JANUARI 2012 Nr. 75. vereniging voor veldbiologie

JANUARI 2012 Nr. 75

vereniging voor veldbiologie

KNNV Zoetermeer Kwartaalbericht Nr.75

[email protected] www.knnv.nl/zoetermeer

Januari 2012

INHOUD

1 VAN DE REDACTIE ................................................................................... 3 2 NIEUWJAARSRECEPTIE NATUURVERENIGINGEN.......................................... 3 3 ALGEMENE LEDENVERGADERING .............................................................. 4 4 BEGROTING 2012 EN BALANS 2011 VAN KNNV ZOETERMEER .................. 4 5 PLAN VOOR EEN BOEK OVER DE BOMEN EN STRUIKEN IN ZOETERMEER........ 5 BERICHTEN UIT DE PLANTENWERKGROEP...................................... 6

6 PLANTENCURSUS VOOR BEGINNERS ......................................................... 6 7 HERFSTHITTE IN OOSTERHEEM (KM 30.58.22)......................................... 6 8 PLANTENSEIZOEN 2011 EXIT (KM 30.48.51)............................................ 7 9 OPMERKELIJKE PLANTENVONDSTEN GEDURENDE HET DERDE KWARTAAL .... 8 10

TERUGBLIK OP HET PLANTENSEIZOEN 2011......................................... 9

11

BOMEN EN BOSSEN.......................................................................... 11

12

BOMEN- EN STRUIKENEXCURSIE IN HET BINNENPARK ......................... 13

13

MAAI- EN SNOEIBELEID VAN ZOETERMEER ......................................... 14

GEZIEN IN ZOETERMEER ................................................................... 14

14

UIT HET VOGELDAGBOEK VAN ADRI DE GROOT .................................. 14

15

DE VLINDERSTAND VAN 2011 IN WESTERPARK EN BUYTENPARK ........ 17

16

OP WEG NAAR EEN NIEUWE VISSENATLAS .......................................... 19

17

LIBELLENRESERVAAT WEER EEN STAPJE DICHTERBIJ ......................... 20

18

HET PADDENSTOELENJAAR 2011 ..................................................... 21

BUITEN DE VERENIGING .................................................................... 27

19

BIALOWIECA, OERBOS VAN DE NOORD-EUROPESE LAAGVLAKTE ........ 27

20

VLEERMUIZENSYMPOSIUM IN LEIDEN ................................................. 29

21

LANDELIJKE VARIADAG BIJ NATURALIS ............................................. 32 1

22

NOORDNATUURNIEUWS, WINTER 2012 ............................................ 34

23

AGENDA , NAMEN, LIDMAATSCHAP................................................... 35

24

PLANTENWAARNEMINGEN 2011....................................................... 36

25

PADDENSTOELENWAARNEMINGEN 2011........................................... 46

INDEX .................................................................................................... 50

Gelukkig Nieuwjaar! Ook in Zoetermeer schrijft de natuur geschiedenis. Zij zoekt haar journalisten, want zij bestaat slechts bij de gratie van wie haar ziet.

Doe 1x per 2 à 3 weken 2 uurtjes mee met de plantenwerk plantenwerkgroep. Goeie sfeer, boeiend, leerzaam, nuttig. Informatie: Joke de Ridder tel. 079079-3616973

Plantencursus voor beginners ! Zie pag. 6 Film: Zoetermeer, een stad vol leven, biodiversiteit van een groeikern Halverwege de jaren ’60 van de vorige eeuw werd Zoetermeer groeikern en groeide in 50 jaar tijd uit van een dorp van 9000 naar een stad van 120.000 inwoners. In mooie en sfeervolle beelden laat de DVD zien dat het groen onlosmakelijk deel uitmaakt van deze nieuwe stad. Dat levert een gezonde, groene leefomgeving en een reeks sterk van elkaar verschillende parken op met als gevolg een verrassende hoeveelheid plant- en diersoorten. Met het voltooien van de wijk Oosterheem komt het eind van die groei in zicht. Voor de KNNV-afdeling Zoetermeer was dat de reden om deze DVD te laten maken. Het doel is de kijker uit te dagen om die soortenrijkdom zelf te gaan ontdekken.

Bestellen van de DVD kan als volgt: Maak € 10 (leden € 8) over op postrekeningnr. 794368 t.n.v. A. Janssen te Zoetermeer onder vermelding van uw adres en telefoonnummer.

2

1

Van de redactie

Met het natuurbeleid blijkt het dezelfde kant op te gaan als jaren geleden met het milieubeleid. Na jarenlang hoog op de politieke agenda van onze nationale overheid te hebben gestaan zien we dat de belangstelling daarna weer snel afneemt. Wat de natuur betreft trekt de rijksoverheid zich momenteel terug en legt haar verantwoordelijkheid (voorzien van veel minder financiële middelen) bij de lagere overheden. Het gevolg daarvan is dat provincies en gemeenten in de toekomst rechtstreeks kunnen worden geconfronteerd met de gevolgen van afspraken die Nederland lang geleden in Europees verband heeft gemaakt. Tot zover de juridische kant! Of de natuur zelf met al die overheidsbemoeienis en wetgeving nu zo veel opgeschoten is valt nog maar te bezien. Biodiversiteitsdoelen uit de vele beleidsplannen worden vrijwel nooit gehaald en Nederland blijkt inmiddels zo’n beetje het meest vervuilde land van Europa te zijn. Van het braafste natuur- en milieujongetje van de klas horen we niet zo veel meer. Dat geldt trouwens ook voor de vroeger zo veelgebezigde mantra “Nederland zit op slot”. En toch blijkt iedere keer weer dat u en ik natuur, al dan niet dichtbij huis, van groot belang vinden en dat we er (klaarblijkelijk) ook gek op zijn. Zo blijkt uit onderzoek van het nieuwe natuurmagazine Roots dat twee van de drie Nederlanders de plek waar ze gaan wonen laten afhangen van de nabijheid van natuur. Een op de drie vindt natuur dichtbij huis zeer belangrijk! Verder blijkt dat de helft van de Nederlanders zich de afgelopen jaren bewuster is geworden van de natuur in de directe omgeving en dat 97% daarvan ook bewust geniet. De resultaten van allerlei onderzoeken op dit gebied (ook in Zoetermeer) wijzen in dezelfde richting. Dat het niet om “kaal” groen gaat blijkt uit een onderzoek van Vogelbescherming Nederland, 65% van de Nederlanders wil graag vogels in de tuin. En nog opmerkelijker, juist in de meest verstedelijkte woonomgeving, neemt de hang naar natuur toe. En uiteraard speelt de commercie ook hier weer handig op in. Zo kan je bij Urban Green in Amsterdam advies op maat krijgen voor je eigen stedelijke situatie. Groene daken, balkons en gevels, verticale tuinen, urban farming, imkers die het dak op gaan enz. En zo zijn we dan weer aangekomen bij onze eigen tuin met de vraag hoe we het stenen tijdperk voorgoed achter ons kunnen laten. Onderzoek van de Stichting Tuinbeleving laat zien dat in 2002 47 % van het tuinoppervlak uit groen bestond en dat dat percentage in 2011 was gezakt naar 39%! En dan te bedenken dat ieder serieus tuinontwerp uitgaat van een bestraat terras dat nooit meer dan één derde deel van het tuinoppervlak mag innemen! In Zoetermeer wordt al jaren ingezet om dit tij te keren. Nog steeds maakt Zoetermeer een groene indruk op bezoekers. Dit heeft de stad voor een belangrijk deel te danken aan het particulier groen. 26% van het grondoppervlak van de gemeente Zoetermeer bestaat uit privé-groen. Als we nu eens met z’n allen in 2012 (niet voor niets uitgeroepen tot het jaar van de bijen) aan de slag gaan om al die nutteloze verharding uit onze tuinen op te ruimen en de stad ruimhartig te voorzien van tuinreservaten! Alle tuinen zo ingericht dat de natuur, waaronder bijen en vlinders, er ook echt mee uit de voeten kan. Zonder veel moeite zouden we dan op onze 36 km2 Zoetermeer de grootste soortenrijkdom van heel Nederland scoren. Dan staat (in ambtelijk jargon) Zoetermeer pas echt op de kaart. Aan de gemeente zal dat overigens niet liggen. Jaarlijks organiseert zij een natuurfotowedstrijd met als doel haar bewoners te wijzen op waar de stedelijke natuur vlakbij huis toe in staat is en dit jaar ook weer de wedstrijd: wie heeft de natuurvriendelijkste tuin van Zoetermeer? De redactie van uw kwartaalbericht moedigt al onze leden aan om zich hiervoor aan te melden en te laten zien hoe een tuin vol leven er op de Zoetermeerse klei uit kan zien.

2

Nieuwjaarsreceptie natuurverenigingen

Op donderdagavond 12 januari 2012 zullen IVN, KNNV, en VWZ weer samen een Nieuwjaarsreceptie organiseren. Naast gezellig bijpraten en nieuwe contacten leggen zal stadsecoloog Hendrik Baas ons vragen om mee te denken en suggesties te doen voor de groene, natuurrijke toekomst van Zoetermeer. Om bewoners en gemeente te inspireren op dit gebied heeft de KNNV-afd. Zoetermeer in 2010 alvast de DVD "Zoetermeer, een stad vol leven, biodiversiteit van een groeikern" laten maken. Iedereen is van harte welkom. Plaats: Stadsboerderij De Weidemolen, Burgemeester Middelberglaan 2, Aanvang: 20.00 uur 3

3

Algemene ledenvergadering

Op 14 februari 2012 houden we onze jaarlijkse algemene ledenvergadering. Komt allen om uw stem te laten horen. Alle leden zijn van harte welkom. Aanvang: 20.00 uur Plaats: Leiwater 1 Zoetermeer Agenda 1. Opening en vaststelling agenda 2. Mededelingen 3. Ingekomen stukken 4. Verslag ledenvergadering van 22 februari 2011 5. Verslag penningmeester en overzicht financiën 2011 6. Kascomissie 2011 en 2012 (Hans Bieze en Wouter Balster) 7. Goedkeuring begroting 2012 8. Vertegenwoordiging naar landelijk bestuur KNNV en gemeentelijk overleg 9. Werkgroepen Zoetermeer 10. Programma 2012 • Nieuwjaarsreceptie • Projecten (Jaarringen en Libellenreservaat) • Bomenboekje Zoetermeer • Jaar van de bijen • Determinatiecursus • Excursies 12. Redacteurschap kwartaalbulletin 13. Publiciteit: o.a. website 14. Maai- en snoeibeleid van de gemeente/waterschappen 15. Lidmaatschappen KNNV en niet-KNNV leden. 16. Rondvraag 17. Sluiting

4

Begroting 2012 en balans 2011 van KNNV Zoetermeer Fred Janssen

Begroting 2012 INKOMSTEN Contributies € 1.000,00 Opbrengst verkoop: € 250,00 - boeken € 60,00 - DVD's € 190,00

UITGAVEN Landelijke afdracht Drukkosten kwart.bericht Porti Bankkosten

€ 1.250,00 Rekening 2011 INKOMSTEN Saldo 1-1-2011 rek. 6560219 Contributies Opbrengst verk. DVD's Plantencursus Verschil

€ 1.208,42 € 962,50 € 35,00 € 60,00 € 0,46

€ € € €

600,00 550,00 50,00 50,00

€ 1.250,00 UITGAVEN Landelijke afdracht Aanschaf boeken + kst pl.cursus Drukkosten Porti Bankkosten Lezingen Saldo 31-12-2011 rek. 6560219

€ 2.266,38

€ € € € € € €

526,50 111,72 513,46 45,08 46,13 50,00 973,49

€ 2.266,38 4

5

Plan voor een boek over de bomen en struiken in Zoetermeer Lodewijk van Duuren

Het jaar 2011 is wereldwijd uitgeroepen tot het jaar van de bossen. Zonder bomen geen bossen en daarom heeft KNNV-Zoetermeer in 2011 aandacht besteed aan de bomen in de stad door middel van excursies en artikelen in ons bulletin. We willen deze aandacht vasthouden en in 2012 met een boek uitkomen waarin veel wetenswaardigheden over de bomen in Zoetermeer staan. Er komen namelijk in Zoetermeer heel veel verschillende boomsoorten voor, bij elkaar een aardige collectie voor een arboretum (= een botanische tuin met bomen). Het boek is bedoeld voor het grote publiek. Met dit boek kun je kennismaken met de vele soorten bomen die voorkomen in Zoetermeer en meer over deze bomen te weten komen. Bomen zijn opvallende natuurlijke verschijningsvormen in de stad. Kennismaking met deze natuur vlakbij huis kan leiden tot interesse voor natuur verder weg. De teksten zullen niet al te moeilijk zijn en ongeveer op HAVOVWO niveau zijn. In 2011 is in Zoetermeer het kunst- en natuurproject Jaarringen gestart. Duur van het project is 5 jaar, te beginnen met een “jaarring” om de Dobbeplas in het centrum van Zoetermeer en te eindigen met een ring om Zoetermeer. Hier zal de uitgave van een boek over bomen goed inpassen alsook andere activiteiten stimuleren. Gedacht wordt aan een vouwblad met een bomenwandeling voor de eerste kleinste jaarring en een vouwblad met een fietsroute (waarin ook de bossen van Zoetermeer worden aangedaan) voor de laatste grootste jaarring. Tevens zal in het informatiecentrum van het project Jaarringen aandacht besteed kunnen worden aan de bomen in Zoetermeer. Ook kunnen in de komende jaren nog een paar excursies georganiseerd worden. Bij dit alles zal samenwerking gezocht worden met andere natuurorganisaties in Zoetermeer of daarbuiten. Inhoud en opzet van het boek: Titel: Bomen en struiken in Zoetermeer Auteurs: Lodewijk van Duuren en Johan Vos Uitgave: KNNV afdeling Zoetermeer Beschrijvingen van alle genera en soorten die voorkomen in de gemeentelijke databank van Zoetermeer met bomen in straten en het openbaar groen. Aangevuld met enkele bomen en struiken die opvallend veel in tuinen voorkomen. Voorwoord Inleidende hoofdstukken • • • • • • • •

Opzet van het boek Wat is een boom, wat is een struik? Bomen en struiken in de stad Historie groenvoorziening Zoetermeer Omvang bomenbestand Zoetermeer Bomen en de mens Kenmerken en determineren Naamgeving

Teksten per geslacht en bijbehorende soorten van circa 60 geslachten (genera) en 180 soorten Verklarende woordenlijst, Bronnen, Register op Nederlandse en wetenschappelijke namen De beschrijving van de genera en soorten bevat de volgende elementen • Systematische positie • Herkomst • Naamgeving • Gebruik • Kenmerken • Voorkomen in Zoetermeer • Ziekten (indien van toepassing) • Overige zaken (bijvoorbeeld giftigheid, volksgeloof etc.) • Specifieke bronnen 5

Omvang: Inleiding 15 à 20 pagina’s Teksten genera en soorten 1 à 2 per genus: 90 pagina’s Registers bronnen en woordenlijst ca. 12 pagina’s Totaal 120 pagina’s Uitvoering: Full color met vele illustraties (foto van bomen en struiken uit Zoetermeer). Afmetingen: hanteerbaar formaat, gedacht is aan 15 x 20 cm. Kosten: De kosten en investeringen voor een dergelijk boek kunnen niet opgebracht worden door de KNNVafdeling Zoetermeer. Alleen met subsidies en voorschotten kan dit boek worden uitgegeven. Het is echter op dit moment nog niet mogelijk een schatting van de kosten en eventuele opbrengsten te geven. Pas als het plan verder is uitgewerkt en offertes voor drukkosten bekend zijn zal bij diverse instanties om een bijdrage gevraagd worden. Publiciteit: Voor verkrijgen van publiciteit zal een plan worden opgesteld als de realisatie van het boek in een concretere fase bevindt.

BERICHTEN UIT DE PLANTENWERKGROEP 6

Plantencursus voor beginners Joke de Ridder

In 2012 gaat een wens van de Plantenwerkgroep in vervulling: er komt een plantencursus voor beginners. We hopen nieuwe mensen enthousiast te maken die houden van planten maar ook willen weten welke plant het is. Als je meer van planten weet, zie je er meer, en geniet je meer! Docent Adrie Spruit, die al jarenlang les geeft in deze materie, kan op enthousiaste wijze vertellen over planten en het verschil tussen de soorten duidelijk uitleggen. We gaan kenmerken van planten leren om ze buiten te kunnen herkennen. We gaan kijken naar de tabellen in de veldgids Nederlandse flora van Eggelte en in de Heukels’ flora van Nederland. De cursus zal bestaan uit 4 theorieavonden op donderdagavond en 4 excursies op de zaterdagen daaropvolgend. De theorieavonden zijn op 19 april, 10 mei, 7 juni en 21 juni, van 20.00 – 22.00 uur, locatie: wijkcentrum Meerzicht (onder voorbehoud). De excursies zijn op 21 april, 12 mei, 9 juni en 23 juni, van 10.00 – 12.00 uur. Deze zijn steeds op een andere locatie. De cursus is bedoeld voor beginners. Je hoeft geen boeken te hebben, heb je ze wel dan kun je ze meenemen. Een loepje en pincet zijn wel nodig; wie dit nog niet heeft kan het op de cursus aanschaffen. Kosten: 30 euro. Aanmelden bij Joke de Ridder, tel. 079-3616973, E-mail: [email protected]

7

Herfsthitte in Oosterheem (KM 30.58.22) Annet de Jong

Op zaterdag 1 oktober stond een vierkante kilometer in Oosterheem op het programma. Dezelfde vierkante kilometer waar de plantenwerkgroep ook op 9 juni is geweest. Verzamelpunt was het informatiecentrum in Oosterheem bij de rotonde Stephensonstraat-Willem Dreeslaan. Bij het opstaan was er geen twijfel over welke kleren je aan zou moeten deze dag: er werd een “zonnige, zomerse dag” voorspeld, zoals het ook al de hele week was. Johan belde me dat de N.S. het druk had met het spoor en hij een half uurtje later zou komen. Samen met Bob heb ik toen het gebied rondom het infocentrum bekeken. Helaas hebben de maaiers hun werk wel erg goed gedaan. Het was kaal en kort, overal! Dan maar tussen de verharding kijken. Achter een hek 6

prachtige bleekgele droogbloemen. Als je naar de kiemplanten kijkt kun je je voorstellen dat je associaties krijgt met de edelweiss, een mooie rozet en heel zacht behaard. Daarna gedrieën naar het viaduct van de Aletta Jacobslaan en het Heemkanaal. In juni troffen we hier een zee van hoofdzakelijk ingezaaide éénjarige soorten aan, nu was alles gemaaid en frisgroen op één braakliggend hoekje na. Hier troffen we nog wat restanten van de bloemenpracht van weleer aan waaronder bolderik en koekruid. Verder daar de gebruikelijke planten zonder echte botanische verassingen. Ik haalde naast sterrenkroos ook “slierten” uit het water met de veronderstelling dat het wel één van de fonteinkruiden zou zijn, maar ....., geen bladschede. Toen de bladtoppen onder de loep genomen: alles behalve spits of puntig! Deze bladtoppen zijn “uitgerand” zoals de flora dat noemt. Dan maar in een plasticzak mee voor nadere inspectie. Het blijken de onderwaterbladeren van sterrenkroos te zijn. Daarna met de fiets in de hand langs de stoeprand van de Aletta Jacobslaan langs het tijdelijke winkelcentrum. Regelmatig heb ik binnenpretjes gehad: Stel je voor: je bent Zoetermeerder, je gaat op zaterdagmorgen gewoontegetrouw naar de Hoogvliet (inmiddels was het half twaalf en topdrukte). Je ziet daar twee mannen en een vrouw bukkend, buigend, schrijvend op de stoep staan, serieus en druk doende naar “gras kijken” ....... Geen onvertogen woord, laat staan een opmerking, zij deden hun ding en wij deden het onze! Afgeslagen de Peursumstraat in, ook de wadi was rigoureus gemaaid. Nieuwveenstraat in gelopen. Verheugd meldde Bob dat de gehoornde klaverzuring er hier mooi en fris uit zag. Een blik in de steegjes geworpen, daar de gewone stedelijke soorten als zandhoornbloem, buddleja, overal massaal harig knopkruid. Johan heeft op zijn terugtocht nog gekeken op de plek waar de Randstadrail de Zegwaardseweg kruist. Op het kruispunt in de berm heeft hij oosterse morgenster aangestreept en verder in en bij de wetering de bekende oever- en waterplanten. Het moerasvergeet-mij-nietje was daar overigens schitterend met een tweede bloei bezig. Totale oogst van deze ochtend was 100 soorten. Inmiddels was het 25 graden Celsius geworden, de heetste 1 oktober ooit gemeten.

Fig. 1 gehoornde klaverzuring

8

Fig. 2 oosterse morgenster

Plantenseizoen 2011 exit (KM 30.48.51) Johan Vos

Op 15 oktober stond onze laatste activiteit voor dit jaar op het programma, het tweede bezoek aan de Noorhovense poelen e.o. . De zon scheen uitbundig tegen een strakblauwe hemel en gedurende de ochtend steeg de temperatuur naar een aangename 15 graden Celsius. Om 10.00 uur precies trof ik Anke, Bob, Wim, Fred J. en Herman bij de duiker die de Zoetermeerse- met de Noordhovenseplas verbindt. Bijzonder was dat we nooit eerder zo laat in het seizoen naar planten hebben gekeken. De vraag was en is of deze late bezoeken nog veel extra soorten en/of nieuwe inzichten opleveren. 7

Het kletsnatte grasland rond de poelen was (in september) gemaaid en we troffen dan ook een overwegend groen beeld aan. Als je wat nauwkeuriger kijkt zie je echter dat sommige soorten opnieuw in bloei zijn gekomen. Voorbeelden: knoopkruid, margriet, gewone berenklauw, kropaar en vooral veel rode klaver. In deze tijd van het jaar gaat het dan veelal om gedrongen groeivormen, in vakjargon wel maaivormen genoemd. Rond de poelen was een strook van zo'n 5 - 10 meter niet gemaaid en daar waren nog veel uitgebloeide soorten als zodanig herkenbaar. Voorbeelden: ratelaar, knoopkruid, peen e.d. De wegspringende bruine kikker moest ik van Herman in het verslag vermelden, hierbij dan. Dat deze bijzondere plekken niet alleen voor planten interessant zijn bleek ook tijdens dit bezoek weer. Met grote snelheid schoot een snip uit de dekking van het overstaande gewas omhoog en verdween te snel om de soort te kunnen vaststellen, uit het zicht. Al gauw kregen we last van natte voeten, m.u.v. Fred die zich goed had voorbereid en met stevige laarzen was uitgerust. Daarna hebben we vooral de oevers van de Noordhovense en Zoetermeerseplas afgestruind. Naast gele lis (herkenbaar aan de vele vruchten), watermunt (met de uitgebloeide hoofdjes), bitterzoet (met de karakteristieke rozetbladen), moerasandoorn ook vele pollen valse voszegge tussen de stenen oeverbescherming gezien. Verder hebben we nog even staan kijken naar een kuifeend die blijkbaar ergens aan vast zat (vislijn?) en naar de vele stekelbaarsjes die zich in het kraakheldere water prachtig lieten bestuderen. Uiteindelijk heeft deze zoektocht ons ruim 60 extra waarnemingen opgeleverd. Daarbij waren geen nieuwe soorten, ook niet in vergelijking met ons bezoek van 23 juni eerder dit jaar. De voorlopige conclusie luidt dat zo'n laat bezoek (in een groen, gemaaid, randstedelijk KM-hok) geen extra soorten/inzichten oplevert. Inmiddels was het 12.00 uur en zijn we via het kinderstrand het hok uit gelopen richting Aa-zicht. Daar hebben we nog een uurtje koffie gedronken, nagepraat en gefilosofeerd over mogelijke nieuwe activiteiten van de plantenwerkgroep in 2012.

Fig. 3 rode klaver

9

Fig. 4 valse voszegge

Opmerkelijke plantenvondsten gedurende het derde kwartaal Johan Vos

Trosganzenvoet (Chenopodium urbicum) in het Westerpark Op 16 september jl. trof ik, tussen de bijzonderheden waar ik al eerder (kwartaalbericht nr. 74, blz. 4 - 6), melding van maakte een ganzenvoet aan waar ik in eerste instantie geen raad mee wist. De plant viel op door zijn stijf opgerichte bloeiwijzen en zijn driehoekig getande bladen die mij in eerste instantie deden denken aan rode ganzenvoet. Met de Heukels' flora kwam ik niet verder dus heb ik uiteindelijk materiaal verzameld en dat ter controle naar het nationaal herbarium in Leiden gebracht. Ook daar lukte het niet direct om achter de identiteit van deze ganzenvoet te komen tot de naam Chenopodium urbicum werd gesuggereerd. Dat bleek een schot in de roos. Nadat ik deze, mij onbekende soort had gegoogled bleek alles te kloppen. Hiermee kunnen we dus weer een nieuwe soort aan onze plantenlijst toevoegen. Achteraf bleek dat de trosganzenvoet wél in de 19de druk van de Heukels' flora genoemd wordt als zeer zeldzame 8

adventief. Wat de verspreiding betreft gaat het om een soort met een zuidelijker verspreiding, afkomstig uit Midden- en Zuid-Europa en Azië. Tot slot wil ik u de Engelse naam voor deze soort (City goosefoot) niet onthouden.

Johan Vos

Fig. 5 trosganzenvoet

Fig. 6 herfststijlloos

Herfststijlloos (Colchicum autumnale) in het Binnenpark Op vrijdag 28 oktober trof ik tijdens een lunchwandeling een exemplaar van de herfststijlloos aan. Dit bolgewasje is een beschermde plantensoort die vroeger niet zeldzaam was in Zoetermeer. De gemeentelijke groenafdeling van weleer vond dat de Zoetermeerse bewoner ook in het najaar recht had op kleur in parken en bermen. Er zijn in het verre verleden dan ook heel wat herfstbollen waaronder deze herfststijlloos aangeplant. Als deze bollen dan zo half september met hun kopjes boven de grond kwamen werd gestopt met maaien met als gevolg bloeiende bermen in de herfst. Helaas kom je deze bolletjes nog maar zelden tegen. Maatwerk is tegenwoordig te duur en het gazongras van nu wordt standaard gemaaid, meestal tot in november. Ik was dus enigszins verbaasd toen ik in het overhoop gehaalde Binnenpark ineens een prachtig bloeiend exemplaar aantrof. Ongetwijfeld een restant van een aanplantactie uit de jaren '70/'80. Ons verleden laat zich niet zo gemakkelijk verloochenen!

10 Terugblik op het plantenseizoen 2011 Johan Vos en Wim de Liefde Ook dit jaar weer heeft Wim onze oogst aan plantenwaarnemingen van 2011 geordend en gereed gemaakt voor verzending naar FLORON. Na validatie gaan ze van daaruit richting NDFF (Nederlandse Databank voor Flora en Fauna) zodat ze gebruikt kunnen worden door de abonnees van deze voorziening, waaronder de gemeente Zoetermeer. Een overzicht van onze inspanningen is weer als bijlage aan dit kwartaalbericht toegevoegd (zie blz. 36)

9

In 2011 heeft de PWG 17 streeplijsten met totaal 1481 waarnemingen geproduceerd. De waarnemingen van het land van boer Freek (Km-hok 30.47.44 Drooggemaakte Geer- en Kleine Blankaardpolder) worden apart gehouden (lijsten 16 en 17), omdat het hier geen Zoetermeers grondgebied betreft. In dit hok zijn, gedeeltelijk met medewerking van Adri van Heerden, 181 waarnemingen van 105 soorten gestreept waaronder de in Zoetermeer nooit eerder waargenomen soorten: knopkroos en gladde witbol. Blijft over: 1481 – 181 = 1300 data van Zoetermeers grondgebied. Het betreft 337 soorten, waarvan er 12 voor het eerst in Zoetermeer zijn gedocumenteerd. Een paar van deze “nieuwe” soorten waren al wel bekend, maar door twijfel aan de spontane status nog niet eerder geregistreerd. Soortnr. 01687 00273 00191 00287 01725 01644 00642 00313 00670 00345 01652 10015

Wet. naam Eruca vesicaria Castanea sativa Campanula glomerata Centaurium pulchellum Polypogon monspeliensis Rosa villosa Hyoscyamus niger Chenopodium hybridum Juncus acutiflorus Colchicum autumnale Amaranthus hybridus Chenopodium urbicum

Ned. naam zwaardherik tamme kastanje kluwenklokje fraai duizendguldenkruid baardgras viltroos bilzekruid esdoornganzenvoet veldrus wilde herfsttijloos groene amarant trosganzenvoet

Datum 16-4-2011 7-5-2011 9-6-2011 23-6-2011 23-6-2011 23-6-2011 4-7-2011 4-7-2011 4-7-2011 3-9-2011 16-9-2011 16-9-2011

Fig. 7 de 12 niet eerder geregistreerde soorten De stand van zaken Het toevoegen van de data van 2011 brengt het totaal aantal soorten op 738 en het totaal aantal waarnemingen op 25321+1300 = 26621 Dit alles zorgt er voor dat er in de staart van de top 10 van meest soortenrijke Km-hokken enige kleine verschuivingen hebben plaatsgevonden. (zie Fig. 8 2010 1 2 3 4 5 6 8 7 10 9

2011 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hoknummer 30.57.34 30.57.23 30.57.42 30.57.43 30.57.44 30.57.22 30.57.31 30.57.33 30.57.24 30.57.35

Aantal soorten 405 385 385 360 352 352 350 346 341 337

Aantal waarnemingen 1334 935 995 888 683 1718 1356 735 941 702

Fig. 8 top 10 van de soortenrijkste hokken Het totaal aantal soorten sinds 1993 bij elkaar opgeteld geeft een te rooskleurig beeld van de floristische werkelijkheid van dit moment. Sommige ooit waargenomen soorten zijn inmiddels al weer uit Zoetermeer verdwenen. Dat kan allerlei oorzaken hebben. Maar we hebben in de loop der jaren natuurlijk ook steeds nieuwe soorten ontdekt, enerzijds omdat we steeds beter zijn gaan kijken en anderzijds ook omdat er echt nieuwe soorten zijn verschenen. Om een realistischer indruk van de stand van de Zoetermeerse flora te geven hebben we in figuur 9 het aantal waargenomen soorten per 5 jaar weergegeven. We zien dat het aantal soorten per 5 jaar opgeteld zich steeds tussen de 550 en 600 beweegt. Het totaal aantal soorten van de periode 2006 - 2011 bedraagt 574.

10

Fig. 9 aantal plantensoorten per 5 jaar sinds 1993

11 Bomen en bossen Lodewijk van Duuren De Verenigde Naties hebben het jaar 2011 uitgeroepen tot het Internationale Jaar van de Bossen. Ook de KNNV-Zoetermeer heeft dat jaar aandacht besteed aan bossen en bomen door middel van excursies, lezingen en artikelen. Deze reeks artikelen gaat over bomen in parken, plantsoenen, tuinen en in lanen. In dit kwartaalbericht komen de kaukasische vleugelnoot en de haagbeuk aan bod.

11.1 Kaukasiche vleugelnoot De Kaukasische vleugelnoot (Pterocarya fraxinifolia (Lamk.) Spach, synoniem P. caucasica C.A. Mey) is een soort uit de Okkernootfamilie (Juglandaceae). Herkomst De oorsprong van de Kaukasische vleugelnoot ligt in de Kaukasus en Noord-Iran. De boom groeit daar bij beken en rivieren. De eerste zaden zijn omstreeks 1782 in Engeland ingevoerd. Gebruik Het hout van de Kaukasische vleugelnoot schijnt niet zo goed te zijn als het hout van de verwante notenboom (Juglans regia), maar wel bruikbaar voor de fabricage van lucifers en klompen en als fineer voor de meubelindustrie. Naamgeving Het genus heet vleugelnoot omdat de vrucht een nootje is met twee vleugels. De wetenschappelijke genusnaam Pterocarya heeft dezelfde betekenis, ze is afgeleid van pteron (Gr.) = vleugel en karuon = noot. Waarschijnlijk heeft ook de genusnaam Carya uit dezelfde familie de auteur op het idee gebracht dit genus zo te noemen. Carya is een boom die het hickoryhout levert en de pecannoten. De soortnaam fraxinifolia is samengesteld uit de genusnaam Fraxinus, de es en folia (of folium, Lat.) = blad. Dus met bladeren als de es. De soortnaam caucasica betekent afkomstig uit het Kaukasusgebergte. Beschrijving De Kaukasische vleugelnoot is een forse boom die 30 meter hoog kan worden. De onderste takken staan min of meer recht op de stam. In de winter zijn de mannelijke katjes en de schubloze knoppen goed zichtbaar (Fig. 10). De vrouwelijk bloemen staan in lange hangende trossen, waaraan de gevleugelde nootjes komen te hangen (Fig. 11). Het blad is samengesteld uit een 20-tal lancetvormige deelblaadjes. Het blad lijkt op het blad van de inlandse es (Fig. 12). 11

Voorkomen in Zoetermeer In het Binnenpark in Zoetermeer staan enkele forse exemplaren, die bij de renovatie van het park in 2011 gelukkig gespaard zijn. Ook in het plantsoen voor de Du Meelaan staan enkele vleugelnoten. In de wijk Seghwaert staat een exemplaar bij het verzorgingshuis ’t Seghe Waert. Dit zijn slechts enkele voorbeelden want er staan ten minste 150 van deze bomen in de gemeente Zoetermeer.

Fig. 10 tak in het vroege voorjaar in het Binnenpark

Fig. 11 vrouwelijke katjes

Fig. 12 samengesteld blad

Bronnen Rob Herwig, 1985. 350 bomen, heesters en coniferen en hun toepassing. Zomer & Keuning, Ede & Antwerpen. 200 pp. Václav Vetvicka & Vlasta Matousová, 1986. Bomen en struiken met 256 illustraties in kleur. Rebo Productions, Sassenheim. 311 pp. B.K. Boom & H. Kleijn, 1966. Bomen hun vorm en hun kleur. H.W.J. Becht, Amsterdam. 136 pp.

11.2 Haagbeuk De haagbeuk Carpinus betulus L. is een soort uit de berkenfamilie (Betulaceae). De soort is dus meer verwant met de berk en de hazelaar, dan met de beuk. Herkomst De haagbeuk is een inheemse boom, die ook als laan- en parkboom geplant wordt. De boom komt in het wild voor in West-, Midden-, Zuid-Europa en West-Azië. Gebruik De haagbeuk laat zich goed in vorm snoeien en is daarom een geschikte boom voor heggen of hagen. Maar naast haagbeukenhagen bestaan er ook beukenhagen, met de gewone beuk (Fagus sylvatica) als haag gesnoeid. Het hout van de haagbeuk is erg zwaar, nog zwaarder dan dat van eiken of beuken. Het wordt gebruikt voor slagershakblokken, houten hamers, spaken van wielen, tandwielen, katrollen en gereedschapstelen. Naamgeving Andere Nederlandse namen voor de haagbeuk zijn steenbeuk, jukbeuk en wielboom. De laatste twee namen slaan op het gebruik van het hout. De gelijkenis met het beukenblad heeft de haagbeuk het tweede deel van zijn naam bezorgd. Het eerste deel van de naam is hierboven al aangegeven. Carpinus is de oude Latijnse naam voor de haagbeuk. De soortnaam betulus (Lat.) betekent berk. Fastigiata betekent spits, schuin toelopend, het wordt gebruikt voor bomen die zodanig vertakt zijn, dat alle takken naar de top reiken. Beschrijving De bladeren zijn ongeveer elliptisch met een toegespitste top. De rand is dubbel gezaagd. De zijnerven orde zijn tot aan de bladrand ongedeeld. De bladen liggen als een harmonica in de knop, hetgeen goed te zien is bij de bladontplooiing (Fig. 13). Het meest opvallend zijn de hangende katjes met mannelijke bloemen, die in april bloeien (Fig. 14). De vruchten vormen een kenmerkend onderdeel van de plant. Het zijn nootjes met een drielobbige vleugel, die de verspreiding door de wind mogelijk maakt. Ze zijn rijp in september.

12

Meikevers De haagbeuk is een belangrijke gastheerboom voor de meikever. De kevers voeden zich met de bladeren en de bloemen. De mannetjes komen niet af op de geur van de vrouwtjes, maar door de stoffen (alcoholen) die uit de afgevreten bladeren vrijkomen. De vrouwtjes zijn niet gevoelig voor die stoffen. Voorkomen in Zoetermeer Langs de Ruyterstraat in Zoetermeer in de zeeheldenbuurt staat een rij forse bomen van de zuilhaagbeuk Carpinus betulus cv. Fastigiata. Deze cultuurvarieteit of kweekvorm is op meer plaatsten in Zoetermeer aangeplant. Alle takken zijn bij deze cultivar min of meer schuin naar boven gericht (Fig. 15).

Fig. 13 bladontplooing

Fig. 14 mannelijke katjes

Fig. 15 silhouette in de winter cv. Fastigiata.

12 Bomen- en struikenexcursie in het Binnenpark Lodewijk van Duuren

Johan Vos

Fig. 16 Binnenpark in herfsttooi(met op de foto een kaukasische vleugelnoot)

Op zondagmiddag 30 oktober meldden ongeveer 10 personen zich voor de bomenexcursie in het Binnenpark. Al gauw bleek dat dit park bij veel Zoetermeerders relatief onbekend is. We troffen het want het park was met zijn herfstkleuren echt op zijn mooist. In een rondje van circa anderhalf uur zijn de volgende bomen en struiken aan bod gekomen: paardenkastanje, eik, linde, hazelaar, (knot)wilg, watercypres, Spaanse aak, gewone esdoorn, es, trompetboom, populier, vlier, meidoorn, kornoelje, vleugelnoot, hartbladige els, zwarte els, appelboom, Japanse kers, iep, en liguster. Daarnaast is aandacht besteed aan algemene onderwerpen als bladval, kenmerken van bomen, zaadverspreiding, ondergroei, geschiedenis van het park en begroeiingen van algen, mossen en korstmossen op bomen.

Het was een levendige excursie vooral omdat bleek dat er onder de deelnemers al veel kennis over bomen en struiken aanwezig was, bijvoorbeeld over de bladverkleuring in de herfst en de kenmerken van de verschillende soorten kornoeljes. Een van de deelneemsters wees mij op het voorkomen van de hopbeuk in het park, die vervolgens in de rondleiding is opgenomen. En zo zag ik voor het eerst van mijn leven bewust een hopbeuk. Het is voor Nederland een vrij zeldzame parkboom die niet in de Heukels' flora en die van Heimans & Thijsse voorkomt. Binnenkort zal er over deze soort een artikel in dit blad verschijnen

13

13 Maai- en snoeibeleid van Zoetermeer Henk Lubberding Twee keer per jaar overlegt de gemeente met de Zoetermeerse natuurverenigingen over haar maai- en snoeibeleid. Na vooroverleg tussen de natuurverenigingen een week van tevoren hebben we op vrijdag 28 oktober met de gemeente overlegd. Aanwezig waren: Reinier Gillissen, Jan Hoogeveen en Guus van Haastert (gemeente Zoetermeer), Andre Volts en Bert Burggraaf (Ballast Nedam), Winfried van de Meerendonk (Vogelwerkgroep), Sinie de Jonge (paddenstoelenwerkgroep), Anke Smits (vlinderwerkgroep) en Henk Lubberding (KNNV). Unaniem zijn wij van mening dat de gemeente zich zeer positief opstelt. De voornaamste problemen zijn: (1) niet al onze wensen zijn financieel haalbaar, (2) veel snoeiwerk wordt uitgevoerd door de waterschappen en (3) de wensen van de bewoners van Zoetermeer lopen nogal uiteen. Dit laatste resulteert nogal eens in een zeer agressieve houding van omwonenden richting uitvoerenden (Ballast Nedam). Goede voorlichting door de gemeente is dan ook erg nodig. Als vervolg van dit overleg heeft Guus van Haastert (gemeente) ons op vrijdagmiddag 25 november in het Westerpark laten zien wat er komend jaar gesnoeid gaat worden en vooral uitgelegd waarom. Op enkele door ons gesuggereerde aanpassingen na konden we ons hier uitstekend in vinden. Tenslotte hebben wij samen met de gemeente op 9 december een gesprek met het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard over hun maai- en snoeibeleid.

GEZIEN IN ZOETERMEER 14 Uit het vogeldagboek van Adri de Groot Tekst en foto's Adrie de Groot maandag 10 oktober Vorige week in het Prielenbos zag ik een platte tonderzwam. Onder de zwam zaten tal van uitstulpingen, zgn. tepelgallen. De tepelgalvlieg (Agathomyia wankowiczi) is een breedvoetvlieg, ze legt haar eieren aan de onderzijde van de platte tonder, in het deel waar de sporen gevormd worden. De larven komen door de opening in de "tepel" naar buiten, verpoppen zich en vliegen uit. De tepelgalvlieg kiest uitsluitend de platte tonderzwam als waardplant.

Fig. 17 platte tonderzwam met tepelgallen

Fig. 18 aanstellerige watersnip langs de Benthuizer Plas

woensdag 19 oktober Vanmorgen op de fiets langs de Noord-Aa-plassen in Zoetermeer, totdat de regen kwam. Op de Benthuizer Plas maakte een watersnip bokkensprongen en deed alsof het lente was. Andere watersnippen toonden 14

geen belangstelling voor deze aanstellerij. Via de Noordhovense Plas met twee dodaarzen naar de grote Zoetermeerse Plas. Daar heb ik eerst wat geringde kokmeeuwen gefotografeerd, in de vlucht. Op een beschutte, zonnige plek in de struiken foerageerden o.a. vuurgoudhaantjes. Tientallen kramsvogels zaten verderop langs de slootkant te drinken. Op de terugweg geweervuur in de polders: het (plezier)jachtseizoen is geopend. maandag 24 oktober Kramsvogels en koperwieken trekken vaak gezamenlijk op. Het is tenslotte familie! Op het ogenblik zie je ze vooral foerageren op de bessen van meidoorns. Foto's van kramsvogels heb ik vorige week gepubliceerd, vandaag enkele koperwieken. Die zijn een stuk kleiner dan hun neven en nichten, ze zijn ook schuwer en vliegeriger en bovendien bewegen ze sneller bij het eten van bessen. Kortom: lastig te fotograferen. Ook spreeuwen lusten graag bessen ter afwisseling van dierlijk voedsel.

Fig. 19 oranjerode stropharia na een regenbui in het Prielenbos

Fig. 20 koperwiek op meidoornbessen

donderdag 27 oktober Overal waar bessenstruiken staan: goed opletten, er kan van alles in zitten. Kramsvogels, lijsters, merels, duiven, wie weet straks ook pestvogels en uiteraard koperwieken. maandag 7 november In februari fotografeerde ik op de grote parkeerplaats langs de Zoetermeerse Plas een ekster met een kromme snavelpunt. Vanmiddag kiekte ik daar weer een ekster met dezelfde afwijking, ongetwijfeld dezelfde.

Fig. 21 ekster met kromme snavelpunt

Fig. 22 veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje 15

woensdag 16 november De insecten hebben lang geprofiteerd van de warme start van het najaar. In het Buytenpark trof ik zaterdagmiddag nog een veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje dat zich opwarmde aan de zonnestralen. woensdag 23 november Als fotograaf hoop je altijd om mooie foto's te kunnen maken zonder storende voorwerpen. Ik ben niet iemand die snel iets "wegpoetst". Sterker nog, van gerespecteerde fotografen krijg ik de opmerking dat ik mijn foto's wel wat "gelikter" mag maken. Niet dus. De natuur is zoals ze is. Desondanks: het takje dwars over deze prachtige ransuil stoort ook mij! Ik heb de vogel in allerlei poses gefotografeerd. Niet dat hij zich smal en lang maakte met hoog opgestoken oorpluimen, want dan is de fotograaf (te) dichtbij gekomen of is de vogel op een andere manier gealarmeerd.

Fig. 23 ransuil met een dwars takje

Fig. 24 ooievaar met ringnummer 1398

maandag 12 december De ooievaar met ringnummer 1398 broedt al jaren bij 't Geertje in Zoeterwoude. Het is een man, die op 5 juni 1991 als nestjong in Wassenaar is geringd en dus al aardig op leeftijd begint te komen. De vogel overwintert altijd in ons land en wordt zo nodig bijgevoerd. Ook zijn vrouw is geen trekvogel. woensdag 21 december Roodborstjes waren de eerste vogels waarbij een "magnetisch kompas" ontdekt werd waarmee ze zich oriënteren tijdens de trek. Waarom staan roodborstjes toch zo vaak afgebeeld op kerst- en nieuwjaarskaarten? Vooral in GrootBrittannië. En waarom worden roodborsten genoemd als symbool van de hoop; dat zijn toch witte duiven? Ik weet wel dat wij mensen aan alle dingen een symbolische betekenis toekennen, maar waar ligt de oorsprong? Dat vroeg ik mij af en dus dook ik in boeken over volksgeloof en surfte ik uiteraard over het World Wide Web. Duidelijk is dat heel veel symbolische betekenissen uit de oudste tijden stammen en dat latere religies en levensovertuigingen die zinnebeelden overnamen, al dan niet aangepast. Je kan tal van verhalen vinden over de rode borst van de roodborst en over het symbool van hoop. Vaak lees je de legende dat de vogel uit medelijden een Fig. 25 roodborstje in Zoetermeer doorn trok uit het voorhoofd van Jezus waardoor er bloed op zijn toen nog egale borst viel. Sindsdien zijn roodborstjes het symbool voor overledenen, die via deze vogels langskomen om mensen te troosten, of om ze voorspoed aan te kondigen. Een andere suggestie, die ik op Engelse sites tegenkwam, is dat in het Victoriaanse tijdperk, toen de 16

traditie van kerstkaarten begon, de postbodes "robins" genoemd werden vanwege hun rode uniformen. Een voor de hand liggende verklaring is dat roodborstjes dicht bij mensen komen, zeker in de winter, en dat het gewoon een mooi, populair vogeltje is dat ons vrolijk stemt, vandaar die afbeeldingen op kaarten. Zo zullen er nog wel meer verhaaltjes zijn over het zo guitige, mensvriendelijke roodborstje met zijn zwarte kraaloogjes.

15 De Vlinderstand van 2011 in Westerpark en Buytenpark Johan Vos met bijdragen van Anke Smits en Kees Scholtes Het Westerpark De vlinderroute (verdeeld in 19 secties) in het Westerpark is in 2011 23 keer geteld waarvan de laatste keer op 30 september. Ondanks de natte zomer viel het aantal getelde vlinders in vergelijking met 2010 mee. Ook de tuinvlindertelling van Nel Sonneveld waarvan wij de resultaten in kwartaalbericht nr. 74 publiceerden toont dat beeld. Goed nieuws is dat het bruin blauwtje in het park de laatste jaren een positieve trend laat zien, 2 in 2009, 9 in 2010 naar 27 exemplaren vorig jaar. Zowel het hooibeestje als het zwartsprietdikkopje zijn vorig jaar niet waargenomen in het Westerpark. Voor het hooibeestje geldt dat deze graslandvlinder minder voedselrijke graslanden met zonnige open plekjes prefereert en dat die in het Westerpark van nu nauwelijks meer te vinden zijn. De afwezigheid van zwartsprietdikkopjes danken we aan het feit dat vrijwel al het grasland in het Westerpark jaarlijks wordt gemaaid. In de winter overstaande graspollen zijn echter essentieel voor deze ruigtesoort. Uitgesproken zorgelijk is de stand van de argusvlinder, vroeger redelijk algemeen voorkomend in de Zoetermeerse hooilanden en tegenwoordig een uitermate zeldzame verschijning. In 2011 is deze soort op de route zelfs helemaal niet meer waargenomen. Daarentegen is het oranjetipje dit jaar voor het derde achtereenvolgende jaar waargenomen wat er op duidt dat we deze vlindersoort inmiddels als vaste bewoner van het park kunnen beschouwen. Verder deden het bruin zandoogje en het klein geaderd witje het traditiegetrouw weer uitstekend. Blijkbaar bevat het Westerpark nog steeds voldoende habitat voor deze twee in Zoetermeer algemeen voorkomende graslandsoorten. Verder valt op dat het bont zandoogje, hier nog maar zo'n 10 jaar aanwezig, inmiddels al de derde plaats van meest waargenomen soorten heeft bereikt!

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Soort argusvlinder atalanta bont zandoogje boomblauwtje bruin blauwtje bruin zandoogje citroenvlinder dagpauwoog distelvlinder gehakkelde aurelia groot koolwitje hooibeestje icarusblauwtje klein geaderd witje klein koolwitje kleine vos kleine vuurvlinder landkaartje oranjetipje Totaal

2010 1 54 104 4 9 349 37 84 1 45 14 3 42 108 25 4 0 33 3 920

2011 0 33 166 5 27 329 55 91 2 37 9 0 38 242 48 37 17 50 6 1192

Fig. 26 overzicht van alle waargenomen soorten uit 2011 vergeleken met die van 2010.

17

Het Buytenpark Al sinds 1997 wordt de ontwikkeling van de vlinderstand in het Buytenpark gevolgd (route 500 verdeeld in 20 secties). De resultaten van de tellingen van de eerste 4 jaar zijn door Ben Prins indertijd verwerkt in het rapport Dagvlinders in het Buytenpark Zoetermeer, onderdeel van de in 2003 gepubliceerde Buytenparkmap. Een jaar later is daar een tweede route (533 verdeeld over 12 secties) aan toegevoegd. Deze route loopt door het niet begraasde, meer beboste deel van het park. De resultaten van de laatste twee jaar van beide routes vindt u in Fig. 27

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Soort argusvlinder atalanta bont zandoogje boomblauwtje bruin blauwtje bruin zandoogje citroenvlinder dagpauwoog eikenpage gehakkelde aurelia groot koolwitje hooibeestje icarusblauwtje klein geaderd witje klein koolwitje kleine parelmoervlinder kleine vos kleine vuurvlinder landkaartje zwartsprietdikkopje Totaal

Route 500 2010 2011 10 0 13 17 14 32 0 0 3 3 85 40 4 6 20 14 0 0 2 2 2 2 0 0 7 2 74 86 105 111 0 1 13 43 3 1 0 2 169 31 524 393

Route 533 2010 2011 4 1 8 13 48 65 2 3 0 0 39 39 5 8 3 5 4 0 9 1 5 2 0 1 7 7 48 37 64 60 0 7 7 9 0 0 15 13 5 5 273 276

Fig. 27 overzicht van alle waargenomen soorten van twee telroutes uit 2011 vergeleken met die van 2010

Als we de resultaten van de twee telroutes in het Buytenpark over de laatste twee jaar met elkaar vergelijken zien we verschillen in de groep van de grasland- en bos(rand)vlinders. (bruin zandoogje/zwartsprietdikkopje versus bont zandoogje/landkaartje/eikenpage). Ook de aanwezigheid van een typisch stedelijke soort als het boomblauwtje toont hier zijn voorkeur voor een wat meer beschaduwd habitat. Tuinvlinders, door de vlinderstichting steevast aangeduid als kroeglopers, (waaronder dagpauwoog en kleine vos) daarentegen verkiezen het zonnige begraasde deel van het park. Een typische specialiteit van het Buytenpark is de kleine parelmoervlinder, een soort die zo nu en dan opduikt op de routes, in 2011 zelfs met 7 waarnemingen op route 533. Blijkbaar oefent dit park aantrekkingskracht uit op zwervende exemplaren van deze typische duinsoort. Verder zien we dat in het begraasde deel meer vlinders zijn geteld dan in het beboste deel van het park. Hierbij moet wel worden aangetekend dat route 500 8 secties meer bevat dan route 533. Vergelijking Buytenpark met het Westerpark Zoals reeds is opgemerkt zal 2011, als we naar de vlinders in het Westerpark kijken de boeken in gaan als een redelijk tot goed vlinderjaar. Er werden totaal 1192 vlinders van 17 soorten waargenomen. Het Buytenpark laat een veel minder rooskleurig beeld zien. Op route 500 zijn 25% minder vlinders geteld dan in 2010 (393 vlinders van 16 soorten). Het grootste verschil tussen de beide parken laat zich aflezen aan de stand van het zwartsprietdikkopje en het bruin zandoogje. Het zwartsprietdikkopje is nagenoeg afwezig in het Westerpark en prominent aanwezig in het onbeschaduwde deel van het Buytenpark (route 500). Hierbij moet wel aangetekend worden dat 2011 een heel slecht jaar was voor het zwartsprietdikkopje.

18

0

50

100

150

200

250

300

350

Atalanta Bont zandoogje Bruin blauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder

Het bruin zandoogje daarentegen is vrijwel continue de meest voorkomende vlindersoort in het Westerpark en speelt in het Buytenpark een ondergeschikte rol. Als we voor beide parken indicatoren onder de dagvlinders zouden moeten kiezen zou het zwartsprietdikkopje voor het Buytenpark (begraasde deel) en het bruin zandoogje voor het Westerpark hoge ogen gooien.

Dagpauwoog Gehakkelde aurelia Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje

Westerpark

Zwartsprietdikkopje Rest

Buytenparkr route 500 Winfried van Meerendonk

Fig. 28 vlinderstand 2011 Westerpark en Buytenpark (route 500)

Fig. 29 argusvlinder in het Buytenpark (slechts één waarneming in 2011)

En dan eindigen we met de trieste constatering dat er in 2011 op de drie telroutes nog maar 1 argusvlinder is geteld. Deze graslandsoort werd nog niet eens zo lang geleden vrij regelmatig waargenomen op de telroutes. De oorzaak hiervoor is onduidelijk. Aan de waardplanten ligt niet. Aan overblijvende grassen als kropaar, rood zwenkgras, kweek en beemdgrassoorten hebben we geen gebrek!

16 Op weg naar een nieuwe vissenatlas Johan Vos Verspreidingsgegevens uit het standaardwerk "De atlas van de Nederlandse zoetwatervissen" van Henrik de Nie uit 1996 zijn inmiddels aan een actualisatie toe. Reden voor de stichting RAVON en bureau Waardenburg om eind 2010 te starten met het in kaart brengen van de belangrijke leefgebieden van alle in Zuid-Holland aanwezige vissoorten. Vissen vormen een goede graadmeter voor de ecologische toestand van het water. Actuele gegevens zijn tevens vereist om tot een nieuwe rode lijst van met uitsterven bedreigde vissoorten te komen. Naast veel veldwerk zullen ook gegevensbronnen als de NDFF (Nationale databank flora en fauna) worden geraadpleegd. Op 9 september 2011 is in Zoetermeer onderzoek gedaan. Er zijn 4 meetpunten bezocht waar de visstand met een schepnet is bemonsterd. Het zijn: 1. Poldersloot Meerpolder (ter hoogte van Meerpolder 46) 2. Ringsloot Meerpolder (ter van Meerpolder 33) 3. Voorwegwetering (ter hoogte van Ing. Veltplein) 4. Poldersloot bij hoeve Meerzicht (ter hoogte van Zonnenberg 4) Hoewel het hier natuurlijk maar een steekproef betreft is de conclusie gerechtvaardigd dat de twee meest gesignaleerde beschermde vissoorten zich op alle peilniveaus kunnen ophouden. Of dat te maken heeft met de kwaliteit van het voor die soorten vereiste habitat is niet duidelijk. Een eigenschap van het Zoetermeerse watersysteem is dat al het oppervlaktewater (soms via lange ondergrondse duikers) met elkaar is verbonden. Tel daar bij op dat er in de zomer regelmatig relatief schoon water uit de weteringen in 19

de polders wordt ingelaten en dan zal duidelijk zijn dat je vrijwel alle Zoetermeerse vissoorten overal in het watersysteem kunt tegenkomen. Locatie 1 1 1 1 2 3 3 3 4 4 4 4 Totaal

Peil 5.38 - NAP 5.38 - NAP 5.38 – NAP 5.38 – NAP 2.34 - NAP 1.69 - NAP 1.69 – NAP 1.68 – NAP 5.80 - NAP 5.80 – NAP 5.80 – NAP 5.80 – NAP

Soort kleine modderkruiper tiendoornige stekelbaars bittervoorn ruisvoorn ruisvoorn rode amerikaanse rivierkreeft kleine modderkruiper baars zeelt blankvoorn bittervoorn baars

Aantal 4 292 19 1 6 3 1 1 5 2 15 26 375

Fig. 30 overzicht bemonstering visstand op 9 september 2011

Ben Crombagh

Fig. 31 bittervoorn, een zwaar beschermde vissoort in Zoetermeer

Winfried van Meerendonk

Fig. 32 libellenreservaat i.o.

17 Libellenreservaat weer een stapje dichterbij Johan Vos Het idee van twee leden van onze vereniging om ter hoogte van het Ebbehout en de poldertuinen een libellenreservaat te stichten is vorig jaar weer een stapje dichterbij gekomen. Half december is het plan op het stadhuis gepresenteerd aan het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard die het water, inclusief de natte oevers op deze locatie in beheer heeft. Winfried van Meerendonk en Sinie de Jonge toonden met prachtige beelden de potentiële kwaliteit van het gebied voor libellen. Duidelijk werd dat daar veel mogelijk is. Helaas speelt het beheer zoals dat nu jaarlijks plaatsvindt niet goed in op die kansen was de gemeenschappelijke conclusie. Een ding was mij duidelijk, het libellenreservaat viel bij de vertegenwoordigers van het hoogheemraadschap in goede “aarde”. Wat echter nodig is, is dat het beheer wat meer gericht is op de doelen die ons voor ogen staan of simpel gezegd meer maatwerk moet gaan leveren. Uiteraard zijn daar kosten aan verbonden maar wat meer geld besteden aan speciale natuurdoelen is niet op voorhand onmogelijk was de officiële reactie van Schieland. Afgesproken is dat er, in samenwerking met Kars Veling van de Vlinderstichting eerst een beheerplan zal worden opgesteld met als doel zoveel mogelijk kansen te bieden aan de libellenfauna ter plekke. Bij het stadsgewest Haaglanden is een subsidieaanvraag gedaan voor de informatievoorziening rond het reservaat i.o.

20

Maar het gaat natuurlijk pas echt leven als er in libellen geïnteresseerden (zowel binnen als buiten de vereniging) zijn die de ontwikkelingen in het reservaat gaan monitoren zodat de resultaten van onze inspanning kenbaar worden gemaakt. Dus nogmaals een oproep aan in libellen geïnteresseerde enthousiaste natuurvorsers om zich te melden op www.knnv.nl/zoetermeer.

18 Het paddenstoelenjaar 2011 Tekst en foto's Sinie de Jonge We kunnen terugkijken op een gemiddeld goed paddenstoelenjaar, uiteraard met pieken en dalen. Dit alles heeft te maken met te droge en te natte periodes. De paddenstoelenwerkgroep is er 11 keer op uitgetrokken op zoek naar mooie paddenstoelen in Zoetermeer en 6 keer in andere gebieden. De singels in Rokkeveen Eind juli stond de Albert Schweitsersingel vol met de Verblekende russula, Fig. 33 Deze soort begint rose-rood en eindigt geelachtig verschrompeld.

Fig. 33 verblekende russula De paddenstoelen aan de Spectrumsingel kwamen dit jaar laat op gang, maar ze stonden er wel weer: de geelbruine satijnzwammen, een soort van de rode lijst. Verrassend genoeg stonden er ineens ook zachtstekelige stuifzwammen, een nog niet eerder waargenomen soort. Tevens troffen we er verschillende soorten gordijnzwammen, helaas hebben we die niet op naam kunnen brengen. De zwartwordende wasplaat stond er gelukkig ook weer.

21

Fig. 34 geelbruine satijnzwam

Fig. 35 zachtstelige stuifzwam

Fig. 36 Een niet nader op naam gebrachte gordijnzwam

Fig. 37 zwartwordende wasplaat

Het Balijbos Het is verrassend hoe de paddenstoelen zich in het Balijbos ontwikkelen. In september ontbraken de witte kluifzwammen nagenoeg, halverwege november tot in december stonden er echter honderden. Momenteel staat de teller op 130 soorten. Werkdag Zuid-Holland De Zoetermeerse paddenstoelenwerkgroep heeft op 17 september 2011 de Zuidhollandse paddenstoelenwerkdag georganiseerd. Deze dag hebben we het Balijbos onder de loep genomen met een geweldige uitkomst. We hebben die dag 83 soorten op naam kunnen brengen. Hieronder een greep uit de soorten van die dag.

Fig. 38 witte kluifzwam

22

Fig. 39 geschubde inktzwam

Fig. 40 hazepootje

Fig. 41 sierlijke franjehoed

Fig. 42 dwergfranjehoed

Fig. 43 gekraagd breeksteeltje

Fig. 44 groene schelpzwam en rookzwam

Fig. 45 gewone oesterzwam

Fig. 46 gewoon fluweelpootje 23

Fig. 47 olijfkleurig matkopje nieuwe zeldzame soort balijbos

Fig. 48 dwerghertezwam Fig. 49 Een stemonitissoort. Wat rood is op de foto verkleurt bruin. Stemonitis is a karakteristiek geslacht binnen de slijmzwammen dat overal ter wereld kan worden gevonden. Westerpark Ga eens kijken op een berg houtsnippers, lekker vochtig en warm. Je kunt er geaderde leemhoeden, kleinsporig plooirokje en vele andere soorten vinden.

Fig. 50 geaderde leemhoed

Fig. 51 geaderde leemhoed

Fig. 52 kleinsporig plooirokje

Op het houtsnipperpad langs de A12 hebben we verrassend veel reuzenchampignons, knolparasolzwammen en de kleine stinkzwam gevonden. Helaas was de kleine stinkzwam snel verdwenen, oorzaak het snoeien met veel te groot materieel. 24

Fig. 53 reuzenchampignon met slakkenvraat

Fig. 54 knolparasolzwam

Fig. 55 kleine stinkzwam met duivelsei

Fig. 56 kleine stinkzwam

Tevens hebben we in het Westerpark naast het ozoniuma van de grote viltinktzwam, de levertraanzwam, het gewoon korthaarschijfje, de grote oranjebekerzwam en de groene knolamaniet waargenomen. De groene knolamaniet is geen algemene soort voor Zoetermeer. In 2010 heb ik deze voor het eerst in Zoetermeer waargenomen.

Fig. 57 ozonium van de grote viltinktzwam

a

Fig. 58 grote viltinktzwam

een ozonium is een steriel luchtmycelium, zoals men dat soms bij inktzwamsoorten vindt

25

Fig. 59 levertraanzwam

Fig. 60 groene knolamaniet

Fig. 61 gewoon korthaar schijfje

Fig. 62 grote oranjebekerzwam

Vernedepark Dit jaar was er in dit park op paddenstoelengebied niet zoveel te beleven. Wel een grote groep satijnzwammen die we niet op naam konden brengen en een carbolchampignon.

Fig. 63 carbolchampignon bij aanraking verkleurt de steel geel

26

Fig. 64 onbekende satijnzwam Het Prielenbos Helaas gaat het in het Prielenbos met de paddenstoelen de laatste jaren achteruit. Dat komt omdat het er vaak erg nat is. Wel troffen we op de houtsnippers het gestreept nestzwammetje aan. Tot slot Namens het IVN heb ik voor NME de basisscholen en het voortgezet onderwijs de paddenstoelenexcursies gegeven. Met zoekkaart, spiegeltje en loep de natuur in. Het was een groot succes. Ook is er dit jaar in opdracht van Staatsbosbeheer een aantal paddenstoelenexcursies georganiseerd voor het publiek. In 2010 heb ik een zoekkaart gemaakt voor het Westerpark. Dit jaar heb ik er ook een voor het Ballijbos gemaakt. Fig. 65 wat zijn ze mooi die gestreepte nestzwammetjes Voor het overzicht van alle waarnemingen van 2011 verwijs ik naar blz. 46 van dit blad

BUITEN DE VERENIGING 19 Bialowieca, oerbos van de Noord-Europese laagvlakte Tekst en foto’s Johan Vos Het laatste Europese laaglandoerbos van formaat waaraan wij kunnen zien hoe een natuurlijk bos er op onze breedtegraad uit kan zien leek mij een uitstekende vakantiebestemming. Uiteindelijk is 2011 niet voor niets uitgeroepen tot "Internationaal Jaar van de bossen". Bialowieca beslaat een gebied van 600 km2 waarvan tegenwoordig de ene helft in Polen en de andere helft in Wit-Rusland (Belarus) is gelegen. Het dorp met dezelfde naam ligt aan de rand van het reservaatdeel van het bos, aan de wit Russische grens. Om dit strikte reservaat te betreden moet een gids gehuurd worden die je vervolgens via een vaste route in gebrekkig Engels een globale indruk geeft van het bos. Wie zich enigszins in de geschiedenis verdiept, ontdekt dat het gaat om een gebied met een uitermate roerig verleden. Zo verschoof de grens door de eeuwen heen voortdurend van plaats. Dan weer hoorde deze regio bij Rusland, dan weer bij Polen, Belarus of bij het Habsburgse rijk. Tijdens de Russische heerschappij hadden de tsaren er een zomerpaleis en gebruikten ze het bos om er te jagen. Gedurende de 27

eerste wereldoorlog kapten de Duitsers er gigantische hoeveelheden hout voor de oorlogsindustrie. Hiertoe is zelfs een compleet smalspoor railnet door het bos aangelegd. Heden ten dage loopt de grens van de Europese Unie dwars door het bos en is het aangewezen als Natura 2000 gebied. Dit vanwege haar enorme belang voor de Europese biodiversiteit. Dat het een en ander tegenwoordig ook vanuit Europa gefinancierd wordt blijkt o.a. uit het moderne informatiecentrum/museum, gelegen aan de rand van het bos in het dorp Bialowieca. Hier wordt op een uiterst toegankelijke wijze in vele talen helder uitgelegd wat het belang van het bos is voor de biodiversiteit op aarde. Zo leven in het bos vrijwel alle Europese zoogdiersoorten en 150 broedvogelsoorten in hun oorspronkelijke biotoop! Het paradepaardje van het bos is overigens de wisent, Zubr in het Pools. Deze Europese bizon was door de steeds omvangrijkere Russische jachtpartijen aan het eind van de 19de, begin 20ste eeuw vrijwel uitgeroeid. Door een uitgekiend fokprogramma met dieren in dierentuinen kon de wisent, na de tweede wereldoorlog hergeïntroduceerd worden in het bos. De kudde is momenteel 600 dieren groot en de populatieontwikkeling wordt nauwkeurig gevolgd. Tegenwoordig is de wisent uitgegroeid tot beeldmerk van het bos en zelfs van de hele streek. Een mooi voorbeeld van de economische impact van streekgebonden "producten"! Het bos Bialowieca is een bos dat hier sinds de laatste ijstijd onafgebroken aanwezig is geweest. Omdat we te maken hebben met een laagvlakte zijn de maximale hoogteverschillen in het gebied klein (maximaal 60 meter) Toch kent het bos een mozaiek van 16 verschillende bostypen. Deze reeks kan gereduceerd worden tot 6 hoofdtypen. Dit zijn: sparrendennenbos, sparren-moerasbos, eiken-linden-haagbeukenbos, elzen-essenbos, elzen-moerasbos en berken-moerasbos. De oorzaak van deze rijkdom aan bostypen heeft te maken met de waterhuishouding en de beschikbaarheid van voedingsstoffen in de bodem. Het zal duidelijk zijn dat de ruimtelijke verschillen de basis vormen voor de enorme biodiversiteit. De totale afwezigheid van de beuk in het bos en in heel Oost Polen is bovendien opmerkelijk. Het heersende landklimaat in deze streken zou daar de oorzaak van zijn. Tot ver in de lente is het bos vrijwel ontoegankelijk door de langzaam dooiende sneeuwmassa's. Als je door het bos loopt valt direct het vele dode hout op, zowel staand als liggend. Ook de vochtigheid, zelfs in september staan grote delen van het bos gewoon blank, valt direct op. De sprookjesachtige sfeer van het elzenmoerasbos maakte grote indruk op mij. Dit door de gigantische elzen van zo'n 40 m. hoog met daaronder een heel scala aan varens, mossen, korstmossen en moerasplanten. Minder prettig zijn de vele muggen die het gevolg zijn van al die nattigheid. Gezien het bos steeds meer bezoekers trekt en de kans om de dieren waaraan het bos zijn faam ontleent zelf te zien niet zo groot is, bestaat er inmiddels een prachtig park waar de meest spectaculaire zoogdieren in gevangenschap bekeken kunnen worden. Wolven, lynxen, tarpans (afstammelingen van de laatste Europese paarden), edelherten, elanden, wilde zwijnen en natuurlijk wisenten zijn er allemaal. En voor wie er dan nog geen genoeg van heeft zijn al deze dieren ook nog in het park in speelgoeduitvoering verkrijgbaar. Tot slot Naast de uitgestrekte bossen kent deze streek een paradijselijk landschap waar agrarische activiteiten plaatsvinden en -vonden. Extensief bloemrijk grasland met beginnende struweelvorming dooraderd met vele (onverharde) landwegen en bospaden waar het uitstekend fietsen/wandelen is. Wat de flora betreft komt de soorteninhoud voor het grootste deel overeen met wat we in Nederland gewend zijn. Wat wel opvalt is een aantal zeer zeldzame soorten als moesdistel, Canadese en echte guldenroede in Polen algemeen voorkomen. Voor wie het oerbos Bialowieca wil bezoeken kan ik Hajnovka als standplaats van harte aanbevelen. Hajnovka is gemakkelijk per trein vanuit Warschau bereikbaar, minder toeristisch dan het dorp Bialowieca en grenst direct aan het bos. Het dorp Bialowieca (met de ingang tot het reservaat) ligt op 18 km afstand van Hajnovka en is prima per bus en fiets bereikbaar.

28

Fig. 66 elzenmoerasbos

Fig. 67 dood hout in Bialowieca

Fig. 68 bosontwikkeling op voormalige agrarische bodem

Fig. 69 Melampyrum nemorosum (schaduwhengel), een opvallende verschijning in bermen aan bosranden

Literatuur: The nature guide to the Bialowieca primeval forest, Poland, Crossbill Guides Foundation, Nijmegen/ The Netherlands and KNNV publishing, Utrecht 2005.

20 Vleermuizensymposium in Leiden Johan Vos Op zaterdag 29 oktober werd de jaarlijkse studiedag van de Vleermuiswerkgroep Nederland (VLEN) gehouden. In het kader van het Jaar van de Vleermuizen was deze dag opgewaardeerd tot NederlandsVlaams vleermuissymposium. Een hele reeks bijdragen gebracht door wetenschappers en deskundigen werd met grote interesse gevolgd door zo'n 170 geïnteresseerden. Zonder compleet te willen zijn volgt hieronder een persoonlijke impressie van zaken die ook voor Zoetermeer van belang kunnen zijn. De eerste spreker was Peter Lina die de relatie met het rabiësvirus onder de aandacht bracht. Peter is voor ons geen onbekende. Op 20 april 1995 heeft hij in Zoetermeer op uitnodiging van de groene verenigingen een uiterst informatieve vleermuizenavond verzorgd in het toen nog volop functionerende NME centrum "De Soete Aarde". Vleermuizen worden vaak met hondsdolheid geassocieerd wat veel negatieve publiciteit tot gevolg heeft. Het gevaar voor de volksgezondheid wordt echter enorm overdreven. Sinds 1977 zijn op een bevolking van 700 miljoen Europeanen 5 slachtoffers te betreuren, 3 na contact met een laatvlieger en 2 na contact met een watervleermuis. 29

Uit onderzoek is gebleken dat 20% van de dieren die worden binnengebracht bij opvangcentra besmet is met het virus. De laatvlieger is de grote verdachte. Dit heeft geleid tot het advies om mensen die met deze dieren werken te vaccineren. De WHO (Wereld Gezondheidsorganisatie) heeft in 1986 officieel te kennen gegeven dat de aanwezigheid van vleermuizen in de buurt van mensen geen gevolgen heeft voor de volksgezondheid. Vervolgens ging Herman Limpens in op de recente resultaten die het onderzoek van lichtbronnen op het gedrag van vleermuizen heeft opgeleverd. Al enige tijd wordt de groene ledverlichting (zoals die o.a. begin dit jaar langs het fietspad bij de Aziëweg is geplaatst) door de producenten van lampen als natuurvriendelijk verkocht. Uit onderzoek op boorplatforms bleek dat deze groene verlichting weinig tot geen invloed heeft op trekkende (zee)vogels. Maar vogels zijn dagdieren met ogen die zijn ingesteld op daglicht. Vleermuizen daarentegen zijn nachtdieren met gevoeligheid van het oog voor andere golflengten. Met behulp van een proefopstelling zijn wit, groen en amberkleurig licht uitgetest op de vaste vliegroute van de zeer lichtgevoelige meervleermuis. En wat bleek: groen stoorde evenveel als wit licht, terwijl een amberkleurige ledverlichting veel minder tot niet stoorde! Naast de lichtbron zelf is ook het effect van de gebruikte armaturen van groot belang. Vuistregel daarbij is dat strooilicht zoveel mogelijk voorkomen moet worden. Anne-Jifke Haarsma, de volgend spreker was voor ons ook geen onbekende. In september jl. nog was zij docente bij een, door de gemeente georganiseerde basiscursus vleermuizen. Zij ging in op de bescherming van vleermuizen bij het werken aan de "natte infrastructuur". Onlangs heeft zij in opdracht van de provincie Noord-Holland een protocol opgesteld met 26 maatregelen die bedoeld zijn om verstoring te voorkomen. Vleermuizen zijn in Nederland streng beschermd wat betekent dat niet alleen de (vaste) verblijfplaatsen zijn beschermd, maar ook de vaste vliegroutes en belangrijke foerageergebieden, kortom het gaat om de functionaliteit van een bepaald gebied of zone. Knelpunten bij de bescherming zijn vaak ingrepen die het gevolg zijn van het werken tijdens de aanleg- en onderhoudsfase van bijvoorbeeld bruggen. Vaak wordt 's nachts gewerkt en wordt het werkterrein beveiligd met felle verlichting en worden damwanden geslagen en pontons neergelegd. Verder merkte zij op dat de maatregelen uit het protocol moeten worden uitgevoerd, wil men de FF-wet niet overtreden. Wat die maatregelen betreft moet bijvoorbeeld gedacht worden aan het creëren van alternatieve vliegroutes, een optimale periode om te werken (mei - september) en het inzetten van speciale vleermuisvriendelijke verlichting. Het protocol van A-J is te downloaden van Vleermuis.net en heeft als titel: Protocol vleermuizen en natte infrastructuur. Een voorstel (januari 2010). De volgende bijdrage was een Belgisch-Nederlandse coproductie die in ging op het opsporen van kolonies van de Bechstein-vleermuis in Nederland en Vlaanderen. Deze zeldzame soort staat bekend als typische bosbewoner, sterker nog de soort wordt tegenwoordig gezien als indicator van oud bos (plekken waar altijd bos is geweest). De eerste kolonie is in Nederland vastgesteld in het Savelsbos in Zuid-Limburg. Vervolgens zijn twee kolonies in België opgespoord. Uitgebreide zoekacties in 2011 waarbij 19 dieren konden worden gezenderd hebben 10 kolonies (9 in oud bos) in Vlaanderen en Nederland opgeleverd waarvan 7 in Natura 2000 gebieden! Vervolgens besprak Marc van der Valk het dodelijk effect van windturbines op trekkende vleermuizen. De conclusie van zijn zoektocht naar onderzoeksresultaten is dat die slechts van één Nederlands onderzoek bekend zijn. In Duitsland en Amerika daarentegen is wel veel onderzoek gedaan op dit terrein. Uit het Nederlandse onderzoek kan de conclusie getrokken worden dat een windturbine 11 slachtoffers per jaar eist. Het onderzoek laat zien dat de geconstateerde doodsoorzaak moet worden gezocht in het optredende verschil in luchtdruk (borsttrauma). Uit infraroodbeelden blijkt o.a. dat vleermuizen bewust op de molens lijken af te vliegen! Gezien de plannen om tot 2020 tot een verdrievoudiging van het aantal windmolens te komen is het van belang om een betere voorspelling te kunnen doen over het ruimtelijk effect van het plaatsen van molens. Een groot onderzoeksproject gaat dan ook nu van start. Bij de volgende twee bijdragen stonden laatvliegers centraal. Uit de eerste presentatie met resultaten van veldwaarnemingen kwam naar voren dat praktijk en theorie (protocol) niet altijd 100% verenigbaar zijn. Wat was het geval? Op een defensieterrein moeten 8 gebouwen worden gesloopt. De gebouwen waren overdag "van binnen naar buiten" op vleermuizen geïnspecteerd. Al op 2 april werd een verblijfplaats ontdekt met 40 uitvliegers. Op 6 april werden m.b.v. een infraroodcamera 12 uitvliegers en 27 invliegers gesignaleerd. Geconstateerd werd dat het uit- en invliegen binnen 1 uur plaatsvond! Het advies van de spreker luidde dan ook: zoeken naar laatvliegers dient vroeg in 30

het jaar plaats te vinden en niet alleen, zoals het vleermuizenprotocol aangeeft na 15 mei. Voorwaarde is wel dat het weer warm overdag en koud 's nachts moet zijn. Uiteraard luidde de conclusie van het onderzoek dat de bewoonde gebouwen niet gesloopt mogen worden en eerst vervangende verblijfplaatsen moeten worden gecreëerd. Thierry Kervijn ging in zijn bijdrage uitgebreid in op de resultaten van onderzoek in Namen naar de biologie van de laatvlieger. De laatvlieger blijkt zowel in België als in Nederland hard achteruit te gaan. Het onderzoek was o.a. gericht op de beschikbaarheid van prooien, het gebruik van de ruimte en de habitatselectie. Prooidieren dienen gedurende het hele jaar beschikbaar te zijn. Als belangrijkste prooien kwamen de mei/junikevers (april - juni) en mestkevers (eind van het jaar) uit de bus. Verder staan langpootmuggen, dansmuggen, schietmotten, spinnen, nachtvlinders en schildwantsen op het menu. Om het gedrag van de dieren in de ruimte te kunnen bestuderen werden 19 laatvliegers van een zender voorzien en gevolgd. De actieradius van de dieren in Namen bleek maximaal 6 Km te zijn. Wat de habitatvoorkeur betreft bleek dat er grote individuele verschillen bestaan. Naast loofbosranden werden ook typische stedelijke habitats gebruikt. Verbindingen (randen, hagen e.d.) die de jachtgebieden bereikbaar maken zijn van groot belang voor deze soort. Ook kwamen allerlei communicatieve acties vanwege De Nacht van de Vleermuis aan bod. Er is in 2011 nogal wat uit de kast gehaald vanwege het Europese Jaar van de Vleermuizen. Van radiospotjes, vleermuizen kijken via een webcam in een fabrieksmuur in Waddinxveen, een campagne "Vleermuizen ontdekt", een brochure met wat mensen zelf kunnen doen enz. Als datum voor de nacht van de vleermuis in 2012 heb ik het weekend van 25 augustus horen noemen. Daarna kwam Alex Lefevre aan het woord om verslag te doen van hoe je vleermuizen kunt monitoren in een grote stad, Brussel in dit geval. Brussel is 161 Km2 groot en telt 15 soorten. Om het werk verantwoord te kunnen doen is een methode ontwikkeld waaraan vrijwilligers zonder specialistische kennis konden deelnemen. Er zijn zowel transecten voor de auto (40 km lang) als voor de fiets (20 Km lang) uitgezet die 3 keer per jaar afgelegd moesten worden. Gewapend met een batdetector die iedere 1,7 sec automatisch een opname maakt en een GPS (om de locatie te kunnen vaststellen) gingen de 44 vrijwilligers, 30 minuten na zonsondergang op weg. Momenteel wordt de methode geëvalueerd en wordt gewerkt aan een nieuw protocol voor de fiets met 5 nieuwe transecten. De conclusie dat fietsmonitoring van vleermuizen in een grote stad goed mogelijk is kan alvast wel getrokken worden. Wat de eerste resultaten betreft bleek dat 87% van alle waarnemingen in Brussel betrekking te hebben op de gewone dwergvleermuis. Tot slot kwam Mischa van Hout van bureau Regelink aan het woord die een gemeentebreed onderzoek in onze buurgemeente Pijnacker-Nooddorp heeft uitgevoerd. Het onderzoek heeft zich vooral gericht op de woonkernen (in 24 deelgebieden ingedeeld) en dient opgevat te worden als een juridische nulmeting. Qua soorten gaat het bij onze buren om gewone en ruige dwergvleermuis, gewone grootoorvleermuis, tweekleurige vleermuis, rosse vleermuis en meervleermuis. Van de gewone dwergvleermuis werden 1671 waarnemingen gedaan, veel in de jaren '70 wijken waaronder 14 kraamverblijven en 113 zomerverblijfplaatsen. Inmiddels is er een online-applicatie beschikbaar aan de hand waarvan je een gebied kunt selecteren en zelf kunt zien of er in dat gebied vleermuizen of te beschermen verblijfplaatsen aanwezig zijn. Om de gegevens zo actueel mopgelijk te houden is samenwerking gezocht met de afdeling Delft van de KNNV. De waarnemingen (van verblijfplaatsen) die door de vrijwilligers ingevoerd worden via Waarneming.nl komen na validatie in de NDFF (Nationale Databank Flora en Fauna) terecht. Op deze wijze wordt de actualiteit zo goed mogelijk gegarandeerd. Wellicht ook iets voor Zoetermeer? Terugkijkend op deze dag kan ik zeggen dat ik veel heb opgestoken van de resultaten van de vele onderzoeken, zowel in België als in Nederland. De ooit zo "ongrijpbare" diergroep blijkt m.b.v. allerlei nieuwe technieken steeds toegankelijker te worden. Vooral het maken van opnamen met een batdetector voorzien van GPS om die later aan een deskundige te kunnen voorleggen kan enorm drempelverlagend werken om mee te doen aan vleermuisonderzoek.

31

21 Landelijke Variadag bij Naturalis Johan Vos Op 17 december jl. was ik zoals altijd weer van plan om naar Leiden af te reizen om daar deel te nemen aan de landelijke contactdag voor floristen. Helaas zat het dit jaar niet mee. Problemen met de trein en toen ik dan uiteindelijk ruim 20 minuten te laat arriveerde was de zaal vol en mocht ik er, op last van de beveiliging niet in!? Ik was overigens niet de enige die de toegang werd geweigerd, zo'n 50 laatkomers afkomstig uit alle windstreken trof hetzelfde lot. Toen de bewaking zich terugtrok ben ik toch naar binnen gegaan en heb ik staande op een balkon dat niet voor bezoekers bedoeld was toch nog wat floristische nieuwtjes kunnen horen. Achteraf gezien was de megaopkomst te danken aan de presentatie van de nieuwe verspreidingsatlas die alleen op deze dag tegen een sterk gereduceerd tarief verkrijgbaar was. We blijven natuurlijk wel gewoon Hollanders! Door deze onverwachtse drukte heb ik een belangrijk deel van de bijeenkomst moeten missen, desalniettemin wil ik u mijn impressie toch niet onthouden. De traditionele opsomming van de bijzondere plantenvondsten van 2011 heb ik gemist. Ook twee van onze eigen nieuwe ontdekkingen van 2011, baardgras en trosganzenvoet zijn genoemd naar ik later hoorde (zie blz. Fig. 7 van dit blad). In de volgende bijdrage werd ingegaan op de DNA-streepjescode van planten. NCB (Nationaal Centrum voor Biodiversiteit) is bezig met het opzetten van een nationale DNA-bibliotheek. Het gaat om zo'n 60.000 planten, dieren en schimmels. Al deze genetische informatie zien de onderzoekers als hulpmiddel bij en niet als vervanging voor de al aanwezige collecties. Voor planten gaat het om het chloroplast-DNA en wel om twee kleine specifieke stukjes. Aan alle vrijwilligers die actief zijn in het veld zal worden gevraagd om materiaal te verzamelen voor deze DNA-barcoding. Er zal een protocol komen waaraan het verzamelde materiaal moet voldoen. De spreker gaf ons vervolgens een hele reeks van toepassingsmogelijkheden voor een nieuwe manier van identificatie op basis van DNA. Zo bestaat er nu al een mobiel apparaat waar je materiaal in kunt stoppen en dan vervolgens direct kunt aflezen om welke soort het gaat. Ook zijn er soorten die hun DNA in het water achterlaten, bv. amfibieën en blauwalgen. Dit biedt de mogelijkheid om aan te tonen welke soorten er leven zonder die in handen te hoeven hebben. Dit opent ook nieuwe mogelijkheden om het smokkelen van beschermde soorten tegen te gaan (wildlife forensics) en last but not least zullen deze nieuwe mogelijkheden uiteindelijk ook onze ideeën over de “Tree of Life” kunnen veranderen. En vooral ook niet te vergeten de taxonomie van de Heukels' flora. Dit sluit mooi aan op wat de volgende spreker, Leni Duistermaat te melden had over een nieuwe Heukels' flora. De plantengroei is steeds aan verandering onderhevig om allerlei bekende en onbekende redenen. De 23ste druk is van 2005, gevolgd door een bijdruk in 2008 (waarin 680 verbeteringen zijn aangebracht). Over een nieuwe druk wordt momenteel druk nagedacht en Lenie verwacht dat die binnen 5 jaar klaar is. In haar bijdrage lichtte zij al een tipje van de sluier op. 1. er is ruimte voor 100 extra pagina's en kleur! 2. er komen nieuwe, betere tekeningen 3. de botanische termen worden op één centrale plek verklaard 4. ook de moleculaire taxonomie zal verder worden verwerkt 5. veel geschrapte adventieven/tuinplanten komen terug 6. vegetatieve kenmerken worden opgenomen 7. nieuwe soorten worden opgenomen 8. voor moeilijke geslachten als roos, braam en havikskruid wordt naar een oplossing in de flora gezocht Lenie deed een oproep aan iedereen om wensen, vragen, opmerkingen kenbaar te maken bij: [email protected] Vervolgens wees Onno de Bruijn ons aan de hand van een reeks prachtige dia's van zoomplanten op het belang van het beheer van zomen. Zomen vormen de overgang van bosranden naar graslanden. Kleinschalig beheer is hier van essentieel belang maar ook in Oost-Nederland en op de Veluwe waar Onno zijn werkgebied heeft verdwijnt deze vorm van (duur) beheer uit beeld en verruigen de zomen. Uiteraard ten koste van heel veel botanische rijkdom! Heel herkenbaar allemaal.

32

Toen volgde de bekendmaking van de vrijwilliger van 2011. Deze eer viel te beurt aan de ook in Zoetermeer bekende Thea Spruit. Zij kreeg de onderscheiding voor haar inzet op het gebied van het beschermen van de flora, o.a. in de duinen bij Castricum. Ook namens de Zoetermeerse plantenwerkgroep gefeliciteerd! Dit was ook het moment dat de nieuwe atlas officieel gepresenteerd werd. De atlas geeft de verspreiding van bijna 1500 soorten zien over de periode 1985 2005 Na de lunchpauze werd mij wederom de toegang geweigerd en dit keer was het menens. De bewaking bleef aanwezig en ik heb de tijd tot aan de theepauze besteed aan een bezoek aan Naturalis. Na de theepauze restte nog twee bijdragen. De eerste was van Gert-Jan van Duinen (Radboud Universiteit Nijmegen) die inging op de vaak ingewikkelde relaties tussen insecten en planten. In zijn uiterst boeiende verhaal maakte Gert-Jan gebruik van een aantal tot de verbeelding sprekende voorbeelden. Bijvoorbeeld, het nagenoeg verdwijnen van de grauwe klauwier uit de kustduinen in de periode 1965 - 1998. De belangrijkste prooidieren van deze soort zijn kevers (o.a. de kleine junikever) die leven van helm. De helm is qua vitaliteit sterk Fig. 70 Thea Spruit Floronvrijwilliger van 2011 achteruit gegaan in deze periode en dat heeft weer te maken met de afgenomen dynamiek in de duinen. Daar hebben de kevers sterk van te lijden gehad. Vaak blijkt dat een zekere onbalans in de bodem (verhouding nutriënten, mineralen) zorgt voor het verdwijnen van insecten met vaak ernstige gevolgen voor allerlei predatoren. De laatste spreker was André Aptroot die inging op de veranderende flora van de Sint Pietersberg bij Maastricht De mergelwinning in deze berg begon in 1926 en tot in de jaren '80 is er geen actief beheer gevoerd. Vanaf 1995 kwamen de hellingen van de berg in beheer bij Natuurmonumenten. Pas in 2019 zal het gebied waar de mergel gewonnen wordt (de holle kies) helemaal getransformeerd zijn in een nieuw natuurgebied. Om ontwikkelingen in de flora nauwkeurig te kunnen volgen is deze gekarteerd op basis van hectareblokken. De periode 1999 - 2005 is hiervoor vergeleken met de periode 2005 - 2011. Gekeken is naar akkers, graslanden, struweelranden en kalkrotsen en groeven. Er is hier in het verleden veel aangeplant en uitgezaaid, 8 oorspronkelijk aanwezige orchideeënsoorten zijn verdwenen, maar de kalketrip is terug! Conclusie van het onderzoek luidt dat het herstel (vanaf 1995) moeizaam verloopt. Eindconclusie: een uiterst hectische dag met een voor de locatie te grote opkomst die ik ondanks alles toch niet had willen missen.

33

22 Noordnatuurnieuws, Winter 2012 Marianne Ketting Goede voornemens. We gaan ons niet meer ergeren aan mensen, ons alleen verbazen. En proberen voortaan oog te hebben voor hun goede bedoelingen. Dan ontdek je zo veel lieverds! Hoor hoe goed ze het menen. Neem de jagers die onze velden onveilig maken. Fout, ik bedoel: die ze beheren. Ze vertellen hoe ze, nat, koud, in weer en wind, de vos afhouden van diens weerzinwekkend vertier, te weten het roven van zachte haasjes en reekalfjes en donzige fazantenkuikens. En ook behoeden ze, met ontzag voor het milieu, de veldgewassen voor vraat door hazen en fazanten, waarna ze de weggeselecteerde opvreters gul overdragen aan de voedselbank. Mogelijk suïcidale reebokjes, die zich voor aanstormend verkeer zouden kunnen storten, gunnen ze bijtijds de kogel. Zo wordt veel leed voorkomen. Weldoeners! Soms pakken goede bedoelingen erger uit dan kwade. Witheet kon ik worden om de Zoetermeerse buurman die probeerde kikkertjes dood te trappen die vanuit ons vijvertje uitzwermden naar zijn tuin. Dat lukte hem zelden. Zelf hielp ik kikkers veel effectiever om zeep door emmers in te graven in de tuin. Daar konden leuk moerasplanten in groeien. Maar ze werkten onbedoeld als val; kikkers kropen voor de winter erin weg en vroren massaal dood. Domheid is dan erger dan kwaadaardigheid. Zo was er de mevrouw die liefdevol een kennelijk verweesd vogeltje van straat raapte en thuis in de warme theemuts zette. Ze voerde hem biefstuk tartaar. Toen, oh wonder, toch de moeder zich roepend meldde op de balkonrand en het kleintje hunkerend terugpiepte, haastte de dame zich hem naar buiten te doen. Ze zwierde hem de lucht in, vanaf het balkon. Toe maar jochie, naar mama toe! Waarna de jonge merel neerstortte en van twee hoog te pletter viel op het terras van de benedenburen. Foto in het Dagblad: Henk Bleker, ponyboer en voormalig gedeputeerde provincie Groningen, in een tof leren jekkie. Pieter Smit, ex-wethouder te Zoetermeer en thans burgemeester van Oldambt, in een pandjesjas. De heren acteerden in een lollig toneelstuk bij de openstelling van recreatiegebied Reiderwolde. Dit terrein van 200 ha bij Blauwestad zou als beoogd natuurgebied in beheer komen bij Staatsbos en Groninger landschap. Fig. 71 logo Reiderwolde Maar op de valreep schoof –toen nog gedeputeerde- Bleker het gebied met bijbehorende subsidies door aan een drietal boeren, verenigd in de Agrarische Natuurvereniging Oost-Groningen. Uiteraard is er ophef over de miljoenensubsidies die hiermee bij particulieren terechtkwamen. Die verdedigen zich, terecht. Al dat geld is opgegaan aan door externen gestelde eisen in en om het gebied: natuurvoorwaarden, verbindingen met omliggende natuur, duikers om wateren aan mekaar te knopen. Zelf hadden ze geheel uit eigen middelen hun eigen doel gefinancierd en dat was toch eigenlijk mooi zat geweest: een gezellig park. Niet weer zo’n vlakte vol pitrus met hier en daar een hooglandrund. Nee, een verzorgd landschap met aaibare dieren en begrijpelijk gewas. Nuttige bomen waar het publiek appels en pruimen van kan plukken. Biodiversiteit, jazeker, maar dan wel mooie biodiversiteit! En een theater. En een uitkijktoren. Je kan er zelfs begraven worden! Misschien kan Pieter Smit nog Zoetermeerse inspiratie inbrengen? Een lekker hoge skibaan erbij, als "landmark"? Wat een goede bedoelingen allemaal. Heerlijk, zulke natuurvrienden. Waardeer dat toch. Dus niet zeuren dat natuur met zulke vrienden geen vijanden meer nodig heeft.

34

23 Agenda , namen, lidmaatschap Actuele activiteiten op natuur- en milieugebied in Zoetermeer kunt u vinden op de gemeentelijke website die u m.b.v. de link: http://www.zoetermeer.nl/index.php?mediumid=9&pagid=1098 rechtstreeks kunt benaderen. Webadressen Bomen overleven Gemeente Zoetermeer Groei en Bloei IVN KNNV Stadsboerderij Het Buitenbeest Stadsboerderij De Balijhoeve Vogelwerkgroep

www.bomenoverleven.nl www.zoetermeer.nl/natuur&milieu www.zoetermeer.groei.nl www.ivnzoetermeer.nl www.knnv.nl/zoetermeer www.hetbuitenbeest.com/ www.zoetermeer.nl/stadsboerderijen www.debalijhoeve.nl/ www.zoetermeer.nl/stadsboerderijen http://www.vwgzoetermeer.nl/

Namen

Ik wil ook lid worden

REDACTIE KWARTAALBERICHT Johan Vos (023-5280231) [email protected] Taeke M. de Jong (079-3516599) Marsmanhove 2 2726 CM Zoetermeer Email [email protected]

van de KNNV + afdeling Zoetermeer O > als lid á € 32,50 per jaar O > als huisgenootlid á € 27,50 per jaar deze leden ontvangen dit blad, het landelijke KNNVblad Natura, korting op de KNNV-uitgaven en het recht op deelname aan KNNV-kampen

Inleverdatum aprilnummer: voor 20 mrt. 2012. Handgeschreven tekst een maand vóór deze datum inleveren.

naam ..............................................……....................

Bestuur 2012 Henk Lubberding (voorzitter) 079-3219841 Leiwater 1. Email: [email protected] Lodewijk van Duuren (secretaris) 079-3214149 Fred Jansen (penningmeester) Tilly Kester en Hans Bieze (leden) Auteurs in 2012 Lodewijk van Duuren Adri de Groot Fred Janssen Annet de Jong Sinie de Jonge Marianne Ketting

Wim de liefde Henk Lubberding Joke de Ridder Kees Scholtes Anke Smits Johan Vos

adres ..........................................……........................ postcode ....................…………………………................. telefoon ................…………………………..................... Email ................………………………….....................

handtekening ……………………………………………............

Kopij of opgave verzenden naar: Marsmanhove 2 2726 CM Zoetermeer, [email protected] of naar Johan Vos [email protected]

35

643 250 30 57 53

424 184 30 57 41

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

570 230 30 48 51

waarnemers

streeplijst

Srtnr

10

9

8

7

6

5

Binnen Zoetermeer

Waarnemingen tot nu

4

3

2

1

36

Buiten

De grijze kolom rechts wordt per soort aangegeven hoe vaak betreffende soort tot nu toe in Zoetermeer is gevonden en in hoeveel kilometerhokken. Daaruit kan men opmaken hoe bijzonder de waarneming was. Naast de grijze kolom zijn de waarnemingen buiten de gemeente Zoetermeer in kilometerhok 304744 weergegeven.

De bovenste drie regels in de kop geven het kilometerhok (zie kaart hiernaast) waarop de waarnemingen betrekking hebben. In de daarop volgende grijze regels wordt per hok aangegeven hoeveel soorten, inclusief in het grijze verleden, tot nu toe zijn gevonden, om hoeveel waarnemingen het gaat en hoeveel waarnemingen daarvan dit jaar zijn gedaan.

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

335 192 30 58 22 11

datum

12

2011

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

waarnemingen 2011

waarnemingen tot nu

soorten tot nu

km-hok uurhok kaart

14

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71

Overig

De lijst op de volgende bladzijden begint op elke bladzijde met de volgende kop:

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

Zie voor toelichting 10 Terugblik op het plantenseizoen 2011 op blz.9.

Wim de Liefde, Taeke de Jong

24 Plantenwaarnemingen 2011

16b

42 82 181 105 30 47 44 57 17

De waarnemingen 2011 zijn gedaan in de volgende kilometerhokken:

Waarnemers streeplijsten en losse waarnemingen PW Plantenwerkgroep HK Adrie van Heerden en Tilly Kester VOS Johan Vos KES Tilly Kester MVL Matthieu van Leeuwen WDL Wim de Liefde

In onderstaande tabel zijn de afkortingen weergegeven die gebruikt worden voor de verantwoordelijke waarnemer.

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

570 230 30 48 51

streeplijst

Overig

x

x

x

305731 4/7 VOS

x x x x x x x x x x

x

00642

x

bilzekruid

x

x

00101 x x

x

bijvoet

00959 x

beemdgras, ruw

305715 20/5 VOS

x

x

00654

01349

beekpunge

x

x

x

biggenkruid, gewoon

00457 x

basterdwederik, viltige

x x

x

01071

00454

basterdwederik, berg-

x

305724 28/3 VOS

x

bes, aal-

00448

basterdwederik, beklierde

x

x

00606

00133

barbarakruid, gewoon

x

305731 4/7 VOS

berenklauw, reuzen-

01725 x

baardgras

x

x

00958

00102

aronskelk, italiaanse

x x

x x x x

x

00607 x x x x x x x x x x x x x

00103

aronskelk, gevlekte

3

305731 16/9; 305734 30/9 VOS

x x

4

berenklauw, gewone

01245 x x

andoorn, moeras-

5

Binnen Zoetermeer

6

beemdgras, veld-

01652

00048

00708

akkerkool

1

ambrosia, alsem-

01078

akkerkers

2

amarant, groene

Srtnr

00080

akelei, wilde x

waarnemers

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

11

21 144 42

37

38

95

1

dovenetel, bonte gele

20

34

176 44 1

dotterbloem, gewone

15

19

dovenetel, gevlekte

doornzaad, heggen-

distel, speer-

26

49

distel, akkerdistel, krul-

x

brunel, gewone

brandnetel, kleine

brandnetel, grote

braam, gewone

braam, dauw-

160 46

26

22

49

45

citroenmelisse

31

57

x x

cichorei, wilde

32

73

x x

1

1

braam

7

10

boterbloem, blaartrekkende

boterbloem, behaarde

boterbloem, scherpe

4

4

bosrank

boterbloem, kruipende

2

2

bolderik

9

39

89

bitterzoet

nieuwe soorten vet

13

37

85

Buiten

138 43

11

Waarnemingen tot nu 14

streeplijst

x

x x x

x

x x

Binnen Zoetermeer x

x

x x x

x x

x

x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x

x

x

x x

x

x

x x

x

x

05475

01898

00187

01289

x

x

x x

00336 x x x x x x x x x x

00208

24

16

35

24

22

24

243 46

39

43

41

156 43

214 46

118 42

44

21

78

min x

x

x x

10

15

28

39

36

77

12

23

21

26

9

203 45

85

249 46

10

20

100 38

305731 4/7 VOS 55 29

00331 x x x x x x x x x x x x x

05255

00325 x

01017 x

01322

01321 x x x x x x x x x x x x x

01634

01089

06452

01040 x x

01056 x

01058 x

01057

00339

00015

01218 x x

Srtnr

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart

x

x

x x x

x x x

x

x x x

x x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

570 230 30 48 51

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

waarnemers

streeplijst

01037

eik, zomer-

00036

00060 x x

01358

01352

els, zwarte

engelwortel, gewone

ereprijs, grote

ereprijs, klimop-

x

01229

egelskop, grote

x x x x

x

x

x

x x

00976

duizendknoop, zachte

x x

x

x x

00973

x

duizendknoop, beklierde

00174

duinriet

00287 x

00937

dubbelkelk

x

duizendguldenkruid, fraai

00587

droogbloem, bleekgele

x

00004 x x x x x x

00161

dravik, zachte, s.s.

duizendblad

01610 x

dravik, tros-

x

x x x x

00041

00165

dravik, ijle

2

00533

00700

dovenetel, witte

3

x x x

Overig

x 305731 4/7 VOS

x

x

x x

x x x

x

x x

x

x x x

x

x x x

x

x x x

x

x x x x x x

x

305832 21/8 MVL

x

x

x x

x x

x

Binnen Zoetermeer

5

duivenkervel, gewone

00706

dovenetel, paarse

4

x

6

duist

Srtnr

00703

dovenetel, ingesneden

1

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

Waarnemingen tot nu 28 39 33

52 69 62

1

38

glidkruid, blauw

glanshaver

26

guichelheil, rood

29

65

gierst, draad-

grijskruid

32

94

gelderse roos

ganzenvoet, zeegroene

48

26

62

x x x

ganzenvoet, tros-

ganzenvoet, stippel-

ganzenvoet, mel-

ganzenvoet, korrel-

ganzenvoet, esdoorn-

ganzenbloem, gele

fonteinkruid, tenger

109 43

33

65

110 45

1

157 44

7

7

fluitenkruid

fioringras

22

14

fijnstraal, zomer-

113 41

fijnstraal, canadese

esdoorn, gewone

3

119 40 3

es

ereprijs, veld-

nieuwe soorten vet ereprijs, water-, rode

x

Buiten

147 44

22

123 44

29

streeplijst

x

x

x x

x

x

x

x

x x

x

305745 8/8 VOS

x x x x x

x x x x

x

Binnen Zoetermeer

x

x x

x

x

x x x x x

x

x

x

305731 16/9 VOS

x

x 305731 4/7 VOS

x

x x x x x x x

00052

00137 x

305713 20/6 VOS

01173 305734 28/7;305722 18/8;305723 18/8 VOS

x x

305731 4/7 VOS ; 305731 5/11 WDL 00096 x

01715

01367

00312

10015

00310

00306

00315

00313

00321

01002

00070 x x x x x x x x x x x x x

00018 x

01720

00475 x

00002

00531 x x

01350

01347

Srtnr

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart min

18

32

28

33

5

35

1

17

3

3

1

38

47

31

9

25

18

4

104 41

5

4

1

65

119 44

60

1

26

166 44

132 42

7

135 42

51

86

54

68

x

x x

x

x

x x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

570 230 30 48 51

streeplijst

01156 x

00462 x x

00329

00364

00365

01170

heen

heermoes

heksenkruid, groot

helmbloem, gele

helmbloem, vinger-

helmkruid, knopig

4

x

x

x

x

Overig

x

x x

x

x

305831 20/6 VOS

x x

00345

01207 x x

00651

00926

01316 x x

00701

00582 x x x x x x x x x x

00299

herik

hertshooi, gevleugeld

hoefblad, groot

hoefblad, klein

hoenderbeet

hondsdraf

hoornblad, grof

305734 30/9 VOS

x

x x

x x

x x x x x x x x

305725 28/3 VOS

x

x x x x x x x x x x

x x x x x x

herfsttijloos, wilde

x

13 32 39

19 85 83

4

18 4

1

41

25

245 45

x x

39

klaproos, bleke

kikkerbeet

kers, gewone vogelx x

kattenstaart, grote

62

33

kastanje, tamme

26

66

kanariezaad

kamille, schijf-

kamille, reukeloze

kamille, gele

kamille, echte

kamgras

kaasjeskruid, muskus-

kaasjeskruid, klein

kaasjeskruid, groot

kaars, keizers-

189 45

x

kaars, keizers-

kaardebol, grote

kaardebol, grote

iep

hoornbloem, zand-

hoornbloem, kluwen-

hoornbloem, gewone

nieuwe soorten vet

31

x

x x

x

x

Buiten

streeplijst

Binnen Zoetermeer

00915

00640

01019

00785

00273

01821

00796 x

00795

00064 x

00794 x

00386 x

00789

00790

00792

01341

01341

00412

00412

06541

00298

00295

x

x x x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x x

x x

x x

x

x

x x

x

x

x

x

305821 20/6 VOS

x

x

305822 20/6 ; 305823 20/6 VOS

x

305822 20/6 ; 305823 20/6 VOS

x x x

x

00296 x x x x x x x x x x x x x

Srtnr

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011

52

168 45

1

152 45

5 13

10

21

05007

x

12

19

305724 18/4 VOS 34

305734 28/3 VOS

x

5

9

11

00200

3

herderstasje

x

x x

27

44

190 44

38

65

Waarnemingen tot nu 20

x x x x x x x x x x

x

5

Binnen Zoetermeer

6

hemelboom

x

01296

01029 x x

hazelaar

1

heelblaadjes

00366

hardgras, stijf

2

hazenpootje

00428

00276

hanenpoot

Srtnr

01221

guldenroede, late x

waarnemers

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart min

18

21

16

24

17

17

36

36

8

28

39

23

1

8

40

28

48

18

23

120 38

2

10

83

106 43

36

133 45

37

53

21

36

28

28

84

84

10

49

79

187 46

x

x

x

x

x

x

x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

570 230 30 48 51

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

streeplijst

x

00545

00805

knopkruid, kaal

koekoeksbloem, avond-

05352

klokje, kruip-

00544

00191

klokje, kluwen-

knopkruid, harig

00198

klokje, gras-

00196

02457

klit, gewone

01766 x x

00598

klimop

knoopkruid

00546 x x x x x x x

kleefkruid

klokje, rapunzel-

00911

klaverzuring, stijve x

x

x

x

x

x x

x

x x x x

x

00910

x

Overig

x

x

x

x

x x

x x x

x

x x

305742 7/6 VOS

305732 9/6 VOS

305754 24/6 VOS

x

x x

x x

x x

x x

klaverzuring, gehoornde

x x

x x x

01306 x x

x

klaver, witte

x

x x x x x x x x x

x x

x

x

01305 x x x x x x x x x x x x x

x

x

x x

x x

klaver, rode

00809 x x

klaver, honing-, witte

x

x

x x

00799 x x

00810 x x

klaver, honing-, goudgele

3

01299 x

00812 x

klaver, honing-, citroengele

x x

4

klaver, kleine

01301 x

klaver, basterd-

5

Binnen Zoetermeer

6

klaver, hop-

Srtnr

00916 x

1

klaproos, grote

x

waarnemers

2

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

40

19

26

19

30

22

1 1 7 3 36 36 21 23

2 1 8 5 91 75 26 34

120 37

51

177 44

22

42

180 45

182 45

x

x

Srtnr

01733

02290 x x x x x x x x x x x x x 01192

kruiskruid, bezemkruiskruid, jakobskruiskruid, klein

x

x x

x x x x

x

x

00636

kruipertje

x x x x

00390 x x

x

00128 x x x x x x x x x x

x

kropaar

05362

kroos, knop-

x

x

kroosvaren, grote

00723 x

kroos, klein

x

x

00724

00722

kroos, bult-

x x

x x x 305754 24/6; 305734 28/7 VOS 305734 11/8; 305811 17/8 KES

01241 x

00495

kroontjeskruid

x

x

kroos, veelwortelig

05456

kransgras

x

x

x x 305731; 305732; 305645 15/7; 305742 23/7; 305734 17/8 VOS

x

x x x x x

x

Binnen Zoetermeer

kroos, punt-

00355

05525

00279

00490 x x

01328

00772 x

00807

kornoelje, rode

kornoelje, canadese

158 45 116 42

korenbloem

koninginnenkruid

101 44

x x x

20

28

koekruid

koekoeksbloem, echte

35

68

nieuwe soorten vet koekoeksbloem, dag-

Waarnemingen tot nu 119 43

Buiten

streeplijst

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart min

26 32

37 57

19

134 41

204 45

39

124 39

231 45

23

39

80

40

4

30

17

25

33

3

23

30

9

60

26

29

95

3

58

73

x

x

x x

x x

x x x

x x

x

x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

570 230 30 48 51

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

waarnemers

streeplijst

Overig

x

x x x

01317

01032

00034

00029

00801 x x

01377

00135 x x x x x x x x x x x x x

00584

longkruid, gevlekt

look, das-

look-zonder-look

luzerne

maagdenpalm, kleine

madeliefje

mannagras

x

lisdodde, kleine x

x

x x

x

x

305724 18/4 VOS

x

305724 18/4 VOS

305724 18/4 VOS

x x x

x x x x x x x

x

x

x x x

x x x

01318 x x x

x

x

lisdodde, grote

x x

x

x

x

305742 23/7 VOS

x

x x

x x

00665 x x

x

x

x

x

305734 26/7 VOS

lis, gele

00585

liesgras

x

x

x

00736

01762

liefdegras, straat-

2

01227

00466 x

lidrus

3

lijsterbes, wilde

00725

leeuwentand, vertakte

4

x

5

Binnen Zoetermeer

6

liguster, wilde

00741

00715

lathyrus, veld-

00727

01393

langbaardgras, gewoon

leeuwentand, kleine

00446 x

kweek

leeuwenbek, muur-

Srtnr

01191

kruiskruid, kleverig

1

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

Waarnemingen tot nu 15

27 36 19

49 76 35

18 8

33 12

x x x x x x

34

73

11

11

x

x x x

x x

Buiten

169 44

32

61

133 35

20

36

135 44

148 37

25

10

14

19

15

23

54

23

47

34

27

57

153 42

27

41

nieuwe soorten vet

Srtnr

00078 02418

moerasscherm, groot morgenster, gele

01250 01738 01219 00579

muur, vogelnachtschade, beklierde nachtschade, zwarte, s.s. nagelkruid, geel

00813 x x 01247

muur, moeras-

x

x

munt, water-

00152

01076

moeraskers

mosterd, zwarte

00320

moederkruid

01292

01225

melkdistel, gewone

01293

01224

melkdistel, gekroesde

morgenster, paarse

02324

melkdistel, akker-

morgenster, oosterse

00123

00121

00369

00894

00319 x x

00421

melde, uitstaande

melde, spies-

meidoorn, eenstijlige

marjolein, wilde

margriet, gewone

mannetjesvaren

streeplijst

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

x

x

x x

x x

x

x

305731 4/7 VOS x x x

x

x

x

x x

x

x x x

x

x x

x

x

x

x

x

x x x

x

x x

305724 18/4 VOS

x

x x

x x

x x x x x

x x

x

x

x

x x x

x x x x x x

x x x x x

x

x

x

x

Binnen Zoetermeer x x x

x x x

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart min

13

31

11

32

40

16

5

31

40

6

118 32

77

9

137 43

126 42

97

23

5

72

22

x

x

x

x

x x x

x

x 37

x x 124 44

Buiten

138 43

148 44

53

102 40

83

17

149 42

30

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

570 230 30 48 51

waarnemers

streeplijst

2

3

00890 305823 20/6 20; 305754 24/6 VOS 60

01820

01114

00205

00756 x x

00755

pijlkruid

pinksterbloem

raaigras, engels

raaigras, italiaans

x

00394 x x

peen

phacelia

00922 x x x x x x x x

pastinaak

00782

00465

paardenstaart, bastaard-

00977

01851

paardenkastanje, witte

perzikkruid

02430 x x x x x x x x x x x x x

paardenbloem

penningkruid

00054

ossentong, gewone

x x

x x

x

x x

x x

x

x

x x

x

x

x x x x

305724 1/5 VOS

x x x x x

x

x x x x

x

305742 7/6 VOS

305754 24/6; 305731 4/7 VOS

00460

00460

orchis, wespen-, brede

x

orchis, wespen-, brede

x

00890 x

orchis, riet-

x x x

x x x

orchis, riet-

x x

00571

x

ooievaarsbek, zachte

x

00570

305715 13/5 VOS

ooievaarsbek, slipbladige

x

x

02443

1

00577

x

4

x x

5

Binnen Zoetermeer

6

ooievaarsbek, ronde

ooievaarsbek, donkere

Overig

ooievaarsbek, glanzige

Srtnr

00572

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

42

191 45

35 6

82 8

23

19

182 44

111 37

rus, greppel-

16

31

x x

x x

x x x

ruit, poel-

rus, zomp-

rus, zeegroene

rus, veld-

rus, platte

rus, pit-

rus, padden-

roos, vilt-

150 43

roos, veelbloemige

rolklaver, rechte

robertskruid

rietgras

riet

180 45

x x x

4

10

2

25

87

3

rolklaver, moeras-

25

87

x x x

25

69

14

rolklaver, gewone

25

69

18

reseda, wilde ridderspoor, wilde

ratelaar, harige

ratelaar, grote

raket, gewone

38

9

19

raapzaad

nieuwe soorten vet

90

4

4

Buiten

140 42

18

Waarnemingen tot nu 24

streeplijst

x

x

x

x x

00930 x

00673 x x

00684 x x

00670

00678 x

00680 x x

00688 x

00675

01275

01644 x

05129

02465 x

00763 x

00761

00576

x

x

x

x x

x

x x

x

x

x x

x

x

305731 4/7 VOS

x

x x

x

305725 13/5 VOS

305734 17/5 VOS

x

x

x x

x x x x x x x

x

x

x

x x x

x x x x x x

x x x x x

x

Binnen Zoetermeer

00933 x x x x x

00396

01062

01065 x

01066

01211

01804

Srtnr

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart min

27

3

4

22

17

6

30

1

1

5

15

11

20

37

1

28

100 41

99

1

63

147 42

8

57

2

1

7

15

17

26

105 35

131 44

216 46

3

4

38

35

125 40

41

x x

x x

x

x x x

x x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

570 230 30 48 51

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

waarnemers

streeplijst

05411

01206

00649 x

00699 x

00431

01021

01259 x x

00001

01047

05035

00113

00487

06097

schijnpapaver

silene, blaas-

sint-janskruid

sla, kompas-

slangenkruid

sleedoorn

smeerwortel, gewone

spaanse aak

speenkruid, gewoon

spoorbloem

steenbreekvaren

steenraket, gewone

sterrenkroos

x

3

00182

00305

00952

00371

00372 x x

00141

01839

00873

sterrenkroos, stomphoekig

stinkende gouwe

straatgras

streepzaad, groot

streepzaad, klein

tandzaad, knikkend

tarwe

teunisbloem, grote

x x

Srtnr

05117

1

schijnaardbei

2

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 6

5

4

x

x

x

x x x

Overig

305742 7/6 VOS

x x x x

x

x x

x

x x

x

x

x x

x

x x

x

305821 20/6 VOS

x x

x

x x x x x x

x x

x

305734 30/9 VOS

x

x

x x x x x x x x x x

x x x

x

x x x x x

Binnen Zoetermeer

7

datum

x x x

43

13

19

8

9 17

11 22

167 45

10

x

vlasbekje

viooltje, maarts

vingergras, harig

vingergras, harig

viltkruid, dwerg-

vijfvingerkruid

139 45

vetmuur, donker en uitstaand

vergeet-mij-nietje, zomp-

vergeet-mij-nietje, vroeg

vetmuur, liggende

30

56

vergeet-mij-nietje, moeras-

vergeet-mij-nietje, akker-

107 30

2 29

5 43

8

9

106 38

x

veldkers, bosveldkers, kleine

veenwortel

32

19

154 44

varkensgras, gewoon

valeriaan, echte

6

torkruid, pijp-

tongvaren

11

58

timoteegras

teunisbloem, middelste

nieuwe soorten vet

torkruid, water-

25

35

Buiten

136 44

9 24

11

26

Waarnemingen tot nu 66

streeplijst

00745

01384

00408

00408

00524

01010

01112

01109

00841 x

01626

01494

00840

00203

00202

00967 x x

00968 x

01333

00868

00869

00934

00932 x

05457 x

Srtnr

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

x x x x x

x x

305731 9/7 VOS

x

x

x

x x x x

x x x

x x x

x

x x x x x x x x x x

x x

x x

x

x

Binnen Zoetermeer x x

x

x

x

x x x

x

x

305734 28/3 VOS

305742 23/7; 305734 28/7 VOS

x

x

305724 18/4; 305715 13/5 VOS

x

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart min

29

28

5

19

16

17

12

25 28

12

1

25

27

25

3

46

58

6 27

42

3

29

43

38

20

10

3

62

96

91

33

195 46

147 45

51

7

135 42

60

x x

x

x x x

x x x

x x

x x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

570 230 30 48 51

waarnemers

streeplijst

00026

00784

00945 x

wederik, grote

weegbree, getande

00866

waterlelie, witte

waterweegbree, smalle

00859 x

waterkers, slanke

00027

01074 x x

waterkers, gele

waterweegbree, slanke

01215

watereppe, kleine

00028

00437

waterbies, gewone

waterweegbree, grote

02376

walstro, moeras-

01046

00550

walstro, glad

waterranonkel, stijve

01648

vrouwenmantel, fraaie

00972

00483

vroegeling

00442

00042

vossenstaart, grote

waterpest, smalle

00040

vossenstaart, geknikte

waterpeper

05032

00896

1

vogelmelk, gewone

vlier, gewone

2

vlinderstruik

Srtnr

01133

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 6

5

4

3

x

x

x

x

x

x x x x

Overig

x x

x

x x

x

x

x x

x

x

x

305831 20/6 VOS

x

x

x

305715 20/5 VOS

x x

Binnen Zoetermeer

7

datum

3

3

24

46

4

24

43

6

29

10

17

53

7

8

27

14

20

41

29

59

101 41

x

x

x

x x x

x

x x

x x x

x x

x x

x

x x

x x

x x

44

28

60

x

15

31

Srtnr

Binnen Zoetermeer x x

x x x x x x x x x x x

18

00450

00451 x x x x x x x x x x x x x 00350 00188 x x 00338 00631 x 00632 01281 00498 00780 x 01260

wilgenroosje wilgenroosje, harig winde, akkerwinde, haagwinterpostelein, witte witbol, gestreepte witbol, gladde witte krodde wolfsmelk, tuinwolfspoot wormkruid, boeren-

x

x x x

x

x

x x x

x

x x x x

x

x x

x x x x x x x x x

x

x x x x x x x x x x

x

01116 x x

wilg, schiet-

x

x 01119

x

01369 x

wilg, grauwe

x

wikke, vogel-

x x 01375 x

x

wikke, vierzadige, s.s.

x x x x

01370 x 05454 x

wikke, smalle

x x

wikke, ringel-

01373

7

5 20

29

38

28

38

12

29

16

82

65

71

35

30

34

103 42

226 46

19

179 44

47

186 46

47

66

41

89

18

139 44

41

3

46

9

203 46

min

195 00946 x x x x x x x x x x x x x 305823 3 02387 x 20/6 VOS

00944

00947

wikke, heggen-

wikke, bonte

weegbree, smalle

weegbree, hertshoorn-

25

36

nieuwe soorten vet weegbree, grote

Waarnemingen tot nu 124 37

Buiten

streeplijst

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24 5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart

x

x x x

x

x

x x x

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

941 341 30 57 24

247 148 30 56 35

570 230 30 48 51

streeplijst

01396

00259

00235

zannichellia, zittende

zegge, oever-

zegge, ruige

Overig

01099

01687

00171

00514 x x

zwaardherik

zwanenbloem

zwenkgras, riet-

x

x

x

305833 16/4 VOS

x

x

zuring, water-

x

x

01093

zuring, veld-

x

01094

x

x

zuring, schapen-

x

x

01101 x x x x x x x x x x x x x

x x

zuring, ridder-

x

x x

01098 x

x

zuring, krul-

x x

01095

x x

x

x x x x x x

x x x x x x x

x x

x

305742 7/6 VOS

x

x

01097 x

zoutgras, moeras-

x

3

x

x

x x x

x

Binnen Zoetermeer

5

zuring, kluwen-

01311

zilverschoon

4

x

6

zuring, berm-

00011

01006 x

zevenblad

00211

00081

zandraket

00245 x x

00409

zandkool, kleine

1

zegge, vos-, valse

00410

zandkool, grote

2

zegge, scherpe

Srtnr

01063

wouw x

waarnemers

nieuwe soorten vet

Nederlandse naam

424 184 30 57 41 7

datum

21 14 18

34 21 29

31

62

x

62

36

1

37

1

24

x

x x

201 46

83

151 45

33

x x x x

37

76

x x x x

25

x

x x x

x

x x

Buiten

41

175 46

109 37

2

2

145 41

5

Waarnemingen tot nu 7

45

nieuwe soorten vet zwenkgras, rood

streeplijst

00520

Srtnr

datum

waarnemers

Plantenwaarnemingen

Nederlandse naam

2011 1

Plantenwaarnemingen

8

570 230 30 48 51 2

waarnemingen 2011

3

643 250 30 57 53 9

247 148 30 56 35 4

2011 10

941 341 30 57 24

x

x

Binnen Zoetermeer

5

335 192 30 58 22 11

waarnemingen tot nu

6

waarnemingen 2011

12

424 184 30 57 41 7

330 190 37 17 15

PW 23-jun PW 15-okt PW 7-apr PW 9-jul PW 3-sep PW 7-mei PW 18-aug PW 19-mei PW 17-sep PW 9-jun PW 1-okt PW 21-apr PW 4-aug 13

soorten tot nu

8

104 62 45 97 122 91 82 123 91 120 99 77 116 71 14

643 250 30 57 53 9

waarnemingen tot nu

Hokken tot nu 16a PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug

km-hok uurhok kaart

10

soorten tot nu

16b

335 192 30 58 22 11

42 82 181 105 30 47 44 57 17

330 190 37 17 15 12

km-hok uurhok kaart

x

min

81

34

Buiten

16a

eri

PW 23-jun 104 PW 15-okt 62 PW 7-apr 45 97 PW 9-jul PW 3-sep 122 PW 7-mei 91 PW 18-aug 82 PW 19-mei 123 PW 17-sep 91 PW 9-jun 120 99 PW 1-okt PW 21-apr 77 PW 4-aug 116 71 14

13

gen ken tot 42 82 181 105 30 47 44 57 16b

PW 26-mei HK 17-aug PW 6-aug 17

25 Paddenstoelenwaarnemingen 2011

17 feb.

7-apr

2-jun

7-jul

21-jul

4-aug

4 aug.

1-sep

17-sep

6 okt.

17-nov

1-dec

Balijbos

Westerpark/Turfberg

Balijbos

Buytenpark

Vernèdepark

Alb. Schweitzersingel

Westerpark/Heuvelweg

Balijbos (NMV excursie)

Balijbos

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

2011 Paddenstoelenwaarnemingen Zoetermeer

Westerpark/Meerzichtlaan

Sinie de Jonge

aantal soorten 25 20 15 18 14 9 10 38 83 19 45 40 001.030

Ag Gewone anijschampignon

Agaricus arvensis

001.040

Ag Reuzenchampignon

Agaricus augustus

001.389

Ag Schubbige boschampignon

Agaricus silvaticus

001.469

Ag Karbolchampignon

Agaricus xanthoderma

002.170

Ag Geaderde leemhoed

Agrocybe rivulosa

557.022

As Paarse knoopzwam (imp.)

559.010

As Zakjestrilzwam

Ascocoryne sarcoides imperfect Ascotremella faginea

260.010

Ph Viltig judasoor

Auricularia mesenterica

566.010

As Geel schijfzwammetje

Bisporella citrina

x x x x

x x x

Ap Grijze buisjeszwam

Bjerkandera adusta

x

266.020

Ap Rookzwam

Bjerkandera fumosa

x

568.011

As Brandnetelschijfje (perf.)

Calloria neglecta perfect

x

571.010

As Olijfschijfzwam

Catinella olivacea

x

279.010

Ap Ziekenhuisboomkorst

Cerocorticium confluens

x

714.010

As Zwarte viltzwam

281.010

Ap Paarse korstzwam

Chaetosphaerella phaeostroma Chondrostereum purpureum

286.020

Ap Witte koraalzwam

Clavulina coralloides

074.070

Ag Nevelzwam

Clitocybe nebularis

024.040

Ag Bundelcollybia

110.020

Ag Voorjaarsbreeksteeltje

Conocybe aporos

110.170

Ag Gekraagd breeksteeltje

025.280

Ag Donker breeksteeltje

Conocybe blattaria sensu Watl. Conocybe sordida

026.040

Ag Grote kale inktzwam

Coprinus atramentarius

026.081

Ag Geelbruine donsinktzwam

Coprinus callinus var. callinus

026.100

Ag Geschubde inktzwam

Coprinus comatus

026.170

Ag Zwerminktzwam

Coprinus disseminatus

026.180

Ag Grote viltinktzwam

Coprinus domesticus

026.960

Ag Kleinsporig plooirokje

Coprinus kuehneri

026.420

Ag Hazepootje

Coprinus lagopus

026.440

Ag Geelbruin plooirokje

Coprinus leiocephalus

026.460

Ag Gewone glimmerinktzwam

Coprinus micaceus

026.570

Ag Plooirokje

Coprinus plicatilis

417.060

Ap Bleke borstelkurkzwam

Coriolopsis trogii

Ag Rondsporig oorzwammetje (ces.) 031.070 Ag Bleek oorzwammetje

Crepidotus cesatii var. cesatii

031.100

Crepidotus mollis

Ag Week oorzwammetje

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x x

x x x x

x

x x

x

x

x

x x x

x

x

x

x

x

x x

x x x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x x

Crepidotus lundellii

46

x

x

Collybia confluens Comatricha laxa var. laxa

031.041

x x

266.010

911.041 My Open kroeskopje

x x

x x

x

x x

x

x

x

17 feb.

7-apr

2-jun

7-jul

21-jul

4-aug

4 aug.

1-sep

17-sep

6 okt.

17-nov

1-dec

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

Westerpark/Turfberg

Balijbos

Buytenpark

Vernèdepark

Alb. Schweitzersingel

Westerpark/Heuvelweg

Balijbos (NMV excursie)

Balijbos

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

2011 Paddenstoelenwaarnemingen Zoetermeer

aantal soorten 25 20 15 18 14 9 10 38 83 19 45 40 587.020

As Gekroond geleikelkje

Cyathicula coronata

298.010

Ap Donzige korstzwam

Cylindrobasidium laeve

x

x x

299.039

Ph Oranje druppelzwam s.l.

Dacrymyces stillatus sl

302.010

Ap Roodporiehoutzwam

Daedaleopsis confragosa

x

588.010

As Kogelhoutskoolzwam

Daldinia concentrica

x

037.010

Ag Plooiplaatzwammetje

Delicatula integrella

592.030

As Korstvormig schorsschijfje

Diatrype stigma

593.020

As Eikeschorsschijfje

Diatrypella quercina

918.180 My Variabel kristalkopje

Didymium squamulosum

040.910

Ag Grauwe bossatijnzwam (rhod.)

310.030

Ph Eiketrilzwam

Entoloma rhodopolium f. rhodopolium Exidia truncata

045.010

Ag Gewoon fluweelpootje

Flammulina velutipes

045.012

Ag Gewoon fluweelpootje (vel.)

922.070 My Heksenboter

Flammulina velutipes var. velutipes Fuligo septica

046.050

Galerina autumnalis

Ag Kraagmosklokje

319.010 Ap Platte tonderzwam

Ganoderma lipsiense

321.020

Ap Geelbruine plaatjeshoutzwam

Gloeophyllum sepiarium

054.209

Ag Tweekleurige vaalhoed

Hebeloma mesophaeum

054.360

Ag Opaalvaalhoed

Hebeloma velutipes

x x

x x

x

x x

x x x x x x

x

x

x

x x

x

x x

x

x

x x x

614.050

As Witte kluifzwam

Helvella crispa

x

x

614.080

As Zadelkluifzwam

Helvella ephippium

x

x

331.011

Ph Echt judasoor

059.089

Ag Zwartwordende wasplaat

Hirneola auricula-judae var. auricula-judae Hygrocybe conica

014.059

Ag Gewoon sneeuwzwammetje

Hygrocybe virginea

622.212

As Grootsporig vlieskelkje

Hymenoscyphus suspectus

623.010

As Gele kussentjeszwam

Hypocrea aureoviridis

625.011

As Oranje zwameter (perf.)

Hypomyces aurantius perfect

626.020

As Roestbruine kogelzwam

Hypoxylon fragiforme

626.060

As Vergroeide kogelzwam

Hypoxylon multiforme

064.680

Ag Violetbruine vezelkop (maj.)

Inocybe cincinnata var. major

064.300

Ag Gewone viltkop

Inocybe dulcamara

064.169

Ag Sombere vezelkop

Inocybe fuscidula

064.401

Ag Witte satijnvezelkop

x

x

x

x x

x x x x x x x

x x x x

064.403

Ag Lila satijnvezelkop

Inocybe geophylla var. geophylla Inocybe geophylla var. lilacina

064.450

Ag Blozende stinkvezelkop

Inocybe haemacta

064.471

Ag Amandelvezelkop (bisp.)

Inocybe hirtella var. bispora

064.542

Ag Zandpadvezelkop (lace.)

Inocybe lacera var. lacera

064.660

Ag Bruine knolvezelkop

Inocybe napipes

064.880

Ag Paarssteelspleetvezelkop

Inocybe pusio

x

064.339

Ag Geelbruine spleetvezelkop

Inocybe rimosa

x

064.980

Ag Populiervezelkop

Inocybe squamata

067.030

Ag Gewone fopzwam

Laccaria laccata

47

x

x

x x

x x

x

x

x

x x x x x

x x x x

x

17 feb.

7-apr

2-jun

7-jul

21-jul

4-aug

4 aug.

1-sep

17-sep

6 okt.

17-nov

1-dec

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

Westerpark/Turfberg

Balijbos

Buytenpark

Vernèdepark

Alb. Schweitzersingel

Westerpark/Heuvelweg

Balijbos (NMV excursie)

Balijbos

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

2011 Paddenstoelenwaarnemingen Zoetermeer

aantal soorten 25 20 15 18 14 9 10 38 83 19 45 40 067.060

Ag Schubbige fopzwam

Laccaria proxima

068.020

Ag Wit wolschijfje

Lachnella villosa

x

116.810

Ag Tranende franjehoed

Lacrymaria lacrymabunda

x

069.420

Ag Vuurmelkzwam

Lactarius hortensis

069.410

Ag Donzige melkzwam

Lactarius pubescens

069.440

Ag Kaneelkleurige melkzwam

Lactarius quietus

348.010

Ap Zwavelzwam

Laetiporus sulphureus

215.010 Ga Reuzenbovist

Langermannia gigantea

x

x x x x x

716.070

As Geen Nederlandse naam

Lasiosphaeria caudata

x

716.010

As Eivormig ruigkogeltje

Lasiosphaeria ovina

x

073.090

Ag Stinkparasolzwam

Lepiota cristata

074.049

Ag Roodbruine schijnridderzwam

Lepista flaccida

074.080

Ag Paarse schijnridderzwam

Lepista nuda

836.030

As Ruim knapzakje

Lophiostoma macrostomum

x x x

929.020 My Gewone boomwrat

Lycogala epidendrum

081.010

Ag Levertraanzwam

Macrocystidia cucumis

082.070

Ag Knolparasolzwam

Macrolepiota rachodes

083.030

Ag Halmruitertje

Marasmiellus vaillantii

x x

x

x x x

x

320.030

Ap Gewone melkkorstzwam

Megalocystidium lactescens

085.289

Ag Zwartwitte veldridderzwam

Melanoleuca polioleuca

639.010

As Gewoon korthaarschijfje

Melastiza chateri

361.010

Ap Papierzwammetje

Meruliopsis corium

644.040

As Gedrongen mollisia

Mollisia cinerea

x

644.110

As Witrandmollisia

Mollisia ligni

x

644.120

As Zwartwitte mollisia

Mollisia melaleuca

x

091.020

Ag Oranje dwergmycena

Mycena acicula

x

x

x x x

x

x x

091.030

Ag Adonismycena

Mycena adonis

091.040

Ag Suikermycena

Mycena adscendens

091.470

Ag Bundelmycena

Mycena arcangeliana

091.260

Ag Draadsteelmycena

Mycena filopes

091.320

Ag Grote bloedsteelmycena

Mycena haematopus

x

091.540

Ag Streepsteelmycena

Mycena polygramma

x

x x

x x

x

x x x

364.010

Ap Bleke stekelkorstzwam

Mycoacia aurea

365.010

Ph Klontjestrilzwam

Myxarium nucleatum

x

650.012

Nectria cinnabarina imperfect

x

650.020

As Gewoon meniezwammetje (imp.) As Gewoon meniezwammetje (perf.) As Bloedrood meniezwammetje

Nectria coccinea

425.150

Ap Vaalblauwe kaaszwam

Oligoporus subcaesius

x

425.160

Ap Asgrauwe kaaszwam

Oligoporus tephroleucus

x

657.020

As Ankerwasbekertje

Orbilia inflatula

x

100.010

Ag Gazonvlekplaat

Panaeolus foenisecii

102.020

Ag Groene schelpzwam

Panellus serotinus

102.030

Ag Scherpe schelpzwam

Panellus stipticus

650.011

x

x x

x x

Nectria cinnabarina perfect

48

x x

x

x

x

x x

x

17 feb.

7-apr

2-jun

7-jul

21-jul

4-aug

4 aug.

1-sep

17-sep

6 okt.

17-nov

1-dec

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

Westerpark/Turfberg

Balijbos

Buytenpark

Vernèdepark

Alb. Schweitzersingel

Westerpark/Heuvelweg

Balijbos (NMV excursie)

Balijbos

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

2011 Paddenstoelenwaarnemingen Zoetermeer

aantal soorten 25 20 15 18 14 9 10 38 83 19 45 40 104.020

Ag Gewone krulzoom

Paxillus involutus

370.040

Ap Oranjerode schorszwam

Peniophora incarnata

370.070

Ap Berijpte schorszwam

Peniophora lycii

662.060

As Bruine bekerzwam

Peziza badia

662.120

As Terneergeslagen bekerzwam

Peziza depressa

x x x x

662.210

As Zwavelmelkbekerzwam

Peziza michelii

662.220

As Molmbekerzwam

Peziza micropus

662.290

As Gewone melkbekerzwam

Peziza succosa

x x

x

x x

664.050

As Vleeskleurig sapbekertje

Phaeohelotium subcarneum

x

162.010

Ag Geen Nederlandse naam

Phaeosolenia densa

x

225.020 Ga Grote stinkzwam

Phallus impudicus

109.019

Ag Elzebundelzwam

Pholiota alnicola

109.140

Ag Bleekgele bundelzwam

Pholiota gummosa

109.100

Ag Wollige bundelzwam

Pholiota populnea

936.220 My Knikkend kalkkopje

Physarum nutans

113.059

Ag Gewone oesterzwam

Pleurotus ostreatus

114.020

Ag Gewone hertezwam

Pluteus cervinus

114.022

Ag Gewone hertezwam (cerv.)

Pluteus cervinus var. cervinus

114.060

Ag Grondhertezwam

Pluteus cinereofuscus

114.159

Ag Dwerghertezwam

Pluteus nanus

114.150

Ag Dwerghertezwam (nanus)

Pluteus nanus f. nanus

114.270

Ag Geelsteelhertezwam

Pluteus romellii

114.280

Ag Grauwgroene hertezwam

Pluteus salicinus

114.300

Ag Roetkleurige hertezwam

Pluteus thomsonii

114.310

Ag Pronkhertezwam

Pluteus umbrosus

382.020

Ap Peksteel

Polyporus badius

382.080

Ap Zadelzwam

Polyporus squamosus

382.110

Ap Waaierbuisjeszwam

Polyporus varius

116.070

Ag Bleke franjehoed

Psathyrella candolleana

116.150

Ag Langsteelfranjehoed

Psathyrella conopilus

116.273

Ag Sierlijke franjehoed (grac.)

Psathyrella corrugis f. gracilis

116.340

Ag Penwortelfranjehoed

Psathyrella longicauda

116.401

Ag Kortwortelfranjehoed (micr.)

116.500

Ag Kroontjesfranjehoed (olymp.)

116.650

Ag Dwergfranjehoed

Psathyrella microrrhiza f. microrrhiza Psathyrella olympiana f. olympiana Psathyrella pygmaea

116.739

Ag Vroege franjehoed

Psathyrella spadiceogrisea

116.780

Ag Conische franjehoed

Psathyrella tephrophylla

134.040

Ag Oranjerode stropharia

Psilocybe aurantiaca

063.061

Ag Gewone zwavelkop

063.062

Ag Dwergzwavelkop

063.120

Ag Rode zwavelkop

Psilocybe fascicularis var. fascicularis Psilocybe fascicularis var. pusilla Psilocybe sublateritia

682.010

As Inktvlekkenzwam

Rhytisma acerinum

49

x x x x x x

x x x x x x x x x x x

x

x

x

x

x

x x

x x

x

x x

x x

x

x x x

x

x x x x

x

x

x

x

x

x x x

x

x

x

x

17 feb.

7-apr

2-jun

7-jul

21-jul

4-aug

4 aug.

1-sep

17-sep

6 okt.

17-nov

1-dec

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

Westerpark/Turfberg

Balijbos

Buytenpark

Vernèdepark

Alb. Schweitzersingel

Westerpark/Heuvelweg

Balijbos (NMV excursie)

Balijbos

Westerpark/Meerzichtlaan

Balijbos

2011 Paddenstoelenwaarnemingen Zoetermeer

aantal soorten 25 20 15 18 14 9 10 38 83 19 45 40 335.080

Ap Witte vlierschorszwam

Rogersella sambuci

726.010

As Lentetepelkogeltje

Rosellinia aquila

126.870

Ag Verblekende russula

Russula exalbicans

128.010

Ap Waaiertje

Schizophyllum commune

x

x x

x x x

x

x

Scleroderma areolatum

228.050 Ga Wortelende aardappelbovist

Scleroderma verrucosum

x

689.040

As Gewone wimperzwam

Scutellinia scutellata

x

130.012

Ag Olijfkleurig matkopje (tetra.)

130.030

Ag Groot matkopje

Simocybe centunculus f. tetraspora Simocybe sumptuosa

402.010

Ap Melige urnkorstzwam

Sistotrema brinkmannii

339.010

Ap Kleine kaaszwam

Skeletocutis nivea

409.020

Ap Gele korstzwam

Stereum hirsutum

x

409.040

Ap Gerimpelde korstzwam

Stereum rugosum

x

677.020

As Klein leemkelkje

Tarzetta cupularis

x

413.010

Ap Gespleten franjezwam

Thelephora anthocephala

x

Ap Witte bultzwam

Trametes gibbosa

417.020

Ap Ruig elfenbankje

Trametes hirsuta

417.070

Ap Gewoon elfenbankje

Trametes versicolor

418.070

Ap Geen Nederlandse naam

Trechispora fastidiosa

419.040

Ph Gele trilzwam

Tremella mesenterica

940.020 My Zwart draadwatje

Trichia botrytis

940.041 My Peervormig draadwatje var. 137.059

Ag Zilveren ridderzwam

Trichia decipiens var. decipiens Tricholoma argyraceum

704.020

As Gespeerd pelsbekertje

Trichophaeopsis bicuspis

139.050

Ag Winterdonsvoetje

941.020 My Rossig buiskussen

Tubaria hiemalis

Ap Wit poedersteelknotsje s.l.

Typhula setipes sl

099.060

Ag Beukwortelzwam

Xerula radicata

713.030

As Geweizwam

Xylaria hypoxylon

713.040

As Esdoornhoutknotszwam

Xylaria longipes

713.060

As Houtknotszwam

Xylaria polymorpha

x

x

x

x

x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x x x x x x x

x

Tubifera ferruginosa

381.049

x

x

228.010 Ga Kleine aardappelbovist

417.010

x

x x x x

x x

x

x

x x

x

Index Vet betekent auteur Cursief betekent afbeelding Agathomyia wankowiczi .....14 Albert Schweitsersingel ......21 Aletta Jacobslaan .................7 Amaranthus hybridus..........10 appelboom..........................13 Aptroot, André ....................33 argusvlinder ............17; 18; 19 atalanta .........................17; 18

baardgras .....................10; 32 baars...................................20 Balijbos ...............................22 Ballijbos ..............................27 bechstein-vleermuis............30 Belarus................................27 Benthuizer Plas ..................14 berk.....................................12 50

berken-moerasbos..............28 beuk ....................................12 Bialowieca ....................27; 29 bilzekruid ............................10 Binnenpark ...............9; 12; 13 bittervoorn...........................20 bitterzoet...............................8 blankvoorn ..........................20

bleekgele droogbloem ..........7 bolderik .................................7 bont zandoogje .............17; 18 boomblauwtje ...............17; 18 breedvoetvlieg ....................14 Bruijn, Onno de...................32 bruin blauwtje ...............17; 18 bruin zandoogje ......17; 18; 19 bruine kikker .........................8 Brussel................................31 buddleja ................................7 Burggraaf, Bert ...................14 Buytenpark .............16; 18; 19 Campanula glomerata ........10 canadese guldenroede .......28 carbolchampignon ..............26 Carpinus betulus cv. Fastigiata.........................13 Carpinus betulus L..............12 Castanea sativa..................10 Castricum............................33 Centaurium pulchellum.......10 Chenopodium hybridum .....10 Chenopodium urbicum ...8; 10 citroenvlinder ................17; 18 city goosefoot .......................9 Colchicum autumnale .....9; 10 dagpauwoog .................17; 18 dansmug .............................31 distelvlinder.........................17 DNA-barcoding ...................32 DNA-bibliotheek..................32 dodaars...............................15 Drooggemaakte Geerpolder10 Du Meelaan ........................12 duif ......................................15 Duinen, Gert-Jan van .........33 Duistermaat, Leni ...............32 Duuren, Lodewijk van5; 11; 13 dwergfranjehoed.................23 dwerghertezwam ................24 Ebbehout ............................20 echte guldenroede..............28 edelhert...............................28 edelweiss ..............................7 eik .......................................13 eiken-lindenhaagbeukenbos ..............28 eikenpage ...........................18 ekster ..................................15 eland ...................................28 elzen-essenbos ..................28 elzenmoerasbos ...........28; 29 elzen-moerasbos ................28 Eruca vesicaria ...................10 es ..................................11; 13 esdoornganzenvoet ............10 Fagus sylvatica...................12 fazant ..................................34 FF-wet.................................30 fonteinkruid ...........................7 fraai duizendguldenkruid ....10 Fraxinus ..............................11 geaderde leemhoed............24

geelbruine satijnzwam ........22 Geertje, ‘t ............................16 gehakkelde aurelia .......17; 18 gehoornde klaverzuring ........7 gekraagd breeksteeltje .......23 gele lis...................................8 geschubde inktzwam ..........23 gestreept nestzwammetje...27 gestreepte nestzwam .........27 gewone berenklauw..............8 gewone dwergvleermuis.....31 gewone esdoorn .................13 gewone grootoorvleermuis .31 gewone oesterzwam...........23 gewoon fluweelpootje .........23 gewoon korthaar.................26 gewoon korthaarschijfje......25 Gillissen, Reinier.................14 gladde witbol.......................10 gordijnzwam .................21; 22 grauwe klauwier..................33 groene.................................26 groene amarant ..................10 groene knolamaniet ............25 groene schelpzwam............23 groot koolwitje...............17; 18 Groot, Adrie de .................14 grote oranjebekerzwam 25; 26 grote viltinktzwam ...............25 haagbeuk......................12; 13 Haaglanden, stadsgewest ..20 Haarsma, Anne-Jifke ..........30 haas ....................................34 Haastert, Guus van.............14 Hajnovka.............................28 harig knopkruid .....................7 hartbladige els ....................13 hazelaar ........................12; 13 hazepootje ..........................23 Heemkanaal .........................7 Heerden, Adri van...............10 helm ....................................33 herfststijlloos.........................9 Herwig(1985) ......................12 Heukels' flora ......................32 hondsdolheid ......................29 Hoogeveen, Jan .................14 hooibeestje ...................17; 18 hopbeuk ..............................13 Hout, Mischa van................31 Hyoscyamus niger ..............10 icarusblauwtje...............17; 18 iep .......................................13 Janssen, Fred .....................4 japanse kers .......................13 Jong, Annet de....................6 Jong, Taeke de..................36 Jonge, Sinie........................14 Jonge, Sinie de.......20; 21; 46 Juglandaceae .....................11 Juglans regia ......................11 jukbeuk ...............................12 Juncus acutiflorus...............10 kalketrip ..............................33 51

kaukasische vleugelnoot11; 12; 13 Kervijn, Thierry ...................31 Ketting, Marianne .............34 kilometerhok 30.47.44 ........10 kilometerhok 30.48.51 ..........7 kilometerhok 30.58.22 ..........6 Boom ..................................12 klein geaderd witje........17; 18 klein koolwitje ...............17; 18 Kleine Blankaardpolder ......10 kleine junikever...................33 kleine modderkruiper ..........20 kleine parelmoervlinder ......18 kleine stinkzwam ..........24; 25 kleine vos......................17; 18 kleine vuurvlinder..........17; 18 kleinsporig plooirokje ..........24 kluwenklokje .......................10 knolparasolzwam................25 knolparasolzwammen.........24 knoopkruid ............................8 knopkroos ...........................10 knotwilg...............................13 koekruid ................................7 koperwiek ...........................15 kornoelje .............................13 kramsvogel .........................15 Krimpenerwaard, hoogheemraadschap ......20 Krimpenerwaard, Hoogheemraadschap......14 kroeglopers.........................18 kropaar ...........................8; 19 kuifeend ................................8 kweek .................................19 laaglandoerbos ...................27 laatvlieger ...........................30 landkaartje ....................17; 18 langpootmug.......................31 ledverlichting(vleermuizen).30 Lefevre, Alex.......................31 levertraanzwam ............25; 26 libellenreservaat .................20 Liefde, Wim de ..............9; 36 liguster ................................13 lijsters .................................15 Limpens, Herman ...............30 Lina, Peter ..........................29 linde ....................................13 Lubberding, Henk .............14 lynx .....................................28 Maastricht ...........................33 margriet ................................8 Vetvicka ..............................12 Meerendonk, Winfried van .20 Meerendonk, Winfried van de ....................................14 Meerpolder, Poldersloot .....19 Meerpolder, Ringsloot ........19 meervleermuis ..............30; 31 Meerzicht, hoeve Poldersloot ......................19 mei/junikevers.....................31 meidoorn.............................13

meikever .............................13 Melampyrum nemorosum...29 merel...................................15 mestkevers .........................31 moerasandoorn ....................8 moerasvergeet-mij-nietje ......7 moesdistel ..........................28 nachtvlinder ........................31 Namen ................................31 Nationaal Centrum voor Biodiversiteit....................32 Nationale Databank Flora en Fauna ..............................31 Natura 2000 gebied ............28 NCB ....................................32 NDFF ..................................31 Nie(1996) ............................19 Nieuwveenstraat...................7 Noord-Aa-plassen...............14 Noordhovense Plas ........8; 15 Noordhovenseplas................7 Noorhovense poelen ............7 notenboom..........................11 oerbos.................................27 Okkernootfamilie.................11 Oldambt ..............................34 olijfkleurig matkopje ............24 ooievaar ..............................16 Oosterheem..........................6 oosterse morgenster.............7 oranjetipje ...........................17 ozonium ..............................25 paardenkastanje .................13 pecannoten.........................11 peen......................................8 pestvogel ............................15 Peursumstraat ......................7 Pijnacker-Nooddorp............31 platte tonderzwam ..............14 poldertuinen........................20 Polen...................................27 Polypogon monspeliensis...10 populier ...............................13 Prielenbos.....................14; 27 Prins(2003) .........................18 Prins, Ben ...........................18 Pterocarya caucasica C.A. Mey .................................11 Pterocarya fraxinifolia (Lamk.) Spach,................11 ransuil .................................16 ratelaar..................................8

ree.......................................34 Regelink, bureau ................31 Reiderwolde........................34 reuzenchampignon .......24; 25 Ridder, Joke de...................6 rode amerikaanse rivierkreeft .......................20 rode klaver............................8 rood zwenkgras ..................19 roodborstje..........................16 rookzwam ...........................23 Rosa villosa ........................10 rosse vleermuis ..................31 ruige dwergvleermuis .........31 ruisvoorn .............................20 Ruyterstraat, de ..................13 satijnzwam....................26; 27 Savelsbos ...........................30 schaduwhengel...................29 Schieland, hoogheemraadschap ......20 Schieland, Hoogheemraadschap......14 schietmot ............................31 schildwants .........................31 Scholtes, Kees ..................17 Seghe Waert, ‘t...................12 Seghwaert ..........................12 sierlijke franjehoed..............23 Sint Pietersberg ..................33 Smit, Peter ..........................34 Smits, Anke ..................14; 17 snip .......................................8 Sonneveld, Nel ...................17 spaanse aak .......................13 sparren-dennenbos ............28 sparren-moerasbos ............28 Spectrumsingel...................21 spin .....................................31 spreeuw ..............................15 Spruit, Thea ........................33 steenbeuk ...........................12 stekelbaars ...........................8 stemonitis ...........................24 sterrenkroos..........................7 stropharia............................15 tamme kastanje ..................10 tarpan..................................28 tepelgallen ..........................14 tepelgalvlieg........................14 tiendoornige stekelbaars ....20 trompetboom ......................13

52

trosganzenvoet .....8; 9; 10; 32 tweekleurige vleermuis .......31 Valk, Marc van der..............30 valse voszegge.....................8 veelkleurig aziatisch lieveheersbeestje ......15; 16 veldrus ................................10 Veling, Kars ........................20 verblekende russula ...........21 viltroos ................................10 Vleermuiswerkgroep Nederland .......................29 vleermuizen ........................29 VLEN ..................................29 vleugelnoot .........................13 vlier .....................................13 vlinderroute.........................17 Volts, Andre ........................14 Voorwegwetering................19 vos ......................................34 Vos, Johan7; 8; 9; 17; 19; 20; 27; 29; 32 vuurgoudhaantje.................15 Waardenburg, bureau ........19 Wassenaar .........................16 watercypres ........................13 watermunt.............................8 watersnip ............................14 Westerpark8; 17; 18; 19; 25; 27 wielboom ............................12 wild zwijn ............................28 wilg......................................13 windturbine(vleermuizen) ...30 wisent .................................28 Wit-Rusland ........................27 witte kluifzwam ...................22 witte kluifzwammen ............22 wolf .....................................28 zachtstekelige stuifzwam....21 zachtstelige stuifzwam .......22 zandhoornbloem...................7 zeeheldenbuurt...................13 zeelt ....................................20 Zegwaardseweg ...................7 Zoetermeerse Plas .........7; 15 Zoetermeerseplas.................8 Zoeterwoude.......................16 zuilhaagbeuk ......................13 zwaardherik ........................10 zwarte els ...........................13 zwartsprietdikkopje .17; 18; 19 zwartwordende wasplaat21; 22