FOV Een uitgave van de Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen in Nederland JAARGANG 16 w NUMMER 7 w SEPTEMBER 2006
IN DIT NUMMER ONDER MEER:
FOV-ledenonderzoek geeft gunstig beeld
Pagina 3
u Consultatie verslaggevingsstaten
In de afgelopen zomerperiode heeft de FOV een ledenonderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek had betrekking op de dienstaanbieding door de FOV en de mate waarin dit op de wensen van de leden aansluit. In totaal werden 167 personen uitgenodigd
pagina 4
u Unigarant biedt garantie op particulier gekochte auto pagina 5
u Lage scores bij
een enquête via Internet in te vullen. 89 Daarvan gaven aan de uitnodiging gehoor, waarmee het respons op een representatief te achten 57% uitkwam. De belangrijkste uitkomsten op een rij: w w
assurantie examens Pagina 7
u Resultaten verzekeraars 2006
w
Pagina 9
u Inboedelwaardemeter vernieuwd Pagina 11
u Districtsbestuur brand
90% Van de respondenten heeft een helder
De directeur van de FOV, Chris van Toor, is blij
beeld van de activiteiten van de FOV.
met de uitkomsten van het onderzoek. ”Deze
93% Is van oordeel dat de FOV zich, zoals
geven aan dat de lijn die we een aantal jaren
nu, moet primair moet richten op belangen-
geleden hebben uitgezet, een goede is. Er is
behartiging, dienstverlening, de organisatie
een breed draagvlak voor de vereniging en de
van themabijeenkomsten en preventie-
activiteiten ondervinden waardering. Wat dit
bevordering .
betreft, ben ik tevreden met de 7,3 die we als
93% Respectievelijk 90% van de respon-
gemiddeld rapportcijfer hebben gekregen, zeker
denten is van mening dat de FOV zich terug-
als ik het soms wat lastige karakter van het
houdend moet opstellen ten aanzien van
product ’brancheorganisatie’ in aanmerking
het maken van extern of intern bindende w w
afspraken (een cao of keurmerk bijvoorbeeld). 80% Van de respondenten is geen voorstander van gezamenlijke marketing 87% Van de respondenten acht de dienst-
regionaal noord:
aanbieding door de FOV toereikend voor hun
”Laat ook niet-brand-
wensen en behoeften. Enkele leden hebben
leden toe tot de
verdergaande behoeften en zijn bereid
districten van de FOV”
Ø
w
daarvoor te betalen. 87% Van de respondenten leest De onderlinge altijd danwel vaak. 11% Neemt inciden-
w
teel kennis van het blad. 88% Van de respondenten is van mening dat de FOV toegevoegde waarde biedt. Voor 11% is de toegevoegde waarde onvol-
w
doende duidelijk. 87% Van de respondenten vindt de contributie in een redelijke verhouding staan tot de
w
toegevoegde waarde van het lidmaatschap. De FOV kreeg een 7,3 als gemiddeld rapportcijfer.
Chris van Toor.
De onderlinge
1
neem. Het lastige zit in het gegeven dat de
zelfstandig organiseren. Zij hebben hier de
lasten van het lidmaatschap (de contributie)
medewerking van andere grote bedrijven en
wel helder zijn maar de baten (de toegevoegde
van de kleine bedrijven bij nodig en andersom.
waarde) niet altijd in concrete bedragen is uit te
Dit gemeenschappelijke belang acht ik bij
drukken. Ik ben getriggerd door de opmerking
uitstek de sluiter voor de soms veronderstelde
van enkele leden dat de grote leden de dienst-
belangenkloof tussen de grote, middelgrote en
verlening aan de kleine(re) als subsidiëring
kleine leden. Een goed imago is immers van
beschouwen. Ik zie dat anders. De FOV voorziet
gemeenschappelijk belang. En vanuit de FOV
er onder andere in dat alle leden in belangrijke
blijven we daar met enthousiasme aan werken!”
marktbewegingen worden meegenomen. Denk hierbij aan de Nederlandse Herverzekerings-
Naast individuele complimenten kreeg de FOV
maatschappij voor Terrorismeschaden, de
ook een aantal kritieken en een enkele
terrorismepool, het Fraudeprotocol, de Gedrags-
suggestie voor de toekomst. De kritieken
code Verzekeraars etcetera. Stel je voor dat
spitsten zich toe op een soms wat trage reactie
een belangrijk deel van de markt niet georgani-
op ontwikkelingen in de markt en op de
seerd zou zijn, dan zou de kans op ’ongelukken’
onmacht van de FOV om zaken ’naar de hand
toenemen. En die ongelukken zouden op
te zetten’.
de hele verzekeringsindustrie afstralen. Zo bezien, is het lidmaatschap van de vereniging
Het FOV-bestuur zal de uitkomsten van het
(mede) te beschouwen als een investering in
onderzoek in haar eerstvolgende vergadering
het imago van de hele verzekeringssector. Zelfs de grootste bedrijven kunnen dit niet
2
De onderlinge september 2006
bespreken. u
F E D E R AT I E
Jaarverslag 2005 gepubliceerd
heeft een delegatie van verzekeraars en
Het jaarverslag van de FOV over 2005 is
hun brancheorganisaties met DNB over
gepubliceerd. De tekst hiervan werd in
dit onderwerp overleg gevoerd. De FOV
de algemene ledenvergadering op 10 mei
was vertegenwoordigd door T. Soontiëns
2006 goedgekeurd. In tegenstelling tot
(Zevenwouden Verzekeringen) en S. Kok
voorgaande jaren wordt het jaarverslag
(FOV). Op veel punten, waaronder het
niet meer gedrukt en verschijnt het
uitgangspunt dat jaarrekening en verslag-
voortaan uitsluitend als elektronisch
staten zo veel mogelijk op elkaar moeten
document. In een hiernaar uitgevoerd
gelijken, zijn de toezichthouder en verze-
onderzoek gaven de meeste leden van
keraars elkaar genaderd in hun stand-
de federatie voorkeur aan een digitaal
punten. Eind september wordt verder van
jaarverslag. Het jaarverslag is van de
gedachten gewisseld, met name op
website te downloaden, via de button
technisch-inhoudelijk gebied. de stad: de dubbele bemuring met halve
”publicaties”.
2005 FOV jaarverslag
Nieuwe opzet Preventiedag 2006
torens, de Lebuïnuskerk, het oudste
Op dinsdag 7 november organiseert de
school, waar Erasmus onderwezen is. In
Technische Commissie Schadepreventie
het Grand-Café Dikke van Dale werd
haar jaarlijkse Preventiedag. Naar
onder het genot van een lunch, geïnspi-
aanleiding van een vorig jaar tijdens de
reerd door de sfeervolle omgeving met
Preventiedag uitgevoerde enquête is
boeken, het informeel overleg voortgezet,
besloten gedeeltelijk af te stappen van
onder meer over het CMNI-verdrag dat op
de hoofdzakelijk agrarische invulling van
stenen huis van Nederland en de Latijnse
1 oktober in werking treedt. u
de Preventiedagen. Dit jaar wordt de aandacht verdeeld over drie doelgroepen: naast agrarische risico’s wordt aandacht besteed aan particuliere en MKB-risico’s. Ook de dagindeling ondergaat een verfrissing. Zo worden in het ochtendgedeelte enkele toespraken verzorgd en bestaat het middaggedeelte uit op de praktijk gerichte workshops. Het thema dit
Consultatie verslaggevingstaten
jaar is Inbraak.
De verslagstaten die verzekeraars tot op heden invullen, zijn verouderd. De staten
Informele bijeenkomst schepenverzekeraars
werden ingevoerd in begin jaren negentig
Op dinsdag 5 september vertrok de
en zijn op verschillende gebieden niet
commissie Schepenverzekering voor
meer volledig, bijvoorbeeld als gevolg
het jaarlijkse informeel overleg vanaf
van wijzigingen zoals IFRS. Nu naar
de IJsselkade te Zutphen. Met de
verwachting per 1 januari 2007 de Wft
MS Elisabeth, een voormalig West-Duits
in werking zal treden, is DNB (en het
douaneschip werd in een echt Nederlands
ministerie van Financiën) er veel aan
rivierlandschap gevaren naar Deventer. In
gelegen per dezelfde datum de nieuwe
deze boekenstad werd de commissie door
verslagstaten in te voeren. Op 30 augustus
een gids geleid langs de monumenten van De onderlinge september 2006
3
O N D E R L I N G E N
Unigarant biedt garantie op particulier gekochte auto
A C T U A L I T E I T E N
vergelijken. Het restant is handmatig
Sinds begin september kunnen particu-
Controleren van tussenpersoon op Wfd-vergunning lastig
lieren auto´s jonger dan acht jaar verkopen
Het vergelijken van het digitale Wfd-
gezien het XML-bestand te importeren in
met een garantie van zes maanden. Deze
register van de Autoriteit Financiële
een voor ons bruikbare databank. Nu gaan
Autotrust-garantie wordt verstrekt door
Markten (AFM) met de eigen bestanden
we controleren op welke deelgebieden
ANWB-dochter Unigarant. Bijna elke
van tussenpersonen van verzekeraars,
men een vergunning heeft. Dat wordt een
tweedehandse auto die door een particulier
volmachtkantoren en serviceorganisaties
aanzienlijke klus”, aldus directeur Lex van
wordt aangeboden, komt in aanmerking
blijkt niet eenvoudig. Het alleen contro-
Kampen. De verzekeraars schijnen minder
voor een autotrust garantie. Alleen auto´s
leren op vergunningnummer levert in de
moeite te hebben met het controleren van
ouder dan acht jaar en zeer dure wagens
meeste gevallen geen problemen op.
de gegevens. Onduidelijk is of men in
worden niet geaccepteerd. Aan het
Echter, het controleren van alle gegevens
eerste instantie alleen op vergunning-
verstrekken van de garantie gaat een
zorgt voor moeilijkheden bij een aantal
nummer gecheckt heeft. Avéro Achmea
keuring vooraf, die overal in het land kan
bedrijven, waaronder Eurolloyd. De
heeft alleen de controle op vergunning-
worden uitgevoerd door de ANWB of
problemen waar Eurolloyd-directeur Hans
nummer geautomatiseerd uitgevoerd. ”De
keuringsbureau Dekra. De kosten van de
van Ommen tegenaan loopt, zijn legio.
NAW-gegevens, fax, telefoon, bedrijfsnaam
garantie komen voor rekening van de
Zo zijn vergunningnummers toegekend,
en KVK-nummer worden om veiligheids-
verkopende partij en zijn opgebouwd uit
maar ontbreekt de naam van het bedrijf.
redenen handmatig gecontroleerd”, aldus
het bedrag van de keuring en een
Verschillende bedrijven zijn dubbel
woordvoerder Bertwin Tiemersma. ”Het
variabele premie, die afhankelijk is van
geregistreerd. Partijen die onder de Wfd
zou systeemtechnisch wel kunnen, maar
type auto, bouwjaar, kilometerstand en
een vrijstelling hebben verkregen, zoals
wij wilden met eigen ogen zien of deze
vraagprijs. Deze kosten zijn op de website
veel onderlingen, komen niet meer in
gegevens correct waren. Iedereen die
www.autorust.nl te berekenen. Na
het register voor. Daarnaast is er bij
hiaten heeft in de gegevens, is door ons
goedkeuring ontvangt de verkoper een
Van Ommen irritatie over de wijze waarop
aangeschreven”, aldus Tiemersma. Bij
Autotrust-garantiecertificaat, dat aantoont
het digitale bestand van de AFM is samen-
Avéro zijn uiteindelijk 250 tussenpersonen
dat de auto in goede staat is en de koper
gesteld. ”Iedereen weet dat de program-
buiten de boot gevallen die geen vergun-
een garantie geeft van zes maanden na de
meertaal XML niet goed werkt voor een
ningnummer hebben. ”Dat betrof een
aankoopdatum. Deze garantie kan met
databank. Als het een gewoon een ASCII-
groep die ook al eerder door ons was
nog eens zes maanden worden verlengd.
bestand was geweest, hadden wij het
aangeschreven in verband met het
De garantieverzekering wordt gedekt door
aanzienlijk makkelijker kunnen vergelijken
ontbreken van een nummer. Zij zijn nu
Unigarant. Bij eventuele gebreken betaalt
met onze eigen bestanden”, aldus Van
opnieuw aangeschreven.” Avéro heeft
de verzekeraar- na toestemming om te
Ommen. Ook Coöperatie DAK ondervindt
enkele duizenden tussenpersonen in de
repareren / direct uit aan het door de koper
problemen bij het vergelijken van de
boeken, die inmiddels allemaal gecontro-
te bepalen garagebedrijf. In Nederland
bestanden. ”Als je alleen op vergunning-
leerd zijn. Aegon en Reaal hebben geen
worden jaarlijks bijna 800.000 tweede-
nummer checkt, gaat het nog redelijk
noemenswaardige problemen gehad bij
hands auto´s tussen particulieren
soepel. Maar wij willen het meteen goed
het controleren van de gegevens. ”Er
checken en moeten daar een apart
vallen er altijd een paar uit waarvan de
programma voor laten schrijven, Dat kost
gegevens niet kloppen of niet volledig zijn.
dus tijd en geld.” Bij DAK zijn 1.200
Dat hoort erbij”, aldus Aegon. Ook Reaal
tussenpersonen aangesloten. De Van
zegt de gegevens volledig geautomati-
Kampen Groep, met ruim tweeduizend
seerd te hebben kunnen controleren en
aangesloten tussenpersonen, heeft in
geen wezenlijke problemen te zijn tegen-
eerste instantie gecontroleerd op vergun-
gekomen. Bij de Autoriteit Financiële
ningnummer. ”Die controle viel wel mee;
Markten laat men weten geen berichten te
90% hebben we geautomatiseerd kunnen
hebben gekregen dat er met het bestand
verhandeld. u
4
De onderlinge september 2006
gecontroleerd. We hebben hier een aantal techneuten rondlopen die kans hebben
niet te werken zou zijn. Deze mededeling
Daarvan haalden er 671 de eindstreep,
is opvallend gezien het e-mailverkeer
goed voor een percentage van 35%. Het
dat heeft plaatsgevonden tussen onder
B-diploma geeft tot 1 oktober 2007
meer Eurolloyd en medewerkers van de
vrijstelling voor de Wfd-modules Leven
toezichthouder. Inmiddels is er een partij
(exclusief Beleggen A) en Schade. Volgens
die in het ontstane gat gesprongen is,
SEFD-directeur Jan Janse zijn de kandi-
de website www.controleregister.nl. en
daten aan de ene kant zeker gemotiveerd
www.financieelcontroleregister.nl. Deze
om het B-diploma te halen, maar wordt
website biedt een programma aan
de zwaarte van het examen onderschat.
waarmee het AFM-bestand geïmplemen-
”Er wordt te gemakkelijk over gedacht.
teerd kan worden in de eigen bedrijfs-
De voorbereiding is vaak het grootste
voering. Er zijn verschillende abonne-
knelpunt. Uit de praktijk blijkt dat examen-
mentsvormen mogelijk en het programma
kandidaten die intensief begeleid worden
wordt continu aangepast aan de laatste
Dicky Bloemendaal.
ontwikkelingen, staat te lezen op de
en veel met de examenstof oefenen, hoge slagingspercentages van soms wel 90%
website. Op moment van schrijven is
opleiding initiëren voor fraudecoördina-
halen. Van andere groepen haalt slechts
onduidelijk wie verantwoordelijk is voor
toren, schadebehandelaars en managers,
5% de eindstreep”, aldus Janse. Ook
deze website en hoe betrouwbaar de
en nauw gaan samenwerken met het
bij het examen Assurantie A wordt
informatie is.
CIS, de centrale databank waarin schade-
bedroevend gescoord. Zo haalden in
verzekeraars informatie over fraudeurs
maart bij het onderdeel Levensverzekering
Antifraudecentrum Verbond op komst om meldingen op te voeren
met elkaar kunnen uitwisselen”, aldus
van de 223 kandidaten er slechts 26 hun
De Boer. Fraudeurs zouden uit alle
diploma, ofwel 12%. ”Het is verbijsterend
particuliere verzekeringen moeten worden
wat je ziet. Soms wordt er klinkklare onzin
Het Verbond van Verzekeraars wil volgend
gezet, zo luidt een van de voorgestelde
opgeschreven of er wordt helemaal niets
jaar een landelijk antifraudecentrum
sancties.
opgeschreven”, aldus Janse. ”Ik vind het
starten, dat zich vooral moet gaan bezig-
verontrustend hoe er gescoord wordt bij dit examen. Wij denken dat Assurantie A
verdachte zaken bij het Fraudeloket van
Lage scores bij examens Assurantie B en assurantie A Leven
het Verbond. De oprichting van een
Het aantal geslaagden voor het Assurantie
Assurantie B. Wij gaan echter niet
dergelijk antifraudecentrum, dat wordt
B-examen (Particulier en MKB) is
sleutelen aan het niveau van het examen.
geleid door de Verbondssecretaris Dicky
wederom aan de lage kant. Van de 1.971
Duidelijk is wel dat het fors wordt onder-
Bloemendaal, maakt deel uit van het
kandidaten die in juni deelnamen aan het
schat.” Een ander, groot punt van zorg
pakket maatregelen waarin het Deltaplan
onderdeel Particulier haalden slechts 525
voor Janse is onduidelijkheid over hoe
Aanpak Fraude voorziet. Verbondsdirecteur
de eindstreep. Dit is 27%. Dit blijkt uit de
groot, qua aantal examenvragen, een
Leo de Boer: ”Je moet het zien als een
cijfers van de Stichting Examens Financiële
examen moet zijn. ”Er zijn straks toets-
aanvulling op het werk van het Fraude-
Dienstverlening (SEFD). De kandidaten bij
termen en toetsmatrijzen en er is
loket. Daar melden zich reeds de
het onderdeel MKB deden het fractioneel
vastgelegd welk percentage van de vragen
koplopers van de branche als het gaat
beter. Van de 1.740 deelnemers slaagden
over een bepaald onderwerp moet gaan,
om fraudebestrijding, Het antifraude-
er 598, ofwel 34%. In januari waren de
maar niet hoeveel vragen er uiteindelijk
centrum richt zich op het grote peloton:
resultaten iets beter. Bij het onderdeel
gesteld moeten worden. Dat leidt ertoe
de verzekeraars die nog niet regelmatig de
Particulier deden toen 2.279 kandidaten
dat het ene exameninstituut dertig
weg naar het Fraudeloket weten te vinden.
examen. Daarvan slaagden er 844 oftewel
meerkeuze vragen stelt, waar de ander er
Bewustwording is daarbij van essentieel
37%. Bij het onderdeel MKB gingen
zestig stelt, waarvan ook nog eens vijftien
belang. Het antifraudecentrum zal een
1.924 kandidaten op voor de toets.
open vragen. Dat kan leiden tot een zeer
houden met bewustwording onder verzekeraars van het belang van melding van
onder de Wfd gehandhaafd zal blijven en qua niveau zich positioneert boven
De onderlinge september 2006
5
Ø
onevenwichtig niveau van examens. Ik
tweede plaats moeten er effectievere
organiseert dit najaar voor de zesde maal
vind dat het College daar een uitspraak
boetes worden opgelegd; dat kan via het
de ’presentatiemeting verzekeraars’, in
over moet doen. Anders weet ik wel waar
Centraal Justitieel Incasso Bureau in
samenwerking met TNS NIPO. Op
iedereen voor zijn examen heen gaat”,
Leeuwarden. Tot slot moeten verzekeraars
woensdag 8 november worden in kasteel
zegt Janse. In een reactie op deze
vaker aangifte doen. Politie en het
De Hooge Vuursche in Baarn de resultaten
laatste zorg van Janse laat het College
Openbaar Ministerie moeten capaciteit
gepresenteerd. Het platform constateert
Deskundigheid Financiële Dienstverlening
inzetten voor onderzoek en vervolging.
dat er binnen haar achterbannen nog
(CDFD) weten niets te zien in het dicht-
Uiteindelijk is het dan: fraude omlaag,
steeds behoefte is aan verbetering van
timmeren van het systeem. Zo wordt
premie omlaag.’ De aangiften vormen
de prestaties van de verzekeraars
volgens een woordvoerder van het CDFD
momenteel een groot probleem bij het
waarmee wordt samengewerkt. De
kwaliteit en een gelijk speelveld beoogd.
tegengaan van verzekeringsfraude, volgens
ervaring van de afgelopen prestatieme-
Eventuele tussentijdse signalen over een
Caspar Becx van het Verbond van Verzeke-
tingen heeft geleerd dat het onderzoek
gebrek aan kwaliteit zullen worden onder-
raars. ’Het komt vaak voor dat aangiften
een positieve stimulans geeft aan veel
zocht.
van fraude niet worden behandeld – met
interne verbetertrajecten bij verzekeraars.
name bij kleinere fraudegevallen. Dus
Begin september ontvangen alle leden van
PvdA wil plan tegen fraude
willen heel veel maatschappijen de
DAK, NBVA en NVA het vragenformulier.
De PvdA wil een bedrag van € 450 mln
fraudes niet meer aangeven, want ze
In het onderzoek, dat sinds 2001 jaarlijks
besparen op verzekeringspremies door
denken dat er niks mee gebeurt. Er moet
wordt uitgevoerd door TNS NIPO, worden
strenger op te treden tegen fraudeurs.
een cultuur ontstaan waarin alle fraude
maatschappijen die opereren op het
Dat zou ieder Nederlands huishouden
wordt aangepakt.’ Het Verbond heeft zelf
gebied van schade, leven, zorg of collectief
€ 50 per jaar schelen. Momenteel wordt
al verschillende maatregelen genomen om
leven onderzocht op tien aspecten van
de fraude verdisconteerd in de premies.
de effectiviteit van het inspectiebeleid te
dienstverlening, Daarnaast geven alle
’Er wordt voor € 900 mln per jaar gefrau-
verhogen, maar volgens Heemskerk gaat
deelnemers ook een algemene beoor-
deerd, en ik vind dat we de ambitie
het niet snel genoeg. ’De verzekeraars
deling over de maatschappij, waarmee ze
moeten hebben om dat bedrag te
hebben gezegd dat ze komend voorjaar
samenwerken. De uitkomsten van het
halveren’, aldus Frank Heemskerk,
met een expertisecentrum voor de
onderzoek resulteren in een ranglijst per
Tweede-Kamerlid voor de sociaal-
bestrijding van verzekeringsfraude
onderzochte branche, waarin ook te zien is
democraten. Met name bij de kleine
komen (red.: zie elders in dit nummer).
hoe een maatschappij presteert in verge-
fraudegevallen valt veel winst te behalen,
Ik vind dat erg laat, want er zouden dit
lijking met 2005.
denkt hij. Het gaat om zaken die door
najaar al afspraken moeten worden
verzekeraars veelal op hun beloop worden
gemaakt tussen verzekeraars en overheid.’
gelaten omdat een fraudeonderzoek
Het Verbond van Verzekeraars wil eind
Tien procent tussenpersonen zonder website
duurder is dan het uitkeren van het
volgend jaar 10% van alle fraudegevallen
Tien procent van de assurantiekantoren in
geclaimde bedrag. ’Je moet zorgen dat
achterhaald hebben. ’Dat moet een
Nederland heeft nog niet de beschikking
iedereen weet dat de pakkans omhoog-
afschrikwekkend en daarmee een
over een internetsite. Dit blijkt uit een
gaat’, aldus Heemskerk. De PvdA pleit voor
cumulatief effect hebben’, zegt Becx. De
onderzoek door studente Tamara Buis
een nationaal actieplan dat door overheid,
besparing van € 450 mln waar de PvdA
onder relaties van Dela, DAK, Kombo,
justitie en verzekeraars gezamenlijk
op mikt, acht hij haalbaar. ’Maar dan
Amedia en SmartOffice. Negentig procent
gedragen wordt. ’We moeten drie dingen
moeten we in de samenwerking wel alles
van de kantoren heeft dus wel een
doen’, legt Heemskerk uit. ’In de eerste
op alles zetten.’
website. Bij eenderde van deze kantoren is het mogelijk via de website een polis
plaats moeten verzekeraars en overheid
Zesde onderzoek naar prestaties verzekeraars
te sluiten. Het commerciële belang is
Als de politie nader onderzoek doet naar bijvoorbeeld een brand, moet de verze-
Het platform Kwaliteitsonderzoek Verzeke-
gemiddeld slechts 4% van nieuw gesloten
keraar daarvan op de hoogte zijn. In de
raars, opgericht door DAK, NBVA en NVA
schadeverzekeringen gerealiseerd via de
informatie beter met elkaar gaan delen.
6
De onderlinge september 2006
echter gering. ”Bij deze kantoren wordt
website”, aldus Buis. ”Het belang van
einde aan een periode van oplopende
andere op doordat verzekeringspolissen
direct kunnen sluiten zal in de toekomst
resultaten. Er is een licht verlies te ver-
en premies beter te vergelijken zijn via
wel groter worden. Van de kantoren die
wachten voor ziektekostenverzekeraars en
Internet. Door onder andere meer
deze sluitmogelijkheid nog niet bieden,
ondanks een afname van het premie-
aandacht voor preventie, een selectie
is 57% van plan dit nog dit jaar te reali-
volume bij inkomen neemt het resultaat
acceptatiebeleid en afspraken met schade-
seren.” Kantoren waarbij de klanten al wel
nog altijd toe door vrijval van oude
herstelbedrijven weten verzekeringsmaat-
direct kunnen sluiten, verwachten dit jaar
reserves.
schappijen de kosten van reparaties naar
een grotere stijging van de premie-
beneden te brengen, waardoor de schade
inkomsten uit schade en een grotere
SCHADEMARKT
ook afneemt en er toch ruimte is voor
stijging van het aantal klanten. ”Uit de
De schademarkt is een verzadigde markt
een lichte verbetering van het resultaat.
diverse interviews die ik heb gehouden,
met weinig ruimte voor groei. Doordat de
Ook bij de brandverzekeringen is sprake
blijkt dat tussenpersonen twijfelen of en
concurrentie fel is en er in het verleden
van een daling van het premievolume,
hoe ze aan de slag moeten met internet-
goede resultaten zijn behaald, blijft het
wat vooral veroorzaakt wordt door een
dienstverlening. Velen zien het als een
premievolume momenteel nagenoeg
afname van premies voor zakelijke brand-
bedreiging van hun huidige dienstver-
gelijk. De winst moet dan ook vooral
verzekeringen als gevolg van intensieve
lening. Dit geldt met name voor de naoor-
worden behaald op de schadekant, wat
concurrentie op verzadigde markten.
logse generatie. Zij vragen zich af of het
onder andere gebeurt door middel van
Ook hier neemt onder andere door toe-
voor hen nog zinvol is”, aldus Buis.
selectief acceptatiebeleid en meer aan-
nemende aandacht voor preventie en een
Wat verder is opgevallen, is dat tussen-
dacht voor preventie. Door de toenemen-
selectieve acceptatiebeleid de schadelast
personen weinig tot geen klanten-
de concurrentie wordt verwacht dat de
minder snel toe, maar desondanks zal de
onderzoek verrichten. En – een open deur
daling van de resultaten door zal zetten.
winst in 2006 lager zijn dan in 2005.
– persoonlijk advies en contact staat voor
Bij de branche Motor is sprake van een
In de branche Transport is nog ruimte voor
de tussenpersoon centraal. Zij zien dit als
afname van het premievolume. Dit wordt
enige groei van het premievolume, maar
de belangrijkste toegevoegde waarde ten
veroorzaakt doordat de premies voor
ook hier staan de marges door concur-
opzichte van direct-writers. Internet wordt
nieuwe polissen dalen als gevolg van felle
rentie onder druk. Omdat de geleden
als een belangrijke toevoeging op de
concurrentie en bestaande verzekeringen
schade ongeveer constant blijft, verbetert
huidige dienstverlening gezien, niet als
in een lagere bonus-malus-schaal terecht
het resultaat enigszins ten opzichte van
vervanging. Met het onderzoek wil Buis de
komen. De concurrentie laait onder
2005.
Ø
tussenpersoon handreikingen bieden voor het ontwikkelen van een internetstrategie.
(Verwachte) resultaten hoofdbranches:
Deze internetstrategie is opgebouwd uit 2006
vijf fasen. Wanneer iedere fase is doorlopen, kan de tussenpersoon een
2005
2004
2003
2002
% verdiende premie
internetstrategie toepassen die geschikt is voor zijn organisatie. Buis is studente Communicatie aan de Hogeschool
Totaal Schade
9
10
6
3
0
Motorrijtuigen
10
8
6
3
–1
Brand
9
12
11
5
–1
Transport
19
15
11
4
4
Overig
7
10
1
2
1
Arnhem en Nijmegen. De opdracht is begeleid door adviesbureau SmartManager.
Resultaten verzekeraars 2006 Op grond van de resultaten over de eerste zes maanden van 2006 loopt het resultaat van de schadeverzekeraars dit jaar naar verwachting terug. Hiermee komt een De onderlinge september 2006
7
De positieve schadeontwikkeling wordt mede veroorzaakt door meer aandacht
Indexcijfers voor gebouwen-, inboedel- en glasverzekering
voor preventie en betere inspecties en
Vanaf 1 juli 2006 gelden de volgende indexcijfers:
worden er hogere eisen gesteld aan materialen en werkomstandigheden, waardoor de schades afnemen. Bij de overige verzekeringen daalt het resultaat licht. Vooral bij de rechtsbijstandverzekeringen is nog ruimte voor groei, wat tot een hoger premievolume leidt. De aansprakelijkheidsverzekeringen drukken daarentegen hun stempel op de gestegen schadelasten en de bijbehorende correctie in de schadevoorzieningen, door enkele incidenten. Bij de reisverzekeringen is sprake van een iets hoger resultaat dan in de voorgaande jaren, doordat de premieinkomsten stijgen terwijl de betaalde schade ongeveer gelijk blijft.
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
oktober 2005 november december januari 2006 februari maart april mei juni juli augustus september oktober
gebouwen
inboedels
indexcijfers
1990 = 100
(waarde-index)
glasverzekering *
143 145 145 145 146 146 146 147 147 147 147 147 147
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
juli juli juli juli juli juli juli
116,3 120,5 125,2 130,8 137,3 142,1 141,6
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
2,0% 3,7% 6,8% 4,4% 2,8% 0% 0%
* Het indexcijfer glasverzekeringen wordt vastgesteld op basis van de gemiddelde stijging/ daling van het indexcijfer gebouwen.
Het indexcijfer gebouwen is gekoppeld aan de CBS-reeks Nieuwbouwwoningen outputindex; 2000 = 100. Voor de consistentie wordt dit getal vermenigvuldigd met de factor 1,185484.
VERLIES VOOR ZIEKTEKOSTENVERZEKERAARS
Door de wijzigingen in het zorgstelsel
INKOMENVERZEKERAARS MAKEN
vallen de ziekenfondsverzekeringen nu
WINST
ook onder particuliere verzekeringen.
Ondanks de wijzigingen in de inkomens-
Klachteninstituut Financiële Dienstverlening timmert aan de weg
Hierdoor stijgt het premievolume met een
verzekeringen, wordt in deze branche nog
De naam van het nieuwe klachtenloket
historisch groeicijfer. Op basis van de
steeds een hoog resultaat behaald. De
voor de financiële dienstverlening is
cijfers over de eerste helft van 2006 is
premie-inkomsten zijn gedaald doordat de
definitief: vanaf januari 2007 kan de
bijna sprake van een verdrievoudiging van
WAO en de Pemba zijn vervangen door de
consument met al zijn klachten op finan-
de omvang van de markt. Door deze
WIA. De hybride uitvoering van de WGA in
cieel gebied terecht bij het Klachten-
stijging is ziektekosten nu verreweg de
2006 en het niet hebben van een level
instituut Financiële Dienstverlening,
grootste branche, gerekend in totaal
playing field zetten de premies extra onder
kortweg KiFiD genoemd. De officiële
premievolume.
druk, wat nog verder wordt versterkt door
website (www.kifid.nl) is inmiddels
Uiteraard gaan de gestegen premie-
hevige concurrentie. Door strengere
gelanceerd.
inkomsten gepaard met een groei van de
herkeuringen en toetsingen van de
Mensen die een klacht hebben over een
betaalde schade. Door de felle concur-
instroom daalt de verwachte schade
financieel produkt kunne nu ook al terecht
rentie bij de introductie van de nieuwe
navenant. Voor de daadwerkelijke betaalde
bij een klachteninstantie, maar voor iedere
verzekeringspolissen is de toename van
schade in 2006 is dit nog niet zichtbaar,
financiële productsoort bestaan nog afzon-
de uitgaven groter dan van de inkomsten,
maar de voorzieningen worden alvast
derlijke instituten. Juist omdat er binnen
waardoor over 2006 een verlies verwacht
aangepast en laten bovendien een grote
de financiële dienstverlening steeds meer
wordt tussen de 1 en 2% van de
vrijval zien. Dit effect is zo groot dat het de
sprake is van gecombineerde producten,
verdiende premie.
dalende premie-inkomsten overtreft,
werkt de huidige situatie erg verwarrend
waardoor het resultaat in 2006 verder
en weet de consument vaak niet war hij
stijgt naar 34%.
met zijn klacht terecht kan. Vanuit de politiek is daarom de wens geuit
8
De onderlinge september 2006
een instituut op te richten voor financiële
onderverzekering. In de meter worden aan
ningplicht: ”Het doorgeven van informatie
klachten en geschillen. Die wens sluit ook
de hand van een aantal gegevens, zoals
van een consument aan een aanbieder of
aan bij de Wet Financiële deinstverlening,
inkomen, leeftijd en de gemiddelde
andere bemiddelaar die relevant is voor
waarin staat dat iedere financiële dienst-
woningwaarde volgens de Wet onroerende
het sluiten van een financieel product, is
verlener verplicht is zich aan te sluiten
zaken (WOZ), punten toegekend. De
bemiddelen in de zin van de Wfd”, zegt
bij een erkende geschilleninstantie.
meter is onder meer aangepast omdat
de AFM. Als een intermediair met een
De afgelopen tijd hebben de branche-
het gebruiksdeel Onroerende Zaak-
Wfd-vergunning van een autodealer de
organisaties uit de financiële sector
belasting is afgeschaft. Daardoor was het
contactgegevens van de koper, de
bekeken hoe ze kunnen toewerken naar
voor huurders minder eenvoudig om de
dagwaarde van de te kopen auto en het
een klachteninstituut. Het KiFiD moet
inboedelwaardemeter in te vullen.
aantal schadevrije jaren krijgt door-
nog officieel worden erkend door het
Daarnaast is de variabele ’waardering
gespeeld, is ook de autodealer aan het
Ministerie van Financiën, maar de
per punt’ gewijzigd in verband met
bemiddelen. Als de autodealer alleen de
bedoeling is dat het instituut volgend jaar
de prijsinflatie. De nieuwe inboedel-
contactgegevens van de koper doorgeeft
officieel van start gaat. De website (tot
waardemeter geldt tot en met
aan de bemiddelaar, is dat geen
voor kort www.financieleklacht.nl, maar
31 augustus 2007 en kan worden
sinds eind augustus www.kifid.nl) is al wel
gedownload van de website van het
online. Op de site wordt de consument
Verbond (www.verzekeraars.nl onder
voorlopig doorverwezen naar de afzonder-
de buttons Publicaties/Dowloads/
lijke klachteninstituten.
Brochures/Folders).
bemiddeling. u
AFM: ook onderbemiddelaar heeft Wfd-vergunning nodig Intermediaire partijen hebben nog niet altijd in de gaten dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het controleren of een onderbemiddelaar de juiste vergunning Het dagelijks bestuur van de stichting
heeft, constateert toezichthouder AFM.
bestaat uit Koos Bus (voorzitter, NVB),
Met onderbemiddelaars doelt de AFM op
Leo de Boer (Verbond van Verzekeraars),
tussenpersonen die zaken doen met
Niels Mourits (penningmeester, NVA),
inkoopcombinaties en volmachtbedrijven.
Rob Groenemeijer (NBVA), Coen van Ham
”De onderbemiddelaar, de financieel
(NVGA), Cees Kielstra (VvHN), Bart de Nie
dienstverlener die dus eigenlijk bemiddelt
(VFN) en Peter Otten (VFFP). Vooralsnog
of adviseert, is zelfstandig vergunning-
zetelt het Kifid in het gebouw van het
plichtig voor de producten waarin hij
Verbond van Verzekeraars, waar ook de
bemiddelt en de diensten die hij
Stichting Klachteninstituut Verzekeringen
verleent.”, benadrukt de AFM.
(SKV) is gevestigd.
”Vaak blijken bemiddelaars die een collega-bemiddelaar van dienst willen zijn,
Inboedelwaardemeter vernieuwd
niet op de hoogte van de verplichting van
Het Verbond heeft per 1 september zijn
bemiddelaar. Het gevolg hiervan is dat
inboedelwaardemeter aangepast. Met de
beide bemiddelaars daarmee de Wfd
meter kan op een eenvoudige en objec-
overtreden.” Ook wanneer een kantoor
tieve manier de waarde van een inboedel
alleen een klant doorverwijst zonder zelf te
worden vastgesteld als hulpmiddel tegen
adviseren, kan sprake zijn van een vergun-
controle van de vergunning van de onder-
De onderlinge september 2006
9
J U R I S P R U D E N T I E
Minder geld bij ziekte als ziekte eigen schuld is
hiervan mag worden afgezien als de
verzekeraar er redelijkerwijs rekening mee
arbeidsongeschiktheid het gevolg is van
moeten houden dat een verzekerde de
Het gerechtshof in Arnhem heeft bepaald
eigen schuld of toedoen van de
polisvoorwaarden in deze zin zou
dat een werkgever een in de cao overeen-
werknemer. Volgens het hof is dit iets
begrijpen. De Hoge Raad heeft het arrest
gekomen aanvulling op het loon van een
anders dan opzet. De werknemer is vaker
zieke werknemer niet hoeft uit te keren
dan de gemiddelde sporter geblesseerd
omdat de arbeidsongeschiktheid van de
geraakt bij het zaalvoetballen. Ook is hij
werknemer het gevolg is van eigen schuld
vaker dan de gemiddelde werknemer
of toedoen van de werknemer. De
arbeidsongeschikt geweest. Hij wist dat het
werknemer, een vrachtwagenchauffeur,
zaalvoetballen in zijn geval kennelijk een
was verschillende keren arbeidsongeschikt
groter dan normaal risico op arbeids-
geraakt als gevolg van blessures
ongeschiktheid met zich meebracht. Zijn
opgelopen bij het zaalvoetballen. De
arbeidsongeschiktheid is volgens het hof
werkgever had hem verschillende keren
dus weldegelijk door eigen schuld of
gevraagd te stoppen met voetballen en
toedoen veroorzaakt. De aanvulling hoeft
ook geen andere blessuregevoelige
daarom niet te worden betaald.
sporten te gaan uitoefenen. Ook was de
ten gevolge van een sportblessure, zijn
Uitleg polisvoorwaarden opstalverzekering. Neerslagschade.
salaris niet zou doorbetalen en ook zijn
Een verzekerde heeft een woonhuis-
ziekengeld niet zou aanvullen. Toen de
verzekering met uitgebreide dekking
werknemer opnieuw uitviel, betaalde de
voor onder andere een kippenschuur
werkgever alleen zijn basisloon door en
afgesloten. Blijkens de polisvoorwaarden is
niet de in de algemeen verbindend
”schade als gevolg van het woonhuis
verklaarde cao afgesproken aanvulling. Het
binnengedrongen neerslag” gedekt. Het
hof constateert dat een zieke werknemer
dak van de schuur bezwijkt onder een
recht heeft op doorbetaling van 70% van
zware laag neerslag in de vorm van
zijn loon, tenzij de ziekte door zijn opzet is
sneeuw, regen en ijzel. De verzekeraar
veroorzaakt. Dit is een zwaar criterium. Het
weigert dekking te verlenen omdat de
moet in ieder geval gaan om het willens
schade niet zou zijn ontstaan als gevolg
en wetens veroorzaken van ziekte, niet
van het woonhuis binnengedrongen
enkel om het riskeren daarvan. Dat de
neerslag, maar doordat het dak is
werknemer het risico heeft genomen en
bezweken voordat de neerslag het pand
zich heeft blootgesteld aan de reële kans
binnendrong. De verzekerde vordert een
arbeidsongeschikt te raken, is volgens het
verklaring voor recht dat de verzekeraar
hof dan ook niet voldoende om te kunnen
dekking moet verlenen. De rechtbank en
concluderen dat hier sprake is van opzet.
in beroep het hof wijzen de vordering toe.
De werknemer heeft zelf aangegeven
Het hof legt de polisvoorwaarden uit aan
uitsluitend voor zijn plezier en sociale
de hand van het zogenaamde Haviltex-
contacten gezaalvoetbald te hebben, nooit
criterium: Gelet op de omstandigheden
met het oogmerk arbeidsongeschikt te
van het geval heeft de verzekerde redelij-
raken. Of de werknemer tijdens zijn ziekte
kerwijs aan de polisvoorwaarden de
ook recht heeft op een loonaanvulling is
betekenis mogen toekennen dat de onder-
een ander verhaal. In de cao staat dat
havige schade was gedekt en heeft de
werknemer gewaarschuwd dat de werkgever als hij nogmaals zou uitvallen
10
De onderlinge september 2006
van het hof bekrachtigd. u
Verenigingsstructuur van de FOV
circa vijf jaar geleden, waarbij de directie
”Laat ook niet-brandleden toe tot de districten van de FOV”
tevens het bestuur van de onderlinge werd, trad Schulz af en volgde Ensing hem op als voorzitter van het district Noord. ”Destijds kwamen er nog enkele nieuwe districtsbestuurders bij,” vertelt Ensing, ”en
De Onderlinge beschouwt in drie artikelen de verenigingsstructuur van de
die gelegenheid hebben we aangegrepen
FOV, in het bijzonder de indeling van de brandonderlingen in de drie
om eens goed naar onze taak te kijken en
districten Noord, Midden en West-Zuid. Vorige maand betoogde Jan
ook naar wat wij zelf zouden willen. We
Warringa, voorzitter van het district Midden, dat deze structuur door de korte
hadden het idee dat het district zo lang-
lijnen en de kleinschaligheid ervan effectief is. Deze maand is het woord aan
zamerhand een beetje ingeslapen was.
Cor Ensing, algemeen directeur en bestuursvoorzitter van Univé Drenthe-
We hebben toen in groepjes van twee
Overijssel en voorzitter van het district Noord.
bestuursleden alle leden in het district bezocht en gevraagd hoe zij tegen een en
Het district Noord omvat grofweg de
belangenbehartiger. Dat is een groot
ander aankeken en wat we eventueel
provincies Groningen, Friesland en
verschil. De FOV is bovendien een
beter of anders zouden kunnen doen. Die
Drenthe. In dit gebied zijn twintig brand-
vraagbaak waar je met alle problemen
bezoeken werden uitermate gewaardeerd,
leden van de FOV gevestigd, waaronder
terecht moet kunnen en natuurlijk een
omdat we als FOV en als districtsbestuur
zeventien Univé-onderlingen en drie
geweldige ontmoetingsplaats om alle
dichter bij de leden kwamen, voor wie we
overige, te weten OBV Giethoorn WA,
collega’s nog eens in een ander verband
het uiteindelijk allemaal doen. We hebben
de Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen
te kunnen spreken.”
de wensen van de leden geïnventariseerd
UA en de Veenkoloniale Glasverzekering.
en daar is een aantal leuke dingen uit naar
Leidt dit gegeven niet tot een overlap van
ALLE LEDEN BEZOCHT
Univé-overleg aan de ene kant en het
Cor Ensing is algemeen directeur van
overleg in district Noord aan de andere
de Univé-onderlinge in Emmen sinds
UITGEVOERDE WENSEN
kant? ”Hier en daar een beetje,” zegt Cor
1 januari 1997. Daarvoor was hij
De leden benadrukten in deze inventari-
Ensing, ”maar bedenk wel dat Univé en de
gedurende bijna twaalf jaar directeur van
satieronde dat zij de activiteiten in FOV-
FOV heel andersoortige organisaties zijn.
de FOV. Ten tijde van zijn overstap was
verband graag zo dicht mogelijk bij huis
De Univé-onderlingen hebben een zakelijk
oud-FOV-bestuurslid Schulz voorzitter van
wilden hebben. Vanuit het hoge noorden
belang bij Univé, we hebben daar als het
het bestuur van Univé Zuid-Oost Drenthe
is Bunnik immers nog altijd een heel eind
ware een zakelijke relatie mee, terwijl de
en tevens voorzitter van het district Noord.
weg. Daarnaast gaven de leden aan dat zij
FOV onze standsorganisatie is, onze
Na een fusie en de structuurwijziging van
bedrijfsbezoeken op prijs zouden stellen,
voren gekomen.”
niet bij elkaar, maar bij andersoortige maatschappijen of brancheverwante bedrijven, bijvoorbeeld op het gebied van schadeherstel of glasherstel. In dat kader werden inmiddels FBTO en TVM bezocht en staat binnenkort een bezoek aan Unigarant op het programma. Tijdens deze bezoeken, door de directeuren van de aangesloten onderlingen, vertellen de gastgevers hoe zij tegen marktontwikkelingen aankijken en met hun technische bedrijfsuitvoering bezig zijn. De inventariCor Ensing.
Sjaak Dol.
satie van wensen heeft er ook toe geleid De onderlinge september 2006
11
Ø
DEZELFDE BEWEGING
Het bestuur van district Noord telt vier bestuursleden. Naast voorzitter Cor Ensing zijn dat Sjaak Dol, directeur van de Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen en bestuurslid van de FOV, Joop Klimp, bestuurder van OVM Univé Noord-Oost en Harry Helmich, directeur van Univé Reest Aa en Linde en plaatsvervangend bestuurslid van de FOV. Cor Ensing zegt tot slot: ”De indeling in districten Harry Helmich.
Joop Klimp.
weerspiegelt dezelfde beweging als bij de onderlingen zelf. De onderlingen worden
dat naar een andere vergaderlocatie is
komsten zouden kunnen betrekken. Dat
groot, maar willen toch dicht bij de
uitgeweken. Was Westerbork lange tijd de
doen we ook al, we nodigen ze al uit,
mensen blijven, onder meer door vanuit
plaats van samenkomst, sinds vorig jaar
maar dat heeft nog geen formele status
regiokantoren te werken. Vergelijk dat met
wordt in hotel-restaurant Lubbelinkhof
gekregen. We denken dat we met die
de FOV. We hebben één organisatie die
in Odoorn vergaderd. ”Een perfecte
andere onderlingen erbij andersoortige
de belangen van de onderlingen behartigt,
ambiance,” aldus Cor Ensing. ”Het is een
discussies krijgen en ook wat meer infor-
maar vanuit onze districten kunnen we
beetje toeristisch, waardoor we altijd het
matie-uitwisseling over en weer. In de
toch dicht bij de leden blijven. Dat past
gevoel hebben even met vakantie te zijn.”
kern hebben we natuurlijk allemaal
mooi bij de onderlinge structuur en ook bij
De ledenbezoeken in district Noord zullen
dezelfde problemen, die de kleinere soms
overigens binnenkort worden herhaald,
wat lastiger het hoofd kunnen bieden dan
in een nieuwe cyclus, om na te gaan of de
de grotere.” Cor Ensing verwacht, en merkt
leden vinden dat aan hun wensen is
dat nu al, dat de belangstelling van de
tegemoetgekomen.
grotere niet-brandonderlingen voor de districtsbijeenkomsten vooral onderwerp-
een organisatie als de FOV.” u
COLOFON
De onderlinge is een uitgave van de FOV (Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen in Nederland) en verschijnt 10 keer per jaar in een oplage van 1.500 exemplaren. Leden van de FOV zijn gratis geabonneerd op De onderlinge.
OOK NIET-BRANDLEDEN
gebonden is. Hij zegt: ”Als wij een mooie
”Wat wij daarnaast graag zouden willen,”
studiebijeenkomst weten te bedenken,
vervolgt Cor Ensing, ”en dat hebben we
over bijvoorbeeld het toezicht door De
ook met de leden besproken, is de
Nederlandsche Bank of het compliance-
uitbreiding van de districten met de niet-
verhaal dat tegenwoordig heel actueel is,
brandleden van de FOV. We hebben hier
dan zie ik niet in waarom die onderlingen
bijvoorbeeld diverse schepenonderlingen
daar minder in geïnteresseerd zouden zijn
in het noorden – Efm in Meppel, Oranje
dan de kleine brandonderlingen. Het is
en Schepen Onderlinge Nederland
dan ook de kunst om die onderwerpen te
in Groningen, Noord Nederland in
vinden die voor alle partijen interessant
Heerenveen en de Noord Nederlandsche
zijn en in principe geldt dat natuurlijk altijd
P&I Club in Haren – maar ook Verzeke-
voor de onderwerpen die de onderlinge
ringsgroep Het Anker in Groningen, TVM in
dimensie raken.” De uitbreiding van de
Hoogeveen en nog wat andere onder-
districten met niet-brandonderlingen
lingen hier en daar. We zouden naar de
is overigens nog niet in het FOV-bestuur
toekomst toe tot een verbreding van het
besproken, maar vanuit district Noord zal
© Overname van (gedeelten van) artikelen is toegestaan mits de bron wordt vermeld.
district kunnen komen als we ook die
dit onderwerp zeker ter sprake worden
ISSN 0927-6173
onderlingen bij onze districtsbijeen-
gebracht.
12
De onderlinge september 2006
Redactiecommissie:
A.J.M. Kok mr. Chr. van Toor
Met medewerking van: Peter van Steen, Geldermalsen Redactiesecretariaat:
Loes Malherbe Postbus 92, 3980 CB Bunnik Telefoon 030 - 656 71 60 Telefax 030 - 656 75 04 E-mail
[email protected] Internet www.fov.nl
Productie en druk:
Drukkerij De Eendracht, Schiedam
