Leren Werkt! Een regionaal antwoord

Leren Werkt! Een regionaal antwoord Pieter Tratsaert ‐ 23 maart – Provinciehuis Vlaams‐ ‐Brabant Ook ik zou jullie van harte welkom willen heten op deze studiedag. Ik ben Pieter Tratsaert, afgevaardigd bestuurder van L4‐Volwassenenonderwijs. Straks zeg ik iets meer over L4-Volwassenenonderwijs.

De wil kijkt vele malen door het venster, eer de daad de deur uitgaat Erasmus – Lof der Zotheid Een maand geleden ben ik gestart met de voorbereiding van deze presentatie. Deze versie schreef ik uiteindelijk gisterenavond. De twee eerdere versies, heb ik overboord gegooid... De eerste versie ging over laaggeschoolden, ongekwalificeerde uitstroom, het civiel effect van diploma’s, jobmismatch, levenslang leren, de Vlaamse Kwalificatiestructuur, AKOV, de samenwerking tussen onderwijs en arbeidsmarkt... Ik zou daar gemakkelijk een half uur mee kunnen vullen. Maar zouden jullie iets nieuws gehoord hebben? Zijn jullie niet net hier, omdat jullie weten dat dit een grote uitdaging is? Ik denk dat jullie hier vooral zijn om te leren wat de kritische succesfactoren van ons project zijn. De tweede versie was een analyse van het bereik en aanbod van het tweedekansonderwijs en de centrale examencommissie, de uitstroomratio’s van de VDAB, het profiel van onze regio ... Analyses om mijn betoog te kunnen beëindigen met de gevleugelde woorden ‘I rest my case’. Ook met deze versie zou ik mijn spreektijd kunnen vullen... maar zou één van die cijfers blijven hangen? Zouden jullie daarmee aan de slag kunnen? Bovendien ... de zaal zit vol met expertise op al deze domeinen. Woensdagavond reed ik met deze overwegingen in mijn hoofd van Aalst terug naar Leuven. Onderweg besloot volledig opnieuw te beginnen. Waarom? Wat gaf de doorslag? Drie redenen gaven de doorslag: 1. Ten eerste was er het opiniestuk van Guy Tegenbos in De Standaard van vorige maandag naar aanleiding van de stijging van het aantal inschrijvingen aan de Middenjury. Hij stelde dat er “nood is aan een diversiteit aan 2de kans leerwegen”. Hij gaf daarbij een sneer naar de onderwijsleiders en een knipoog naar initiatieven van onderuit, zoals ons project. In die 400 woorden, vatte hij de kern samen van waar het vandaag over gaat: de nood aan een diversiteit aan tweedekansleerwegen. De conclusie van mijn tweede versie. 2. Bij het maken van de eerste versie, postte ik op mijn Facebook dat ik weer veel “bijgeleerd had over laaggeschooldheid en ongekwalificeerde uitstroom”. Ria reageerde: “Pieter, laat het me weten want ikzelf ben ook laaggeschoold.” Ik wist even niet waar ik het had. Ik had er nooit bij stilgestaan dat Ria laaggeschoold was, Ria is gewoon Ria voor mij. Haar reactie was confronterend en deed me beseffen hoe pretentieus en betweterig we soms boven de hoofden van mensen bezig zijn. Exit versie één.

Leren Werkt! - 23 maart 2012 - Pieter Tratsaert

1 / 10

3. Tenslotte, tijdens de vele vergaderingen van het project heeft Wim van de VDAB ons -mij in ieder geval- vaak met de voeten op de grond gezet met uitspraken als: “t is onze godverdoemse plicht” ...“’t is toch zo simpel” ... “we gaan dit doen lukken” ... “pff ... al die regeltjes, kunnen we nu echt daar geen oplossing voor vinden?” Wim heeft mee de doorslag gegeven voor de derde en laatste versie van mijn bijdrage. Al deze overwegingen, verwoorden waar Leren Werkt! over gaat. Gaat dit project over organisaties, over meer of minder cursisten, over meer of minder middelen, over de ene die beter is dan de andere... ? Nee, het gaat om wie centraal staat in dit project... en dat zijn “mensen” voor wie we dit gewoon moeten doen. Met de Vlaamse Kwalificatiestructuur staat het opleidingsveld -ook de VDAB- voor een grote uitdaging. Die structuur zal de uitwisselbaarheid en transparantie van opleidingen, waar ook gevolgd, bevorderen. Prachtig! Zeker vanuit het standpunt van de "mensen". Maar, die fundamentele wijziging, vraagt tijd, roept weerstand en soms zelfs angst op. Dat is logisch. Maar moeten we wachten tot de kwalificatiestructuur volledig operationeel is? Wat kunnen we nu al -met respect voor elkaars regels- samen? Durven we? Doen we? Van onderen uit? ... dat is Leren Werkt! Waar komt het dan op neer? Het is onze plicht èn opdracht om mensen een tweede eerste?- kans te geven om zich te ontwikkelen, om zich te verbeteren. De “mens” wordt er beter van, maar ook de maatschappij ... en uiteindelijk, ook wij, als individuele organisaties. Dit brengt me bij de eerste twee succesfactoren: • Zet de doelgroep en niet de organisatiebelangen centraal. • Durven, doen èn vooral doen lukken

Hercules en Iolaos verslaan Hydra In de Griekse mythologie is Hydra een veelkoppig monster dat Griekenland onveilig maakte. Laaggeschooldheid en ongekwalificeerde uitstroom is een beetje "Hydra". Een veelkoppig monster en je weet niet welk hoofd je eerst moet afkappen om de strijd te winnen: "Het secundair hervormen?" "Werkgevers overtuigen te kijken naar mensen en competenties en niet enkel naar papier?" "Mensen aansporen zelf hun loopbaan in de hand te nemen en gebruik te maken van de kansen die er liggen?" "Meer tweede kansen creëren?" Het is een èn-èn verhaal... Hydra is immers pas verslagen als alle koppen afgehakt zijn. Hydra had nog een andere bijzondere eigenschap. Als je een kop afhakte, kwamen er meteen twee nieuwe koppen in de plaats. Eén van de 12 werken van Hercules, was het doden van dit monster. Dit is één van de weinige opdrachten waar het Godenkind niet alleen in slaagde. Zijn neef Iolaos heeft hem toen geholpen. De ene hakte een hoofd af, de andere schroeide de nek dicht zodat de kop niet kon teruggroeien. Samen hebben ze Hydra gedood. Waarom vertel ik dit? Ten eerste omdat dit de nood aan samenwerking om veelzijdige problemen aan te pakken, symboliseert. Ten tweede roept deze vergelijking wellicht bij enkelen de vraag op... En wie is dan Hercules, de sterke, de onoverwinnelijke? En wie is dan de Iolaos, die Hercules te hulp komt? VDAB? Het volwassenenonderwijs? Om deze vraag te beantwoorden, moet je kijken naar de “werken” van L4 en VDAB. Eén van de “werken” van de VDAB is “Werkzoekenden maximaal op maat activeren, met het


2 / 10

oog op een duurzame inschakeling op de arbeidsmarkt. Voor dit werk en in dit project, is het volwassenenonderwijs de helpende hand Iolaos. Het volwassenenonderwijs kan immers laaggeschoolden uitzicht op een diploma bieden. Eén van de “werken” van het volwassenenonderwijs is zo veel mogelijk mensen een tweede kans geven op een diploma. Voor dit werk en in dit project is VDAB de helpende hand Iolaos. VDAB beschikt over mooie opleidingsinfrastructuur, een grote groep laaggeschoolden, de mogelijkheid om werkzoekenden opleiding te laten volgen met behoud van rechten... Deze vergelijking is ook het antwoord op één van de andere vragen over Leren Werkt. Is dit project ontstaan vanuit de VDAB? Ja en Nee. Is dit project ontstaan vanuit het volwassenenonderwijs, vanuit L4-volwassenenonderwijs? Ja en Nee. Dat brengt me tot een derde succesfactor. Vanuit gemeenschappelijke “werken” hebben VDAB en L4-Volwassenenonderwijs elkaars missie en opdracht versterkt, met respect voor elkaars doelen, in evenwaardigheid en samen. Daarbij hebben we elkaars sterktes optimaal benut en gemeenschapsgeld zo efficiënt mogelijk ingezet. Maar wat is dan die opdracht, die missie?

De misse van het Volwassenenonderwijs Het Volwassenenonderwijs •

kennis, vaardigheden en attitudes bijbrengen die nodig zijn voor: o persoonlijke ontwikkeling o het maatschappelijk functioneren o het verder deelnemen aan onderwijs o het beheersen van een taal o ...

•

Cursisten in staat stellen om erkende studiebewijzen te behalen

Ik denk dat de missie van de VDAB genoegzaam bekend is. De gedelegeerd bestuurder doet er in ieder geval alles aan om die missie en de uitdagingen op de publieke agenda te houden. Maar wat is de opdracht van het Volwassenenonderwijs? Een derde tot de helft van de zaal weet dit, maar toch wil ik hier bij stilstaan. Wat zegt het “decreet op het volwassenenonderwijs”?

De essentie van het volwassenenonderwijs is Volwassenen kansen geven om bij te leren en zich te ontwikkelen. Het kan daarbij gaan om een eerste, een tweede, een derde ... kans om te leren. En dit uit verschillende beweegredenen: persoonlijk, beroepsmatig of gewoon omdat leren fijn kan zijn. Bijscholen omscholen, herscholen ... zijn daarbij de kernbegrippen. En wordt dit in de praktijk vertaald? De baseline van L4-Volwassenenonderwijs verwoordt dit als "Zoveel mogelijkheden, zo dichtbij". •

•

“Zoveel mogelijkheden”: NT2, vreemde talen, tweedekansonderwijs, geletterdheidsopleidingen, HBO, SLO, technische en beroepsopleidingen, mode en zo kan ik nog even verder gaan. Allemaal opleidingen die leiden tot erkende studiebewijzen en onderwijskwalificaties. “Zo dichtbij”: er zijn 111 CVO en 13 CBE in Vlaanderen ... met een fijnmazig netwerk aan lesplaatsen...


3 / 10

L4-Volwassenenonderwijs is het netwerk voor het volwassenenonderwijs. En wat is L4‐Volwassenenonderwijs dan? Wij groeperen elf centra voor volwassenenonderwijs en het centrum voor basiseducatie in het arrondissement Leuven. Wij zijn een consortium volwassenenonderwijs, opgericht per decreet. Zo zijn er 13 in Vlaanderen en Brussel. Ik ga jullie niet bezighouden met onze decretale opdrachten en hoe goed of hoe slecht we die vervullen. Daar zijn genoeg anderen mee bezig. Wat is de essentie van dat “Netwerk voor het Volwassenenonderwijs”. Onze eigen missie en visie als organisatie, als L4‐Volwassenenonderwijs? We zijn niet louter belangenbehartiger van de sector, want dan zou er staan "netwerk VAN het volwassenenonderwijs". L4 werkt over onderwijsnetten en -koepels heen, is netoverschrijdend. L4 wil samen met haar centra, het aanbod en bereik van het volwassenenonderwijs verder verbeteren. Daarbij willen we bijzondere aandacht besteden aan kwetsbare doelgroepen èn bijdragen tot de socio‐economische ontwikkeling van onze regio. Dit met als doel om samen de waarde van ons product -het volwassenenonderwijs- te verhogen. Want dit komt ten goede aan de cursist en de regio en zal tegelijk een toegevoegde waarde realiseren voor de individuele centra. En we weten heel goed dat we moeten samenwerken om dit te realiseren. Onderling èn met andere partners zoals de VDAB. De CVO en CBE van L4-volwassenenonderwijs, ook al ‘profiteren’ ze niet allemaal of in gelijke mate van dit project, zijn er wel samen tegenaan gegaan. Met vertrouwen in het consortium en in elkaar. Zonder (te) verborgen agenda’s, transparant en openhartig. Elk expertise en ideeën binnenbrengend, samen zoekend naar een antwoord ... tussen de dagelijkse opdrachten door. Dat is een vierde succesfactor: geen onderlinge concurrentie tussen de CVO maar samen denken en elkaar helpen om het project te doen lukken. Ik wil dan ook de aanwezige directeurs en medewerkers van alle centra bedanken. Want het zijn die mensen die maken dat ik hier vandaag mag en kan staan. Als organisatie hebben we veel actieterreinen. Drie staan centraal in Leren Werkt: • creatieve leertrajecten mogelijk maken, het aanbod vernieuwen. • het tweedekansonderwijs in de regio versterken en verbreden • samenwerking met de VDAB Bij die laatste twee, wil ik even stilstaan.


4 / 10

Het tweedekansonderwijs Er zijn verschillende leerwegen om via het volwassenenonderwijs je diploma te behalen.

Algemene Vorming ASO

Algemene Vorming AAV

Diploma Secundair Onderwijs

Certificaat

(TSO/BSO)

Diplomeerbare Beroepsopleiding

Diploma Secundair Onderwijs Certificaat

Door Algemene Vorming ASO te volgen in het volwassenenonderwijs. Dit is mogelijk in richtingen als humane wetenschappen, moderne talen, wetenschappen, wiskunde ... Een tweede weg, en daar gaat het vandaag over, is de combinatie van • Aanvullende Algemene Vorming (wat nu nog opgesplitst wordt in TSO en BSO, maar vanaf 1 september 2012 niet meer), wat leidt tot een certificaat en • Een diplomagerichte beroepsopleiding, zo zijn er momenteel een 80‐tal (en het aantal zal hopelijk nog toenemen), wat ook leidt tot een certificaat. Dat certificaat op zich is ook veel waard, het moet niet a priori gecombineerd worden met Algemene Vorming. Beide certificaten samen leiden tot een Diploma SO. Daarnaast, maar dat staat niet op dit schema, is het mogelijk een HBO-opleiding te combineren met algemene vorming. Deze weg leidt tot een graduaatdiploma èn een diploma secundair onderwijs. Is tweedekansonderwijs dan enkel voor laaggeschoolden? Nee. Heb je al een diploma SO en volg je een beroepsgerichte opleiding, dan word je geherdiplomeerd, krijg je een nieuw diploma SO. Een gediplomeerd kinderverzorgster zou bv. zo een diploma van Webserverbeheerder kunnen behalen. Heb je een kwalificatie van het beroepsgedeelde, bv. een getuigschrift van de derde graad van het BSO. Dan volg je enkel Algemene Vorming om een diploma SO te verweren.


5 / 10

Algemene Vorming AAV


(TSO/BSO)

CVO 1

CVO 2 en VDAB


Er zijn dertig CVO in Vlaanderen waar je algemene vorming kan volgen. Er zijn er zeker evenveel andere waar je een beroepsopleiding kan volgen. Het maakt dan ook niet uit wat je waar volgt, de certificaten van elk gedeelte zijn volwaardig. Het komt er dan wel op neer dat je als cursist er in slaagt om jouw perfecte combinatie te vinden ... maar dat is niet altijd evident. Voor dit project werken wij samen met de centra in functie van de gekozen opleidingen. Maar na de pauze hierover meer. Wat zijn enkele typische kenmerken van het Tweedekansonderwijs en het Volwassenenonderwijs? Het is modulair wat wil zeggen dat de leerstof opgedeeld is in afgeronde blokjes. Die modulaire structuur heeft verschillende voordelen: • Vrijstellingen. Heb je bepaalde studiebewijzen van bepaalde onderdelen dan moet je die niet meer afleggen. Of anders gezegd, het maakt EVC en EVK mogelijk. Dit is een sleutelelement geweest voor Leren Werkt!. • Elke module die je met succes afrondt leidt tot een deelcertificaat. Dit deelcertificaat, kan je op zich gebruiken om bepaalde kennis aan te tonen of kan je later gebruiken om later terug de draad op te pakken. • Je bepaalt je eigen traject en ritme. Met als risico... wat als die ene module nu niet meer ingericht wordt ... ? Tot slot de laatste module (beroeps of algemeen vormend) bepaalt welk CVO je diplomeert.

Is het aanbod tweedekansonderwijs in onze regio dan onvoldoende? We hebben die evaluatie gemaakt, onder andere op basis van cijferanalyses en benchmarking met de rest van Vlaanderen. Daarbij deden we volgende vaststellingen. • We hebben een goed aanbod en bereik. • Niet alle beroepsopleidingen in ons aanbod worden als Tweedekansonderwijs geprofileerd. Dit vooral voor opleidingen in de studiegebieden personenzorg, handel en (in onze regio) grafische technieken. De opleidingen Mulitmediaoperator en Webdesign kennen de laatste jaren een goede instroom. Deze twee opleidingen wegen dan ook op ons profiel van cursisten: o veel jongens, meer dan in de rest van Vlaanderen


6 / 10

een groot aanbod TSO, veel groter dan in de rest van Vlaanderen. Maar met Aanvullende Algemene Vorming komt dit te vervallen... We hebben wel technische beroepsopleidingen, maar deze worden niet als Tweedekansonderwijs geprofileerd Opvallend in onze regio ook is de leeftijd van de cursisten. Vorig jaar was de verjonging van TKO nog in het nieuws, deze week hetzelfde bericht over de Centrale Examencommissie. In onze regio is de gemiddelde leeftijd nog lager ... Wellicht komt dit door Leuven als onderwijsstad. Ongekwalificeerde jongeren die, met leeftijdsgenoten die naar de universiteit of hogeschool gaan, meekomen om tweedekansonderwijs te volgen. Eén derde van cursisten staat geregistreerd als werkzoekende. Een gemiddeld traject duurt snel 2 tot 3 jaar. Tenslotte, de verdere uitbouw wordt bemoeilijkt door beperkte middelen: zowel uren als infrastructuur. o

• •

• • •

L’enfer c’est les autres Jean-Paul Sartre– Huis Clos Samenwerking tussen onderwijs en VDAB lijkt evident, maar is dit niet altijd. Er zijn de cultuurverschillen, de verschillende regels, de verschillen in visie, de concurrentie op de opleidingsmarkt... Dat brengt me op een volgende succesfactor: doorlopend zich hiervan bewust zijn en aan werken, er over praten. In onze regio bestaat er een ruime samenwerking met de VDAB op veel terreinen: trajecten naar werk, infosessies voor consulenten over het aanbod, samenwerking in de social profitsector, NT2, wiskundewerkplaats, HBO ... Een samenwerking die als overwegend positief wordt ervaren. Samenwerkingsovereenkomst L4 en VDAB •

Centraal staan de opleidingskansen en -noden in functie van de loopbaan van de inwoners van het arrondissement Leuven.

•

We willen: o samenwerken met betrekking tot trajecten naar werk o samen vorm geven aan geïntegreerde en kwalificerende trajecten o de beroepsopleidingen van de VDAB en het aanbod volwassenenonderwijs in het werkingsgebied op elkaar afstemmen o samen optimaal gebruik maken van de beschikbare infrastructuur en middelen

•

• •

In november 2009 tekenden L4‐Volwassenenonderwijs en VDAB een samenwerkingsovereenkomst. Dit was de basis voor een intensievere samenwerking en legde een basis voor dit project. Die overeenkomst is geen dik contract met veel voorwaarden, regeltjes, harde eisen... Nee, het is één blad waarin we de essentie verwoord hebben. Wat is dit papier nu waard? Op zich niets, maar het heeft ons wel vleugels gegeven. Hoe komt dat?

De CVO en CBE hebben het consortium een mandaat gegeven om, los van individuele centrumbelangen, te zoeken naar opleidingsnoden en mogelijke samenwerkingen. L4-Volwassenenonderwijs treedt daarbij niet in de plaats van de centra, maar werkt complementair. De VDAB heeft ons onthaald als een strategische partner en neutrale aanspreekpersoon voor het volwassenenonderwijs. En vooral, opnieuw succesfactoren:


7 / 10

o

o

De VDAB en het Volwassenenonderwijs hebben elkaar erkend in hun rol en opdracht. Of dat we daar nu akkoord, niet akkoord of gedeeltelijk akkoord mee waren. Er is het wederzijds respect en de wil om elkaar te versterken

Ik wil dan ook de medewerkers van VDAB bedanken voor dit engagement. Die mensen hebben het mogelijk gemaakt dat wij hier vandaag ons verhaal kunnen brengen.

Hoe is Leren Werkt! er dan gekomen? We hebben veel gepraat, gediscussieerd, uitgelegd, geluisterd ... niet gevraagd of geëist, maar gepolst. Doorlopend, ook nu nog. Zo zie je gemeenschappelijke uitdagingen.

Ongekwalificeerde uitstroom Zwakke positie laaggeschoolden

Tweedekansfunctie Algemeen Vormende

Nieuwe tweedekansleerwegen

Voor VDAB was het vertrekpunt van Leren Werkt! laaggeschoolde werkzoekenden. Zij hebben het moeilijk om toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt. Ze hebben bovendien een groter risico om van werk terug in de werkloosheid te komen. En ze hebben vaak conjunctureel gevoelige jobs, minder goede statuten en arbeidsvoorwaarden. Dit probleem aanpakken kan VDAB niet alleen en vond bij L4-Volwassenenonderwijs een betrouwbare partner. Voor L4-Volwassenenonderwijs was het vertrekpunt dat we als groep centra samen vooruit willen. Het volwassenenonderwijs heeft een tweedekansfunctie en erkende kwalificaties. We hebben een mooi TKO‐aanbod, maar er kan meer. Als sector geloven we in de meerwaarde van algemene vorming: het draagt bij tot het maatschappelijk functioneren en participeren, het bereidt voor op de arbeidsmarkt en kan ook toeleiden naar verdere studies of meer levenslangleren.


8 / 10

Algemene Vorming AAV (TSO/BSO)

CVO 1



CVO 2 en VDAB

Certificaat Onderwijs

Getuigschrift VDAB

Deze overlappende uitdagingen, brachten de VDAB en L4-Volwassenenodnerwijs tot de nood aan meer tweedekansleerwegen. Wat is die “nieuwe” tweedekansleerweg nu? Beknopt, want straks komt meer, komt het hier op neer: • •

De doelgroep is laaggeschoold en wil/moet een beroeps opleiding volgen. Een traject op de locatie waar de doelgroep zit, zodat ze niet verloren lopen tussen meerdere locaties. Een aanbod op het competentiecentrum van Heverlee dus. Het maakt niet uit wie er de opleiding geeft, het doel telt.

VDAB verzorgt deze beroepsopleiding samen met een CVO. Het betrokken CVO past daarbij EVK toe. Met als resultaat: een getuigschrift van de VDAB èn een certificaat van onderwijs. Daarmee hebben we reeds een eerste civiel effect. Dit certificaat uit het volwassenenonderwijs combineren ze met algemene vorming, ingericht op het competentiecentrum door een CVO. De combinatie van beide certificaten, leidt tot een diploma secundair onderwijs. Enkele andere succesfactoren: • We mixen beide opleidingen goed door elkaar. Ze zijn in elkaar verwerven en worden niet na elkaar gevolgd. • We houden rekening met de voorwaarden van VDAB en de regels van onderwijs. • We zetten maximaal de expertise van onze centra in, zonder weegschaal. We doen dit met z’n allen. • We struikelen niet over praktische details. Evident voor een buitenstaander, is het niet?


9 / 10

Aimer, ce n'est pas se regarder l'un l'autre, c'est regarder ensemble dans la même direction Antoine de Saint Exupéry – Terre des Hommes Wat zijn de voordelen van dit nieuwe traject? Het is nog te vroeg om deze aan te tonen, maar we weten dat: • dit geen uitholling is van het aanbod TKO, maar een versterking: o inhoudelijk: het is een verrijking van het gewone TKO‐aanbod en het is een minder schoolse organisatiewijze o We creëren een complementair aanbod voor een duidelijke doelgroep o We geven mensen een kans die ze wellicht in het bestaande aanbod niet zouden of kunnen grijpen • mensen, middelen en infrastructuur worden samengebracht en gemeenschapsmiddelen worden zo efficiënt mogelijk aangewend • het volwassenenonderwijs wordt niet verdrongen door de VDAB of omgekeerd • Het genereert winst, op korte en lange termijn, zeker voor de “MENSEN”. Is Hydra nu verslagen? Nee, we zijn wel samen aan het inhakken op één van de koppen. Ik dank u!


10 / 10

Leren Werkt! Een regionaal antwoord

Recommend Documents