligheid Delft : Rijkswaterstaat dienst verkeer en scheepvaart (RWS DVS). 3 Nijman, S., Ormel, W. (2009). Vuurwerkongevallen 2008-2009 Amsterdam : Stichting Consument en Veiligheid. 4 Venema, A., Stam, C., Bakhuys Roozeboom, M., Nijman, S., Ybema, J.F. (2009). Monitor arbeidsongevallen in Nederland 2007. Hoofddorp : TNO Kwaliteit van Leven. 5
Meerding, W., Birnie, E., Mulder, S., et al. (1999). Kosten van letsel door ongevallen in Nederland. Amsterdam : Stichting Consument en Veiligheid.
6
Meerding, W., Birnie, E., Mulder, S., et al. (2000). Kosten van letsels door ongevallen in Nederland: wetenschappelijke verantwoording. Amsterdam : Stichting Consument en Veiligheid.
Factsheet: 15 ISBN: 978-90-6788-446-4
September 2009
Disclaimer Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. Consument en Veiligheid aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden.
Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.
