Landschapsbelevenissen
in de Voorkempen
Op ontdekking naar de geschiedenis van het landschap in en omheen de valleien van het Schijn, de Tappelbeek, de Wilborrebeek en de Kleine Nete
Zoersel . Zandhoven . Ranst . Schilde
Landschapsbelevenissen is een initiatief van Regionaal Landschap de Voorkempen vzw en de provincie Antwerpen en kwam tot stand in samenwerking met Boerenbond, Landelijke Gilden, Natuurpunt, Heemkundige Kring de Brakken Oelegem, Toerisme Land van Playsantiën, Toerisme provincie Antwerpen, de gemeenten Zoersel, Zandhoven, Ranst en Schilde en het Agentschap voor Natuur en Bos. Bovendien kadert dit initiatief in een draagvlakverbredingsproject dat natuur en landbouw bij elkaar wil brengen rond het maken van een fietsroute met landschapsverhalen. Dit project wordt gefinancierd door de provincie Antwerpen, de Vlaamse Overheid en Europa via het PDPOproject ‘Toeristische hoevepunten en landbouwbeleving’.
Colofon Deze brochure is een uitgave van Regionaal Landschap de Voorkempen vzw in samenwerking met de provincie Antwerpen. Redactie:Sabine Caremans, Regionaal Landschap de Voorkempen Werkten mee aan deze publicatie: Walter Van der Avert, Magda de Meutter, David Basstanie, Brigitte Geerts, Frederik Naedts, Gert Van de Moortel, Jef Van den Eynde , Jan Voet Eindredactie: Regionaal Landschap de Voorkempen vzw Vormgeving en druk: Drukkerij Michiels, Booischot Kaart: © 2014 Toerisme Provincie Antwerpen Cartoon: Britt Biermans Foto’s: Sabine Caremans, Misjel Decleer, Marc de Schutter, gemeente Zandhoven, Maarten Jacobs, Bart Moons, Toerisme Provincie Antwerpen, Regionaal Landschap de Voorkempen, Glenn Vermeersch en Vilda. Verantwoordelijke uitgever: Ines Van Limbergen, Regionaal Landschap de Voorkempen vzw, Kasteeldreef 55, Zoersel. Wettelijk depotnummer: D/2014/12.336/1 Deze publicatie is gedrukt op FSC®-papier met vegetale inkten.
C104259
Hertebos Villers
23
3 EEKHOORN
LAAN
1,6
3,6
21
NHIJ N SC KLAA R PA
5,5 P. N
UY EN
SLA
AN
1,7
Sluizen Wijnegem
1,7
T
25
Bleyckhof
Provinciaal Groendomein Vrieselhof
AT
29
Schildehof 1,3
15 Oelegem
2,6
MELGEM
er t
ka n
DSE
AR ENA HOG WEG
aa
4
3
l
E3 OELEGEMSESTEENWEG
2
1,2
Selsaeten
01
77
SCHAWIJK STRAAT
14
5,2
Broechemh MAAS EN MOOR
Zevenbergenbos
manifestaties niet toegelaten
RANST
3, 2
Millegem
Kasteel Bossenstein
RMOO AT STRA
VRE STEENMDEWEG
Voorrang voor wandelaars.
0,4
Fietsbandenautomaat
1,
Alb
79
P16
1
78 4
26
PO N
1
Meer
3
Dobbelhoeve GOORSTRA
24 19
3,9
BEUKENLAAN
1,2
Spreeuwenberg
DE
N12
SCHILDE
Schilde-Bergen
Pulhof
7,6
EG
64
Doggenhout
13
BIST W
0,9
7
4,
BROEDER AT LOZESTRA
84
2,4
ABELEBAAN
KS
AA T
86
3,1
fietsroute (onverhard) fietsroute (onverhard en autovrij) te bezoeken, afwijkend van de fietsroute fietsknooppunt Hagenbroek kilometeraanduiding
11
86
63
TR
NS
KE VIN
0 2 km © 2014 Toerisme Provincie Antwerpen 6 R1 www.toerismeprovincieantwerpen.be Voor verbeteringen en suggesties op de routes en de bewegwijzering: www.routedokter.be
76 3
DRIES
3,5
3,4
PAAIESTRAAT
K le
ine
Net
e
Kloosterheide Heidebloem
4
0
N1
N1
Emble
4
N1
87
6,4
82
2,5
Park fietsroute Biesenwijke fietsroute (autovrij)
EMBLEMSEWEG
K NDIJ
SMEE
emde
TR
S
1,5
83
12
3,5
1,1
EE
Broec
85
0,9
88
Bist
T AA
LIERSEBAAN
3,2
ONCK
Halse Bossen
4 N1
BAA
71
96
1,3
0,7
Viersel Mole
chem
1,5
nbee
10 Neteka
Steenbeemden
74
2,7
k
2,9
13
4,1
2,5 Kleine Net
25
N1
EK
HO
3,5
4,5
BOS
3,
4
3,
4
6
Provinciaal Groendomein Kesselse Heide Hoogbos
NIJLEN
23
Goor
N13
GROT
AN
24
EBA
LEG
ELW EG
EG
ENW E STE
HEM
6,2
KesselStation
an
73
0,7
em
Albertk
E313
l ,7 naa 2
75
68
1,9
MA S
TEN
19
Kasteel van Hovorst
1
69
98
2
Massenhoven
97
8
EEF
OS W SEN EG -
70
hof
U CA
1,4
HOGE WEG
9 5 2,
I
LE
RG
BE
N WE
W AU EF BL HO
2,1
Pulderb
DR
,6
Montens
04
3,8
Boutersemhof
56
NT
BOSKA
1
Hof van Liere
19
ZANDHOVEN
1
6
LPE KA RAAT ST
1
60
2,
16
95
0,5
N
T
KN
7
OR
1
1,
57
2
TON
VO
OD BA
AN
KAN
2,9
1,2
59
2Fort van
HOOID
3,6
LIEFKENSHOEK
5
1, 3
4
94
Halle
20
Boshuisje
3,7
LE MM BA EKE AN NS -
0,8
0,6
89
RSPAD
E SNIED
Oelegem
4
6
5,
BAA N
0,3
6
IDE HE EG W
Zoerselbos
G
WE
93
1
90
GE LA
GRA S
Hallehof
ZO ERS DR ELBO EEF S-
5,8
Park van Halle
2
2
N
LE
AA GE B
Sint-Jozefhoeve
Voorwoord Landschapsbelevenissen neemt je op de fiets mee doorheen de geschiedenis van het landschap en laat je via stopplaatsen met tekst en uitleg kennismaken met bezienswaardigheden die verhalen vertellen over vroeger en nu. Je gaat op tocht doorheen de valleien van het Groot Schijn, de Tappelbeek, de Wilborrebeek en de Kleine Nete, naar de tijd van Graaf de Ferraris omstreeks 1777 en Vandermaelen omstreeks 1854. Je ontdekt waarom er nog bossen, weiden, heide, hoeves, hoven, molens en kastelen aanwezig zijn in het landschap. Je maakt bovendien kennis met verschillende landbouwteelten en hun relatie met de natuur en het landschap. Ga op zoek naar de verschillende hoevewinkels langsheen deze route en geniet van het lekkers dat deze streek te bieden heeft. Een stopplaats is een plek waar je kan halt houden om de geschiedenis en wetenswaardigheden te lezen en het landschap in je op te nemen. Enkel als er duidelijk bij vermeld staat dat je er vrij mag rondwandelen of hoeveproducten kan kopen, is dit ook toegelaten. Ben je benieuwd? Stap dan op je fiets met dit boekje in de hand en beleef het landschap!
Vrieselhof
Fietslus - 44 km 1. Startplaats: Het Vrieselhof Je start aan het kasteel. Je bent hier in de vallei van het Schijn, die in de Vlaamse landschapsatlas werd opgenomen als ankerplaats ‘Vallei van het Schijn met kastelen Schilde, Bleekhof en Vrieselhof’. Ook de Dobbelhoeve die wat verderop ligt, maakt er deel van uit. Het is in deze waardevolle landschappen dat de medewerker erfgoed en landschap van Regionaal Landschap de Voorkempen vzw allerlei initiatieven opneemt rond landschapszorg. Meer informatie vind je op: www.rldevoorkempen.be/landschapszorg. De rivier Groot Schijn ontspringt in Westmalle als Moerbeek. Op de historische kaarten van Ferraris uit 1777 zien we dat bijna het volledige gebied langs beide kanten van de rivier bestaat uit moerassig grasland en onderverdeeld is in langwerpige percelen. Dit is vandaag nog steeds zo. De drie parkdomeinen werden toen al vermeld. Waarschijnlijk als gevolg van de kleine opbrengst van de hooilanden nam de landbouwactiviteit in het gebied af. Een belangrijk deel van de vochtige weilanden op moerassige gronden heeft dan ook plaats gemaakt voor bos. De vallei is een relatief gaaf bewaard landschap met een grote variatie op vlak van o.a. bodemsamenstelling, vochtigheid en zuurtegraad met een rijke plantengroei als resultaat. Heel bijzonder aan dit gebied zijn de niet-bemeste hooilanden op venige bodems die heel wat bijzonder plantensoorten herbergen. Het blauwgraslandrelict is de ecologisch meest waardevolle zone in dit gebied en verdient een woordje uitleg. Blauwgrasland is een bijzonder soortenrijk type schraalland, een vegetatietype van schraal nat hooiland dat voorkomt op voedselarme, natte gronden, overwegend in beekdalen en laagvenen. De bodem mag noch te voedselrijk, noch te zuur zijn. Belangrijke grassoorten zijn blauwe zegge en pijpenstrootje, maar ook borstelgras, tandjesgras en geel schorpioenmos komen hier voor.
4
Blauwgrasland
Het kasteeldomein Vrieselhof kent een lange geschiedenis en dankt zijn naam aan Jan van Vriesele, een edelman uit Kontich die de grond rond 1300 kocht. De familie de Brouchoven – de Bergeyk liet in 1910 een nieuw kasteel bouwen dat de Belgische troepen vernielden in 1914. Vandaag is het Vrieselhof een kasteel in neo-Vlaamse renaissancestijl uit het begin van de 20ste eeuw, gelegen in een park met een oud en gevarieerd bomenbestand en met rondom het kasteel een u-vormige omwatering met vijver en grasperken. Het domein werd in 1974 door de familie de Brouchoven - de Bergeyck aan de provincie Antwerpen verkocht. Het is 80 ha groot. Het kasteel wordt gebruikt door de Provincie Antwerpen en de gemeente Ranst. De grote zaal op het gelijkvloers wordt gebruikt als college- en trouwzaal. Naast het kasteel zie je de Remise, het voormalig koetshuis, nu een taverne. Op het domein worden zowel in het voor- als in het najaar natuureducatieve rondleidingen voor scholen georganiseerd. Meer informatie vind je op: www.provincieantwerpen.be/aanbod/dvt/vrieselhof.html Je fietst van het Kasteel langs de Remise en volgt de aanlooproute naar het fietsknooppuntennetwerk (knooppunt 57).
Fietsknooppunt 57 ˘ 26 Ter hoogte van het Fort van Oelegem stop je even. 2. Fort van Oelegem en de Antitankgracht Het Fort van Oelegem is een betonnen pantserfort, gebouwd in de periode 19091914, in het kader van de algemene uitbreiding van de Versterkte Stelling Antwerpen. Het behoort tot het type ‘eerste orde met samengevoegde caponnières’, het zwaarst bewapend en tevens grootste type fort van de Antwerpse buitenlinie. Tijdens de slag om Antwerpen in de herfst van 1914, lag dit fort buiten de eigenlijke aanvalszone en ontsnapte zo aan de vernietiging door de zware Duitse belegeringsartillerie. Na de
5
Fort van Oelegem
val van Antwerpen kwam het fort in handen van de Duitsers, die in 1917 de kanonnen verwijderen. Tussen de twee oorlogen gebruikte het Belgische leger het fort als artilleriekazerne om het eind jaren 1930 om te bouwen tot infanteriesteunpunt. In dezelfde periode is ook de Antitankgracht gegraven langs de forten ten noorden van het Albertkanaal. De totale lengte van de gracht bedroeg oorspronkelijk om en bij de 40 km. Bij de havenuitbreidingen verdween echter een stuk tussen de Schelde en de rijksweg Blauwhof-Berendrecht. Bij de voorbereiding van het geplande duwvaartkanaal verdween het meest zuidelijke deel. Dat geplande duwvaarkanaal viel samen met het tracé van de Antitankgracht. Mede door georganiseerd protest van ‘Red de Voorkempen’, die de stem van de omwonenden vertegenwoordigde, werd het duwvaartkanaal nooit gerealiseerd en bleef het overige deel van de Antitankgracht gevrijwaard.
In mei 1940 speelde het Fort van Oelegem geen enkele strategische rol meer. Na de bevrijding van Antwerpen (04-09-1944) diende het als communicatiecentrum voor de geallieerde luchtdoelbatterijen bij de verdediging van Antwerpen tegen de V1-bommen. Na de demilitarisatie verloren de antitankgracht en ook de forten en
6
Dobbelhoeve
schansen hun oorspronkelijke functie en groeiden ze uit tot natuurwetenschappelijke en esthetisch waardevolle landschapselementen.
Sinds 1984 beheert Natuur 2000 het fort als Vleermuizenreservaat. Momenteel gebeurt dat in overleg met de privé-eigenaar. ’s Winters wordt het afgesloten voor het publiek zodat de vleermuizen niet in hun winterslaap worden gestoord. Er komen een tiental soorten voor waaronder dwergvleermuis, watervleermuis, baardvleermuis, franjestaart, grootoorvleermuis, meervleermuis en ingekorven vleermuis. Binnen West-Europa is het Fort van Oelegem uitgegroeid tot één van de belangrijkste overwinteringsplaatsen voor vleermuizen. Iedere winter zoekt een duizendtal vleermuizen er een schuilplaats. Ook tijdens de zomer keren vleermuizen terug naar het fort om er overdag te slapen. Bovendien zijn het water en de natuur op en rond het fort belangrijke voedsel- en verbindingsgebieden voor vleermuizen. Je fietst door, richting knooppunt 26. Even voorbij het fort wijk je af van het fietsknooppunt door de Goorstraat rechtdoor te volgen. Aan de kruising met de Lemmekensbaan kom je aan de Dobbelhoeve, Goorstraat 43, 2970 Schilde. 3. De Dobbelhoeve De Dobbelhoeve is een biologisch landbouwbedrijf met hoevewinkel. Hier teelt de familie de Meutter groenten en aardappelen op respectievelijk 6 en 3 ha. Biologische landbouwbedrijfsvoering gebruikt geen chemische gewasbeschermingsmiddelen of meststoffen, maar zet in op het versterken van de bodemvruchtbaarheid door te werken met organische mest en verschillende teelten die jaarlijks roteren. De omgeving van een biologisch landbouwbedrijf wordt zoveel mogelijk voorzien van streekeigen struiken en bomen, zodat er voldoende roofdieren zijn om mogelijke plagen te voorkomen. Indien nodig gebruikt men natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen.
7
Drijhoeksbos
Op de weiden van het bedrijf lopen ook ongeveer 55 bio koeien rond, die enkel bijgevoederd worden met eigen gekweekte biovoeding. Bovenaan het dakraam van de hoeve staat het jaartal 1341 te lezen. (Historici en bouwkundigen achten het gebouw minstens twee eeuwen jonger). In een ver verleden zou de hoeve dienst gedaan hebben als turfopslagplaats. De boerderij vormde later samen met een andere hoeve de “Bredeveldse Hoeven”. Baron Philippe van de Werve van Schilde kocht het goed aan in 1775 en maakte in 1778 van de hoeve aan de Goorstraat op haar beurt een “Dobbelhoeve”. Deze herbergde dan twee boerenfamilies. Bij de openbare verkoop in 1952 verwierf de familie De Winter het oudste, westelijke deel, en het “nieuwere” oostelijke deel werd verkocht aan de familie De Meutter. Karel De Meutter bouwde dit uit tot een modern landbouwbedrijf vanaf 1955. Bij zijn kinderen groeide dertig jaar later de idee om biologisch te gaan werken en op 1 april 1987 werd die stap gezet. De Dobbelhoeve werd sindsdien één van de eerste gemengde biologische bedrijven in Vlaanderen. In 2001 kregen de familie De Meutter dan de kans om ook het westelijke deel van de “Dobbelhoeve” te kopen. Zo lijkt de cirkel weer rond en kan het oude historische gebouw weer één geheel vormen. De hoevewinkel is geopend op: dinsdag van 8u30 tot 13u, donderdag van 13u tot 18u, vrijdag van 13u tot 18u, zaterdag van 8u30 tot 13u. Er is ook een melkautomaat die 24u/24u toegankelijk is. De Dobbelhoeve, Goorstraat 43, 2970 Schilde. Meer informatie vind je op: www.dobbelhoeve.be Je fietst naar knooppunt 26.
Fietsknooppunt 26 ˘ 90 Stop even ter hoogte van het bos dat je op je linkerzijde ziet. Je bevindt je op de Lemmekensbaan die in de periode 1358 tot 1406 de grens vormde tussen Frankrijk en Duitsland voor het innen van belastingen.
8
Halse bossen
4. Het Drijhoeksbos Aan de linkerzijde zie je tussen de bomen van het Drijhoeksbos enkele open plekken. Op deze plaatsen werd het bos uitgedund zodat de heide terug kansen krijgt om zich te ontwikkelen.
Fietsknooppunt 90 ˘ 89 ˘ 59 Je fietst dwars door de Halse bossen. 5. De Halse Bossen De Halse bossen zijn gelegen ten zuiden van Halle, tussen de valleien van de Tappelbeek en het Groot Schijn. Langs deze twee valleien liggen belangrijke kleine loofbossen en weilanden afgewisseld met houtkanten of bomenrijen. Door de sterke bevolkingstoename in de 11de eeuw werd het aanwezige bos gerooid en omgevormd tot akkers. Deze grote middeleeuwse ontginningsbeweging heeft de basisstructuur van het huidig landschap gevormd. Tussen de 14de en de 17de eeuw werden de arme zandgronden echter uitgeput en stopte de akkerbouw. Er kwam een uitgestrekte heide in de plaats. Op het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw werden op de heidegronden dennen aangeplant, vooral om de koolmijnen van stuthout te voorzien. Toch komt in het gebied een verscheidenheid aan bodems voor met verschillende biotopen tot gevolg en daardoor ook een grote biodiversiteit. In de Halse dennenbossen vind je dan ook de buizerd, sperwer, havik, bosuil, ransuil, goudhaantje, kruisbek, houtsnip en ree. Zelfs de vos is goed vertegenwoordigd. Wist je dat dennenbossen zeker evenveel CO2 verwerken en dus zuurstof aanmaken als loofbossen. Dat komt omdat ze heel het jaar groen blijven! Samen met het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid en de Bosgroepen Antwerpen Noord en Zuid vzw wordt een visie uitgewerkt om de 900ha bos en de natuur in de regio vooruit te helpen. De overheid en verschillende privé-boseigenaars steken samen de handen uit de mouwen om een duurzaam natuurbeheer toe te passen, waarbij er gezocht wordt naar een evenwicht tussen recreatie, natuurwaarde en economische waarde.”
9
Hof van Liere
Je fietst verder naar knooppunt 59. Merk op dat je op een onverharde weg komt. Dit is de Hendriksvoort, een naam die verwijst naar de plaats in Oelegem waar de Kantonbaan door het Schijn ging.
Fietsknooppunt 59 ˘ 60 Je kan onderweg al rechts afslaan op de Hallebaan en steeds volgen tot je aan de linkerzijde ’T Lekker Koeike tegenkomt, een zuivelbedrijf waar je ijs kan eten. De beschrijving van het bedrijf vind je wat verder bij nummer 16. Nadien maak je rechtsomkeer en fiets je terug naar het fietsknooppuntennetwerk en vervolg je je weg opnieuw richting knooppunt 60. Je komt in de vallei van de Tappelbeek terecht. Dit gebied wordt gekenmerkt door de kasteeldomeinen ‘Hof van Liere’ en ‘Kasteel Montens’ en de Tappelbeek die een natuurlijke grens vormt tussen Oelegem en Zandhoven. Je ziet de Tappelbeek aan je linkerzijde net voor je de brug over de E34 oprijdt. Je treft hier verschillende beekbegeleidende bossen aan, die in stand blijven door regelmatige overstromingen. Doordat bepaalde delen moeilijk bereikbaar zijn, blijven ze relatief ongestoord en vind je er een rijke fauna en flora.
Fietsknooppunt 60 ˘ 71 Op je rechterzijde zie je, verscholen tussen de bomen, het Hof Van Liere. 6. Het Hof van Liere Het Hof van Liere is een voormalige waterburcht, gebouwd in de 15de eeuw door de heren van Liere.
Fietsknooppunt 71 ˘ 4 Je fietst nu doorheen een waardevol landschap bestaande uit de valleien van de Kleine Wilborrebeek, de Pulse Beek, de Kleine Beek, de Dorpsloop en de kasteeldomeinen Hovorst en Boutersem. Eens je de woonhuizen achter je laat, zie je op je linkerzijde de
10
De windmolen van Pulderbos
voormalige hoeve Schoutvorst, het vroeger gerechtshof van Zandhoven met vlakbij de Galg en de Kapel.
Ter hoogte van knooppunt 4 wijk je even af naar de windmolen van Pulderbos, gelegen vlakbij knooppunt 95. De weg van 95 naar 4 is tevens een aanlooproute naar de landschapsbelevenissenroute. 7. De windmolen van Pulderbos Petrus Meeussen liet in 1840 de windmolen van Pulderbos oprichten. Drie jaar later was hij maalvaardig. Nadien namen Jan De Meulder en Sophia C. Meeussen de zaak over. Zij verkochten de molen aan Karel Voets en erfgenamen. De molen bleef in gebruik tot ongeveer 1953. De laatste molenaar was Jan Keysers - Voets . In1976 werden de molen en zijn omgeving geklasseerd als monument. Op 6 februari 1987 kocht de gemeente Zandhoven de molen om hem volledig te restaureren en opnieuw maalvaardig te maken. De volledig gerestaureerde molen werd feestelijk ingehuldigd op 18 november 1995 en maalt sindsdien regelmatig. Meer informatie vind je op: www.zandhoven.be/vrije-tijd/toerisme/de-molen-van-pulderbos
11
Binnenbos hooiland
Fietsknooppunt 4 ˘ 96 Maak een kleine omweg, richting knooppunt 97, naar het landbouwbedrijf ‘de Hoeve’ met ijsverkoop op de Cauwenberglei 80, 2243 Pulle. 8. De Hoeve Het bedrijf van de familie de Schutter bevindt zich sinds 1990 op deze locatie, voordien in het centrum van Pulderbos. Sinds december 2012 hebben de 55 melkkoeien onderdak gevonden in de nieuwe moderne melkveestal. Het is een stal met enkele technologische snufjes zoals een melkrobot, die de koeien automatisch melkt. Er werd gekozen om een stal te bouwen met meer comfort voor koe én boer. Je kan elke namiddag, behalve maandag, in de stal gaan kijken hoe de koeien gemolken worden. In 1995 begon het bedrijf met de verwerking van een deel van de melk tot hoeveijs, de rest gaat naar de melkerij. Afhankelijk van de weersomstandigheden wordt er meer of minder ijs gemaakt. Op zomerse dagen en in de kerstperiode wordt een tandje bij gestoken in de thuisverwerking om aan de vraag te kunnen voldoen.
12
Binnenbos oud vochtig essenbos
Landbouwbedrijven met thuisverwerking moeten voldoen aan strenge hygiëneregels en werken daarom met het HACCP controlesysteem. Dit is een permanente opvolging van kritische procesfactoren in de bereiding van het ijs en staat onder controle van het FAVV (Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen). Omdat de elektriciteitsbehoefte aanzienlijk steeg met de eigen verwerking, werden zonnepanelen en een zonneboiler geïnstalleerd. De zonnepanelen staan in voor ongeveer 1/5de van de elektriciteitsbehoefte van het bedrijf en dienen enkel voor eigen gebruik. Om spaarzaam te zijn op het waterverbruik gebruikt de landbouwer het koelwater dat nodig is tijdens de zuivelverwerking achteraf als drinkwater voor de dieren. Op het bedrijf staan ook een aantal houtkanten die de landbouwer zelf onderhoudt en beheert. De houtkanten bestaan voornamelijk uit wilg en meidoorn die heel geschikt zijn als omheining van de paardenweide waarin het fier Vlaamse paard, een ras dat nog imposanter is dan het Brabants trekpaard, staat. De openingsuren zijn van dinsdag tot zondag van 13u tot 20u. In de zomermaanden tot 21u. De Hoeve, Cauwenberglei 80, 2243 Pulle (Zandhoven). Terug naar knooppunt 96 en vervolgens richting 98.
Fietsknooppunt 96 ˘ 98 Je komt op de historische kasseibaan, de ‘Voort’ terecht. Gelukkig kan je langs weerszijden van de kasseibaan fietsen op onverharde weggetjes. 9. Voort en Binnenbos
De benaming ‘Voort’ betekent een doorwaadbare plaats aan rivier of moerassig gebied en heeft tamelijk goed standgehouden zonder verandering. De ‘Voort’ was hier de verbindingsweg tussen Viersel en Pulderbos en liep zeker in de vroegste tijden door een zompig, moerassig landschap.
13
Kleine Netevallei met Moeraskartelblad
Het bos op je linkerzijde is het Binnenbos. Het Binnenbos en omgeving herbergen een oude landschapsstructuur en –opbouw. Op de kaart van Ferraris (rond 1777) is te zien dat waterlopen, paden, dreven, kasteelparken, bos en graslanden toen al de bepalende elementen waren in het landschap. In het Binnenbos groeien een aantal exemplaren van autochtone bomen en struiken. Dit zijn bomen en struiken die zich sinds hun spontane vestiging na de laatste ijstijd ter plekke enkel natuurlijk hebben verjongd, of kunstmatig vermeerderd met strikt lokaal oorspronkelijk materiaal. Autochtone populaties van bomen en struiken zijn aangepast aan de lokale groeicondities, na vele eeuwen natuurlijke selectie. Dit betekent dat ze vaak beter bestand zijn tegen uitzonderlijke vorstperiodes en ziektes dan niet-autochtone bomen en struiken. Het zaad van autochtone bomen en struiken wordt door professionele boomkwekers geoogst en opgekweekt tot plantgoed met het label ‘Plant van hier’. Meer informatie over dit label vind je op www.plantvanhier.be In het Binnenbos vind je ook een historisch grasland met veel waardevolle bloemen zoals de brede orchis, de gulden boterbloem en het verspreidbladig goudveil. Deze soorten komen hier voor omdat er schelpenkalk in de bodem zit en dat is uniek in de Kempen. De gemeente Zandhoven is eigenaar van het grasland en Natuurpunt draagt zorg voor deze natuurparel.
Fietsknooppunt 98 ˘ 69 Je steekt het Albertkanaal over. Vanaf knooppunt 69, verlaat je het fietsknooppuntennetwerk ter hoogte van de brug. Je gaat onder de brug en fietst naar het centrum van Viersel via de Herentalsebaan. Je slaat schuin linksaf de Parochiestraat in. Je komt bij de kerk van Viersel. Op het einde van de Parochiestraat aan de kerk, sla je linksaf in naar de Beemdstraat. Op het einde van de Beemdstraat sla je linksaf in de Veerstraat en vervolgens onmiddellijk rechtsaf. Deze asfaltweg verandert na 100 meter in een goed bereidbaar karrespoor. Je komt zo terecht in het Viersels Gebroekt.
14
Dwergmuis
10. Kleine Netevallei De Kleine Netevallei tussen Viersel, Emblem, Kessel en Lier is een relatief gaaf bewaard relict van een typisch valleilandschap en is eveneens als ankerplaats opgenomen in de landschapsatlas. Op de kaart van Ferraris (1777) herkent men dit gebied in hoofdzaak als een open gebied met moerassige weilanden en houtkanten. Hier en daar brengen loofbosjes, heide en landbouwgronden afwisseling. In de 19de eeuw werd de Kleine Nete gekanaliseerd, waardoor enkele meanders werden afgesneden. Het resultaat hiervan is te zien op de historische kaart van Vandermaelen (1854), bijna een eeuw later. Na de watersnoodramp van 1953 zijn de dijken langsheen de Kleine Nete verhoogd waardoor de relatie tussen de waterloop en haar vallei spijtig genoeg verloren ging. Gelukkig is het besef gegroeid dat water ruimte nodig heeft en zullen delen van de vallei terug verbonden worden met de rivier. In het verleden werd het open rivierlandschap van de Kleine Netevallei gekenmerkt door beemden. Landbouwers gebruikten destijds de hooilanden als vloeibeemden, die men tijdens de winter liet bevloeien met het warmere, rijkere beekwater om zo tot een hoger opbrengst van de hooilanden te komen. Sinds de jaren 1950 zijn vele beemden verlaten door de kleinschalige landbouw en de natuur kon zijn gang gaan. Op deze plaatsen, evolueerden de beemden naar waardevolle natuur zoals bloemrijke graslanden en ruigten, rietlanden, wilgenstruwelen en broekbossen. Op een aantal plaatsen zijn de beemden behouden en goed zichtbaar zoals hier in het deelgebied het Viersels gebroekt. In de Kleine Netevallei beheert Natuurpunt meer dan 130 ha waarvan ongeveer 50 ha in het Viersels gebroekt. Dit gebied heeft elk seizoen wel iets te bieden. Zo keren in de lente zang- en rietvogeltjes zoals roodborsttapuiten en grasmussen in grote getale terug. ’s Zomers vormt de bloemenrijkdom de thuishaven voor libellen, dag- en nachtvlinders, waterjuffers en sprinkhanen. Sinds enkele jaren huist er ook een beverfamillie. Op het einde van het jaar komen talloze ganzen en eenden er overwinteren of gewoon even uitblazen. De natuurwaarde van de Kleine Netevallei is van Europees belang en om deze reden is het gebied aangeduid als habitatrichtlijngebied.
15
Appelboomgaard
Meer informatie vind je op: www.natuurpuntdewielewaal.be/index.php/kleine-nete Aan het Netekanaal sla je rechtsaf de dijk op. Het Viersels Gebroekt ligt nu aan je rechterzijde. Je volgt het kanaal tot aan de eerstvolgende brug. Je rijdt de brug over door even naar rechts de weg langs het kanaal te verlaten. Eens de brug over, sluit je opnieuw aan bij het fietsknooppuntennetwerk richting 76.
Fietsknooppunt 76 ˘ 86 Eens over de brug over het kanaal, in het centrum van Emblem wijk je af van het fietsknooppuntennetwerk. Je neemt de Dorpsstraat naar links. Aan de Liersesteenweg steek je over via het verkeersplatform naar de Broechemsesteenweg. Daarna neem je onmiddellijk links de straat d’ Enge. Na 250 meter kom je aan het landbouwbedrijf van de familie Lemmens, d’ Enge 2, 2520 Emblem. 11. Lembifruit Dit hardfruitbedrijf teelt appelen en peren via milieubewuste teelt. Om de schadelijke plaaginsecten onder controle te houden, worden natuurlijke vijanden of nuttige insecten met rust gelaten en kan een biologische bestrijding plaatsvinden. Belangrijke nuttige insecten en mijten zijn onder andere roofmijten, roofwantsen, lieveheersbeestjes, gaasvliegen, oorwormen en sluipwespen. Als er ingegrepen moet worden, dan kan dit in de milieubewuste teelt enkel met aangepaste middelen die zo selectief mogelijk zijn. Zij werken optimaal slechts op één plaaginsect; de rest leeft ongestoord verder. Van nieuwe technologie maken de telers dankbaar gebruik. Zo kan er sinds 2009 gebruik gemaakt worden van “feromoonverwarringstechniek” tegen de fruitmot, in de volksmond ook wel appelmade genoemd. Hierbij worden, afhankelijk van het soort plantsysteem, ongeveer om de 4 bomen dispensers omhoog gehangen die constant een hoge dosis feromonen (vrouwelijke hormonen van de fruitmot) in de lucht
16
Serreteelt van tomaten
verspreiden. De mannelijke fruitmotten raken hierdoor verward, ze menen overal vrouwtjes te ruiken en vliegen naarstig naar overal, maar kunnen ze niet vinden. Hierdoor blijft de paring uit en kan het vrouwtje geen bevruchte eitjes meer leggen. Door deze techniek jaar na jaar consequent toe te passen ontstaat een zodanig lage druk van de fruitmot, dat behandelingen achterwege kunnen blijven. Uiteraard is een goede bestuiving van de bloesems ook belangrijk. Daarom werd er een bijenhotel geplaatst dat voorziet in nestgelegenheid voor solitaire bijen. Om extra voedsel en schuilmogelijkheden voor bestuivende en andere nuttige insecten te voorzien is er ook een bloemrijke houtkant aangeplant. Door zoveel mogelijk eigen teelt ter plaatse te verkopen, worden er heel wat transportkilometers voorkomen wat meteen ook het milieu ten goede komt. En niets is zo smakelijk als genieten van een appeltje van de boer in de buurt! Tot elf verschillende appelsoorten worden in stuks of verwerkt tot appelsap aangeboden in de automaat op volgend adres: LemBi-Shop 24u/7dagen. Broechemsesteenweg (nabij huisnr 130), 2520 Emblem. Meer informatie vind je op: www.lembifruit.be Je vervolgt je weg via d’ Enge tot op een autovrij fietspad. Dit volg je naar rechts tot aan knooppunt 86.
Knooppunt 86 ˘ 85 Van knooppunt 85 maak je een kleine omweg, richting knooppunt 84. Stop even op de Abelebaan, ter hoogte van nummer 66, te 2520 Broechem, bij het landbouwbedrijf van de familie Mols. 12. Glastuinbouwbedrijf met tomaten bij Mols Jef en Christel Mols telen losse vleestomaten van het tussentype Flandria Prince en dit volgens het lastenboek Flandria Gap. Een oogst die niet voldoet aan de strenge voorwaarden van het lastenboek, mag niet op de veiling geleverd worden.
17
Perenboomgaard
Het bedrijf zelf omvat 2,5 ha serres, een regenwaterreservoir, een loods en een in het oog springende buffertank. Daarmee zijn alle elementen van een modern glastuinbouwbedrijf aanwezig. Twee keer per week worden tomaten geoogst en op de Mechelse Veilingen verhandeld. In de serres gebeurt de teelt van de tomaten volgens de principes van de geïntegreerde teelt. Dit houdt in dat maximaal gebruik wordt gemaakt van natuurlijke actoren. Zo gebeurt de bestuiving van de bloemen door hommels die in de serre worden uitgezet. De bestrijding van plaagorganismen (bv. witte vlieg) gebeurt door het inzetten van hun natuurlijke vijanden (de roofwants en de sluipwesp). Enkel wanneer deze biologische bestrijders onvoldoende effect hebben en er bijgevolg aanzienlijk teeltverlies zou zijn, kan de landbouwer chemische bestrijdingsmiddelen inzetten. Door de opgebouwde vakkennis en gespecialiseerde teeltbegeleiding komt dit echter slechts uitzonderlijk nog voor. Naast water is ook warmte een uiterst belangrijke factor in de serreteelt. Vanuit de vaststelling dat bij de productie van elektriciteit heel wat nuttige warmte verloren gaat, ontstond de toepassing van warmtekrachtkoppeling (WKK) in de glastuinbouw. Twee gasmotoren wekken elektriciteit op, die op het net komt. De vrijgekomen warmte wordt in de serre gebruikt. Ook vrijgekomen CO2 wordt gezuiverd en in de serre gepompt als plantenvoeding. Naast een bedrijfseconomische functie hecht dit tuinbouwbedrijf ook belang aan landschappelijke en ecologische aspecten. Zij hebben een erfbeplantingsplan laten opmaken voor hun bedrijf en hebben samen met de landschapsarchitect van de provincie bekeken hoe hun bedrijf nog beter in het landschap geïntegreerd kan worden. Hierdoor werken ze mee aan het creëren van een mooi en aantrekkelijk platteland. Terug naar knooppunt 85.
Fietsknooppunt 85 ˘ 64 Aan knooppunt 64 kan je een afzonderlijk lus maken tot bij het landbouwbedrijf van Guido en Greet Vets, Broechemhof 12, 2520 Broechem. Hiervoor sla je aan knooppunt 64 rechtsaf op de Bistweg tot aan de Oelegemsesteenweg. Je slaat linksaf en rijdt tot aan de straat Broechemhof aan je rechterkant.
18
Kasteel Zevenbergen
13. Fruitteelt bij Vets Guido en Greet vets hebben in 1990 het bedrijf op de huidige locatie zelf opgestart. Destijds begonnen ze met een aanplant van 2,3 ha, bestaande uit groenten en fruit, die ondertussen is gegroeid tot 3,5 ha. Daarnaast telen ze op de locatie van het ouderlijke bedrijf nog fruit, alles samen goed voor ongeveer 9 ha fruit. Naast appelen, peren, rode bessen en frambozen, kweken ze ook 1,5 ha witte bonen. Dit deel groenteteelt is een restant van de opstartfase. Jonge fruitaanplanten zijn immers nog niet zo productief waardoor Guido en Greet zich de eerste jaren genoodzaakt zagen hun inkomen te halen uit de teelt van spruiten, aardappelen, kolen en prei. De teelt van fruit gebeurt volgens het principe van de geïntegreerde teelt. Dit betekent een zo milieuvriendelijk mogelijke teelt met een minimum aan chemische producten en maximaal rekening houden met het milieu. Zo worden roofmijten erg succesvol ingezet tegen rode spin en roestmijt. Via feromoonverwarring kan de landbouwer fruitmot en vruchtschilvreter bestrijden. Om de fruitbomen tegen de wind te beschermen, plantte men rondom hagen en houtkanten aan, die voornamelijk uit elzen bestaan. Bijkomend voordeel van het aanplanten van windschermen is dat er ook tal van nuttige insecten in voorkomen die kunnen helpen bij de bestuiving van bloesems en een rol vervullen in het bestrijden van plagen in de aanplant. Zo zijn sluipwespen en lieveheersbeestjes erg nuttig tegen bladluis en perenbladvlo. Alle producten die op het bedrijf geteeld worden, kan je ter plaatse kopen op volgend adres: Broechemhof 12, 2520 Broechem.
Fietsknooppunt 64 ˘ 77 Ter hoogte van knooppunt 77 kan je door de dreef naar het klooster in Zevenbergenbos fietsen. Geniet even van dit prachtige plekje.
19
Zwaluwnesten
14. Zevenbergenbos en Muizenbos Het bosgebied Zevenbergen te Ranst is een boscomplex van ongeveer 150 ha dat bestaat uit het Bos van Ranst, het eigenlijke Zevenbergenbos, het Muizenbos (bosreservaat) en het Floerenbos. Het bosgebied bevindt zich tussen snelweg E313 en de dorpskern van Ranst. Samen met de ingesloten landbouwgronden vormen deze bossen één unieke landschappelijk waardevolle eenheid die in de landschapsatlas werd opgenomen als de ankerplaats Bos van Ranst. Lange tijd is het gebied eigendom geweest van het kasteel van Zevenbergen, vermoedelijk gebouwd in de 14de eeuw of vroeger. Landbouwgronden, kasteelhoeves en bos werden als één geheel beheerd. De bestemming en exploitatie van de gronden bleef geruime tijd haast ongewijzigd, waardoor zich vooral in de bossen een unieke flora en fauna kon ontwikkelen. Zowel op de Ferrariskaart (rond 1777) als de Van der Maelenkaart (rond 1854) kan je zien dat een groot aantal percelen eeuwenlang bebost bleef. De eigendomsstructuur versnipperde geleidelijk doordat vooral aan de oostkant van het gebied gronden en bossen verkocht werden. Uiteindelijk erfden de zusters van het Convent van Bethlehem het kasteel Zevenbergen en 40 ha omliggende gronden in 1953. Het beheer van het bos is in handen van de vzw Natuurpunt Schijnvallei en meer bepaalde de werkgroep Zevenbergenbos. Het Bos van Ranst is eveneens eigendom van het Convent, maar is in erfpacht bij de gemeente Ranst. DeVlaamse overheid kocht het Muizenbos aan omwille van de bijzondere fauna en flora en erkende het als niet-toegankelijk bosreservaat. Het bosgebied Zevenbergen ligt op een zandige topografische verhevenheid omringd door iets lager gelegen zandlemige alluviale gronden. Door deze ligging is het gebied rijk aan een grote variatie in vochtigheid en bodemtextuur. Deze variatie vertaalt zich in een grote diversiteit aan planten en dieren. In de lente ontwikkelt zich hier een prachtige kruidlaag met onder meer slanke sleutelbloem, bosanemoon, heelkruid, vogelmelk en gele dovenetel. Sinds de oprichting van het natuurgebied zijn er broedgevallen van buizerd, grote bonte specht, groene specht en boomklever opgemerkt.Tijdens de winter is de ijsvogel een vaak opgemerkte gast langs de beken die in het bos minder snel dichtvriezen. Het najaar brengt de schuwe houtsnip als doortrekker uit Scandinavië. Meer informatie vind je op: www.schijnvallei.be
Fietsknooppunt 77 ˘ 78
20
Albertkanaal
15. Zwaluwnesten
Je steekt de brug eerst over. Onder de brug ter hoogte van fietsknooppunt 78, zie je enigszins verscholen zwaluwnesten hangen. Dit zijn kunstnesten die in 2009 werden gehangen na renovatie van de brug, ter vervanging van natuurlijke zwaluwnesten. Hier komen jaarlijks na overwintering in Afrika huiszwaluwen broeden. Na hun zware reis zijn ze blij dat ze geen energie meer moeten stoppen in het bouwen van een nieuwe nest. Dit verhoogt het aantal jongen per nest. Huiszwaluwen zijn echte luchtacrobaten en verorberen tienduizenden insecten per week. Meer informatie vind je op: www.rldevoorkempen.be/zwaluwen Het Albertkanaal Het Albertkanaal snijdt het landschap doormidden. In de 20ste eeuw nam de watertrafiek sterk toe en wijzigden de noden. Zo kwamen er gemotoriseerde schepen en nam de grootte en de tonnenmaat toe. Voordien werden de schuiten door mensen en paarden langs de zogenaamde jaagpaden voortgetrokken. Daarom werd in de periode 1930-1939 het Albertkanaal aangelegd, deels bestaande uit nieuwe tracés, deels uit heraanleg van oude tracés. Ondertussen is het Albertkanaal uitgegroeid tot het belangrijkste kanaal in Vlaanderen. Later kreeg dit kanaal naast een scheepvaartfunctie een nieuwe functie bij, nl. ruwwaterbron voor de drinkwaterproductie van de Antwerpse agglomeratie. Het Albertkanaal zorgde voor een sterke toename van de industrialisering in Limburg en de Antwerpse Kempen. Tal van bedrijven vestigden zich op bedrijventerreinen langs het Albertkanaal. De sterke toename van de trafiek en de duwvaart die in de jaren zestig haar intrede deed, zorgde voor een modernisering van het Albertkanaal (verbreding, bouw van duwvaartsluizen) die vanaf dan startte en thans nog altijd aan de gang is.
21
Stenen molen in Oelegem
De aanwezigheid van niet doorwaadbaar water met een breedte van 20 meter vormt voor veel diersoorten een moeilijk te nemen barrière. Een belangrijke rol daarin speelt ook de kanaaloever. Een te steile oever kan voor dieren die zwemmend de overkant proberen te bereiken een niet te nemen hindernis betekenen. Op dergelijke plaatsen kan een wildtrap of reetrap een uitkomst bieden. Ook langsheen dit gedeelte van het Albertkanaal plaatste men dergelijke wildtrappen.
Fietsknooppunt 78 ˘ 56 Onderweg zie je aan de linkerkant de Oude Molen van Oelegem. De Stenen Molen in Oelegem Oelegemnaar Martinus De Winter, strodekker, molenaar, herbergier en landbouwer, startte met de bouw in 1845. De Stenen Molen leverde heel fijn meel, maar leed onder de concurrentie van de houten molen en maalderij eigendom van burgemeester Jan-Baptist Heylen. Die kon in 1891 zijn stenen concurrent opkopen en stilaan laten uitbollen. De wieken draaiden voor het laatst rond W.O. I. Daarna had het gebouw verschillende andere functies. Via erfenis kwam de molen in 1930 in handen van Vincent Goossens, ook burgemeester van Oelegem. Beschietingen tijdens W.O. II brachten zware schade toe. De bescherming als monument in 1943 mocht hieraan weinig verhelpen. Een uitwendige restauratie in 1962 hield korte tijd verdere aftakeling tegen. De heemkundige kring De Brakken kon in 1982 de Stenen Molen huren. Na de aankoop door het gemeentebestuur van Ranst in1986, werden in 1987 en 1990 noodrestauraties uitgevoerd, met steun van de Nationale Loterij en de Koning Boudewijnstichting. De definitieve restauratie met nieuwe wieken en draaiende werk met één koppel maalstenen startte op 30 januari 1997. De officiële inhuldiging gebeurde op 14 juni 1998. Sindsdien hebben de molenaars meer dan hun handen vol. Zij moeten niet alleen de molen draaiende houden en bezoekers ontvangen, maar ze leiden ook aspirantmolenaars op en staan in voor een groot deel van het onderhoud met aanpassingen en reparaties.
22
‘t Lekker Koeike
Bezichtigen kan: • tijdens de laatste zondag van de maand tussen 14 en 17 uur (niet in december); • tijdens de molenzondagen van Levende Molens in juni, juli en augustus van 10 tot 17 uur • tijdens het MEULENMAAL op de tweede zondag van de maand tussen 11 en 17 uur (niet in juli en augustus, maar de molen is dan wel te bezoeken) Een groepsbezoek aanvragen kan via de molenaars Luc Verachtert, 03 475 16 48; Luk Kegeleers, 0479 50 55 27; Jan Nys, 03 383 42 77. Meer informatie vind je op: www.debrakken.be
Fietsknooppunt 56 ˘ 57 Onderweg aan de kruising met de Zandhovensesteenweg steek je over en je verlaat het fietsknooppuntennetwerk. Je rijdt aan de rechterzijde van de Antitankgracht de Hallebaan in en stopt bij nummer 21A ’t Lekker Koeike. Dit is het landbouwbedrijf van familie van der Schoot. 16. ’t Lekker Koeike De familie van der Schoot nam het bedrijf over van de vorige generatie en bouwde het verder uit tot een melkveebedrijf met een sterke eigen zuivelverwerking en thuisverkoop. Op deze plek is al langer een horeca-activiteit aanwezig. In het verleden was hier immers de herberg De Nachtegaal gevestigd. Het bedrijf telt 150 melkkoeien die worden gemolken met een “2x20 rapid exit” melkmachine. De koeien staan in een nieuwe melkveestal die in 2013 werd gebouwd met alle nodige koecomfort. Het bedrijf beschikt ook over 100 ha grond waarop de voederwinning gebeurt. De landbouwer teelt niet enkel ruwvoeder, dat voornamelijk bestaat uit maïs en gras, maar ook het nodige krachtvoer. Krachtvoer bestaat uit granen en voederbieten en is nodig om de koeien in goede conditie te houden en ervoor te zorgen dat ze voldoende melk geven. Soja en mineralen worden als enige voedercomponenten buiten het bedrijf aangekocht.
23
Een deel van de melk verwerken ze op het bedrijf zelf tot hoevezuivel. Deze verwerking moet voldoen aan strenge hygiëneregels. Het bedrijf beschikt over een streng controlesysteem dat geregeld gecontroleerd wordt door het FAVV. In het aanbod zitten verse hoeveroomijs, ijstaarten, boter en botermelk, desserten, yoghurt, platte kaas, boter en harde kaas. De zuivelverwerking is een dagdagelijkse bezigheid en het hele jaar door. Door de stijgende energieprijzen werd er in 2013 een mestvergister geplaatst. Deze zorgt voor groene stroom voor heel het bedrijf. Dit werkt uitsluitend met de mest van de koeien, er wordt dus geen extra grondstof aangevoerd. De installatie zorgt ook voor warm water dat gebruikt wordt voor de melkverwerking en in de winter voor verwarming. De hoevewinkel is vanaf eind maart tot eind oktober alle dagen open van 9u tot 21.00u. (juli en augustus tot 22.00u). Tijdens de winter, van eind oktober tot eind maart, is er ook nog schepijs te verkrijgen in beperkte hoeveelheid (kerststronken tijdens de feestdagen) en verse pannenkoeken en wafels. De winkel is dan alle dagen, behalve op donderdag en zondag, geopend van 9u tot 20u. Hallebaan 21A, 2520 Oelegem. Nog meer zin in een lekker ijsje, streekbiertje of rijstpap onderweg? Check dan de website www.lekkersmetstreken.be en ontdek het lekkers in de buurt. De bijhorende kaart toont je meteen de kortste weg. Smullen maar! We keren terug naar knooppunt 57, eindpunt van je beleving!
24
25
Regionaal Landschap de Voorkempen Regionaal Landschap de Voorkempen vzw is actief in 16 gemeenten in het Noordwesten van de provincie Antwerpen. Samen met diverse partners - overheden en alle beheerders/gebruikers van de open ruimte (verenigingen rond natuur, landbouw, jacht, recreatie en toerisme) – trachten we elke inwoner te overtuigen van de natuur en landschapswaarden in de Voorkempen. Dit doen we door het brede publiek te betrekken bij concrete acties rond natuur en landschap. Geniet van dit prachtige landschap! Regionaal Landschap de Voorkempen vzw Kasteeldreef 55 - 2980 Zoersel 03 312 87 11 -
[email protected] - www.rldevoorkempen.be
26
Natuur en Landschapsteam, provincie Antwerpen Het Natuur- en Landschapsteam van de provincie Antwerpen heeft een uitgebreide werking. Ze ontwikkelde onder meer de provinciale landschapskaart, waarop je kan zoeken welke opvallende landschapselementen je terugvindt, dicht bij jou thuis. Meer informatie vind je op: www.provincieantwerpen.be/aanbod/dlm/landschap/ provinciale-landschapskaart.html
27
Landschapsbelevenissen ‘Landschapsbelevenissen’ is een initiatief van Regionaal Landschap de Voorkempen en de provincie Antwerpen en kwam tot stand in samenwerking met Boerenbond, Landelijke Gilden, Natuurpunt, Heemkundige Kring de Brakken, Toerisme Land van Playsantiën, Toerisme provincie Antwerpen, de gemeenten Zoersel, Zandhoven, Ranst en Schilde en het Agentschap voor Natuur en Bos. Bovendien kadert dit initiatief in een draagvlakverbredingsproject dat natuur en landbouw bij elkaar wil brengen rond het maken van een fietsroute met landschapsverhalen. Dit project wordt gefinancierd door de provincie Antwerpen, de Vlaamse Overheid en Europa via het draagvlakverbredingsproject ‘Landschapsbelevenissen’ en het PDPO-project ‘Toeristische hoevepunten en landbouwbeleving’.
Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
