L Initiative Désert Vert

L’Initiative Désert Vert

Inhoudsopgave Theorie Doel en uitgangspunten

1

Context De betrokken organisaties

2

De zone van interventie

3

Problemen en mogelijke oorzaken

4

Mogelijke interventies komend uit WOCAT en andere bronnen Van theorie naar praktijk Onze benadering

5

Selectie methode eerste fase Ecole Expérimental IDV Contour trenching

6

Jatropha planten

9

Bomenaanplanten en bos-graaszones creëren

11

Nieuwe landbouwtechnieken

13

Schooltuinen Watermanagement Fixatie van de (stuif) duinen en natuurbeheer

14

Samenwerking

16

Financiën

17

Samen met de bevolking in de vlakte van het Dogongebied in Mali de erosie stoppen, de natuurlijke vegetatie terugbrengen en de landbouw mogelijkheden verbeteren. De bedoeling is een geïntegreerde methode te ontwikkelen samen met de bevolking, die werkt en grootschalig opvolging katalyseert. De toegepaste methode moet zorgen dat de natuurlijke begroeiing op deze Sahelgronden terug komt in de vorm van bomen en struiken, waardoor de landdegradatie wordt gekeerd, de sterke water- en winderosie vermindert en de vruchtbaarheid van de grond weer terugkeert. De toename van bomen en struiken zal naast hout en vruchten ook CO2reductie opleveren. Door een geïntegreerde aanpak samen met de bevolking wordt een duurzame sociale en economische ontwikkeling gecreëerd. Er zal meer oogst mogelijk worden en ook productie op gronden die nu niet meer gebruikt kunnen worden. Om een duurzame leefsituatie te creëren moet de verwoestijning gekeerd worden. Het eerste interventiegebied waar we ons op richten is de zone tussen Orokamba en Koundou (ca 20 km) en dat over een lengte van Yendouma tot Nombori (ca 40 km), totaal 800 km2.

Uitgangspunten • • • •

Voortbouwen op het partnerschap dat is opgebouwd door de programma’s van Association Dogon Initiative (ADI) Bevolking niet alleen betrekken bij alle toegepaste methoden, maar ze ook het zelf laten uitvoeren Methoden gebruiken die katalyseren tot grootschalige toepassing Aansluiten bij de minimale leefomstandigheden van de bevolkingsgroep

De doelen van het IDV programma • • • • • • •

Een methode ontwikkelen met de bevolking om de woestijnvorming tegen te gaan De gronden die nu niet goed bruikbaar (meer) zijn productief maken De bedreigingen van de huidige landbouwgronden keren De terugkeer van bomen, door verschillende aanplantmethoden en natuurlijke terugkeer te realiseren, voor toekomstig hout, het breken van de wind en verbetering van het natuurlijk ecosysteem Een economisch gewas introduceren die verdiensten opleveren buiten het seizoen van de voedselverbouw Natuurherstel voor het realiseren van een duurzaam leefklimaat Verhogen van de landbouwproductie door verbeterde landbouwtechnieken

Context beschrijving Mali ligt in west Afrika en heeft 37 keer de omvang van Nederland, 1.240.000 km2 waar 14 miljoen mensen wonen (2009). De gemiddelde levensverwachting is 47 jaar. Per 1000 geboren baby’s sterven er 212 voor hun eerste levensjaar. Het betreffende gebied ligt in regio Mopti, 83.000 km2 en 2 miljoen inwoners (2009). In dit gebied woont de Dogonbevolking maar ook andere bevolkingsgroepen.

Cercle Bandiagara Bankass Djenné Douentza Koro Mopti Ténenkou Youwarou

Area (km2) 10,520 9,054 4,563 23,481 10,937 7,262 11,297 7,139

Population 1998 237,139 195,582 155,551 155,831 267,579 263,719 127,237 81,963

Population 2009 317,965 263,446 207,260 247,794 361,944 368,512 163,641 106,768

Algemeen: Een extreem arme plattelandsbevolking, met sterke bevolkingsgroei, hoog kindersterftecijfer, een levensverwachting van 47 jaar. Een zeer slechte infrastructuur en bijna uitsluitend lokaal economische activiteit behalve kleinschalig toerisme (tot voor kort). De jongeren trekken weg, omdat er geen perspectief is op werk behalve in de landbouw, een sector die niet een aantrekkelijk perspectief biedt voor levensonderhoud.

De betrokken organisaties De lokale Malinese organisatie Association Dogon Initiative (ADI) is opgericht in 2009. Zij heeft naast drie bestuursleden zeven medewerkers in dienst en werkt tevens met lokale stagiaires. ADI is de lokale partner van Het Dogon Vrouwen Initiatief (in Mali bekend als Initiative Femmes de Dogon: IFD), Stichting Dogon Onderwijs en van Het Groene Woestijn Initiatief (Initiative Desert Vert, IDV). Zie tevens de organogram in bijlage1. Het Dogon Vrouwen Initiatief is in 2008 opgericht. Haar doelstelling is de kwaliteit van leven van de Dogonvrouwen en hun gezinnen te verbeteren. Inmiddels zijn er 30 vrouwengroepen en 3000 vrouwen georganiseerd in IFD. Dit aantal groeit jaarlijks. De programma ’s zijn gericht op zelforganisatie en leiderschap, ondernemerschap en gemeenschappelijke initiatieven , gezondheidsbevordering en duurzame initiatieven. Daar was Het Groene Woestijn Initiatief er één van, maar dat is inmiddels uitgegroeid tot een zelfstandig onderdeel. De vrouwengroepen bevinden zich voornamelijk in district Bandiagara (318.000 inwoners) en Koro (362.000). Sinds 1984 is Stichting Dogon Onderwijs al zeer actief en grondlegger van het partnerschap. Zij hebben onder andere 22 scholen en een grote technische school gerealiseerd. Zij hebben ook een water- en een onderwijsverbeteringsprogramma. Sinds kort is er een vierde sectie, Dogon Culture, die herstel en beheer van het cultureel historisch erfgoed tot doel heeft in combinatie met behoud van kennis en ambachten en tevens het ontwikkelen van kleinschalig ondernemerschap van de jongeren. Er wordt door ADI samengewerkt met diverse andere lokale organisaties en met lokale overheden en overheidsdiensten. District Bandiagara: 292 gemeentes IFD: 30 gemeentes 10.500 km2 318.000 (30/km2) District Koro: 324 gemeentes IFD; 5, 11.000 km2 362.000 mensen (33/km2)

Het Dogon Vrouwen Initiatief (DVI)

Stichting Dogon Onderwijs (SDO) Bestuur stichting - Jurriaan van Stigt, voorzitter - Gonny van Stigt-Amesz, penningmeester - Rens de Leeuw, secretaris Donateurs en Fondsen Partnerschap Bloemendaal-Dogon en Stichting Taalvorming Bureau Dennis Meijerink (LEVS)

Bestuur stichting - Gonny van Stigt-Amesz, voorzitter - Jacqti de Leeuw, penningmeester/secretaris - Sharona Ceha Ambassadeurs en vrijwilligers Donateurs en fondsen (AJF, 1%club, Achmea)

Organisaties in Nederland

ADI Association Dogon Initiative Bestuur N.G.O (niet-gouvernementele organisatie)

Organisatie in Mali

Amatigue Dara, voorzitter Gedeon Kassogue, secretaris Kenneko Dara, penningmeester

-

Kantoor Gedeon Kassogue, administratief medewerker Jacqti de Leeuw, programmaleider Evariste Yaogho, adviseur

Jurriaan van Stigt, programmaleider

Fondation Dogon Education

Dogon Culture

-

Restauratie, vakmanschap, kunst en ambachten

-

Bouwen van scholen, latrines, woningen met duurzame bouwtechnieken Waterprogramma Onderwijsverbetering

Initiative Désert Vert Natuurherstel en landbouw verbetering

Supervisie

Initiative Femmes de Dogon -

leiderschapontwikkeling ondernemerschapontwikkeling gezondheidverbetering duurzaamheidsbevordering

Leidinggevende

Saïdou Teme, Directeur Nando/Yougo Gedeon Kassogue, en 4 rapporteurs van Bureau Niagaly EntrepriseDara

Bevolking Ambachtslieden Mission Culturelle

Onderwijs s

Gedeon Kassogue, stafmedewerker

ETJS GADS-Mali Onderwijzer

Bouw scholen etc

Gedeon Kassogue, stafmedewerker

EntrepriseDara Bevolking

Programma’s

IDV

IFD

Jean Dara, Projectleider

Jean Dara, projectleider

Fatoumata Kodio, secretaresse/animatrice Sosselem Dolo, animatrice Noë Dara, animateur, stafmedewerker

Werknemers

Commisies Bevolking Serou/Keneko Entreprise Dara

Landbouw animateurs Bevolking Entreprise Dara Yag-Tu Bandiagara

De vrouwen i/d vrouwengroepen Gezondheids animatrices

Uitvoerenden

Water

De zone van interventie De vlakte van district Bandiagara en Koro is ca. 3.200km2. In eerste instantie gaat het ons om een gebied van 800 km2, van Nombori tot Yendouma over een strook van ca. 20 km. In het gebied van interventie is de gemiddelde regenval zo’n 200 mm per jaar. (exacte cijfers ontbreken). Het landschap en het gebruik is in te delen in 4 zones: Het rotsplateau, met vele dorpen, waar landbouw en tuinbouw plaats vindt op een dunne laag grond. De rotswand en vallei waar ook vele dorpen zijn en waar de gronden gebruikt wordt voor landbouw, bevorderd door de waterstromen vanaf het plateau, 2 maanden per jaar. De stuifduinen waar geen landbouw plaats vindt. En de uitgestrekte vlakte, waar vroeger enkele maanden per jaar gewoond werd, waar nu door de aanleg van putten het gehele jaar vaste bewoning is. De Dogon gebruikt de gronden voornamelijk voor de landbouw en de Fulani (de Peul) voor veeteelt. 1 Plateau Vallei

2 3

4 Stuifduin Vlakte

Problemen en mogelijke oorzaken In zone 2 en 3 is er een snelle aanwas van stuifduinen. Als oorzaken zijn aan te wijzen de grote landdegradatie in de vlakte en de daarbij horende winderosie. Het zand uit de vlakte komt door de windwerveling (door de rotswand) terecht in een evenwijdige zone ca. 500 meter van de rotswand af. De begroeiing van de duin is minimaal. Door watererosie ontstaan er diepe voren in het duin en komt het zand op de landbouwgronden tussen de duin en de rotswand terecht. Daarmee wordt hun bestaansbron bedreigt. In zone 4, de vlakte, is landdegradatie en de daarop volgende desertificatie een zeer snel groeiend probleem. De grond is weinig vruchtbaar, is fijn, bevat heel weinig organisch materiaal en heeft een zeer laag watervasthoudend vermogen. In grote delen van het gebied zijn er bijna geen (grote) bomen meer en is er heel weinig stuikgewas. De gronden zijn beperkt bedekt met een bodembedekkend kruid en wat gras. Er zijn hierdoor bijna geen bronnen meer die organisch materiaal produceren om de grond te verbeteren. Er is ook een groot tekort aan hout in het gebied. Mogelijke oorzaken: • te intensief en slechte snoeimethoden van de bomen • intensieve begrazing waarbij al het gras, struiken, jonge boomscheuten en resterend organisch materiaal door geiten en schapen wordt opgegeten. De Dogonbevolking is zelf meer vee gaan houden en de Fulani is zich gaan vestigen in de vlakte in plaats van het nomadisch leven van weleer • de landbouwgronden worden voorbewerkt met de handploeg en tussendoor ook om onkruid te verwijderen • na het oogsten worden alle plantresten ook geoogst voor de daken, manden, voor in het leem en als voer voor de dieren. De grond blijft onbedekt achter • stoppelvelden worden begraasd door het vee van de Fulani.

Mogelijke interventies komend uit WOCAT (Wageningen UR) en andere bronnen Mobiliseren bevolking: - trainingen: bewustwordingsprogramma’s en nieuwe landbouwmethoden demonstreren - mobiliseren en organiseren van de lokale bevolking in dorps-, water-, natuurbeheercomités, vrouwengroepen, animatorgroepen - scholing; landbouwonderwijs, afgestemd op de lokale situatie (Afrika en Sahelgronden) Interventies voor natuurherstel: - aanplanten van grassoorten en lokale struiken op ernstig gedegradeerde gronden (bijv. bij de stuif duinen) en andere fixerende maatregelen toepassen - niet-begrazingszones instellen - bomen aanplanten en terugkrijgen door natuurlijke aanwas (compost en zaden) - countourtrenching voor verbeteren watervasthoudendvermogen, methode van Peter Westerveld (www.nagafoundation.nl) Interventies voor landbouwverbetering: - ploegen vervangen door voren/sleuven of Zaï (plantgaten) - compost produceren en toepassen - plantresten laten liggen waardoor grond bedekt blijft na afloop van de oogst - boomaanplant (schaduw, beter microklimaat, organisch materiaal en windbrekers) - gewasrotatie en wisselteelt (stroken met verschillende gewassen afwisselen) Interventies bij begrazing: - grasproductie en brengen naar vee in kralen (compostproductie en vee sneller vet) - zone-begrazing in combinatie met bosbouw/natuurherstel en/of met landbouw - slecht eenmalig zeer kortstondige begrazing (methode Allan Savory).

Van theorie naar de praktijk Onze benadering Onze benadering is dat de eerder genoemde problemen geen oplossing vinden als ze bezien worden als problemen, omdat het eigenlijk paradoxen zijn. Het benaderen als een technisch probleem biedt dan geen oplossing. Er zal gedragsverandering nodig zijn, maar die zal pas ontstaan als er een lonkend (handelings) perspectief is. Net als in onze samenleving helpen doemscenario’s en het schetsen van negatieve lange termijn gevolgen niet om mensen te bewegen (zware) offers te brengen of überhaupt hun gedrag te veranderen. Het vraagt ons inziens een stap voor stap benadering met een lange termijn perspectief en dus om een langdurig partnerschap, in plaats van snelle (technische) interventies. Er zullen korte termijn resultaten in de overgangsfase nodig zijn om het lange termijn perspectief mogelijk te maken. De praktisch georiënteerde bevolking zal overtuigd raken van zichtbare resultaten en niet van abstracte ideeën. Echter, het gebrek aan juiste informatie over de gevolgen van hun eigen handelen ontbreekt en dat zal zeker ook een bewustwordingsstrategie vragen.

Selectie van de methoden voor de eerste fase • • • • •

countourtrenching om watervasthoudendvermogen te verbeteren boomaanplant en bos-graaszones creëren jatropha als grondverbeteraar, economisch gewas en natuurlijke afscheiding voor nietbegrazingszones training, bewustwording en partnerschap natuurbeheer door duinfixerende beplanting en partnerschap met de bevolking

L’Initiative Désert Vert bestaat uit twee programma’s • L’Ecole Expérimental IDV: een demonstratieterrein, waarop diverse methoden experimenteel toegepast worden • Fixatie van de (stuif)duinen 18,19

GROENE WOESTIJN INITIATIEF Ecole Experimental 2012-2013 4 ha Opkweek bomen, jatropha en training

GROENE WOESTIJN INITIATIEF DUIN FIXATIE 2013 9 km 20 ha

24

GROENE WOESTIJN INITIATIEF Bos-graaszones creëren 2014-2015

2 15 8 9

10, 13 24

6

1,3,5

16

14

8

17

12 23

7

11 22 1

20 4

29

30

26

21

27, 28

1) Ecole Experimental Initiative Desert Vert Dit is een terrein van ruim 4 ha. in de vlakte van Koundou, die we mogen gebruiken om te experimenteren samen met de bevolking met diverse technieken en methoden. Deze grond is nu niet geschikt voor landbouw en herders laten geiten, schapen en koeien daar vrij rondlopen. De huidige begroeiing bestaat uit een enkele boom of struik en wat bodembedekkend kruid met gras. A) Het graven van geulen volgens methode van Peter Westerveld (contourtrenching) Voor uitleg van de methode: www.nagafoundation.nl Deze methode heeft als doel het watervasthoudend vermogen van de grond te verbeteren. Er zijn drie bezoeken geweest aan Ouan (Mali) waar de methode is toegepast. Er is daarbij contact geweest met de chef van het dorp en de andere uitvoerders van het werk. Zij hebben uitgebreide uitleg en instructies gegeven aan de projectleider van IDV en aan Amatigue Dara (voorzitter ADI). Stap 1: Bestaat uit het graven van drie geulen, van 3 meter breed, 1 meter diep, 180 meter lang. De onderlinge afstand tussen de geulen is 35 meter. Eerst is de bevolking van de acht omliggende dorpen geïnformeerd en betrokken bij wat we gaan doen. Jean Dara is de projectleider. Zijn taken zijn het uitzetten van het werk, de aanschaf van het gereedschap, het maken van afspraken en het organiseren van de vorming van groepen jongeren die het graafwerk doen. Ze worden betaald per strekkende meter (! 2,25). Per groep is er één verantwoordelijke. Jean geeft instructies en leiding aan het werk. Saïdou Teme is directeur IFD en IDV en stuurt Jean en het gehele programma aan.

Op 26 maart 2012 de start met het graafwerk.

Stap 2: Het graven van vier geulen. Na de eerste start wordt de methode van het graven aangepast, omdat de grond zo fijn blijkt te zijn dat de kanten van de geulen instorten. Het schuingraven, vanuit de zijkant wordt met schetstekeningen uitgelegd (zie tekeningen). Door het niet-‘roeren’ van de grond trachten we enigszins het verstuiven te voorkomen. De wallen die eerst direct naast de geul werd geplaatst worden uiteindelijk naar het uiteinde van de geul gebracht in het verlengde van de geul. Hier wordt een ezelkar voor gebruikt. De totale kosten van het graafwerk bedragen 3.234.000 fcfa* oftewel ca. !4700,-. * Fcfa is de Malinese munteenheid

Stap 3: Door de kortdurende heftige regen en door de wind moeten de geulen opnieuw in het midden uitgegraven worden. Het is duidelijk dat de situatie hier in de vlakte echt anders is als in Ouan.

Creusement Tranchée 1 2 3 4 5 6 7

Nombre personne 40 41 26 24 20 26 26

Provenance

Prolongation Tranchée 1 2 3 4 5 6 7 Total

Nombre personne 10 12 9 10 11 8 9

Provenance

Guinna, Ando, Dah, Kikinou Dogomo Guinna , Ando, Dogomo, Dah Dogomo , Guinna, Ando, Dah Ando. Guinna, Dah, Kikinou Yougo, Dogomo, Ando, Kikinou Yougo, Dogomo, Dah, Ando Dogomo, Guinna, Dah, Banani Total

Guinna Guinna Dogomo Ando Dah Kikinou Dogomo

Prix en mètre 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500

Quantité en mètre 180 180 180 180 180 180 180

Montant

Prix en mètre 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000

Quantité en mètre 180 180 180 180 180 180 180

Montant

Prix Unitaire 2.500 4.000 1.500 6.000

Montant

Désignation Matériels

Quantité

Pelles Pics Corde Instrument de mesure le décamètre Total

24 6 4 x 45m 1

Frais matériels Frais manœuvre Prolongation Total

270 000 270 000 270 000 270 000 270 000 270 000 270 000 1 890 000

180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 1 260 000

60.000 24.000 6.000 6.000 96 000 96 000 1 890 000 1 260 000 3 246 000

We hopen de komende twee jaar te gaan zien dat de geulen bijdragen aan het watervasthoudend vermogen van de grond. Door de beplanting in de zone en erbuiten met elkaar te vergelijken, zal het mogelijk zijn om resultaat van de methode in deze omstandigheid vast te stellen. Door de politieke situatie in Mali is het niet mogelijk geweest om experts van deze techniek (van de Nagafoundation) naar het gebied te halen. De lokale ervaring met de techniek in Ouan is de aanleiding geweest om toch te starten. Door de zeven geulen zijn er nu zes ‘velden’ waarop met diverse methoden geëxperimenteerd zal gaan worden.

B) Jatropha aanplanten De mogelijkheden van jatropha: • een economisch gewas: de zaden kunnen worden gebruikt voor productie van olie voor zeep en biodiesel • windbrekers, waardoor er een beter microklimaat ontstaat voor de andere planten (aanplanten als heg of als wisselteeltgewas in rijen) • de bladeren en noten (na het oogsten van de zaden) gebruiken als organisch materiaal om de grond mee te verbeteren • aanplant als heggen om de grazers weg te houden 1e fase, start juni 2012

Opkweek in Sevare

Opkweek in Koundou samen met de vrouwen: 100 fcfa per plant.

Aanplant op het terrein van augustus tot oktober als proef.

Door een sprinkhanenplaag in oktober en november werden bijna alle planten opgegeten. We proberen ze met een natuurlijk extract te verjagen.

Conclusie na de eerste fase. De jatropha planten hebben het zwaar op deze droge grond, maar planten die geplant zijn in augustus en die al wat groter waren zijn, ondanks de sprinkhanen, weer teruggekomen en doorgegroeid. Er wordt besloten om door te gaan. 2e fase: start januari 2013 a) Schaalvergroting van de opkweek van jatropha planten met de vrouwen: - 1000 planten rondom het terrein - 5000 planten voor veld 6 - 5000 planten voor veld 1 - 3000 planten voor veld 3 en 4 (wisselteelt met pinda/bonen)

b) Training van landbouw-animateurs*, april 2013 per dorp : 3 vrouwen/jonge mannen (of meer); ca 25 deelnemers de dorpen: Koundou Guina, Dogomo, Ando, Dah, Yougo Nah-Dougourou, Yendouma Sogol en Ibi door: Jean, Sadou Teme (directeur IDV), trainer YAG-TU(uit Bandiagara) duur: 2-3 dagen lokatie: Koundou Epicenter (en bezoek IDV-terrein) Onderwerpen in de training: 1) Wat zijn de doelen van het IDV programma 2) Waarom jatropha? Wat zijn de mogelijkheden van jatropha? 3) De planten: - de opkweek: hoe, waar moet je op letten, (demonstratie) - het planten zelf: hoe, waar moet je op letten, (demonstratie) - verzorging en problemen 4) Oogsten: hoe, wanneer, waar moet je opletten 5) Opslag en verwerking 6) Bijproduct: compost maken 7) Wisselteelt: de mogelijkheden 8) Partnerschap 9) Belang van bomen en duurzame snoeimethoden c) Aanplant in partnerschap • Aanplant van de jatrohaheg rondom het terrein, van veld 1 en 6 in rijen met de door de vrouwen opgekweekte planten, die worden aangekocht voor 100fcfa • de animateurs die de training hebben gevolgd worden betaald voor het aanplanten (100cfa/10) Inschatting is ca. 100 werkdagen • water geven in eerste weken, als nodig (transport met ezelkarren) • veld 3 en 4 kunnen worden aangeplant in wisselteelt met pinda- en bonengewassen door de bevolking. We betalen niet voor de aanplant van de jatropha, maar wel voor de planten zelf • eigen productie op eigen grond: kredieten zijn mogelijk • wij kopen de zaden op voor distributie en schaalvergroting en voor het persen van olie voor de zeep De projectleider zal de groei in verschillende omstandigheden monitoren. 3e fase: Een lokale coöperatie oprichten zodat het oogsten en de verwerking van de zaden of de verkoop ervan wordt georganiseerd. Belangrijk is dat de noten lokaal worden verwerkt tot organisch materiaal en gebruikt kan worden voor grondverbetering lokaal. * Animateurs, zijn vrijwilligers uit de bevolking die het voortouw nemen en bereid zijn ontwikkelingen in hun dorp te stimuleren. Er is geen goed Nederlands woord voor.

C) Bomen aanplanten en bos-graaszones creëren Zorgen dat er bomen terugkomen als windbreker, voor schaduw, voor organisch materiaal en verbetering microklimaat op de landbouwgronden, maar ook als producent van hout en nevenproducten die de bomen geven. Aanpak: 1e fase: • opkweek van diverse lokale bomen vanuit zaad: start januari 2013 • een simpel hek plaatsen om het terrein: 780 strekkende meter, februari 2013; • de aanplant van de bomen als jonge scheut ter plaatse, met behulp van de Groasis waterbox op het proefterrein: 100 stuks volgens een beplantingsplan (veld 1 en 6) • registreren van de resultaten • uitleg aan de bevolking van belang van de bomen en duurzame snoei (zie training); • compost produceren (mest kopen van de Fulani): leren en start productie • compost vermengen met boom-, struik- en graszaden en op veld 2 uitstrooien 2e fase: bos-graaszones creëren: • grootschalige aanschaf van Groasis waterboxes (1000 minimaal) • opschalen opkweek en planten van bomen op nieuwe zones. Die afschermen met hek voor de eerste jaren en omheinen met jatropha. Open stellen voor begrazing één keer per jaar, kort en intensief • voor toepassing op grotere schaal: zones omheinen met jatropha, compost met boom/struikzaden vermengen en uitstrooien (als dit succesvol is gebleken in de proefneming in de eerste fase) en begrazing als boven • actief blijven informeren van de bevolking, middels de animateurs • de boeren zelf de bomen laten opkweken op hun eigen grond. Verspreiding via de door ons opgeleide landbouw-animateurs en een ‘leensysteem’ van de waterboxen • aanplant van bomen op schoolterrein met scholieren en ‘rondreizende’ schooltuinadviseur De soorten bomen die nu gekozen zijn: Baobab, Balanza, Satale, Jujubier (date sauvage), Korboo.

Baobab

Balanza

Satele (Dogon)

Bissim (Dogon)

Korboo (dogon)

Deze speciaal ontwikkelde box zal de zaailingen helpen om in de eerste fase uit te groeien tot bomen. Door de bomen zeer jong ter plekke te planten, ontwikkelen ze een penwortel (i.p.v. horizontale wortels). De bak zorgt dat het water niet kan verdampen en geeft d.m.v. een koord het water in hele kleine druppels af aan de grond. Deze methode is ontwikkeld door AquaPro Holland (www.groasis.com) en is succesvol gebleken in zeer droge gebieden voor de aanplant van bomen.

Het terrein (4 ha) is afgezet met een simpel hek (780m).

D) Nieuwe landbouwtechnieken Microdosering: dit wordt al toegepast, omdat ze maar weinig geld hebben. Nieuw zou zijn om een apart gat te maken voor de kunstmest en die niet in hetzelfde plantgat als het zaad te strooien, dit ter voorkoming van verbranding van het zaad als er late regens zijn. • Wisselteelt: gierst in combinatie met bonen (stikstofbindende kwaliteit) en pinda. • Compost en organische bemesten; het probleem is dat er heel weinig blad en plantresten zijn die niet gebruikt worden (voedsel voor de dieren, voor de daken, het leem voor de huizen en de manden). Het dierlijke mest wordt niet verzameld. De kippen, geiten en schapen lopen los. Alleen op het erf, waar de dieren s’nachts zijn, wordt mest verzameld. De methode van compost maken is niet bekend. • Er zijn ‘oude’ zaden bekend van gierst die vroeg en snel groeien (Douentza). Probleem is dat als dit kleinschalig gebruikt wordt, de vogels en andere insecten massaal die velden leeg eten omdat dit het eerst beschikbare voedsel is (juli). Aanpak: 1e fase: • toepassen van wisselteelt als proef op het terrein. Concreet de aanplant van pindaen bonengewassen door de lokale bevolking op 3 velden (ca 2 ha). De grond is nog te arm om er gierst op te planten. Mogelijk kan dat volgend jaar in wisselteelt wel. • training en informatie geven via landbouw-animateurs over microdosering, wisselteelt, belang organische mest en grond bedekt laten. Demonstratie compost maken. Demonstratie snoei bomen. e 2 fase: • het terrein gebruiken voor de zaden van de gierst uit Douentza • de oogst hiervan distribueren aan boeren die ermee willen experimenteren (via de landbouw-animateurs); • grootschaliger deze soort produceren voor verdere verspreiding (indien succesvol); • de methode van sleuven in plaats van ploegen bespreekbaar maken en testen; • zone-begrazing bespreekbaar maken bij de lokale- en overheidsautoriteiten. •

Millet; kleine gierst (het hoofdvoedsel)

en pinda-gewas

E) Schooltuinen Stichting Dogon Onderwijs stimuleert de dorpen en de bevolking daar waar scholen worden gebouwd, om ook schooltuinen aan te leggen en bomen te planten op het schoolterrein. Dit is een prachtig initiatief die bewustwording en duurzame samenwerking met de bevolking mogelijk maakt. Een schooltuinadviseur lijkt een zinvolle interventie.

F) Watermanagement De groeiende bevolking in het gebied in combinatie met de afnemende kwaliteit van de gronden maakt watermanagement extra noodzakelijk. Er is een analyse gemaakt van de waterbronnen in de dorpen waarmee we samenwerken. De volgende stap is de bevolking te ondersteunen bij het vormen van watercomités en partnerschap bij verbeteringen en onderhoud van de waterbronnen. Daar zijn we nu mee bezig. In het betreffende gebied gaat het soms over putten van wel 55 meter diep. Lokale middelen zijn niet toereikend hiervoor. Naast goed watermanagement moet een vestigingsbeleid besproken worden met overheidsinstanties.

2) Fixatie van de (stuif)duinen

De landbouwgronden langs de rotswand van de Dogon (la Falaise de Bandiagara) worden bedreigd door de sterke winderosie waardoor zich een snel groeiende duinenrij vormt evenwijdig aan de rots over een lengte van zeker 40 kilometer (van Yanda tot ver voorbij Nombori). De boom op de foto was in 2010 nog niet met zand omgeven volgens de bewoners van het gebied. De duinen eroderen vervolgens bij de hevige regens en het zand komt zo op de landbouwgronden tussen duin en rots terecht.

De duinen fixeren met beplanting is een methode die al op kleine schaal gerealiseerd is, maar die nu snel opvolging en schaalvergroting vraagt.

Fase 1 In de zone tussen de rots van Yougo tot aan Koundou, ca. 9 kilometer lang, en ongeveer 500 meter breed, zal 20 hectare aangeplant gaan worden met Euphorbiastekken in vakken van 10 bij 10 meter, met lage struikheggen en cram-cram, dat wordt gezaaid. Op de plekken waar de erosie al vergevorderd is zullen matten geplaatst worden. De bevolking van alle acht de dorpen zullen intensief betrokken worden bij de gehele opzet om duurzaam natuurbehoud te garanderen. Partnerschap met de bevolking: start januari 2013: • informeren van de bevolking en uitleg van het gevaar van de huidige situatie • uitleg van de werkzaamheden, het plannen van het werk en afspraken over de vergoeding • inventariseren van de plekken die intensief beplant gaan worden • uitleg van toekomstig beheer: het wordt een reservaat met afspraken over niet-snoeien en niet-begrazen, dat bewaakt en beheerd moet worden door de bevolking zelf. Het eigenlijke werk start vlak voor het regenseizoen, april/mei/juni 2013: • uitzetten van de plantzones n.a.v. analyse door het team en afspraken met de dorpen over de werkverdeling in zones, maart 2013 • matten maken en plaatsten in de diepe erosiegeulen, maart 2013 • Euphorbia stekken worden direct geplant in het zand op 1 meter afstand van elkaar • de snelgroeiende heggen worden gezaaid • vlak voor de regen wordt cram-cram ertussen gezaaid. Deze methode wordt al toegepast in Yendouma en werkt goed. Inschatting van de hoeveelheid beplantingswerk in de 2000 vakken is 3000 werkdagen.

Het instellen van dorpscommissies die het naleven van natuurbeheer en herstel gaan garanderen. Mogelijk ook toezichthouders vanuit lokale bevolking aanstellen.

Kosten van 20 hectare aanplant is ca. !20.000,Omschrijving Aanschaf en planten van Euphorbia stekken en andere bodembedekkende planten Rieten matten en palen Transport- en verwerkingskosten Supervisie et rapportage Sub totaal

Aantal

Stuksprijs

Bedrag In Fcfa

242 000

25

6 050 000

3000

1000

3 000 000 1 086 000 543 000 10 679 000

Algemene kosten organisatie Totaal

Bedrag in euro

1 357 500 12 036 500

18.400,--

Fase 2 Het volgende stuk van de duin zal met deze zelfde methode worden aangepakt in 2014. Deze zal zijn van Koundou naar Ibi, 7 kilometer, ca 4km2, waar ook ca. 20 ha zal worden aangeplant. Door steeds de naburige dorpen te betrekken zal de informatiefase steeds makkelijker worden. Het opzetten van natuurbeheercomités en natuurbeheerders per zone. Het beheer van de reservaten zal zeker 5 jaar goed gewaarborgd moeten worden door een stevig partnerschap, middels de vele programma’s van het Dogon Vrouwen Initiatief, Stichting Dogon Onderwijs en Dogon Culture, allemaal samengebracht in Association Dogon Initiative.

Samenwerking met lokale overheden Er is intensief contact met de burgemeester van Sangha, de belangrijkste gemeente voor de huidige fase, die bestaat uit 44 dorpen. Ook met de lokale chefs van alle dorpen is er intensief overleg. Met overheidsinstanties zal de komende jaren contact gezocht worden om de fundamentele dialoog aan te gaan over de vaste bewoning van de vlakte en het ongelimiteerd houden van vee op deze gronden. De voortdurende en ongecontroleerde begrazing lijkt niet duurzaam. Beleid vanuit de overheid lijkt nodig om de bevolking en de ontwikkelingshulporganisaties in het gebied op een constructieve lijn samen te krijgen.

Financiën 2012 Graven van de greppels 4 ha Salaris projectleider Onkosten programma jatropha Algemene organsatiekosten IDV Fixatie van de duinen 1e termijn Omheining van terrein met simpel hek1e termijn Sub total Aanschaf van de Groasis waterbox Totaal

2013 * Programma jatropha Programma boomaanplant /natuurlijke boszones Hek om terrein 2 e termijn en investering opzet kwekerij Training jatroha en landbouwvernieuwing Fixeren van de duinen Yougo-Koundou 2e termijn Fixeren van de duinen : partnerschap Yendouma Salaris projectleider Algemene onkosten IDV Omheining van het terrein 2e termijn Subtotaal Opslag organisatie ADI /DVI 15% TOTAAL

2014 (voorlopige schatting, indien budget)* Programma jatropha en natuurlijke boszones Programma bomen met groasis waterbox 1000 stuks Fixeren van de duinen tussen Koundou-Ibi (4 km2) Training jatroha/agriculture Salaris projectleider Algemene onkosten IDV

Fcfa 3 246 000 1 000 000 29 000 748 750 5 240 000 1 500 000 11 763 750

Euro

Fcfa 1.750 000 1.200.000 2 000 000 500 000 6 780 000 2 000 000 1 200 000 500 000 2 500 000 18 430 000

Euro

Fcfa 4.000 000 500.000 12.000.000 500 000 1 200 000 500 000 19.700.000

Euro

17.930,1.918,19.848,-

28.200,-4.200,-32.200,--

10.000,--

30.000,-Subtotaal 40.000,-Opslag organisatie ADI 10 % 6.000,-TOTAAL 46.000,-* het watermanagementprogramma is niet meegenomen in deze begroting

2013-2020 Het programma zal na 2014 zeker tot 2020 doorlopen, maar een begroting maken lijkt in deze fase niet zinvol, omdat we over het tempo van adaptatie nu nog niet veel kunnen zeggen. Wel kunnen we ervan uitgaan dat er voldoende mogelijkheden tot interventies zijn waardoor de inschatting is dat in deze acht jaar zeker !400.000,- nodig zal zijn. Hiervoor zullen we partners en samenwerking gaan zoeken.

Bureau d’ADI Sevaré / Mopti: 00223 76 12 07 56 BP 02 SEVARE, 00223 66726729 E-mail: [email protected] Siège social: Sangha / Mopti 00223 69564259 [email protected]

Contact Jacqti de Leeuw 0252 531206 [email protected] www.groenewoestijn.nl