LANDSCHAPSTEKENING COMMISSIE FESTIVALS 1. Inleiding Deze landschapstekening beperkt zich tot het gesubsidieerde veld (zowel projecten als meerjarige subsidiëring). Festivals die zich buiten dit veld bevinden (niet-gesubsidieerde festivals en festivals die deel uitmaken van de jaarwerking van een organisatie) zijn in deze nota niet opgenomen. In die zin geeft deze landschapstekening een partieel beeld van het totale festivallandschap. 1.1. Overzicht aanvragen + algemene kwaliteit van de ingediende dossiers Voor de ronde voor structurele ondersteuning voor de periode 2008-2009 behandelde de commissie 24 dossiers. Het agentschap besliste in overleg met de beoordelingscommissies dat alle dossier met als hoofddeel een festival die bij andere commissies ingediend werden, allen naar de commissie festivals doorgeschoven werden. Dit werd bekrachtigd door de Adviescommissie. De BC Festivals duidt op het belang van deze verschuivingen, waardoor het een beter zicht krijgt op het festivallandschap. Hiervoor was het zo dat festivals die ook in de vorige ronde 2006-2007 al erkenning en ondersteuning kregen, destijds door een andere commissie beoordeeld werden. Het gaat hierbij om Film en Cultuurpromotie / Afrika Filmfestival, Fonk / Internationaal Kortfilmfestival, Courtisane, Folioscoop / Anima, Contour Mechelen en Ku(n)st / Beaufort. 10 van de 24 dossiers werden in de ronde 2006-2007 al structureel erkend door de BC Festivals: Timefestival, Theaterfestival, 0090, Artuatuca / Kunsterfgoedfestival, MimeSquareFestival, Straattheaterfestival Gent, PeyMey Diffusion / BIFFF, Theater op de Markt / Provincie Limburg, Humorologie, Alden Biesen Zomeropera en Strip Turnhout. Zowel Festivalitis / Storm-op-Komst als Woordfeest kregen in 2007 een projectsubsidie en deden dit keer beroep op structurele ondersteuning. Festival Ten Vrede, Brugge Plus, Triënnale Hasselt, Krokusfestival (CC Hasselt) en Brussels Biënnale dienden voor het eerst een aanvraag voor structurele erkenning als festival in. Moussem, Kolenspoorfestival en Theater aan Zee werden voordien via de BC Festivals ondersteund maar herdachten hun werking en dienden bij de huidige ronde bij een andere BC in. Van de structureel erkende festivals in 2006-2007 diende enkel Poëziezomers Watou geen dossier in.
dossiernummer
organisatie
prov
KD/08-09/FE/001 KD/08-09/FE/002 KD/08-09/FE/003 KD/08-09/FE/004 KD/08-09/FE/005 KD/08-09/FE/006 KD/08-09/FE/007 KD/08-09/FE/008 KD/08-09/FE/009
Festival Ten Vrede Timefestival Theaterfestival Brugge Plus 0090 Strip Turnhout Triënnale Hasselt Kunsterfgoedfestival Brussels Biennial Internationaal Straatheaterfestival Festivalitis
wvl ovl ant wvl ant ant lim lim bru
gemiddelden per jaar totale gevraagd uitgaven bedrag 430.000,00 260.000,00 352.715,92 252.500,00 277.500,00 190.000,00 1.921.996,92 375.805,78 257.351,62 185.000,00 337.750,00 100.000,00 643.575,00 462.075,00 365.215,00 325.215,00 1.351.452,00 500.000,00
ovl ant
708.600,00 239.000,00
KD/08-09/FE/010 KD/08-09/FE/011
395.000,00 135.000,00
% 60,47 71,59 68,47 19,55 71,89 29,61 71,80 89,05 37,00 55,74 56,49
1/23
KD/08-09/FE/012 KD/08-09/FE/013 KD/08-09/FE/014 KD/08-09/FE/015 KD/08-09/FE/016 KD/08-09/FE/017 KD/08-09/FE/018 KD/08-09/FE/019 KD/08-09/FE/020 KD/08-09/FE/021 KD/08-09/FE/022 KD/08-09/FE/023 KD/08-09/FE/024 totalen
Film en Cultuurpromotie PeyMey Diffusion Provincie Limburg Humorologie Woordfeest Cultureel Centrum Hasselt Int Mime Square Festival Fonk Courtisane Folioscope Alden Biesen Zomeropera Contour Mechelen Ku(n)st 24
vlb bru lim wvl ant lim vlb vlb ovl bru lim ant wvl
141.500,00 1.175.576,56 1.217.500,00 502.040,00 230.954,84 152.118,98 310.000,00 314.100,00 85.900,00 679.634,50 767.920,00 574.940,00 1.867.500,00 14.904.841,34
40.000,00 85.000,00 465.000,00 399.540,00 75.000,00 130.818,98 230.000,00 130.000,00 65.000,00 80.000,00 171.000,00 325.000,00 300.000,00 5.676.954,76
28,27 7,23 38,19 79,58 32,47 86,00 74,19 41,39 75,67 11,77 22,27 56,53 16,06 38,09
Algemene kwaliteit van de ingediende dossiers De kwaliteit van de ingediende dossier is wisselvallig, sommigen zijn helder en to the point, anderen nodeloos uitgesponnen, onduidelijk en repetitief. De BC Festivals verwacht dat dossier beknopter en helderder opgesteld worden. Het is belangrijk dat de artistieke doelstellingen van het festival duidelijk worden weergegeven. In het dossier moet essentiële informatie staan die de commissie een duidelijk beeld geeft over wat het festival wil realiseren. Als een concreet programma nog niet kan worden ingevuld, dan moet een voorstel geformuleerd worden van wat het festival wil realiseren (desnoods met wensnamen die richting geven aan het profiel van het festival) en moet in elk geval de kern van het artistieke project duidelijk verwoorden. Voor een goede lezing van het zakelijke beleidsplan moet er voldoende overzichtelijke informatie meegegeven worden: de kost van elke editie, onderverdeling voor overhead, artistieke kosten, communicatie, etc. Ook is het noodzakelijk dat wordt aangeduid hoeveel medewerkers worden tewerkgesteld in welke type loopbaan (VTE). Het is eveneens van belang om een goed zicht te hebben op de reële artistieke uitgaven. Om een heldere kijk te hebben op het zakelijke beleidsplan is het tevens wenselijk om een gedetailleerde afrekening van twee vorige edities bij het dossier te voegen (geen afschrift van het boekhoudkantoor maar een duidelijk leesbaar overzicht van kosten en inkomsten). Over het algemeen zijn dossiers te omslachtig en te weinig ‘to the point’. De BC Festivals kan een voorstel doen om door middel van een vragenlijst (echter niet verplicht) de indiener te helpen met het definiëren van de inhoud van een dossier. 1.2. Samenstelling commissie Aangezien de BC Festivals over alle disciplines heen dossiers moet beoordelen wordt gestreefd naar een zo breed mogelijke expertise in de commissie (muziek, podiumkunsten, audiovisuele en beeldende kunsten). Voor alle monodisciplinaire dossiers wordt door de desbetreffende commissie (theater, dans, muziek, muziektheater, beeldende kunst, audiovisueel, …) een bijkomend advies geleverd. Dit bijkomende advies is openbaar voor de betrokkene. De huidige leden van de commissie zijn: Wim Wabbes (waarnemend voorzitter), Eva Wittocx (waarnemend ondervoorzitster), Jan Boelen, Hugo De Craen, Tinus Schneiders, Gert Van Overloop, Jos Verbist. 1.3. Procedure en werkwijze beoordeling, timing, deontologie De dossiers worden door alle commissieleden gelezen en voorbereid - zowel het artistiek als zakelijk beleidsplan, als de bijlagen. Daarnaast wordt elk dossier door twee
2/23
commissieleden grondig geanalyseerd. Zij maken een samenvatting van het dossier, schrijven een grondige bespreking en geven een eerste aanzet voor beoordeling en kritiek. Voor de monodisciplinaire dossiers wordt er een bijkomend advies ingewonnen bij de bevoegde commissies (theater, dans, muziek, muziektheater, beeldende kunst, audiovisueel). Ook voor de optionele elementen wordt extra advies ingewonnen bij de desbetreffende commissies (educatief, sociaal artistiek). Op basis van deze vooradviezen, de eigen besprekingen en voorbereidingen wordt de discussie gevoerd. De mening die daaruit vooruitvloeit, wordt getoetst aan de bevindingen van het Agentschap die het zakelijke luik van het dossier uitvoerig doorlicht. Er wordt gestreefd naar een eensluidend advies. De beoordelingscommissie brengt de verschillende dossiers in kaart: historiek, identificatie (discipline, aantal dagen, regio), de basiselementen uit het dossier over creatie, presentatie en publieksgerichtheid, worden allen overzichtelijk samengebracht. Daarnaast evalueert de commissie de sterktes en zwaktes die in het dossier naar voren geschoven worden, evenals de toekomstplannen en middelen die het festival voorziet om deze te verwezenlijken. Deze elementen werden telkens overgebracht in een tabel die per vergadering aangevuld werd en op het moment van de vorming van de preadviezen de mogelijkheid gaf om dossiers en beoordelingen te vergelijken. De BC Festivals had de nodige aandacht voor deontologie. Aangezien de dossiers beoordeeld worden door mensen die actief zijn in de kunstenwereld, kan het gebeuren dat een van de leden betrokken is bij een festivaldossier. Betrokkenheid wordt gedefinieerd als lid zijnde van de vzw of de raad van bestuur van de organisatie die het dossier indient. Ook een persoonlijk engagement van een commissielid dat in het dossier toegelicht wordt, wordt als betrokkenheid gezien. Indien dit het geval is, verlaat het commissielid de vergadering tijdens de discussie over en de advisering van het dossier. Elk commissielid meldt een eventuele betrokkenheid voor het begin van iedere vergadering en onthoudt zich van discussie. 1.4. Beoordelingscriteria, bijkomende beoordelingscriteria en aandachtspunten beleid In het Kunstendecreet worden een aantal criteria opgesomd die de samen met bovenvermelde criteria de leidraad vormen voor de beoordeling van de dossiers: De 1. 2. 3. 4. 5.
criteria volgens het Kunstendecreet 2004 profilering en positionering langetermijnvisie kwaliteit van inhoudelijk concept en concrete (uit)werking landelijke en/of internationale uitstraling samenwerking en netwerking met artistieke en niet-artistieke actoren in het binnenen/of buitenland 6. haalbaarheid 7. publieksgerichtheid 8. gedegen financiële onderbouw van de werking Aanvullende criteria 2006 1. realisme van het vooropgestelde groeipad en conformiteit tussen het artistieke en het financiële beleidsplan 2. meerwaarde van het initiatief voor de regio op het vlak van het aanbod of op het vlak van facilitering voor andere regionale initiatieven
3/23
3. maatschappelijk of sociaal belang, waarbij prioriteit wordt gegeven aan initiatieven die een specifieke doelgroep bedienen of een zeer specifieke invulling geven aan hun opdracht 4. samenwerking met artistieke en niet-artistieke actoren met het oog op een optimaal gebruik van de werkingsmiddelen en beschikbare infrastructuur en met het oog op een maximale besteding van de middelen voor artistieke creatie en een beperking van de overheadkosten 5. aandacht voor de diversiteit en interculturaliteit 6. de plaats van het initiatief binnen het volledige instrumentarium aan ondersteuning en subsidiëring van de Vlaamse Gemeenschap, waarbij een initiatief dat niet thuishoort binnen het Kunstendecreet kan worden doorverwezen naar de ondersteuningsmogelijkheden Cultuurinvest en de Fondsen van de Vlaamse Gemeenschap. Bij -
de beoordeling van een dossier vertrok de commissie de bijkomende vragen gaat het om een professioneel opgezet initiatief is het profiel volledig/gedeeltelijk cultureel/artistiek aan welke behoefte beantwoordt dit festival (bij het beroep en bij het publiek) in hoeverre is de uitstraling van dit festival regionaal / nationaal / internationaal in hoeverre wordt het gesteund, gedragen door andere partners welke dynamiek heeft dit festival, wat brengt het teweeg is dit festival uniek in het landschap of zijn er gelijksoortige initiatieven is eventuele overlapping met gelijksoortige initiatieven verantwoord wat zijn de gevolgen voor de sector als dit initiatief zou verdwijnen in welke mate hebben de perspectieven van het festival gevolgen voor de rest van het landschap – is er een wisselwerking met de andere onderdelen (productie...) heeft het festival een gedegen ondersteuning van de makers voor ogen verhouding festival-jaarwerking
Toetsen van deze criteria aan het festivallandschap - Profilering en positionering Het is belangrijk dat een festivalorganisatie aandacht heeft voor de plaats die het in het festivallandschap inneemt. Het heeft geen zin om verschillende gelijkaardige (grootschalige) festivals te erkennen en ondersteunen. Ieder festival moet zijn specificiteit kunnen aanduiden, zowel ten aanzien van gelijkaardige festivals als ten opzichte van het volledige veld. Een festival kan op verschillende manieren een rol spelen. Bovenal moet elk festival een rol vervullen voor de eigen sector, een rol die verdergaat dan de werking van reguliere instellingen of kunstencentra, een rol die zowel monodisciplinair als disciplineoverstijgend kan zijn. Elk hoofdzakelijk monodisciplinair festival moet een duidelijk aantoonbare meerwaarde kunnen vervullen, een lacune in een sector opvullen of een bijzondere dynamiek genereren. Deze festivals streven idealiter naar brede samenwerking in het veld. Kunstenfestivaldesarts zorgt bijvoorbeeld voor een meerwaarde voor de podiumkunstensector. De Brussels Biennial beoogt een dynamiek voor de beeldende kunstensector op te starten. Het Mimesquarefestival positioneert zich als een uniek festival, maar slaagt er momenteel niet in een dynamiek in het veld te ontwikkelen (er is bijvoorbeeld geen doorstroming van voorstellingen naar andere podia). Sommige festivals zijn daarnaast zo specifiek dat er van een sector of reguliere werking maar in beperkte mate sprake is en ze een duidelijke nood of niche invullen. Voorbeelden hiervan zijn Courtisane, Anima, Freemusic.
4/23
Naast de relevantie voor de eigen sector, heeft de BC Festivals ook aandacht voor de totaliteit van het festivallandschap, hoe divers disciplines en formules ook zijn. Tussen bepaalde festivals kan een synergie ontstaan. Het samengaan van het Theaterfestival en het Bâtard festival, kan bijvoorbeeld een nieuwe dynamiek genereren. De BC Festivals had grote aandacht voor de inbedding van festivals in bestaande huizen. Uit het dossier en het festival moet duidelijk blijken dat het hier om een meerwaarde gaat en een bijzonder artistiek project dat overduidelijk de eigen reguliere werking van het huis overstijgt. Deze vraag werd ondermeer ter harte genomen bij Strip Turnhout, Festivalitis/Storm-op-komst en het Krokusfestival. De vraag is echter of het een goede zaak is dat cultuurcentra structurele ondersteuning krijgen voor initiatieven die volgens hen de werking van het cultuurcentrum overstijgen. Hier is projectondersteuning wellicht meer aangewezen. - Langetermijnvisie De aanwezigheid van een goed onderbouwde langetermijnvisie is van bijzonder belang bij de beoordeling van structurele dossiers (tweejarige en vierjarige dossiers). Het ontbreken van een gedegen visie kan de aanzet zijn dat een festival wordt doorverwezen naar projectsubsidiëring. In deze visie is niet enkel het theoretische kader van belang maar wordt verwacht dat er reeds een zicht is op de concrete artistieke invulling van het festival. Voor sommige festivals is dit een delicate aangelegenheid. Bepaalde meerjarige festivals werken bijvoorbeeld met wisselende curatoren, waardoor het festival binnen de uitgetekende krijtlijnen steeds opnieuw een andere invulling krijgt. Meerjarige festivals spreken hiervoor best goed op voorhand haar curatoren aan, zodat in het dossier het inhoudelijke opzet van het volgende festival meegegeven kan worden. - Kwaliteit van inhoudelijk concept en concrete (uit)werking Bij dit criterium huldigt de beoordelingscommissie verdieping eerder dan verbreding. Soms gaan festivals eerder op zoek gaan naar publiek via hun omkaderende activiteiten (randanimatie) dan via het kernprogramma. Het is belangrijk dat de inhoud van een festival op het eerste plan staat, en dat omkaderende activiteiten in nauwe samenhang daarmee worden ontwikkeld. Voor sommige grote, brede festivals die een groot publiek bereiken, waardeert de BC Festival hun werking en geeft ze beperkte ondersteuning om het artistieke profiel te bewaken. De commissie steunt met de erkenning van bijvoorbeeld het Festival van de Fantastische Film (BIFFF) enkel het artistiek scherpe luik dat aan het publieksbrede programma verbonden is. In dezelfde lijn kreeg het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen Gent ondersteuning en worden Theater op de Markt en het Straattheaterfestival Gent gesteund om een artistiek hoogstaand profiel te garanderen. - Landelijke en/of internationale uitstraling Van structureel gesubsidieerde festivals wordt verwacht dat zij een landelijke uitstraling hebben. Dat moet worden opgemaakt uit de artistieke kwaliteit van het programma en uit de marketing tools die dat programma op een grootschalige wijze moet communiceren. Van de grootschalige festivals (de vierjaarlijkse structureel gesubsidieerde festivals) mag verwacht worden dat zij een voortrekkersrol voor de sector opnemen en vaak ook een internationale uitstraling hebben, zoals het Kunstenfestivaldesarts, het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen en de Festivals van Vlaanderen (in de periode 2007-2009 uitzonderlijk driejaarlijks structureel gesubsidieerd).
5/23
Samenwerking en netwerking met artistieke en niet-artistieke actoren in het binnen- en/of in het buitenland Festivals hebben in principe geen eigen presentatie-infrastructuur. Zij zijn veelal aangewezen op de samenwerking met andere spelers in het veld, of nemen hun toevlucht tot het presenteren van activiteiten in de openbare ruimte of niet culturele locaties. Een samenwerking moet leiden tot een versterking van de kwaliteit van een festival (op zakelijk, logistiek en/of artistiek vlak) en kan een duurzaam effect hebben op de kortstondige dynamiek die een festival ontwikkelt. In die zin zijn samenwerkingen sterk aan te bevelen. Voorbeelden daarvan zijn: de samenwerking tussen Kunstenfestivaldesarts en een groot aantal centra in Brussel; het Festival van Vlaanderen dat samenwerkt met bestaande culturele actoren op vele plekken in het land; Timefestival dat voor iedere editie samenwerkingen opzet met een groot aantal Gentse cultuurhuizen; het Theaterfestival dat wisselend zijn onderdak vindt bij deSingel en het Kaaitheater. De BC Festivals had bijzondere aandacht voor het samenwerkingsverband van de Triënnale van Hasselt en de Brussels Biennial. Samenwerkingsformules moeten kritisch geëvalueerd worden. Het is belangrijk dat wanneer een initiatief onderdak krijgt in een huis, het zijn autonomie kan behouden. Ook samenwerkingsverbanden tussen festivals onderling moeten gestimuleerd worden. In het bijzonder wanneer het festivals betreft die zich in hetzelfde domein bewegen: Theater op de Markt en het Straattheaterfestival Gent (en in het zog daarvan andere festival die zich met de straattheater- of circuskunsten bezig houden, zoals Humorologie). -
- Haalbaarheid De meeste festivals streven een geleidelijke groei na. Toch zijn er ook die voorstander zijn van een snelle expansie. Festivals die hun programmering willen ontdubbelen door op verschillende momenten van het jaar met festivalonderdelen uit te pakken, wordt gevraagd om hun de focus niet te verliezen. Daarnaast zijn er ook een aantal festivals die volgens de BC hun financiële en organisatorische plafond bereikt hebben. Met het toegekende structurele ondersteuningsbedrag moet het mogelijk zijn om hoogstaand artistiek programma op te zetten. Wanneer dergelijke festivals bepaalde facetten verder willen uitbreiden, moedigt de BC hen aan om de middelen hiervoor op andere manieren te genereren. - Publieksgerichtheid De publiekswerking is een belangrijk gegeven bij de evaluatie van festivals. Helaas zijn niet altijd de juiste gegevens beschikbaar, zoals publieksaantallen, publieksspreiding, leeftijdscategorieën. Voor vierjarig structureel gesubsidieerde festivals is het wenselijk dat zij een grondig publieksonderzoek doen. Een festival moet een degelijke promotionele werking hebben. Ook bij nichefestivals die in principe slechts een klein publiek bespelen, is het belangrijk dat de juiste doelgroep, naast nieuwe publieksgroepen, bereikt worden. Het belang van het publieksbereik heeft in de voorbije jaren steeds meer aan aandacht gekregen. Het gevaar schuilt erin dat publiekscijfers als een heilige koe worden, met een omkering van doel en middelen. Het is niet aangewezen dat een festival tools ontwikkelt die zeer publieksgericht zijn, maar die weinig uitstaans hebben met de reële inhoudelijke doelstelling van het festival. Het artistieke profiel van elk festival primeert op het publieksbereik. - Gedegen financiële onderbouw van de werking (komt verder aanbod op pagina 9)
6/23
Aandachtspunten beleid - Duidelijke omschrijving van de jaarwerking van festivals. De jaarwerking staat in functie van het festival. Voorbereiding, onderzoek, producties plannen, internationale werking, sociaal-artistieke en kunsteducatieve werking,... Een jaarwerking die niet rechtstreeks een aanloop naar het festival verantwoordt, wordt niet goedgekeurd. - De BC Festivals wil er de aandacht op vestigen dat in de dossiers in de allereerste plaats het artistieke profiel moet primeren en van een meerwaarde moet getuigen, zowel voor de eigen sector als het festivallandschap. Een artistiek scherp profiel en duidelijk programma vormen de kern voor de beoordeling. In al te veel dossiers staat een inhoudelijk helder profiel niet voldoende op de voorgrond. - Festivals mogen niet enkel teren op hun traditie en werking uit het verleden. Ze moeten bereid zijn om hun eigen werking voortdurend kritisch door te lichten, te bevragen en indien nodig ook bij te sturen en te heroriënteren. - Door het afschaffen van de variabele subsidies bij de cultuurcentra dreigt er een verhoogde aanvraag van projecten van die centra richting Festivals. Gezien de beperkte middelen binnen de projectenpot kan dit tot problemen leiden en de instroom van onafhankelijke nieuwe initiatieven belemmeren. - Deze landschapsnota betreft slechts een partieel beeld van het totale festivallandschap. Een globaal overzicht van alle festivals zou een belangrijk instrument zijn in handen van de BC Festivals - het gaat hierbij bijvoorbeeld om festivals georganiseerd door kunstencentra, die deel uitmaken van een geïntegreerde dossier. De suggestie wordt geopperd of de opdracht om een volledig overzicht van de festivals per sector in kaart te brengen, mogelijkerwijs aan de steunpunten kan toegekend worden. 1.5. Bijkomende adviezen organisatie Festival Ten Vrede Timefestival Theaterfestival Brugge Plus 0090 Strip Turnhout Triënnale Hasselt Kunsterfgoedfestival Brussels Biennial Int. Straatheaterfestival Festivalitis Film en Cultuurpromotie PeyMey Diffusion Provincie Limburg Humorologie Woordfeest Cultureel Centrum Hasselt Int Mime Square Festival Fonk Courtisane Folioscope Alden Biesen Zomeropera Contour Mechelen Ku(n)st
soc.-artistiek ja negatief nee nee nee nee ja negatief nee nee nee ja negatief ja positief nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee
kunsteducatie ja negatief nee nee ja positief nee ja negatief ja positief nee nee nee ja negatief nee ja negatief nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee
monodisciplinaire muziek negatief theater positief theater positief geen geen publicaties negatief beeldende kunst positief geen beeldende kunst negatief theater positief theater positief audiovisuele kunsten negatief audiovisuele kunsten positief theater positief theater negatief publicaties positief dans positief theater negatief audiovisuele kunsten positief audiovisuele kunsten positief audiovisuele kunsten positief muziektheater negatief beeldende kunst positief beeldende kunst positief
7/23
Opmerking: in de procedure is het niet voorzien om bijkomende adviezen op te vragen bij het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) en het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF).
2. Status Quaestionis van het landschap 2.1. Definiëring / afbakening sector binnen het gehele landschap, subsectoren, tendensen, etc. Definitie zoals in het decreet: organisaties die in hoofdzaak de opdracht hebben binnen een welbepaalde tijdspanne de ontwikkelingen in de nationale en/of internationale kunstproductie te volgen door middel van presentatie, publiekswerking, reflectie en/of creatie. Afbakening: Deze landschapstekening beperkt zich tot het gesubsidieerde veld (zowel projecten als meerjarige subsidiering). Festivals die zich buiten dit veld bevinden – niet gesubsidieerde festivals en festivals die deel uitmaken van de jaarwerking van een organisatie, zijn in de nota niet opgenomen. In die zin geeft deze landschapstekening een partieel beeld van het totale landschap. Sectoren: Podiumkunstenfestivals Theater: volwassentheater, jeugdtheater, dans, straattheater, muziektheater, mime, cabaret, circus Muziekfestivals Hedendaagse muziek, klassieke muziek, rockmuziek, folkmuziek, jazz en improviserende muziek Filmfestivals Animatiefilm, kortfilm, documentaire film, langspeelfilm Audiovisuele festivals Beeldende kunst festivals / Tentoonstellingen Letteren festivals Poëzie, strip, literatuur Hybride festivals Waarin meerdere disciplines aan bod komen Stadsfestivals Festivals die de stad als podium hebben (gebruik openbare ruimte, verregaande samenwerking met veel partners in de stad)
8/23
2.2. Erkenningen 2006-2009 / Erkenningen 2006-2007 / Erkenningen 2007-2009 2006-2007 organisatie
regio festival 2007
Het vervolg Mimefestival Poëziezomers Watou 0090 Strip Turnhout Peymey Diffusion Internationaal Straattheaterfestival Alden Biesen Zomeropera Theater aan Zee / Tartart Kunsterfgoedfestival Humorologie Time Festival Moussem Antwerpen Het Theater Festival Theater op de Markt Dommelhof 15
lim vlb wvl ant ant bru
oktober zomer februari december april
ovl lim ovl vlb wvl ovl ant wvl
juli eind juni - begin juli eind juli - begin augustus eind juni - midden juli eind juni - begin juli april midden maart - eind mei eind augustus midden mei, eind juni, begin nov
/ lim
beslissing minister 125.000,00 135.000,00 100.000,00 100.000,00 75.000,00 60.000,00 225.000,00 100.000,00 200.000,00 300.000,00 150.000,00 200.000,00 150.000,00 170.000,00 325.000,00 2.415.000,00
2006-2009 organisatie
regio festival 2007
Antwerpen Open Kunstenfestivaldesarts Intern. Filmfestival Vlaanderen 3
ant bru
zomer mei
ovl
oktober
beslissing minister 500.000,00 950.000,00
van 600.000,00 2.050.000,00
2007-2009 organisatie
regio festival 2007
Happy New Ears Zonzo Compagnie November Music Vlaanderen Basilica Concerten - FVV Limburg Personal Mountains Ars Musica FVV Vlaams-Brabant FVV Gent en Historische Steden FVV Internationaal Brussel Europa Trefpunt FVV Brugge FVV Mechelen
wvl ant ovl
september-oktober november-december november
beslissing minister 125.000,00 75.000,00 50.000,00
lim lim bru vlb
juli november maart en november september-oktober
170.000,00 50.000,00 50.000,00 225.000,00
ovl
september-oktober
250.000,00
bru ovl wvl ant
september juli juli-augustus september-oktober
450.000,00 90.000,00 200.000,00 175.000,00
9/23
Funky Fun Productions FVV Antwerpen Free Music Jazz en Muziek in Gent 16
ant ant bru ovl
augustus augustus en oktober 3-11 augustus juli
40.000,00 275.000,00 50.000,00 110.000,00 2.385.000,00
2.3. Projecten 2007 projecten 2007 organisatie
regio festival 2007
Les P'tits Belges (Cimatics) bru Rembetika wvl Afro-Latino ant Labadoux wvl Europees Filmfestival van Brussel bru Woordfeest (Zuiderzinnen) ant Trom (Feest in het Park) ovl Bâtard Festival Brussels bru Danswerkhuys ant 9
eind november november eind juni eind april-begin mei juli september eind augustus eind augustus begin oktober
beslissing minister 20.000,00 40.000,00 10.000,00 7.000,00 25.000,00 6.000,00 15.000,00 25.000,00 15.000,00 163.000,00
Opmerking: in bovenstaande tabellen wordt bij 'regio' de maatschappelijke zetel bedoeld. 2.4. Sterkte/zwakte punten het huidige landschap Infrastructuur Algemeen Festivals zijn doorgaans organisaties die geen vaste infrastructuur hebben. Ofwel werken ze samen met andere bestaande organisaties/huizen om hun activiteiten te realiseren; ofwel bouwen ze een tijdelijke infrastructuur (tenten etc.); sommigen betrekken publieke of privé ruimtes en anderen gaan te werk in de open ruimte (straattheater). Slechts enkele organisaties hebben hun eigen structuur, bijvoorbeeld CC Hasselt voor Krokusfestival, Theater op de Markt/Dommelhof. Het voordeel van niet over een eigen infrastructuur te beschikken, is dat men als organisatie gedwongen wordt om samenwerkingen aan te gaan, wat leidt tot een betere inplanting van het festival in de stad of de regio. Deze samenwerkingen voegen aan de organisatie extra expertise toe. Daarbij is er ook het financiële voordeel – infrastructurele samenwerking leidt in vele gevallen tot een lagere overhead kost. Een globaal nadeel is dat de samenwerkingen steeds opnieuw genegotieerd moeten worden en de organisator dus nooit van tevoren met zekerheid weet waar hij terecht kan. Dit laatste is niet het geval voor festivals die verkiezen om de open ruimte te gebruiken als festivalplek. Zij zijn vooral aangewezen op een eerder dure tenteninfrastructuur en/of tijdelijke infrastructuur afhankelijk van het soort event. Het weer is voor deze festivals een onvoorspelbare en mogelijk zeer ongunstige factor. Opmerking: sommige festivals (straattheaterfestivals)zoeken voor hun creatiepolitiek naar de uitbouw van een werkplek.
10/23
Financieel (aanwezige subsidiekanalen, beschikbare middelen zowel overheid als particulier) Algemeen De financiering van festivals is zeer wisselend. Grote festivals hebben vaak meer eigen inkomsten (naast tickets, ook sponsoring, regionale overheden, Europese Gemeenschap en in Brussel de tussenkomst van de Vlaamse Gemeenschapscommissie). Deze festivals hebben een grotere zichtbaarheid en publieksbereik en zijn daarom aantrekkelijker voor sponsors (zowel cash, natura, als media) dan nichefestivals. Deze laatste zijn vooral afhankelijk van subsidiëring door de Vlaamse overheid. De spreiding van de financiële verantwoordelijkheid van de Vlaamse, provinciale en stedelijke overheden is heel wisselend. De BC Festivals wil wijzen op de noodzaak van het kerntakendebat (het uitsplitsen van bevoegdheden tussen de Vlaamse Gemeenschap, provincies en steden/gemeentes). Voor bi-communautaire festivals is het daarnaast belangrijk dat er gestreefd wordt en afspraken gemaakt worden in de richting van een gelijke subsidiëring van beide gemeenschappen. Het structurele nadeel van een festival is het tijdelijke karakter, wat maakt dat het steeds opnieuw groeit van een kleine kern (als die permanent aanwezig is) naar een grote groep medewerkers. Vooral bij meerjarige festivals die, met het oog op continuïteit, medewerkers ononderbroken in dienst nemen, zijn loonkosten in niet-festivaljaren vaak relatief hoog. Probleemstelling: Voor festivals die door lokale of regionale overheden georganiseerd worden: Wat is de verhouding met de Vlaamse overheid; zoals Zomer van Antwerpen (organisator Stad Antwerpen), Krokusfestival (organisator CC Hasselt), Theater op de Markt (organisator Provincie Limburg). Realiteitszin beleidsplannen Algemeen In het algemeen hebben festivals een gezonde, niet overdreven ambitie, en streven ze een geleidelijke groei na. Toch moet er enige waakzaam aan de dag gelegd worden ten aanzien van festivals die een grote expansie nastreven en hun activiteiten wensen te ontplooien over verschillende periodes in het jaar (en zo in feite een veelvoud aan festivals creëren). De verhouding tussen de jaarwerking van een festival en het eigenlijke gebeuren is een punt dat soms vragen oproept (ook bij de meerjarige festivals zoals biënnales en triënnales). In het algemeen stelt de commissie dat beleidsplannen eerder op verdieping dan op verbreding moeten focussen. Daarnaast is het belangrijk dat er een gezonde verhouding bestaat tussen het gevraagde bedrag en het bedrag dat in realiteit nodig is om het festival te organiseren. Professionalisering Algemeen Grote festivals hebben meestal een gedegen zakelijke en artistieke werking. Bij kleinere festivals durft het vooral op zakelijk vlak nogal eens mislopen (zelfs bij festivals die reeds een tijd bezig zijn). Soms is de onderbouw van de organisatie te klein, soms is de kennis of knowhow niet aanwezig, en soms wordt het belang van een degelijke zakelijke werking onderschat. Doordat deze organisaties een periodieke activiteit organiseren, moeten zij een flexibele werkvorm installeren, waarbij in de voorbereiding met een kleine kern wordt gewerkt, en tijdens de realisatie met een veel grotere groep (met vaak een groot aantal vrijwilligers). Een dergelijke werking managen is niet evident en stelt vooral kleine organisaties voor problemen.
11/23
Ook hier moeten we opnieuw waarschuwen dat onder het mom van professionalisering niet teveel geld gaat naar de overhead van de organisatie in plaats van naar de artistieke uitgaven. Vooral grote festivals slagen erin een permanente structuur op te zetten, waardoor de knowhow in de organisatie blijft en een zich een steeds verregaandere professionalisering kan voltrekken. Kleine festivals met weinig middelen daarentegen, hebben voornamelijk een artistieke kracht als permanent personeelslid. Hier staat soms de gedreven artistieke ambitie in tegenstelling tot het zakelijke beleid. Opmerking: de commissie wijst op een gebrek aan standaard parameters om de reële kost van een festival te bepalen. Bijvoorbeeld: wat is de relatie tussen de duur van een festival (de intensiteit in acht genomen) en het personeel dat nodig is om de activiteiten voor te bereiden en te realiseren. Idem voor verhouding overhead/artistieke kost. Geografische spreiding festivals West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Antwerpen Limburg Vlaams-Brabant Brussel totaal
meerjarig project 2006-2007 2006-2009 2007-2009 2007 3 0 2 2 2 1 4 1 3 1 5 2 4 0 2 1 1 0 1 0 2 1 2 3 15 3 16 9
totaal aantal beslissing 7 822.000 8 1.540.000 11 1.461.000 7 1.080.000 2 360.000 8 1.750.000 43 7.013.000
regionale verdeling volgens aantal festivals
16%
19%
West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen
5%
Antw erpen
19%
Limburg Vlaams-Brabant
16%
Brussel
25%
12/23
regionale verdeling volgens toegekend budget
12% 25% West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen
22%
Antw erpen Limburg
5%
Vlaams-Brabant Brussel
15% 21%
festivals West-Vlaanderen
type
Tartar (Theater aan Zee) Humorologie Poëziezomers Watou FVV Brugge Happy New Ears Labadoux Rembetika (Brugges Festival) 7
mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2007-2009 mj 2007-2009 project 2007 project 2007
festivals Oost-Vlaanderen
type
Internationaal Straattheaterfestival Time Festival Intern. Filmfestival van Vlaanderen FVV Gent en Historische Steden Jazz en Muziek in Gent (Blue Note) November Music Vlaanderen Trefpunt Trom (Feest in het Park) 8
mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 project 2007
festivals Antwerpen
type
0090 Moussem Antwerpen Strip Turnhout Antwerpen Open Funky Fun Productions (Reggae Geel) FVV Antwerpen FVV Mechelen Zonzo Compagnie (Oorsmeer) Free Music Danswerkhuys (Mayday) Woordfeest (Zuiderzinnen) 11
mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 project 2007 project 2007
beslissing minister 200.000 150.000 100.000 200.000 125.000 7.000 40.000 822.000 beslissing minister 225.000 200.000 600.000 250.000 110.000 50.000 90.000 15.000 1.540.000 beslissing minister 100.000 150.000 75.000 500.000 40.000 275.000 175.000 75.000 50.000 15.000 6.000 1.461.000
13/23
festivals Limburg
type
Alden Biesen Zomeropera Kunsterfgoedfestival (Artuatuca) Het Vervolg (Kolenspoorfestival) Prov. Limburg (Theater o/d Markt) FVV Limburg - Basilica Concerten Personal Mountains (Motives Festival) Afro-Latino 7
mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2007-2009 mj 2007-2009 project 2007
festivals Vlaams-Brabant
type
Mimefestival FVV Vlaams-Brabant 2
mj 2006-2007 mj 2007-2009
festivals Brussel
type
Peymey Diffusion (BIFFF) Het Theater Festival Kunstenfestivaldesarts Ars Musica FVV Internationaal Brussel Europa Bâtard Festival Brussels FFFB (Europees Filmfestival Brussel) Les P'tits Belges (Cimatics) 8
mj 2006-2007 mj 2006-2007 mj 2006-2009 mj 2007-2009 mj 2007-2009 project 2007 project 2007 project 2007
beslissing minister 100.000 300.000 125.000 325.000 170.000 50.000 10.000 1.080.000 beslissing minister 135.000 225.000 360.000 beslissing minister 60.000 170.000 950.000 50.000 450.000 25.000 25.000 20.000 1.750.000
In bovenstaande lijst zijn zowel Moussem als Theater aan Zee opgenomen omdat deze organisaties in 2007 als festival gesubsidieerd werden. Voor de periode 2008-2009 hebben zij echter hun werking verruimd tot kunstencentrum of werkplaats. Het Vervolg (Kolenspoorfestival) zal zijn werking verruimen van festival naar een organisatie met sociaal-artistieke werking. Bij de meerjarig gesubsidieerde dossiers zijn de festivals audiovisueel en beeldende kunst nog niet opgenomen omdat die in de periode 2006-2007 nog niet als festival werden gesubsidieerd (komen pas in de huidige ronde voor tweejarige structurele subsidie aan bod). Maatschappelijke inbedding De festivals die in aanmerking komen voor ondersteuning binnen het kunstendecreet dienen in de eerste plaats te vertrekken vanuit een artistieke visie. Uiteraard kunnen festivals door de dynamiek die ze ontwikkelen, een rol spelen binnen de maatschappelijke context. De BC Festivals stelt vast dat er nogal wat festivals een dossier hebben ingediend waarbij een duidelijke maatschappelijke inbedding aanwezig is. Het zijn meestal festivals die een maatschappelijk uitgangspunt hebben waarrond een culturele manifestatie wordt geprogrammeerd. Mano Mundo (ontwikkelingssamenwerking), Ten Vrede (Vredesbeweging) zijn voorbeelden van festivals die vertrekken vanuit het maatschappelijke middenveld (vaak sociaal-culturele invalshoek). Vaak worden deze festivals gedragen door een grote groep vrijwilligers. Gelet op de sociale relevantie van dergelijke initiatieven, is de BC Festivals van oordeel dat er voor dergelijke festivals een andere subsidiëring mogelijk
14/23
moet zijn. Het Kunstendecreet hanteert immers criteria die slechts gedeeltelijk of niet gehaald worden door deze festivals. Zij missen vaak een artistieke focus en uniciteit. De BC Festivals waardert festivals die oog hebben voor een maatschappelijke inbreng die aansluit bij hun artistieke visie. Door de presentatie van internationaal werk kan er vaak mits een degelijke publiekswerking werk gemaakt worden van de instroom van etnisch diverse groepen. Een aantal festivals focussen zich bewust op de uitwisseling en presentatie van kunsten waarbij de artistieke invalshoek zich buiten de grenzen van de Westerse culturen bevindt (zoals 0090, Moussem, Kunstenfestivaldesarts, Afrikafilmfestival). Toch dient er ook opgemerkt te worden dat er vanuit deze festivals echter relatief weinig aandacht wordt geschonken aan de bevordering van deelname door groepen met diverse achtergronden. Uiteraard staat de presentatie van artistiek werk steeds in relatie tot de maatschappelijk context waarbinnen het festival getoond wordt. Zo kunnen stadsfestivals een motor zijn in het herontdekken van het stedelijke patrimonium (Zomer van Antwerpen, Timefestival, Contour,…). Ook op het vlak van citymarketing spelen festivals een rol. Het gevaar bestaat echter dat dergelijk georiënteerde festivals hun artistieke focus dreigen te verliezen ten voordele van een groot publieksbereik en zo vervlakken. Door de beperkte duur van festivals is het niet vanzelfsprekend om de continuïteit van de gecreëerde dynamiek in het maatschappelijke veld te verzekeren. Vaak blijft het hier gaan om eerder beperkte effecten. Stedelijke inbedding Een aantal festivals speelt sterk in op de stad als plek om dingen te presenteren. Het gegeven openbare ruimte is een bijzondere locatie om een festival in te bedden. Naast een gericht bezoekerspubliek wordt er een veelheid van passanten met de programmatie van het festival geconfronteerd. Deze confrontaties kunnen prikkelend werken en kan een nieuw publiek genereren. Presentaties in de publieke ruimte kunnen een sterk statement maken, tot confrontatie en verrassing leiden en op die manier een grote impact maken. Straattheaterfestivals maken hier gebruik van, ook een aantal kunstingrepen van Ku(n)st / Beaufort in Oostende bereiken zo een breed en divers publiek dat niet altijd actief tentoonstellingen of voorstellingen zal bezoeken. Een aantal festival situeren zich niet enkel in de publieke of openbare ruimte, maar nemen de stedelijke context tevens als een inhoudelijke invalshoek om een festival uit te bouwen. Bepaalde voorstellingen of projecten verhouden zich inhoudelijk tot de stad, werken met een bepaalde wijk of bewonersgroep of baseren zich op een bepaalde historiek. Timefestival en de Zomer van Antwerpen situeren zich nadrukken binnen de stedelijke context van respectievelijk Gent en Antwerpen, hoewel opgemerkt kan worden dat deze betrokkenheid vaak op een meer creatieve en mogelijk meer blijvende manier zou kunnen ingevuld worden. Sterkte: Stadsfestival kunnen er voor zorgen dat de stad herontdekt wordt, bewonersgroepen of wijken kunnen betrokken worden. Ze kunnen tevens bepaalde pijnpunten in de stad blootleggen. Zwakte: In vele geval wordt geen duurzaam gevolg geven aan aspecten die tijdens het festival aangeraakt worden. In sommige gevallen betreft het eerder een oppervlakkige werking waarbij de stad als locatie fungeert. Er wordt weinig nagedacht op de invloed ervan op het stedelijke weefsel.
15/23
Publieksparticipatie Net zoals de invulling van festivals verschilt participatie van festival tot festival en kent participatie verschillende vormen, of beter verschillende fasen van deelname of deelhebben. Aanwezig zijn Bij grote festivals die zeer publieksgericht zijn zoals Ku(n)st / Beaufort, Zomer van Antwerpen en straattheaterfestivals kan men activiteiten 'en passant' ervaren. Het festival is zichtbaar aanwezig in de (meestal) stedelijke omgeving zodat je de sfeer kan proeven. De festivals proberen je op deze manier warm te maken voor andere, vaak betalende activiteiten (een noodzaak voor inkomsten). Nichefestivals (Anima, Docville, Freemusic, ...) die hard moeten werken om een publiek te bereiken verbinden zich met grotere huizen om aan hun werking zichtbaarheid te geven. De traditionele communicatiemiddelen worden door alle festivals ingezet om het publiek te bereiken. Een programmabrochure is meestal vooral een informatieve bundel. Aandachtspunt: Hoe verhoudt men zich tot het gratis karakter van bepaalde festivals? (bijvoorbeeld Trefpunt in de rand van de Gentse Feesten, of verschillende muziekfestivals, zoals Boomtown) Vormen van de deelname Cijfers geven over de bezoekers van festivals is moeilijk. Bovendien is het zo dat niet alle bezoekerscijfers bekend zijn en niet eenduidig geïnterpreteerd kunnen worden. Voorstellingen bijwonen, de tentoonstelling al dan niet onder begeleiding bezoeken, kunstenaars ontmoeten in nabesprekingen, of een publieksprijs toekennen (filmfestivals, Mimesquarefestival, ...) zijn de meest voorkomende vormen van deelname. Nieuwe creatieve vormen van participatie komen zelden voor. Reflectie Een uitgekiend spreidingsbeleid, bijvoorbeeld door middel van DVD, website, publicaties, ... kan de distributie van de creaties bevorderen en zo een duurzame invloed uitoefenen op de dynamiek die de festivals kunnen hebben op hun specifieke werkveld. Het ter beschikking stellen en distribueren van bijvoorbeeld audiovisuele producties aan programmatoren kan als voorbeeld gezien worden van een duurzame vorm van participatie en spreiding. Nieuwe media worden tot op heden slechts zelden ingezet om deelname te bevorderen. Streaming, podcasting, archiefpublicatie, e.d. zijn echter belangrijke tools om publieksparticipatie te verhogen. Professionalisering dringt zich hier op. (Educatieve) toeleidingsinstrumenten De BC Festivals hecht belang aan een degelijke en professionele communicatie naar het publiek. Het aspect duurzaamheid (drukwerk dat een blijvende waarde heeft) mag niet over het hoofd worden gezien. Het organiseren van workshops, zoals BIFFF, Storm op Komst, Courtisane (samenwerking met Ladda vzw) kan een goed toeleidingsinstrument zijn om nieuwe doelgroepen bij de werking van een festival te betrekken.
16/23
Relatie met andere sectoren Invloed theaterfestival en andere podiumkunstenfestivals op de reguliere theaterwerking (gezelschappen, kunstencentra, werkplaatsen) Het spreekt voor zich dat theaterfestivals belangrijk zijn voor de hele podiumsector. Het medium theater/podiumkunsten wordt op die manier in de totaliteit in de kijker gezet, het belang van deze kunstensector wordt door een festival onder de collectieve aandacht gebracht. Daarvan profiteren zowel gezelschappen als kunstencentra en werkplaatsen. Een selectie in een theaterfestival betekent extra aandacht voor een gezelschap en kan bovendien een theaterproductie een tweede leven bezorgen en een belangrijke rol spelen bij de verdere spreiding. Een festival als Theater aan Zee is niet enkel van belang omwille van het bereiken van landelijke programmatoren én een breed publiek, maar ook door de aandacht voor jong talent uit de diverse theateropleidingen uit Vlaanderen en Nederland, met de daaraan verbonden creatieprijs. Batârd is dan weer een specifiek festival van publieke ontmoeting tussen diverse podiumopleidingen, nationaal en internationaal. Jongerentheaterfestivals worden doorgaans goed bezocht (wanneer ze goed worden gepland, dwz. rekening houdend met vakantieperiodes). Ze worden niet enkel goed bezocht door publiek, maar ook door programmatoren, wat de verdere spreiding van producties stimuleert (bijvoorbeeld: Storm op Komst of Bronkx) Festivals met een internationale uitstraling en programmering zijn erg belangrijk als forum voor artistieke kwaliteit uit het buitenland. Het zijn belangrijke plekken van confrontatie waar de hele Vlaamse podiumsector baat bij heeft. Een kwalitatieve internationale programmering draagt bij tot nieuwe impulsen en uitdagingen binnen het eigen podiumlandschap. Festivals zijn ook opdrachtgevers en coproducenten voor gezelschappen uit de podiumsector. Zomer van Antwerpen en Kunstenfestivaldesarts zijn daar duidelijke voorbeelden van. Ook bij straattheaterfestivals valt op dat er samenwerking is met organisaties en artiesten uit de sector. Invloed filmfestivals op reguliere werking (bioscopen en andere) Bepaalde filmfestivals vullen duidelijke hiaten in binnen het bestaande reguliere filmcircuit. Het gaat hier in de eerste plaats om genrefestivals zoals Docville voor de documentaire film; Afrikafilmfestival voor de Afrikaanse film; Kortfilmfestival voor kortfilms, Anima voor de animatiefilm en het BIFFF voor het fantastische filmgenre Ook vervullen deze festivals de rol van doorgeefluik van alternatieve films naar het reguliere circuit. Dat is zeker het geval voor de grotere festivals als het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen - Gent en het Europees Filmfestival van Brussel. Deze laatste zijn tevens een plateau voor de Belgische film en gelden als lanceerplateau voor deze films richting binnen- en buitenland. Invloed beeldende kunstfestivals op musea, organisaties,… Het kader en de eigenheid van beeldende kunst maakt dat deze discipline van verschillende parameters vertrekt dan podiumkunsten. Beeldende kunst is een individuele beleving, met kunstwerken die als objecten voor een bepaalde periode tentoongesteld worden. In analogie met een voorstelling, kan men zowel het kunstwerk zelf als het geheel van een tentoonstelling als creatie beschouwen. Het beeldende kunstenveld in Vlaanderen is minder ontwikkeld dan andere sectoren, pas door de invoering van het Kunstendecreet werden er bijkomende middelen voor een professionalisering vrijgemaakt. Bijzonder voor dit landschap is het internationale karakter van beeldende kunst, die zich los van grenzen en talen beweegt en zich van bij aanvang binnen een internationaal discours inschakelt.
17/23
Naast de drie Vlaamse musea, SMAK, MUHKA en PMMK, ondersteunt de Vlaamse Gemeenschap een aantal kunstencentra voor beeldende kunst die elk een eigen artistiek profiel uitdragen. In België zijn er geen grote kunsthallen conform onze buurlanden. De middelgrote beeldende kunstcentra werden sinds het kunstendecreet ondergebracht bij de beoordelingscommissie kunstencentra en werkplaatsen (zoals Argos in Brussel en de nieuwe organisaties Extra City in Antwerpen en Wiels in Brussel). Daarnaast worden er verschillende kleine organisaties gesteund voor hun jaarwerking. Naast de reguliere jaarwerking van deze sector met een aantal jonge, nieuwe organisaties die nog volop moeten groeien, heeft de sector ook nood aan een aantal gebalde evenementiële projecten waarmee ze nationaal een internationaal een signaal kan geven. Dit zowel voor aankomende kunstenaars als voor een brede groep van geïnteresseerden, en om aansluiting te vinden bij de internationale kunstactualiteit. Evenementiële activiteiten vertolken voor deze sector een belangrijke rol in de spreiding en verruiming van beeldende kunst. Grote een-, twee- of driejaarlijkse tentoonstellingen kunnen een ruim publiek bereiken, in het bijzonder een segment dat niet onmiddellijk tot de reguliere tentoonstellingsbezoekers gerekend kan worden. Dit soort grote overzichtstentoonstelling, georganiseerd met een zekere regelmaat, moet daarbij bovenal verankerd worden aan bestaande organisaties die hierdoor hun werking op een hoger niveau kunnen tillen. Beeldende kunstfestivals hebben een verdienste wanneer ze zowel een eigen, origineel profiel uitdragen als een bredere rol naar publiek en het landschap opnemen. Beeldende kunstfestivals, meestal in parcoursvorm, heeft het potentieel om een groot publiek te bereiken. De meeste festivals worden ingebed in een stad en genereren zo een bijkomende dynamiek en toeristische aantrekkingskracht. In het algemeen kan men stellen dat de dossiers van de beeldende kunstfestival van een lagere graad van professionalisering getuigen dan de andere dossiers. De dossiers zijn minder duidelijk, vooral wat betreft het zakelijke luik. De commissie hoopt dat de administratie en het kabinet oog hebben voor deze achterstand en hen tijd geven te professionaliseren. Brussel is het knooppunt bij uitstek van de beeldende kunstsector. Toch kent Brussel geen museum voor actuele kunst en zal pas deze lente kunstencentrum Wiels openen. De sector heeft nood aan een evenement als een brandpunt, aan een grote internationale overzichtstentoonstelling die focust is op recente discussiepunten en ontwikkelingen. Dit festival moet een groot samenwerkingsplatform zijn met verschillende Brusselse en nationale partners, met een hoogstaand artistiek profiel en met een uitstraling die zowel lokaal, nationaal als internationaal is. Brussels Biennial heeft de ambitie om deze rol in de toekomst op te nemen en wil zich als samenwerkingsplatform profileren. Beaufort, het driejaarlijkse kunstparcours langs de kunstlijn, is een festival met een grote publieke aantrekkingskracht. Beaufort speelt in op het sterk visuele karakter van plastische kunstwerken. Hoewel er vragen moeten gesteld worden bij het artistiek inhoudelijke profiel en de kwaliteit van sommige kunstintegraties, slaagt Beaufort erin om een breed en divers publiek, zowel kunsttoeristen als internationale bezoekers, te mobiliseren. Uit het voorliggende, artistiek vage dossier (met betrekking tot de komende editie) bleek duidelijk dat dit festivals zich momenteel in een overgangsfase bevindt. Uitgangspunt van de Triënnale in Hasselt is het combineren van beeldende kunst, mode en design. De eigenheid en de raakvlakken van deze disciplines leidt tot kunstwerken en integraties die naar een breed, lokaal en nationaal publiek kunnen gecommuniceerd worden. De Triënnale slaagt erin een bijzondere dynamiek tussen verschillende Hasseltse
18/23
organisaties te generen met een duidelijk bovenlokaal programma met veel aandacht voor promotie en publieksbegeleiding. Contour in Mechelen situeert zich in de marge van de beeldende kunst en focust op een eigen invalshoek van het bewegende beeld. Door specifieke kunstwerken en creaties op historische plekken in de Mechelse binnenstad te brengen, kiest Contour voor een frisse benadering van het visueel sterke medium van film, video en aanverwanten. Gedurende de afgelopen jaren heeft Contour een eigen positie verworven en wist het samenwerkingen in Vlaanderen en internationaal op te bouwen. Invloed/belang muziekfestivals op het reguliere gebeuren (clubs, concertreeksen,..) Hierbij moet opnieuw benadrukt worden dat de landschapstekening zich beperkt tot de gesubsidieerde festivals. Het muzieklandschap is heel wat veelzijdiger en breder dan wat hier wordt opgesomd. Voor de huidige structurele ronde werd slechts 1 muziekfestival ingediend (Ten Vrede). Als we de muziek per genre opsplitsen dan krijgen we volgend beeld: Hedendaagse en nieuwe muziek festivals: Ars Musica / November Music / Transit (Festival van Vlaanderen Brabant) / Music@venture (Festival van Vlaanderen Antwerpen), Happy New Ears. - Deze festivals introduceren nieuwe componisten en ensembles en geven opdrachten, zodanig dat nieuw werk gecreëerd wordt dat later in het reguliere circuit aan bod kan komen. - Dank zij hun gebalde vorm kunnen deze festivals vorm geven aan bepaalde stromingen en nieuwe trends en tendensen duidelijk maken - Doorstroming naar het reguliere circuit: Brugge Concertgebouw, Concertzaal De Bijloke, deSingel, Vooruit, Bozar, verscheidene cultuurcentra, diverse middelgrote en kleinere zalen. - Samenwerkingen: Transit-STUK / November Music-Bijloke / Happy New Ears-Buda / Music@venture - deSingel / Ars Musica-Bozar, Kaaitheater ea … Jazz en improviserende muziek: Bluenoterecords festival/ Jazz Brugge / Motives / FreeMusic - Het doel van deze festivals is het introduceren van nieuwe namen en het opzetten van samenwerkingen en creëren van nieuwe producties (die later toeren) - Een podium voor ontluikend talent - Samenwerkingen: FreeMusic-deSingel / Motives-CC Genk / Jazz Brugge-Concertgebouw Brugge / Bluenoterecordsfestival-De Bijloke Klassieke muziek: Basilica concerten (FvV Limburg) / FvV Vlaams Brabant / FvV Gent en Historische steden / FvV Brugge / FvV Mechelen / FvV Antwerpen. Het luik van de gesubsidieerde festivals voor klassieke muziek wordt volledig ingenomen door de verschillende afdelingen van het Festival van Vlaanderen. Deze ontvangen allen een structurele meerjarige subsidie. - Samenwerkingen in de verschillende steden met cultuur- en kunstencentra en plaatselijke concertverenigingen. - Introduceren van thematische programma’s - Opbouwen van een publiek in samenwerking met kleine cultuurcentra - Het geven van opdachten en creëren van nieuw werk dat nadien kan doorstromen in de reguliere programmering van bepaalde huizen.
19/23
Folk en wereldmuziek: Labadoux/ Afro-latino / Rembetika / Ten Vrede - Het introduceren van nieuwe namen en het programmeren van een specifiek deeldomein van de wereldmuziek of folkmuziek (Keltische muziek bij Labadoux) - Het geven van opdrachten en het opzetten van samenwerkingsverbanden tussen musici uit binnen- en buitenland (Rembetika) - Staat in voor de doorstroming van nieuwe namen in het reguliere circuit - voornamelijk de cultuurcentra. -- Samenwerkingen: Rembetika - CC Brugge Rock: Reggae Geel - Funky Fun Productions / Feest in het Park-Trom Deze gesubsidieerde festivals vormen slechts een druppel van het totale aanbod aan rocken popfestivals. Een verhouding bepalen met de sector heeft daarom weinig betekenis Elektronische muziek: Les P'tits Belges - Het festival werkt samen met de Beursschouwburg - Het introduceren van nieuwe namen en nieuwe vormen die later binnen het reguliere circuit kunnen aan bod komen. Optionele functies De optionele functies 'kunsteducatie' en 'sociaal-artistieke' werking zijn opgenomen onder rubriek 1.5. De optionele functie 'internationaal' moet bij festivals altijd inbegrepen zijn en wordt bijgevolg niet apart vermeld. Een algemene opmerking is dat de artistieke invulling van deze opties soms heel zwak en weinig relevant is. Het gevaar is aanwezig dat de aanvrager de subsidiënt wil behagen door zich in op domein te bewegen. Samenwerkingen (zie ook onder het punt infrastructuur) Gezien hun aard zijn festivals aangewezen op samenwerkingen met partners in dezelfde stad/regio op zoek naar een plek om hun activiteiten te presenteren. Een festival zal los van de infrastructurele nood een samenwerking aangaan om een breder draagvlak voor de activiteiten te creëren (publieksgerichte samenwerkingen, communicatie,…) Samenwerkingen kunnen ook ingegeven zijn door puur artistieke motieven. Internationale samenwerkingen geven aan het festival vaak een zichtbaarheid buiten de landsgrenzen en houden in sommige gevallen internationale wisselwerkingen in. Daarnaast dienen samenwerkingen ook om het financiële draagvlak te verhogen (financiële inbreng van partners) en kan het een extra dynamiek creëren en biedt het de mogelijkheid om duurzaamheid en continuïteit te bieden voor bepaalde producties en projecten. Interculturele werking Enkele specifieke festivals hebben rond interculturele projecten hun werking opgebouwd: Moussem, 0090, Afrikafilmfestival, Rembetika. Bij sommige organisaties (vooral nichefestivals) ligt dit thema (interculturele werking) ver van hun eigenlijke werking. Bij andere festivals zou je kunnen veronderstellen dat er veel meer aandacht kan uitgaan naar een bredere culturele werking en aandacht, vooral dan bij stadsfestivals, straattheaterfestivals, e.d. In principe zou kunnen gesteld worden dat ieder festival dat een internationale werking heeft op de een of andere manier een interculturele werking moet ontplooien. Als interculturele werking wordt vernauwd tot de relatie van het Noorden ten aanzien van het
20/23
Zuiden, of als het doorbreken van de Westerse hegemonie in de culturele wereld, dan moeten we ons beperken tot specifieke festivals zoals hierboven beschreven.
3.
Toekomstvisie
3.1.
Kansen landschap
Festivals hebben een heel specifiek karakter: op korte tijd een statement maken over een inhoudelijke concept / bepaalde discipline / kunstvorm. Door het gebalde karakter van een festival, de mogelijkheid om verschillende kunstvormen bij elkaar te brengen of het focussen op één discipline binnen een sector, het publiek op sleeptouw te kunnen nemen langs een zeer verscheiden parcours – kan een festival een bijzondere dynamiek ontwikkelen naar de andere sectoren in het landschap. Een festival kan door haar gecondenseerde vorm producties presenteren én creëren die in het reguliere circuit moeilijk haalbaar zijn. Door haar gebalde vorm kan een festival een bijzondere aandacht genereren en kan zij ook via de media meer impact hebben. Door het partnerschap met andere spelers in de stad of regio, zou het festival er kunnen naar streven om haar werking op een bijna reguliere basis te laten continueren bij die partners. Het is van belang dat er door middel van projectsubsidies voldoende nieuwe initiatieven kunnen ondersteund worden. Op die manier kunnen nieuwe tendensen getoetst en onderzocht worden. Nieuwe projecten zijn als een soort barometer voor nieuwe artistieke vormen en experimenten binnen elke sector en voor het festivallandschap als geheel. Nieuwe initiatieven die op projectmatige wijze ondersteund worden, evolueren idealiter naar verschillende andere modellen. Enerzijds kan het festival zijn functie voor landschap en de sector bewijzen, bestendigen en doorgroeien naar een structurele ondersteuning. Anderzijds kan het festival op termijn (deels of volledig) opgenomen worden binnen de reguliere werking van bestaande kunstencentra of organisaties. Unieke nichefestivals ten slotte, kunnen een rol spelen in het duiden van bepaalde tendensen die vervolgens mogelijk opgepikt worden door het bredere veld en zo na verloop van tijd hun bestaan overbodig maken. Voor het scherp houden van het kunstenveld is het essentieel dat de nodige middelen vrijgemaakt worden om nieuwe, experimentele festivals te kunnen laten doorgaan. 3.2.
Bedreigingen landschap
- Sommige festivals hebben de neiging om hun werking uit te bouwen en zo hun focus te verliezen. De expansiedrift van bepaalde festivals lijkt haast ingebakken in hun 'zijn'. Er wordt veel geld en energie gestoken in randanimatie die de kans op een bredere publieksparticipatie groter maakt, maar echter niet altijd vertrekt vanuit de eigenlijke doelstelling van het festival. De opdracht voor festivals blijft in de eerste plaats verdiepen, eerder dan verbreden (wat niet in tegenspraak is met een degelijke publiekswerking). - Verhouding van cultuurtoeristische (stadsmarketing) festivals tot artistiek scherpe festivals (zie hoger) - Te beperkte instroommogelijkheden (zie hoger)
21/23
- Financiële beperkingen: Door de afschaffing van de variabele subsidie voor de Cultuurcentra, wordt de kans beduidend groter dat deze centra hun festivalprojecten bij het Kunstendecreet indienen. Hierdoor neemt het aantal spelers die op een erg kleine financiële pot aanspraak maken toe. - Bepaalde stedelijke overheden kiezen ervoor om zich te profileren door enkel en alleen op één eigen festivalproject in te zetten (Zomer van Antwerpen). Dit maakt dat andere, artistiek interessante initiatieven doorgeschoven worden naar ondersteuning via andere kanalen en in het bijzonder het Kunstendecreet. - Steeds meer kunstcentra en organisaties maken gebruik van de festivalformule om parallel aan de reguliere werking gefocuste aandachtsmomenten rond thema’s en minder evidente voorstellingen / presentaties op te zetten. Het brengen van gebalde, thematisch festivals laat organisaties toe om gericht te werken aan pers- en publieksaandacht. Met het oog op het festivallandschap zou men echter kunnen stellen dat de toename van festivals binnen grote kunstencentra onrechtstreeks ook leidt tot de inflatie van het festival als presentatiemodel.
4.
Strategische doelstellingen advisering dossiers 2008-2009
- Aanmoedigen van een artistiek scherp profiel, ook binnen festivals met tevens een breed receptie karakter (zoals filmfestivals, straattheaterfestivals) - Instroom nieuwe festivals garanderen - Goed werkende festivals stabiliseren - Eventuele herprofilering of afbouw van bestaande festivals - Aandacht voor kleinere nichefestivals naast de grotere festivals - Stimuleren van samenwerkingen met cultuurhuizen - Aandacht voor festivals die oog hebben voor diversiteit in communicatie en publieksbereik - Geografische en sectoriele spreiding van festivals - Afbakening van een projectwerking ten aanzien van een structurele werking - Duidelijke definiëring jaarwerking festivals 4.1. Erkenningen 2008-2009 dossiernr KD/08-09/ FE/001 FE/002 FE/003 FE/004 FE/005 FE/006 FE/007 FE/008 FE/009 FE/010 FE/011 FE/012 FE/013 FE/014 FE/015 FE/016
organisatie
regio
Festival Ten Vrede Timefestival Theaterfestival Brugge Plus 0090 Strip Turnhout Triënnale Hasselt Kunsterfgoedfestival (Artuatuca) Brussels Biennial Internationaal Straatheaterfestival Festivalitis (Storm Op Komst) Film en Cultuurpromotie (Afrika filmf.) PeyMey Diffusion (BIFFF) Provincie Limburg (Theater o/d Markt) Humorologie Woordfeest (Zuiderzinnen)
wvl ovl ant wvl ant ant lim lim bru ovl ant vlb bru lim wvl ant
gevraagd bedrag 260.000,00 252.500,00 190.000,00 375.805,78 185.000,00 100.000,00 462.075,00 325.215,00 500.000,00 395.000,00 135.000,00 40.000,00 85.000,00 465.000,00 399.540,00 75.000,00
advies commissie negatief positief positief negatief positief positief positief negatief positief positief positief positief positief positief positief negatief
22/23
FE/017 FE/018 FE/019 FE/020 FE/021 FE/022 FE/023 FE/024 totalen
Cultureel Centrum Hasselt (Krokus) Internationaal Mime Square Festival Fonk (Kortfilmfestival en Docville) Courtisane Folioscope (Anima) Alden Biesen Zomeropera Contour Mechelen Ku(n)st (Beaufort) 24
lim vlb vlb ovl bru lim ant wvl
130.818,98 230.000,00 130.000,00 65.000,00 80.000,00 171.000,00 325.000,00 300.000,00
negatief positief positief positief positief negatief positief negatief
5.676.954,76
23/23
