JGZ richtlijn voeding en eetgedrag
netwerkdag NKD 20 september 2013
Brenda Glas
Wat gaan we tot ons nemen? Najaar 2013
JGZ-richtlijn Voeding en eetgedrag
2012
NVK-richtlijn Signalering van somatische oorzaken van afwijkend voedingsgedrag bij kinderen (Parallel aan JGZ richtlijn)
Ontwikkeld met gelden uit ZonMw programma Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg
2
JGZ richtlijn Voeding & Eetgedrag • Richtlijn achtergrondboek • Samenvatting • Samenvattingskaart Veel aandacht voor ontwikkelen adequaat eetgedrag in de diverse leeftijdsfasen en rol omgeving hierbij!
Aanleren gezond voedingspatroon en adequaat eetgedrag • 0 tot 1 jaar en 1 tot 4 jaar -> 14 contactmomenten • 5 tot 19 (23) jaar -> 4(5) contactmomenten Kinderdiëtist: een diëtist met specifieke deskundigheid op het gebied van werken met kinderen en met ervaring met voedingsen dieetadvisering aan kinderen en hun ouders/ verzorgers.
Wanneer eten geven een probleem is • Voedingsprobleem: probleem gerelateerd aan opname, vertering van voedsel; roept spanning en bezorgdheid op; gezondheid en groei wordt niet bedreigd. • Voedingsstoornis: stoornis in opname en vertering van voedsel; bedreigt gezondheid, groei en/of (psychosociale) ontwikkeling
Wanneer eetgedrag een probleem is • Eetprobleem: niet willen, kunnen, durven of mogen eten en/of drinken; roept spanning en bezorgdheid op; gezondheid, groei en/of (psychosociale) ontwikkeling wordt niet bedreigd – Mondmotorische ontwikkeling – Voeding en voedingspatroon – Pedagogisch vlak
• Eetstoornis: een probleem zonder medische oorzaak; bedreigt gezondheid, groei en/of (psychosociale) ontwikkeling
Enkele cijfers • 25 tot 45% normaal gezonde populatie lichte/matige eetproblemen • Eetstoornissen komen al rond leeftijd 8 – 12 jaar voor • Overgewicht bij kinderen is een gezondheidsprobleem (13% overgewicht, 2% obesitas)
Risicogroepen voor eetproblemen • Belaste medische voorgeschieden (premature geboorte), toenomen voedingsbehoefte en/of langdurig sondevoeding • Psychiatrische of psychologische problemen ouders • Kinderen met gedrags of ontwikkelingsproblemen Kwetsbare momenten gezonde kinderen - Voedingsovergang - Ziekteperiode - Levensgebeurtenis - Ontwikkelingsprongen
Kinderen 0-1 jaar Aanleren gezonde voedingsgewoonte/adequaat eetgedrag en voorkomen eetproblemen - Ontspannen voedingsinteractie ouder-kind - Niet opdringen eten/hanteren strakke richtlijnen - Adequaat eetgedrag - Voeding niet voor troost of compensatie - Voorbeeldfunctie ouder - Goede sfeer aan tafel - Met aandacht eten Stimulerende houding en focus op wat goed gaat draagt bij aan ontspanning, zelfvertrouwen en ontwikkelen van nieuwe vaardigheden
voedingsinzichten 0-1 jaar • Introductie (bij)voeding )-> 4-6 maanden oefenhapjes • Voor 10e maand start met grove stukjes ter voorkoming eetproblemen • Variatie, herhaaldelijk aanbieden (≥ 10x), geen vast schema • Water drinken • Max. zeven eet- en drinkmomenten (incl. tussendoor)
Kinderen 1-4 jaar • Ouders bepalen WAT en WANNEER – wat: richtlijnen goede voeding en max. 100 kcal extra’s – wanneer: structuur en maximaal 7 eet- en drinkmomenten • Het kind HOEVEEL – leer het kind honger en verzadiging ervaren – aangeboren vermogen om energie-inname te reguleren (Fox, M.K. 2006 J Am Diet Assoc) Aanwijzingen dat opdringen juist leidt tot minder eten en achterblijven in gewicht (Galloway 2006 )
11
Ouders geven het goede voorbeeld 15-20 min, max 30 min
Centraal staat het bieden van structuur en duidelijkheid
12
Knoeien mag
13
Kinderen 5-19 jaar • Restrictieve eters • Selectieve eters Voedingsadvies • Energydrinks: < 13 jaar ontraden, 13-18 jaar max. 1/dag • Sportdrankjes niet bedoeld voor ‘gewoon’ gebruik • Alcoholgebruik tot 18e ontraden • Vitamine D suppletie bij donkere huidskleur/onvoldoende buiten
Kinderen 5-19 jaar Eetgedrag • Rol ouders en leeftijdsgenoten • School (schoolgruiten, smaaklessen, gezonde schoolkantine) • Beeldschermtijd • Lijnen
Signalering & verwijzing JGZ bij voedingsproblemen Voedingsinterventie als: • • • • • • • •
Spugen (bij hevig spugen/ spugen > 1 jaar eerst verwijzing kinderarts) Kokhalzen/verslikken Darmkrampjes Diarree Moeizame/harde ontlasting Onvoldoende groei Te veel groei Ongezond voedingspatroon
Door kinderdiëtist bij 0-1 jarigen met moeizame/harde ontlasting onvoldoende groei en te veel groei én indien adviezen JGZ onvoldoende helpen!
Signalering & verwijzing bij eetproblemen • Pre-logopedist: materiaal, techniek, houding, mondmotoriek • Kinderdiëtist: vragen over voeding en voedingspatroon • Huisarts/kinderarts: – Voorlichting, advisering en begeleiding JGZ helpt onvoldoende – Vermoeden (ernstig) onderliggende somatische ziekte – Vermoeden eetstoornis -> via huisarts/kinderarts naar kinderpsycholoog of -psychiater
Symptomen mogelijk somatische oorzaak van het afwijkend eetgedrag • Anamnestische alarmsymptomen orale en mondmotorische afwijkingen, spugen, recidiverende KNO- en luchtweg problematiek, afwijkende defecatie en neurologische symptomen. • Afwijkende groei en voedingstoestand • Afwijkingen bij lichamelijk onderzoek (bron: NVK richtlijn 2012)
Verhoogde kans op eetstoornis 0-4 jaar indien, • Langdurige voedselweigering (> 1 maand) • Begin klachten < leeftijd 2 jaar • Aanwezigheid van tenminste één van de volgende symptomen: – –
Anticiperend kokhalzen Pathologische voedingswijze
19
Verhoogde kans op eetstoornis > 5 jaar indien, 1. Langdurige voedselweigering/slechte voedselinname (> 1 maand) 2. Afwijkende BMI 3. Aanwezigheid van ten minste een van de volgende symptomen:: – Anticipatoir kokhalzen – Pathologisch eetgedrag / voedingswijze: 4. Overmatig sterke gerichtheid op eten en/of piekeren over uiterlijk of gewicht en/of lijngericht eten 5. Topsporters /balletdansers/ modellen 6. Kinderen met psychiatrische- of ontwikkelingsproblematiek, na trauma of life event; KOPP-kinderen (kinderen van ouders met een psychiatrische stoornis)
Signaleringsinstrumenten eetstoornis > 5 jaar • SCOFF • ESP • Indien twee of meer antwoorden positief verwijzing huisarts/kinderarts -> kinder- en jeugdpsycholoog of psychiater • Tevens verwijzen bij ernstig ondergewicht of obesitas, begeleiding JGZ onvoldoende helpt, vermoeden sociaalemotionele, gezins- of opvoedingsfactoren ten grondslag aan eetgedrag
Overige ‘speciale’groepen • Prematuren/SGA • Schisis -> evt. verwijzing kinderdiëtist introductie vaste voeding • Syndroom van Down • Voedselallergie -> JGZ richtlijn voedselovergevoeligheid
Tot slot? • Benut rol kinderdiëtist bij voedings- en eetproblemen kinderen! • Publicatie verwacht november 2013 • Regionale impementatiefunctionaris CJG
Persoonlijke aanbeveling: richtlijn achtergrondboek voor basiskennis voedingsissues en aanleren adequaat eetgedrag bij kinderen
23
???? vragen
24
