KATA PENGANTAR Tujuan penyusunan paper tugas akhir ini adalah sebagai syarat untuk kelulusan program S1 jurusan Arsitektur Universitas Bina Nusantara, dengan telah selesainya penyusunan paper tugas akhir ini penulis mengucapkan syukur kepada Allah SWT yang telah memberikan kesehatan, baik jasmani dan rohani, dalam proses penyusunan paper tugas akhir ini penulis mendapatkan banyak masukan, bimbingan, motifasi, dorongan, dari keluarga, dosen, rekan-rekan di lingkungan akademis maupun rekan-rekan di luar lingkungan akademis, penulis ingin mengucapkan terima kasih kepada Ir. Sigit Wijaksono, Msi, selaku pembimbing utama, dan Ir. Michael Tedja, MT, selaku pembimbing pendamping, yang telah bersedia memberikan arahan, masukan, dalam proses penyusunan paper tugas akhir ini, penulis juga ingin mengucapkan terima kasih kepada keluarga, yang telah memberikan motifasi, sehingga penulis dapat menjalani proses ini dengan semangat, dan optimis, tak lupa penulis juga ingin mengucapkan terima kasih kepada temen-teman di lingkungan akademis maupun teman-teman di luar lingkungan akademis, yang telah memberi masukan dan dukungan dalam proses penyusunan paper tugas akhir ini. Dengan telah selesainya penyusunan paper tugas akhir ini, penulis berharap semoga paper tugas akhir ini dapat memberikan manfaat bagi diri penulis maupun bagi para pembaca.
Jakarta, Juni, 2007
( penulis )
v
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL...........................................................................................
i
LEMBAR PENGESAHAN................................................................................
ii
LEMBAR PERNYATAAN DEWAN PENGUJI.............................................
iii
LEMBAR PERNYATAAN................................................................................
iv
KATA PENGANTAR.........................................................................................
v
RIWAYAT HIDUP.............................................................................................
vi
DAFTAR ISI........................................................................................................
xii
ABSTRAK...........................................................................................................
xi
ABSTRACT.........................................................................................................
xii
DAFTAR FOTO..................................................................................................
xiii
DAFTAR PETA..................................................................................................
xiv
DAFTAR GAMBAR...........................................................................................
xv
DAFTAR TABEL...............................................................................................
xviii
DESKRIPSI PROYEK.......................................................................................
xix
BAB I. PENDAHULUAN...................................................................................
1
I. 1.
Latar Belakang..............................................................................
1
I. 2.
Latar Belakang Topik dan Tema...................................................
2
I. 3.
Maksud dan Tujuan………………………….…………………..
3
I. 4.
Lingkup Pembahasan………………………………………........
3
I. 5.
Sistematika Pembahasan...............................................................
4
I. 6.
Kerangka Berfikir.........................................................................
5
vii
BAB II. TINJAUAN DAN LANDASAN TEORI............................................. II. 1.
II. 2.
6
Tinjauan Umum............................................................................
6
II. 1. 1. Pengertian Apartemen......................................................
6
II. 1. 2.Karakteristik Apartemen...................................................
7
II. 1. 3.Persyaratan Apartemen.....................................................
8
II. 1. 4.Pengelompokan Apartemen..............................................
11
Tinjauan Khusus...........................................................................
23
II. 2. 1.Tinjauan Terhadap Topik dan Tema................................. 23 II. 2. 2.Tinjauan Terhadap Proyek Sejenis...................................
37
II. 2. 3.Tinjauan Terhadap Lokasi Proyek....................................
43
BAB III. PERMASALAHAN............................................................................. 45 III. 1. Aspek lingkungan.........................................................................
45
III. 2. Aspek Manusia.............................................................................. 45 III. 3. Aspek Bangunan...........................................................................
46
BAB IV. ANALISIS............................................................................................
47
IV. 1. Analisis Lingkungan.....................................................................
47
IV. 1. 1. Analisis Kegiatan Lingkungan........................................ 47 IV. 1. 2. Analisis Iklim.................................................................. 51 IV. 1. 3. Analisis Pencapaian Ketapak.........................................
56
IV. 1. 4. Analisis Sirkulasi Tapak.................................................
57
IV. 1. 5. Analisa Tata Ruang Luar................................................
60
IV. 1. 6. Zoning Pada Tapak.........................................................
63
IV. 2. Analisis Manusia........................................................................... 65
viii
IV. 2. 1. Analisis Pelaku Kegiatan................................................
65
IV. 2. 2. Analisis Jenis Kegiatan................................................... 66 IV. 2. 3. Analisis Dimensi Ruang.................................................
68
IV. 3. Analisis Bangunan........................................................................
73
IV. 3. 1. Analisis Pencapaian Kedalam Bangunan.......................
73
IV. 3. 2. Analisis Organisasi Ruang.............................................. 74 IV. 3. 3. Analisis Bentuk Bangunan.............................................. 77 IV. 3. 4. Analisis Sirkulasi Bangunan........................................... 78 IV. 3. 5. Analisis Perletakan Massa Bangunan………………….
82
IV. 3. 6. Analisis Fasade Bangunan…………………….............. 83 IV. 3. 7. Analisis Zoning Dalam Bangunan.................................. 84 IV. 3. 8. Analisis Struktur……………………………………….
86
IV. 3. 9. Analisis Utilitas............................................................... 88 BAB V. KONSEP PERENCANAAN DAN PERANCANGAN......................
95
V. I. Konsep perancangan Makro.............................................................
95
V. 1. 1. Skema Organisasi Ruang Luar............................................ 95 V. 1. 2. Konsep Pencapaian dan Sirkulasi Pada Tapak …………... 96 V. 1. 3. Perletakan Massa Bangunan……………………………...
100
V. 1. 4. Bentuk massa Bangunan………………………………….
101
V. 1. 5. Zoning Tapak……………………….…………………….
102
V. 2. Konsep Perancangan mikro……………………………………….. 103 V. 2. 1. Program Ruang…………………………………………… 103 V. 2. 2. Skema Organisasi Ruang………………………................ 105
ix
V. 2. 3. Sirkulasi Dalam Bangunan……………………………….. 110 V. 2. 4. Ekspresi Bangunan Terhadap Iklim……………................ 111 V. 2. 5. Sistem Bangunan…………………………………………. 114 V. 2. 6. Utilitas……………………………………………………. 118 V. 2. 7. Struktur................................................................................ 121 DAFTAR PUSTAKA.......................................................................................... 122 LAMPIRAN.........................................................................................................
x
FAKULTAS TEKNIK – JURUSAN ARSITEKTUR UNIVERSITAS BINA NUSANTARA JAKARTA
Nama
: Muhamad Hafidz
Judul
: Lectures Apartment of Bina Nusantara University
Jumlah Halaman
: Permulaan xviii Halaman + Isi 122 Halaman
ABSTRAK Dengan munculnya kebutuhan hunian di tengah kota, dan keterbatasan lahan hunian di tengah kota, maka konsep hunian vertikal menjadi salah satu kebutuhan warga yang ingin tetap tinggal di tengah kota. Hunian vertikal menjadi pilihan dalam proyek ini, dikarenakan terbatasnya lahan yang ada, apartemen ini ditujukan untuk dosen Universitas Bina Nusantara, Apartemen Dosen Bina Nusantara terletak di jalan kebon jeruk raya Jakarta barat, dengan di buatnya Apartemen Dosen Universitas Bina Nusantara, bertujuan agar akses dosen menuju kampus lebih mudah, apartemen ini di desain sesuai dengan kebutuhan para dosen universitas bina nusantara, dengan harapan nantinya apartemen ini tidak di tinggalkan oleh penghuninya. Kata Kunci ( Keyword ) : Apartemen, Dosen, Universitas Bina Nusantara.
xi
ARCHITECTURE DEPARTEMENT-FACULTY ENGINEERING BINA NUSANTARA UNIVERSITY JAKARTA
Name of Student
: Muhamad Hafidz
Tittle
: Lectures Apartment of Bina Nusantara University
Total Number of Page
: Initial xviii + Contents 122 pages
ABSTRACT Because the needs of housing in the down town, where the housing terrain is limited, the concept of vertical housing become one of society needs that is still want to stay in town. Vertical housing become the chosen in this project, because the limited terrain, this apartment which is built for the lecturers of Bina Nusantara University, Lecturers Apartment of Bina Nusantara University is located in Kebon Jeruk street in West Jakarta, in order to make the lecturers access to campus become easier, was designed as the lectures necessity, with hopes it would not left by occupant. Keywords: Apartements, Lectures, Bina Nusantara University.
xii
DAFTAR FOTO 2. 2. 2. 1. Ruang Bersama Asrama UIN.............................................................................37 2. 2. 2. 2. Sarana Olah Raga...............................................................................................37 2. 2. 2. 3. Loker Penyimpanan...........................................................................................38 2. 2. 2. 4. Tempat Jemur.....................................................................................................38 2. 2. 3. 1. Jalan Utama Pada Tapak....................................................................................44 2. 2. 3. 2. Klinik.................................................................................................................44 2. 2. 3. 3. ATM...................................................................................................................44
xiii
DAFTAR PETA 2. 2. 2. 1. Peta lokasi Asrama Pasca Sarjana Universitas Islam Negri..............................37 2. 2. 3. 1. Peta lokasi Tapak Jl. Raya Kebon Jeruk............................................................43 4. 1. 1. 1. Peta Kawasan Kemanggisan..............................................................................47
xiv
DAFTAR GAMBAR 2. 1. 4. 1. Simple Apartment...............................................................................................17 2. 1. 4. 2. Duplex Apartement……………………………………………………………18 2. 2. 2. 1. Apartemen Mediterania Residences…………………………………………..39 4. 1. 1. 2. Lokasi Tapak…………………………………………………………………..48 4. 1. 1. 3. Ketinggian bangunan Sekitar Tapak…………………………………………..49 4. 1. 1. 4. Potensi Tapak………………………………………………………………….50 4. 1. 2. 1. Alternatif 1 Orientasi Bangunan Terhadap Matahari………………………….51 4. 1. 2. 2. Alternatif 2 Orientasi Bangunan Terhadap Matahari………………………….51 4. 1. 2. 3. Alternatif 3 Orientasi Bangunan Terhadap Matahari.........................................52 4. 1. 2. 4. Skema Reflektor.................................................................................................53 4. 1. 2. 5. Alternatif 1 Perletakan Massa Bangunan Terhadap Pergerakan Angin.............54 4. 1. 2. 6. Alternatif 2 Perletakan Massa Bangunan Terhadap Pergerakan Angin.............54 4. 1. 2. 7. Skema Penghawaan alami..................................................................................55 4. 1. 3. 1. Alternatif 1 Pencapaian Kedalam Tapak...........................................................56 4. 1. 3. 2. Alternatif 2 Pencapaian Kedalam Tapak...........................................................56 4. 1. 3. 3. Alternatif 3 Pencapaian Kedalam Tapak...........................................................57 4. 1. 3. 3. Alternatif 3 Pencapaian Kedalam Tapak...........................................................57 4. 1. 4. 1. Jenis-Jenis Sirkulasi Kendaraan.........................................................................58 4. 1. 5. 1. Tata Ruang Luar................................................................................................60 4. 1. 6. 1. Alternatif 1 Penzoningan Dalam Tapak.............................................................64 4. 1. 6. 2. Alternatif 2 Penzoningan Dalam Tapak.............................................................64 4. 1. 6. 3. Alternatif 3 Penzoningan Dalam Tapak.............................................................64
xv
4. 3. 3. 1. Bentuk Tower.....................................................................................................77 4. 3. 4. 1. Single Corridor...................................................................................................78 4. 3. 4. 2. double Corridor..................................................................................................78 4. 3. 5. 1. Gubahan Massa Linear......................................................................................82 4. 3. 5. 2. Gubahan Massa Grid..........................................................................................82 4. 3. 7. 1. Alternatif 1 Penzoningan Dalam Bangunan......................................................84 4. 3. 7. 2. Alternatif 2 Penzoningan Dalam Bangunan......................................................85 4. 3. 7. 3. Penzoningan Vertikal........................................................................................85 4. 3. 9. 1. Skema distribusi Air Vertikal...........................................................................91 5. 1. 2. 1. Pencapaian Kendaraan Ketapak........................................................................96 5. 1. 2. 2. Sirkulasi Kendaraan Dalam Tapak...................................................................97 5. 1. 2. 3. Perletakan Parkir Kendaraan.............................................................................98 5. 1. 2. 4. Pencapaian Pejalan Kaki Ketapak....................................................................98 5. 1. 2. 5. Sirkulasi Pejalan Kaki Di Tapak.......................................................................99 5. 1. 3. 1. Perletakan Massa Bangunan...........................................................................100 5. 1. 3. 1. Perletakan Massa Bangunan...........................................................................100 5. 1. 4. 1. Bentuk Massa Bangunan.................................................................................101 5. 2. 4. 1. Ekspresi Bangunan Terhadap Iklim................................................................111 5. 2. 4. 2. Ekspresi Bangunan Terhadap Iklim................................................................112 5. 2. 4. 3. Ekspresi Bangunan Terhadap Iklim................................................................112 5. 2. 4. 4. Ekspresi Bangunan Terhadap Iklim................................................................113 5. 2. 5. 1. Penangkal Petir……………………………………………………………..117
xvi
DAFTAR TABEL 2. 1. 4. 1. Tipe-Tipe Unit Hunian.......................................................................................21 2. 1. 4. 2. Fasilitas-Fasilitas Di Apartemen………………………………………………22 2. 2. 2. 1. Survey Jumlah Kamar & Fasilitas…………………………………………….41 2. 2. 2. 2. Survey Jumlah Kamar & Fasilitas…………………………………………….42 4. 1. 1. 1. Batasan Tapak…………………………………………………………………48 4. 1. 4. 1. Pola Sirkulasi Pejalan Kaki……………………………………………………59 4. 2. 2. 1. Jenis Kegiatan…………………………………………………………………66 4. 2. 2. 2. Dimensi Ruang Hunian………………………………………………………..68 4. 2. 2. 3. Dimensi Ruang Hunian......................................................................................68 4. 2. 2. 4. Dimensi Ruang Kantor Pengelola......................................................................69 4. 2. 2.5. Dimensi Ruang Lobby........................................................................................69 4. 2. 2.6. Dimensi Ruang Fasilitas Penunjang...................................................................69 4. 2. 2. 7. Dimensi Ruang Fasilitas Olah Raga..................................................................70 4. 2. 2. 8. Dimensi Ruang Utilitas......................................................................................70 4. 2. 2. 9. Dimensi Ruang Servis........................................................................................71 4. 3. 8. 1. Analisis Struktur Atas........................................................................................86 4. 3. 8. 2. Analisis Struktur Bawah....................................................................................87 4. 3. 9. 1. Penanggulangan Kebakaran Aktif.....................................................................93 4. 3. 9. 2. Penanggulangan Kebakaran Pasif......................................................................94 5. 2. 1. 1. Program Ruang................................................................................................103 5. 2. 1. 2. Program Ruang Lobby.....................................................................................104 5. 2. 1. 3. Program Ruang Fasilitas Penunjang................................................................104
xvii
5. 2. 1. 4. Program Ruang Utilitas....................................................................................104 5. 2. 5. 1. Penanggulangan Kebakaran Aktif...................................................................116 5. 2. 5. 2. Penanggulangan Kebakaran Pasif....................................................................117
xviii
DESKRIPSI PROYEK
Judul
: Apartemen Dosen Universitas Bina Nusantara
Jenis Proyek
: Fiktif
Topik
: Arsitektur Tropis
Tema
: Penerapan Desain Bangunan Yang Dapat Memecahkan Permasalahan Iklim Tropis, dan Pemanfaatan Iklim Kedalam Bangunan.
Lokasi
: Jl. Raya Kebon Jeruk, Jakarta-Barat
Peruntukan
: Hunian
Luas Tapak
: 14.000 m‚
KDB
: 60 %
KLB
: 12
GSB
:9m
Ketinggian Maksimal
: 8 Lantai
xix
