J
A
E
N
A
R
V
E
R
S
L
A
G
B
E
L
E
I
D
S
V
O
O
R
N
E
M
E
N
S
2
0
0
6
Natuur behouden én beleven
1
J A A R V E R S L A G
N U M M E R
7 3
V E R S L A G J A A R
2 0 0 5
Het Goois Natuurreservaat wordt gesteund door onder andere de Nationale Postcode Loterij en het VSBfonds. 06-1945-01.01.54 Stichting Gooisch Natuurreservaat Nieuwe Meentweg 2 - Hilversum Postbus 1001 - 1200 BA Hilversum T (035) 621 45 98 F (035) 623 73 74
[email protected] www.gnr.nl
2
V O O R W O O R D
In de opgetogen stemming die er aan het begin van 2006 heerst rond de opening van de Natuurbrug Zanderij Crailoo zou je haast vergeten hoe cruciaal het voorgaande jaar was. Na jaren voorbereiding, na de aanleg van de grondlichamen, na de bouw van de bruggen, kon in 2005 de afwerking van de brug ter hand genomen worden. Het bijzondere aan dit ecoduct is het feit dat veel leven er gebruik van kan maken: planten, dieren en mensen. Planten zullen zich verspreiden via zaden en sporen; insecten zullen van bloem naar bloem vliegen en zo aan de overkant belanden, of ze kruipen gewoon naar de overkant; grotere dieren vinden hun weg tussen de beschutting; en mensen krijgen hun eigen routes in de vorm van wandel-, fiets- en ruiterpaden. Door een slimme inrichting hebben we allen hun eigen plek gegeven, zonder dat men elkaar hindert. De brug is daar ook breed genoeg voor. In 2005 zijn weer enorme klussen geklaard, niet alleen in de Zanderij Crailoo, maar ook in de Zanderij Cruysbergen, in het Laarder Wasmeer en op andere plekken. De stichting heeft daarbij twee doelen voor ogen: de natuur behouden én waar mogelijk de natuur toegankelijk maken voor de mens. Om respectvolle omgang met de natuur te ondersteunen, wordt er bovendien voorlichting gegeven en is er een educatief aanbod voor scholen. Tal van vrijwilligers, stagiairs en medewerkers zijn week in week uit in touw om alle aspecten van de doelstelling vorm te geven en uit te voeren. Dat blijft iets heel bijzonders, die enorme betrokkenheid, die voelbaar aanwezig is bij de vele bijeenkomsten van onze stichting. Vergeleken met de grote natuurbeheerorganisaties in Nederland, beheert de Stichting Gooisch Natuurreservaat relatief niet zoveel hectares natuur, maar die hectares liggen wel verspreid door heel het Gooi. Daardoor is de band met de bevolking sterker dan waar dan ook. Die band koesteren we, door steeds weer contact te zoeken, door goed te luisteren en informatie uit te wisselen. Dat kan de natuur alleen maar ten goede komen.
Hilversum, juni 2006 Patrick Poelmann, voorzitter
3
FOTO LUC ENTING
4
I N H O U D S O P G A V E
KENNISMAKING
6
- Het Gooise landschap - Het Goois Natuurreservaat
6 6
NATUURONTWIKKELING EN -HERSTEL
9
-
Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo Meerjarenprogramma ontsnippering Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug De Groene Schakel - Sanering Laarder Wasmeer Poort Naardermeer - Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen Heideverbinding Crailo Verbinding Hoorneboeg
9 9 10 10 11 12 12
BEHEER
13
-
13 13 14 14
Algemeen beheer terreinen Beheer gebouwen Cultuurhistorie Handhaving
DE TERREINEN IN (Beheerwerkzaamheden per terrein)
15
DE STICHTING - Werkorganisatie - Contacten - Financiering
22 22 27 33
BELEIDSVOORNEMENS 2006
37
-
37 37 37 37 37 37 38 39
Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug De Groene Schakel - Sanering Laarder Wasmeer Poort Naardermeer - Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen Heideverbinding Crailo Verbinding Hoorneboeg Beheer De stichting
OVERZICHTSKAART
40
5
K E N N I S M A K I N G
Het Gooise landschap
Het Goois Natuurreservaat
Het Gooi is het Hollandse deel van de Heuvelrug, die vanaf het Gooimeer als één grote zandrug doorloopt tot in de zuidoosthoek van de provincie Utrecht. Het buitengebied van de zes Gooise gemeenten is grotendeels in beheer als natuurterrein. Daardoor grenzen de woonkernen direct aan natuurgebied. Grote landbouwenclaves ontbreken. De 19e-eeuwse agrarische dorpjes zijn tegenwoordig centra van stedelijk gebied. In het verleden lagen er vooral akkers om de dorpen heen, die later veelal in bezit zijn genomen door de bebouwing. Een deel van de eeuwenoude akkertjes, in het Gooi engen genoemd, is nog intact.
Doelstelling De Stichting Gooisch Natuurreservaat werd in 1932 opgericht, met als doel • de instandhouding van het natuurschoon in het Gooi door de verkrijging van de aldaar gelegen terreinen, ten einde deze ten eeuwigen dage ongeschonden als natuurreservaat te behouden, en • aan het publiek, door vrije toegang tot die terreinen onder eventueel te stellen bepalingen, het genot van dat natuurschoon te verzekeren. Bovenstaande formulering is opgenomen in de statuten en vormt de basis voor het denken en het handelen van de organisatie.
Bepalend voor de Gooise natuur zijn de heidevelden, restanten van wat eens een uitgestrekt heidelandschap was. Ook veel van de huidige bossen staan op voormalige heidegrond. Het bos- en heidelandschap van het Gooi kent veel ecologische bijzonderheden, zoals natte bodems met kleine waterpartijen (op de hoge zandgronden geen vanzelfsprekendheid!), verlaten leemkuilen met bijzondere plantengroei, nagenoeg onbegroeide zandbodems, de abrupte overgang van Gooiland naar Gooimeer uit de tijd dat de Zuiderzee hier aan de heuvelrug knaagde, en tot slot een ondergrondse watervoorraad, die aan de randen van de Heuvelrug schoon kwelwater levert.
Visie In de visie van de stichting leveren de waardevolle kenmerken van landschap, natuur en cultureel erfgoed (samen het ’natuurschoon’) een belangrijke bijdrage aan het welzijn van de mens. Het behoud van deze waarden in het Gooi vindt zij daarom van groot belang voor de bezoekers en bewoners van de streek, voor nu en later. Iedereen dient de natuur en het landschap te kunnen ervaren en dient er kennis over te kunnen vergaren. De verkregen ervaringen en inzichten zullen leiden tot sympathie voor natuurbescherming, een voorwaarde voor duurzaam behoud van de terreinen.
Ook cultuurhistorisch mag het Gooi er zijn. De bossen aan de westzijde maken veelal deel uit van schitterende landgoederen. Er zijn grafheuvels, sporen van oude nederzettingen, karrensporen van oude handelsroutes en stenen werktuigen die verslag doen van duizenden jaren bewoninggeschiedenis.
De stichting is bovendien van mening dat de voor het Gooi kenmerkende flora en fauna, los van de betekenis voor het welzijn van de mens, recht hebben op voldoende leefruimte van een goede kwaliteit. Om het ecologisch functioneren van de natuurterreinen of - op grotere schaal - de Gooise stuwwallen te kunnen waarborgen, moet over eigendoms- en bestuursgrenzen heen worden gekeken. Uiteindelijk gaat het om het Gooi als deel van de Heuvelrug, en als schakel in de Ecologische Hoofdstructuur van Nederland.
Gewone vleugeltjesbloem
6
Missie De stichting heeft van de Gooise gemeenschap de opdracht gekregen om voor haar de natuurwaarden, de landschappelijke waarden en de cultuurhistorische waarden van het buitengebied voor toekomstige generaties veilig te stellen. Het is haar taak hiervoor gronden te verwerven en als natuurgebied te beheren. Daarnaast werkt de stichting aan herstel van aangetaste waarden en aan ontwikkeling van natuurwaarden op bijvoorbeeld cultuurgronden of in voormalige productiebossen.
K E N N I S M A K I N G
Als belangenbehartiger van de Gooise natuur wil de stichting de knelpunten die buiten haar bereik liggen oplossen door het beleid van de verantwoordelijke instellingen te beïnvloeden en door mogelijkheden voor samenwerking te benutten. Op deze wijze wil zij de barrières voor flora en fauna overbruggen. De stichting heeft een belangrijke taak als gastheer. Ze maakt het mogelijk dat bezoekers op hun eigen manier van de terreinen genieten, voor zover dat verenigbaar is met de beheeropdracht. Ook probeert ze het publiek te interesseren voor de natuurhistorie en de ecologische betekenis van de terreinen. Samenwerkingsverband De Stichting Gooisch Natuurreservaat is een uniek samenwerkingsverband van de zes Gooise gemeenten, de stad Amsterdam en de Provincie Noord-Holland.
Van oudsher bezoeken veel Amsterdammers het Gooi, reden waarom ook zij in het bestuur vertegenwoordigd zijn. De samenwerking is vastgelegd in een convenant dat steeds tienjaarlijks wordt verlengd, en momenteel geldig is tot 2011. De participanten zorgen gezamenlijk voor de exploitatiemiddelen van de stichting. Het bestuur bestaat uit leden van de verschillende gemeenteraden, van de colleges van Burgemeester en Wethouders, en van Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten van Noord-Holland. De zetelverdeling is sinds 1992 ongewijzigd gebleven. Oppervlak Het Goois Natuurreservaat is ruim 26 km2 groot. Gedurende 2005 groeit het oppervlak iets, namelijk met 10.43.22 hectare, door aankoop en ruil van gronden. Het grootste aandeel van die vermeerdering
Grondoverdrachten In 2005 worden geen percelen verkregen in erfpacht dan wel uit legaat. Wel zijn de volgende percelen aangekocht, verkocht, geruild en gekregen: Gemeente
Verkregen uit erfenis Eemnes Aankoop Laren Bussum
Ruiling (gegeven) Huizen Ruiling (verkregen) Huizen
Kadastrale aanduiding
Oppervlak
(sectie, nummer, deel)
(hectare.are.centiare)
F 1354
1.72.59 ha
Woonhuis, tuin en bos landgoed De Lieberg
D 203 C 1324 C 1270 C 1323 / E 3639
0.24.70 0.36.33 0.07.05 5.35.00
Perceel bos Zuiderheide Kwekerijgrond, grasland, water, wal Cruysbergen Kwekerijgrond, grasland, water, wal Cruysbergen Kwekerijgrond, grasland, water, wal Cruysbergen
B 7045
0.73.50 ha
Perceel bostuin Huizer Eng
B B B B B B B B B B B B
0.30.00 0.33.90 0.44.40 0.30.90 0.31.30 0.30.35 0.32.00 0.03.00 0.36.95 0.45.60 0.12.65 0.13.00
Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel
815 (deel) 706 953 1300 1321 1455 4322 914 915 916 917 (deel) 918 (deel)
ha ha ha ha
ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha
Betreft
bos Huizer Eng bos Huizer Eng bos Huizer Eng bos en hakhout Huizer Eng bos Huizer Eng bos en hakhout Huizer Eng hakhout Huizer Eng bouwland Huizer Eng bouwland Huizer Eng bouwland Huizer Eng bouwland Huizer Eng bouwland Huizer Eng
7
K E N N I S M A K I N G
komt door de aankoop van de grond van voormalig rozenkwekerij De Wilde, gelegen in Zanderij Cruysbergen. Ook koopt de stichting op de Zuiderheide een klein perceel bos. In de gemeente Huizen wordt een grondruil overeengekomen, waarbij de verkregen gronden ruimschoots opwegen tegen het afgestoten perceel.
landgoed wordt in 2005 door de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en de Staatssecretaris van Financiën gerangschikt onder de Natuurschoonwet 1928. Dit is een fiscale wet, bedoeld om landgoederen onverdeeld in stand te houden. Gevolg is dat de stichting over de erfenis geen successiebelasting hoeft te betalen.
Het totale oppervlak ligt aan het einde van 2005 op 2.681 hectare 53 are en 62 centiare. Hiervan liggen als vanouds enkele hectaren in de Utrechtse gemeente Eemnes, nu aangevuld met een door erfstelling verworven deel van landgoed De Lieberg - het laatste deel waar de stichting nog niet over beschikte. Het
Geen bezit van de stichting, maar wel door haar beheerd zijn de Groeve Oostermeent in de gemeente Blaricum, het Ericaterrein in de gemeente Huizen en het Laarderhoogt van Waterleidingbedrijf NV PWN in de gemeente Laren.
Participant
Deelname Bestuurszetels
De volgend cijfers drukken uit welk percentage van het Goois Natuurreservaat in de genomende gemeente ligt.
Provincie Noord-Holland 25,0% Gemeente Amsterdam 10,0% Gooise gemeenten 65,0% -Blaricum 3,0% -Bussum 10,4% -Hilversum 27,8% -Huizen 14,2% -Laren 3,9% -Naarden 5,7% Totaal
8
100%
4 2 1 2 4 2 1 1 17
4% Blaricum 4% Bussum 5% Naarden 14% Huizen
20% Laren
53% Hilversum
NATUURONTWIKKELING
EN
-HERSTEL
FOTO WILLY METZ
Natuurbrug Zanderij Crailoo, oktober 2005
Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo In de Zanderij Crailoo wordt al sinds 1997 het natuurontwikkelingsproject uitgevoerd, waar de langste natuurbrug ter wereld (800 meter lang, 50 meter breed) een onderdeel van is. In 2005 wordt de Natuurbrug Zanderij Crailoo bijna voltooid. Om over voldoende grond te beschikken wordt de uitvoering van het Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen (zie hierna) versneld. De grondaanvoer gaat het hele jaar 2005 gestaag door. De stichting werkt met man en macht toe naar de feestelijke opening in het voorjaar van 2006. Op de brug worden wildrasters en beplanting aangebracht en voet-, fiets- en ruiterpaden aangelegd. Het fietspad dat vanuit de zanderij de brug op loopt wordt iets minder stijl gemaakt door de helling wat te verlengen. De uit schapenraster bestaande omheining van het bouwterrein van de Natuurbrug wordt vervangen door gladde draden, die het vee tegenhouden, maar niet het wild. Het plant- en dierenleven in de waterpartij wordt extra gestimuleerd door de aanleg van een plas-drasplek: een plek waar de
oever extreem flauw afloopt, zodat soorten die van natte voeten houden zich er vestigen. Ook op de Natuurbrug zelf wordt ruimte gecreëerd voor deze dieren. Er worden drie poelen aangelegd, verbonden door een leemgoot. De poelen worden gevoed met regenwater dat afkomstig is van de Natuurbrug. Meerjarenprogramma ontsnippering In 2005 wordt de voorbereiding voortgezet van projecten uit de rijksnota m.j.p.o., ofwel het meerjarenprogramma ontsnippering. Hierin staan projecten beschreven waarmee hardnekkige knelpunten in de Ecologische Hoofdstructuur opgelost kunnen worden die het gevolg zijn van rijksinfrastructuur. Twee knelpunten in het Gooi worden aangepakt. Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland neemt de beoogde Natuurbrug Het Gooi over de Rijksweg A1 bij Laren op zich (zie Heideverbinding Crailo). Rijkswaterstaat Directie Utrecht en ProRail dragen zorg voor de Natuurbrug Zwaluwenberg over de spoorlijn Hilversum - Utrecht en over de Rijksweg A27 (zie Verbinding Hoorneboeg). De uitvoering van de twee projecten wordt verwacht in 2008.
9
NATUURONTWIKKELING
EN
-HERSTEL
Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug Het uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug, in oktober 2003 opgesteld door Stichting Het Utrechts Landschap, Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Stichting Gooisch Natuurreservaat, biedt een uitwerking van een aantal projecten die als doel hebben de eenheid binnen de Heuvelrug en tussen de Heuvelrug en de aangrenzende landschappen veilig te stellen en vooral ook een kwaliteitsimpuls te geven aan het gebied. Aan een groot aantal van die projecten wordt ook in 2005 gestaag gewerkt. Deze worden hierna genoemd. De Groene Schakel - Sanering Laarder Wasmeer Hilversum ligt op de overgang van de Utrechtse Heuvelrug naar het Gooise deel van de Heuvelrug, en vormt zo een fikse belemmering voor doorgaand dier- en plantverkeer. De groene doorgang aan de oostzijde van Hilversum, De Groene Schakel, is niet breed. Hier raken de natuurgebieden van de centrale Gooise heide (Bussummerheide, Westerheide, Zuiderheide, Laarder Wasmeer) aan de Utrechtse bosgebieden (Boswachterij de Vuursche, Landgoed Pijnenburg). De Heuvelrug wordt er echter rigoureus doorsneden door de Rijksweg A27, die op zijn beurt wordt gekruist door de spoorlijn tussen Hilversum en Baarn, de Soestdijkerstraatweg / Hilversumse Straatweg (N415) en de lokale Weg over Anna’s Hoeve / Zandheuvelweg tussen Hilversum en Baarn. Deze infrastructuur vormt een forse barrière voor de fauna in het hele gebied. De stichting wil deze barrières zo veel mogelijk passeerbaar maken voor dieren. Ook in 2005 wordt daar hard aan gewerkt. Het particuliere kampeerterrein De Molshoop, gelegen in de ecologische verbindingszone, wordt in 2005 gesloten. Daarop treedt de stichting in overleg over verwerving van de vrijgekomen grond om deze terug te geven aan de natuur.
Laarder Wasmeer
10
In het Laarder Wasmeer wordt onder begeleiding van bodemkundigen van de Universiteit van Amsterdam het natuurherstel ter hand genomen van het stuifzandlandschap met droge en natte valleien en vochtige heide. De uitvoering van deze werkzaamheden vallen onder het samenwerkingsproject Plan Anna’s Hoeve waarin de provincie Noord-Holland, de gemeenten Hilversum en Laren, het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht en het Goois Natuurreservaat samenwerken. Ca. 90.000 m3 voedselrijke en licht verontreinigde grond uit de voormalige overstroomgebieden en akkers wordt zorgvuldig afgegraven, waarbij eeuwenoude venbodems en geologische lagen worden blootgelegd. Het is goed mogelijk dat zich daarin nog zaden van oorspronkelijke vegetatie bevinden die hun kiemkracht bewaard hebben. De weggegraven grond (categorie I) wordt hergebruikt in het grondlichaam van de Natuurbrug Zanderij Crailoo. In het naast het Laarder Wasmeer liggende terrein De Heidebloem worden de ontsluitingswegen van het voormalige kampeerterrein verwijderd. Evenals het natuurherstel in het Laarder Wasmeer gebeurt dit met steun van de Provincie Noord-Holland en de Stichting Steun Goois Natuurreservaat. De maatregel is nodig om te voorkomen dat bij de werkzaamheden aan het Laarder Wasmeer het teerhoudend asfalt kapot gereden wordt en teer in het milieu terecht komt. Ook worden enkele depots van plagsel dat ooit is vrijgekomen bij plagwerkzaamheden op de open heide verwijderd. Er wordt een begin gemaakt met het informeren van en luisteren naar betrokken natuurliefhebbers en rondleiders die mee willen denken over de optimale beheervorm voor het Laarder Wasmeer en de manier waarop het gebied na de sanering opengesteld zal worden (óf, hoe en op welke momenten). Dit gebeurt aan de hand van een informatieavond en een excursie, waarbij onder anderen de vrijwilligers zijn uitgenodigd die normaliter rondleidingen geven in het gebied. Op 5 december wordt het convenant Plan Anna’s Hoeve ondertekend door de Provincie Noord-Holland, de gemeente Hilversum, de gemeente Laren, het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht en de Stichting Gooisch Natuurreservaat. Daarin wordt afgesproken om in de natuurgebieden de vervuilde (water)bodems te saneren en de waterinrichting en het noodzakelijke natuurherstel ter hand te nemen.
NATUURONTWIKKELING
EN
-HERSTEL
Oorsprong Laarder Wasmeer Het Laarder Wasmeergebied maakt deel uit van het stuwwallencomplex van het Gooi. Het ligt in een kom met een opening naar het noordoosten, omringd door lage stuwwalresten. De kom is gevuld met dekzanden, afgezet tijdens de laatste koude fasen van de laatste ijstijd, toen Nederland bedekt was met een zeer spaarzame toendravegetatie of misschien zelfs een poolwoestijn was. De Noordzee stond zo’n 100 meter lager dan nu, en het huidige Noordzeebekken lag droog. Poolwinden bliezen vanuit dat bekken zand en stof naar het zuidoosten. Het zand bleef in het noordwesten van het huidige Nederland liggen en vormde dekzand. Toen het klimaat warmer werd ontstond er plantengroei die zich uitbreidde tot hele bosgebieden. Het zandtransport stopte en de bodem werd steeds minder doorlatend door inspoeling van humus en ijzer. Uiteindelijk liet de bodem geen regenwater meer door. Het water bleef staan en vormde de voorlopers van de Laarder Wasmeren: kleine, ondiepe vennen met heide, die af en toe droogvielen. Dit kleine type heideven is nodig om het ecosysteem met de typische flora en fauna te herstellen.
Poort Naardermeer - Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen De overgang tussen het Gooi en het Naardermeer wordt gekenmerkt door de nagenoeg aaneengesloten bebouwing van Naarden, Bussum en de Hilversumse Meent. Slechts enkele mogelijkheden voor een open verbinding tussen beide natuurlandschappen resteren. Een van de belangrijkste daarvan vormt de Zanderij Cruysbergen, aan de zuidwestkant van Bussum. Het gebied, dat in de tweede helft van de 19e eeuw gebruikt werd voor zandwinning en daarna als landbouwgrond, is inmiddels aangemerkt als natuurontwikkelingsgebied. De stichting geeft de potentiële natuurwaarden graag een kans, en weet zich daarin gesteund door de Provincie Noord-Holland en het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht.
De laag van Usselo, een dun laagje houtskool Bij de afgravingen van het Laarder Wasmeer werd onder andere een dun laagje houtskool gevonden. Deze zogenaamde ”laag van Usselo” is naar schatting 13.000 jaar oud en vertelt het verhaal van de dennenbossen die bij het naderen van een zeer koude klimaatsperiode stierven van kou. Ze droogden uit en vlogen in brand, mogelijk door blikseminslag of een vulkaanuitbarsting in de Eifel. De brand strekte zich uit over een groot deel van WestEuropa. Van de grootse dennenbossen bleef niets over dan... een dun laagje houtskool.
In 2005 wordt het terrein van de voormalige Rozenkwekerij De Wilde aangekocht en bij het natuurterrein getrokken. Het afgraven van de voedselrijke grond wordt in het voorjaar versneld gestart om de afgegraven grond voor de Natuurbrug Zanderij Crailoo (zie hiervoor) te kunnen gebruiken. Dat leidt tot een aanzienlijke kostenbesparing op beide projecten, zowel voor het ’wegzetten’ van grond uit Cruysbergen als voor de aanvoer van grond voor de Natuurbrug. Doel van het afgraven is om het niveau van het maaiveld automatisch dichter naar het
11
NATUURONTWIKKELING
EN
-HERSTEL
Zanderij Cruysbergen
12
grondwaterpeil te brengen, zodat er meer natte delen ontstaan. Hierdoor krijgt een gevarieerde flora de kans zich te ontwikkelen. Helaas worden er enkele onverwachte verontreinigingen van onder andere asbest aantroffen, die de werkzaamheden bemoeilijken. Bij de graafwerkzaamheden worden enkele gedempte oude vaarten blootgelegd, die worden hersteld. De vaarten hebben een landschapshistorische betekenis, omdat via deze vaarten vanaf halverwege de 19e eeuw het zand uit de zanderij met schuiten werd afgevoerd naar Amsterdam. De werkzaamheden worden aangepast aan de broedmomenten van diverse vogelsoorten en begeleid door een actieve informatievoorziening voor omwonenden.
Verbinding Hoorneboeg Met het project Verbinding Hoorneboeg wordt gestreefd naar versterking van de landschappelijke, ecologische en recreatieve samenhang tussen het Gooi ten zuiden van Hilversum en de Utrechtse Heuvelrug. De stichting participeert in de voorbereidingen voor de realisatie van de natuurbrug Zwaluwenberg. Doel is de aanleg van één doorgaand ecoduct over de A27 en de spoorlijn, ten noorden van de aanwezige fietsbrug waar weg en spoorweg verdiept liggen, en aansluitend een ecoduct over de N417. Er wordt samengewerkt met Rijkswaterstaat, de Provincies Noord-Holland en Utrecht, de gemeente Hilversum, de Vereniging Natuurmonumenten, Het Utrechts Landschap en het Ministerie van Defensie.
Heideverbinding Crailo Het plan Heideverbinding Crailo is gericht op realisatie van een ecologische verbindingszone tussen de noordelijke en de centrale heidevelden van het Gooi. Barrières zijn de A1 en de Naarderstraat. Rijkswaterstaat neemt het initiatief om een ecoduct over de A1 en de Naarderstraat te realiseren, en de Provincie Noord-Holland maakt zich eveneens sterk voor het gebied, inclusief het voormalige Asielzoekerscentrum en de voormalige Palmkazerne, en voor het ecoduct. De stichting werkt nauw samen met deze partijen en maakt deel uit van de projectgroep. Ook met het bestuur van het Ziekenhuis Gooi-Noord en met betrokken particulieren wordt overlegd om realisatie van de ecologische verbinding mogelijk te maken.
Tweede schaapskooi In het Beheerplan 1998 - 2007 is de intentie opgenomen om op de Bussummer-, Wester- en Zuiderheide schapen te laten grazen. Daarvoor zou een schaapskooi kunnen worden gebouwd op de Aardjesberg, een plek waar in het verleden ook een schaapskooi heeft gestaan. Bij nader inzien zijn er goede redenen om die locatie te herzien: ze ligt in de ecologische verbindingszone naar de Natuurbrug Zanderij Crailoo, er is onvoldoende ruimte voor de aanleg van parkeerruimte, en het is een archeologisch belangrijke plek. In 2005 wordt duidelijk dat wat de gemeente Bussum betreft de Groene Long aan de Bussummerheide niet in aanmerking komt als alternatieve locatie, waarna het onderzoek naar een geschikte plek wordt voortgezet.
B E H E E R
Algemeen beheer terreinen Het beheer van het Goois Natuurreservaat vraagt onverminderd om intensieve aandacht, opdat landschappelijke en natuurwaarden behouden en versterkt worden. Dit houdt in de praktijk veelal in dat voorkomen moet worden dat heideterreinen en stuifzanden dichtgroeien met gras, struiken en bomen. Om die reden wordt in 2005 zeer gericht gemaaid, gesnoeid, gerooid, gekapt en geplagd. Een ander middel dat bij het open houden van de terreinen wordt ingezet is begrazing door schapen en runderen. In de bossen wordt soortenrijkdom gestimuleerd door op een aantal plekken bomen te rooien, waardoor er meer licht op de grond kan komen en zo de onderbegroeiing meer kansen krijgt. Vooral inheemse boom- en plantensoorten worden daarbij bevoordeeld. Enkele soorten bomen en struiken die de natuurlijke bosontwikkeling belemmeren worden verwijderd. Een deel van de Gooise engen, bestaande uit kleine akkerpercelen, boomsingels, houtwallen en bosjes, is in bezit van het Goois Natuurreservaat. Sommige akkers worden ook in 2005 aan plaatselijke boeren verpacht, waarvan een deel onder de strikte voorwaarden van de zogeheten natuurpacht. Er wordt geconstateerd dat het animo van boeren om deze akkers te beheren afneemt. Daarnaast zijn er diverse percelen in eigen beheer, en zijn enkele in gebruik gegeven aan de Stichting Oude Landbouwgewassen Laren (SOLL). Deze stichting verbouwt met ambachtelijke technieken een variatie aan traditionele gewassen op de akkers. Sinds vele decennia hangen er in het Goois Natuurreservaat nestkasten voor bosvogels. Veelal betreft het nestkastjes voor de kleinere zangvogels, maar er zijn er ook voor bijvoorbeeld uilen. De kasten worden gecontroleerd en jaarlijks schoongemaakt door nestkastcontroleurs van de Vogelwerkgroep Gooi en Omstreken. Het gaat om circa 800 kastjes in het Goois Natuurreservaat. De waarnemingen omtrent het broedresultaat worden gebruikt voor meerjarig wetenschappelijk onderzoek. Met de coördinator van de nestkastenwerkgroep worden in 2005 nieuwe afspraken gemaakt. Daarbij wordt rekening gehouden met het wetenschappelijk belang, het plezier dat de nestkastonderzoekers ervaren en de ontwikkelingen die zich in het Goois Natuurreservaat voordoen. Op veel plaatsen kan het nestkastonderzoek doorgaan en worden de kastjes vernieuwd.
T E R R E I N E N
Op andere plaatsen wordt het nestkastonderzoek geleidelijk afgebouwd, bijvoorbeeld in rustgebieden voor reeën en ecologische verbindingszones. Behalve de bescherming van de natuur en het landschap is ook het bieden van recreatiemogelijkheden in de natuur een belangrijke doelstelling van de stichting. Daarom wordt de nodige aandacht besteed aan het recreatiemeubilair, dat regelmatig in alle terreinen wordt gecontroleerd en, waar nodig, hersteld. Een veelvuldig voorkomend probleem is het ondergraven raken van picknicksets en bankjes door honden. Er wordt gezocht naar een passende oplossing maar die wordt niet meteen gevonden. Van cruciaal belang voor de recreatie zijn de wandel-, fiets- en ruiterpaden, die begaanbaar en vrij van begroeiing worden gehouden. De routemarkering van de diverse wandel- en fietsroutes wordt eveneens hersteld waar dat nodig is. Speel- en trapveldjes worden regelmatig gemaaid en zonodig bemest. In 2005 beheert de stichting voor het tweede jaar de fietspaden in het buitengebied van Gooi en Eemland. Ze doet dit in opdracht van de Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland, tegen een door deze vereniging beschikbaar gesteld vast budget. Het gaat om 111 km fietspad, grotendeels gelegen binnen het Goois Natuurreservaat maar ook op particulier en gemeentelijk terrein, en deels in de Provincie Utrecht. Er wordt groot onderhoud verricht aan ongeveer 11 km fietspad en verder veel regulier onderhoud, zoals onder andere snoeiwerk in de winter, maaiwerk in de zomer en bladblazen in het najaar. Een kostbare maar wel noodzakelijke werkzaamheid is het afvoeren van de permanente stroom afval uit de terreinen. Het afval dat legaal gedeponeerd wordt, dus in de prullenbakken, weegt in totaal 12 ton. De illegale afvalstroom, voornamelijk bestaand uit reclamedrukwerk, huisraad, bouwafval, sloopafval, tuinafval, chemisch afval, auto-onderdelen en complete hennepkwekerijen komt op 3,8 ton. Beheer gebouwen In de loop van het jaar wordt de aanpassing van het kantoorpand en de werkplaats voltooid. Een weinig opvallende uitbouw maakt de zo broodnodige vergroting van het kantooroppervlak mogelijk. Met de verbouwing wordt bovendien voldaan aan de strengere brandveiligheids-, milieu- en Arbo-eisen. De beheerderswoning op Landgoed De Lieberg, onderdeel van een schenking uit nalatenschap aan
13
BEHEER
TERREINEN
het Goois Natuurreservaat, wordt op tijdelijke basis in gebruik gegeven aan derden. Rondom de woning worden overtollige bouwsels geruimd. Aan diverse dienstwoningen wordt klein onderhoud verricht waaronder schilderwerk aan de dienstwoningen aan de Langerhuizenweg en de Franse Kampweg. Het groepsverblijf ’t Laer krijgt aan de binnenkant een opfrisbeurt. Alle wanden, deuren, verwarmingselementen en het meubilair worden geschilderd en van nieuwe kleuren voorzien. Ook worden de plafondplaten vervangen. Cultuurhistorie Op een aantal locaties in het Goois Natuurreservaat worden herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan archeologische objecten, zoals grafheuvels, de banscheiding en de schapenkampjes op de Westeren Bussummerheide. Gaten in grafheuvels, vaak gegraven door honden of kinderen, worden opgevuld en afgedekt met een heideplag. Struik- en boomscheuten die erop groeien worden weggehaald. Handhaving Grondig toezicht in de terreinen blijft hard nodig en krijgt dan ook alle aandacht. De boswachters en regiobeheerders hebben behalve de functie van gastheer, een belangrijke handhavende rol. Overtreding van de regels is aan de orde van de dag. Verbaal en fysiek geweld tegen de ordehandhavers blijft een punt van zorg. Om hierop professioneel te kunnen reageren is er blijvende aandacht voor weerbaarheid en conflicthantering. In juni 2005 wordt een incidentenrapportage opgesteld met een analyse van alle 1.110 geregistreerde incidenten van mei 2004 tot juni 2005. Ongeveer 59% van de geconstateerde overtredingen blijkt door de boswachters te zijn afgedaan met een waarschuwing. In 18% is een bekeuring gegeven. 85% van de overtreders was meegaand, 15% reageerde brutaal tot verbaal agressief. Geconstateerde overtredingen zijn vooral: aanwezig zijn waar dat is niet toegestaan, wandelen met onaangelijnde honden waar dat niet is toegestaan, paardrijden waar dat niet is toegestaan, het verstoren van flora en fauna en vernieling. Er zijn diverse overtredingen van de Milieuwet en de Flora- en faunawet vastgesteld. De regiopolitie en de betreffende Hoofdofficier van Justitie ontvangen het rapport. Boswachters van het Goois Natuurreservaat nemen deel aan het project Handhavingssamenwerking Buitengebied van de gemeente Hilversum, waarin
14
Archeologische objecten
ook de Provincie Noord-Holland en de Vereniging Natuurmonumenten participeren. De samenwerking vindt zijn beslag door ondertekening van een convenant op 21 februari 2005. De gebieden Spanderswoud en Corversbos worden onder de loep genomen. Er worden diverse overtredingen vastgesteld. Getracht wordt de betreffende problemen tot een oplossing te brengen. Op 23 en 24 september vindt een handhavingsactie plaats in de natuurterreinen van het Gooi en de Vechtstreek in het kader van de landelijke Handhavingsestafette. Hierbij zijn, behalve van de stichting, handhavers aanwezig van de Vereniging Natuurmonumenten, de regiopolitie, de bereden politie en de Provincie Noord-Holland. Er worden diverse overtredingen geconstateerd, waartegen maatregelen worden genomen. De contacten met de regiopolitie Gooi en Vechtstreek krijgen een nieuwe impuls door de instelling van het Regionale Milieuteam. Veel contacten zullen via dit team gaan lopen. Ook wordt contact gelegd met het zogenaamde bike-team, een onderdeel van de regiopolitie dat gebruik maakt van All Terrain Bikes en dus zeer mobiel is in natuurgebieden.
D E
Naarder Eng & Oostdijk (beide gemeente Naarden) De akkers van het Goois Natuurreservaat op de Naarder Eng zijn in gebruik voor de teelt van traditionele gewassen, zoals zomer- en wintergranen en boekweit. Op de randen van de percelen, langs het zandpad dat de oude weg van Huizen naar Naarden markeert, wordt de in 2004 aangeplante beukenlaan hersteld door enkele nieuwe beukjes te planten waar boompjes het niet gehaald hebben. Van de zandweg zelf en van andere zandwegen wordt het oppervlak hersteld waar dat nodig is. Een eikenbosrand vóór het uitzichtpunt de Eukenberg wordt afgezaagd op een hoogte van 30 à 40 cm, in de geest van het traditionele eikenhakhout. Bij dit beheer, bekend in de engen vanaf de 18e eeuw, wordt de inlandse zomereik afgezaagd tot een korte ’stoof’, die vervolgens weer uitloopt. Na enkele jaren, en elke 4 tot 7 jaar daarna, kan het hakhout, de uitgedroogde uitlopers, worden geoogst. Dit eikenhout werd lange tijd gebruikt voor het stoken van bakkersovens en het maken van boerengerief, en als afrasteringspalen langs weilanden. De eikenschors deed dienst bij de bereiding van looizuur voor leerlooierijen. De uitzichtpunten de Aalberg en de Eukenberg krijgen een kleine opknapbeurt. Met hulp van vrijwilligers wordt het uitzicht weer enigszins vrijgemaakt door Amerikaanse vogelkers in de oeverzone van het Gooimeer te verwijderen. Langs de ruiterpaden wordt gesnoeid. Op diverse plaatsen waar in de afgelopen jaren aanplant van eiken en beuken heeft plaatsgevonden wordt uitval van plantgoed geconstateerd. Hier worden opnieuw jonge boompjes aangeplant. Wat de fauna betreft wordt er een toename van konijn en ree gesignaleerd. Voor de ringslang worden broedhopen aangelegd, hopen houtsnippers die gaan broeien. Ringslangen nestelen daar graag in. Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide, Vliegheide, Luchtkasteel & Ericaterrein (alle gemeente Huizen) De wisselbegrazing met Charolais-runderen in de heideterreinen verloopt goed. De dieren doen zich tegoed aan gras en jonge scheuten van Amerikaanse vogelkers en berk. Langzamerhand wordt zichtbaar dat de heide op veel plekken terugkomt. Op de heidevelden leven de levendbarende hagedis
T E R R E I N E N
I N
en de zandhagedis. Vrijwilligers volgen ook in 2005 het reilen en zeilen van deze diertjes, en helpen met diverse werkzaamheden, zoals het aanleggen en open houden van de afzetplekken voor eieren. Om de leefomgeving ook aantrekkelijk te maken voor de hazelworm worden hier en daar dakpannen op de heide gelegd. Op de Nieuw Bussummerheide worden grasplekken geplagd. Hierbij wordt de bovenlaag verwijderd. Heidezaden die nog in de grond aanwezig zijn zullen zo beter kiemen. Bomen en struiken worden verwijderd om het landschap weer open te maken. Ook op de Vliegheide en het Luchtkasteel worden bomen en struiken verwijderd. IJzeren Veld, Bikbergen & Crailo (alle gemeente Huizen) In het IJzeren veld en Bikbergen wordt onderhoud verricht om de open plekken in het bos ook echt open te houden. Ook wordt er een begin gemaakt met het inrichten van een natuurlijke doorgang tussen de Vliegheide en de Tafelbergheide. Een corridor van ruimte en openheid moet de heideflora en -fauna stimuleren om het bos als doorgang te gebruiken. Landschappelijke elementen, waaronder oude beukenlanen en oude bomen, worden daarbij ontzien. Verwacht wordt dat met name de warmteminnende hagedis, de sprinkhaan en diverse vlinders het bos door zullen trekken van de het ene naar het andere heidegebied. De boswerkzaamheden in bosgebied Crailo zijn gericht op het ontwikkelen van natuurlijk bos, met veel variatie in soort en leeftijd van de bomen. Om deze ontwikkeling een handje te helpen wordt door het verwijderen van bomen een aantal open plekken gemaakt in het donkere ’doorkijkbos’ van douglassparren. Door de lichtval op de bodem krijgen andere boomsoorten ook een kans. In het voorjaar worden in het bosgebied enkele uilen geringd in door de Roofvogelwerkgroep, in samenwerking met de stichting. Op de flanken en de top van de Trapjesberg worden meidoorns aangeplant. De Beek, Reigerseiland (beide gemeente Naarden) & Oud Bussem (gemeente Huizen) Op de oude landgoederen is weinig extra onderhoud nodig. Hier en daar wordt een dode tak of boom verwijderd ten behoeve van de veiligheid. Het grasland van 5 hectare, dat behoort tot landgoed De Beek,
15
D E
T E R R E I N E N
I N
blijft in gebruik bij een veehouder. Het fietspad dat door het weiland loopt wordt op verzoek van gebruikers buiten het raster gebracht. Dit heeft het voordeel dat de koeien het fietspad niet meer vertrappen en dat loslopende honden niet meer vrij het weiland in kunnen lopen en daar het vee verstoren. Op het landgoed Oud Bussem worden esdoorns verwijderd om eiken en beuken meer ruimte te geven. Waar het voorgaande jaar bomen zijn aangeplant worden uitgevallen boompjes vervangen. Huizer Eng (gemeente Huizen) In de Huizer Eng bedrijft de stichting kleinschalige landbouw met traditionele gewassen. In 2005 staan er bladramanas, zomerrogge en zomergerst. Er wordt traditionele wisselteelt beoefend om de grond niet uit te putten. Op het gedeelte van de Huizer Eng waar in het zomerseizoen het kampeerterrein Parrewijn is gesitueerd worden enkele bomen en struiken gekapt. Tafelbergheide (gemeenten Huizen en Blaricum), Blaricummerheide & Noorderheide (beide gemeente Blaricum) Vrijwilligers halen in de leemkuilen op de Tafelberg-
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen
16
heide en de Blaricummerheide braam en jonge opschietende boompjes weg. Door het verwijderen van deze bosopslag krijgen kruiden weer een kans. Ook wordt het uitzicht vanaf de Tafelberg vrijgemaakt. Hier en daar worden de afrasteringen om de leemkuilen heen verbeterd. Om op de Noorderheide de heidestruikjes meer herstelkansen te bieden worden diverse bomen en struiken weggehaald. Het betreft hier Amerikaanse vogelkers, Drentse krent, eik en den. Vervolgens worden vergraste gedeelten van de heide geplagd. Blaricummer Eng met Groeve Oostermeent (gemeente Blaricum) De Groeve Oostermeent wordt ook dit jaar begraasd door enkele runderen. De bokken van het ras Hollandse landgeit die er eerder stonden worden er weggehaald door de eigenaar, de Nederlandse Landgeitenvereniging. Ook het bokkenonderkomen wordt verwijderd. Vervolgens wordt een groep Drentse Heideschapen in het gebied gebracht. De schapen zijn vooral van belang om opkomende jonge bomen en struiken aan te doen vreten en op die manier verbossing te voorkomen.
D E
T E R R E I N E N
De steilwand voor oeverzwaluwen wordt in het voorjaar recht afgestoken door vrijwilligers. De wanden zakken in het winterseizoen altijd iets onderuit, en worden door ze te rechten weer aantrekkelijker voor de diertjes. Er wordt later dat voorjaar dan ook volop gebroed in de wand.
’s-Gravelandseweg, ter plaatse van het bosgebied Bussums Bloei. Deze bestaan uit drie onderdoorgangen, ook wel faunagoten genoemd. De faunagoten worden met elkaar verbonden door kunststof schermen, goed in het bos weggewerkt, via welke de dieren naar de onderdoorgangen worden geleid.
Cruysbergen (gemeente Bussum) Voor Zanderij Cruysbergen is een herinrichtingsplan ontwikkeld, dat in stappen wordt uitgevoerd. De voedselrijke bovenlaag van de bodem wordt afgegraven, waarmee het maaiveld verlaagd wordt. De werkzaamheden starten in mei en lopen de rest van het jaar door. Bij de werkzaamheden wordt rekening gehouden met de aanwezigheid van broedende vogels zoals kieviten en een buizerd. In totaal wordt bijna 170.000 m3 grond en zand afgevoerd naar de Natuurbrug Zanderij Crailoo. Op een paar plaatsen worden er nieuwe poelen aangelegd. Twee gedempte watergangen worden weer open gemaakt. Ook worden er aan de rand van de bebouwing van Bussum enkele nieuwe watergangen gegraven. Over de diverse zanderijvaarten worden vlonders en bruggen aangelegd. De bruggen voor het beheer zijn stevig en breed: die moeten het werkmaterieel kunnen dragen. Voor wandelaars worden lichtere bruggetjes aangelegd. Ook wordt een nieuwe ingang aan de Prinses Irenelaan gerealiseerd. Zo ontstaat een aantrekkelijke wandelroute door het gebied, dat over enige tijd weer groen zal ogen en een rijk planten- en dierenleven te zien zal geven.
Fransche Kampheide (gemeente Bussum) In dit heidegebied worden jonge dennen en berken verwijderd, deels met de hand door vrijwilligers, deels machinaal. Op dagcamping de Zandzee wordt een nieuwe informatiezuil geplaatst over de wandelroute en de historie van het gebied.
De Schotse hooglanders die normaal in het terrein lopen te grazen worden tijdens de werkzaamheden elders ondergebracht. In de tussentijd wordt de omrastering hersteld en uitgebreid. Bij de herinrichting worden damwandjes gemaakt waar oeverzwaluwen in kunnen nestelen. Ook wordt aan het einde van de zomer maaisel van de nabij gelegen de Koeienmeent en Laegieskamp, waar zeer bijzondere en zeldzame planten voorkomen, op enkele afgegraven percelen uitgestrooid. Dit maakt de kans groter dat die plantensoorten zich er snel vestigen. Daarbij wordt gedacht aan onder andere dopheide, zonnedauw, klokjesgentiaan, stekelbrem, struikheide, Spaanse ruiter, moeraskartelblad, veenpluis, kleine ratelaar en kale jonker. Vanaf de Bredelaan wordt een beukenhaag aangelegd, het natuurgebied in. Om de zanderij Cruysbergen voor dieren goed aan te laten sluiten op de Fransche Kampheide worden met steun van de Provincie Noord-Holland enkele faunavoorzieningen aangelegd onder de Nieuwe
I N
Spanderswoud & De Snip (beide gemeente Hilversum), De Fransche Kamp (gemeenten Bussum en Hilversum) & Kamphoeve (gemeente Bussum) Aan het begin van het jaar worden de aan de rand van het Spanderswoud gelegen Oude Meentweg en het Ankeveense Pad autoluw gemaakt. Op 14 april sluiten de wethouders verkeer van de gemeenten Wijdemeren en Hilversum de slagboom, die alleen geopend kan worden door aanwonenden. Daarmee is de overgang van het Spanderswoud naar de ’s-Gravelandse Buitenplaatsen voor de dieren, maar ook voor wandelaars en fietsers, aanzienlijk rustiger en veiliger geworden.
Wethouder Karen Heerschop van Hilversum en wethouder Wim Neef van Wijdemeren sluiten de slagboom.
In een gedeelte van De Snip waar in 2004 bomen zijn gekapt, wordt langs de Bussummergrintweg een strook eikenboompjes aangeplant. Ook wordt plaatselijk de bosbovengrond verwijderd en afgevoerd om de ontwikkeling van heide te bevorderen. Er worden voorbereidingen getroffen om een nieuw ruiterpad aan te leggen. Dit gebeurt door takken
17
D E
T E R R E I N E N
I N
weg te zagen en klaphekjes in de rasters te plaatsen. Aan wandelpaden in het gebied wordt onderhoud gepleegd door de betonnen markeringspalen in orde te maken en takken weg te snoeien. Ook de trimbaan aan het wandelpad wordt opgeknapt.
nieuw pakket leemhoudende grond, dat beter geschikt is voor het graven van een nestholte. De zwaluwen gebruiken deze echter niet omdat er nog een gronddepot op de natuurbrug aanwezig is. Daar worden 60 nesten geteld.
In het Spanderswoud broeden voor het eerst in tachtig jaar weer raven, en wel twee paren. De ruiterpaden worden nagekeken en in orde gemaakt. Vrijwilligers steken er de ijsvogelwandjes langs watergangen en aan de rand van enkele poelen verticaal af. Door het onderhoud bieden de wandjes weer een optimale nestgelegenheid. De wandelroute ’Gooise lusthoven’ wordt opgeknapt door snoeiwerk.
Bussummerheide, Westerveld (beide gemeenten Hilversum) & Westerheide (gemeenten Laren en Hilversum) In het hele gebied wordt op een aantal locaties geplagd om de heide in stand te houden. In de bosgebieden wordt Amerikaanse vogelkers verwijderd. Wandelroutes en fietsroutes worden nagekeken en waar nodig hersteld.
Op een groot deel van het seizoenskampeerterreintje op de Fransche Kamp wordt Amerikaanse vogelkers verwijderd om inheemse soorten meer ruimte te geven. Tevens wordt een tiental dode bomen verwijderd om te voorkomen dat dode takken op caravans en tenten waaien.
De reeënstand neemt nog steeds toe. Naar schatting gaat het om meer dan 40 dieren. De dieren zijn opmerkelijk genoeg niet erg schuw, en kunnen daardoor regelmatig vanaf korte afstand worden geobserveerd, vooral rondom de Aardjesberg.
Zanderij Crailoo (gemeenten Bussum en Hilversum) De uitvoering van het Natuurontwikkelingsplan Zanderij Crailoo en in het bijzonder de Natuurbrug vragen tijd en aandacht. Er is veel belangstelling voor het bezoek aan de Infoschuur op zondagmiddag, waarbij men de vorderingen aan de natuurbrug zien, en via de uitzichttoren en het vlonderpad kan genieten van natuur en landschap, in het bijzonder van de waterpartijen en al het leven daarin. Het gereedgekomen westelijk deel van de natuurbrug wordt al opengesteld voor wandelaars. Ook wordt de uitzichttoren permanent voor publiek opengesteld. Op 12 maart wordt het Heimanspad officieel geopend, nadat het voorzien is van informatiepanelen over de geschiedenis, de huidige natuur en de toekomst van Zanderij Crailoo. De naamgever Eli Heimans bracht al rond 1900 de bijzondere geologische en botanische betekenis van de Zanderij onder de aandacht. Het pad is tot stand gekomen door de inzet van de Heimans en Thijssestichting en de drie Gooise Rotary’s van Bussum, Naarden-Bussum en LarenBlaricum. Bijzondere plantjes als duizendguldenkruid, moeraswolfsklauw en rode ogentroost gedijen goed in de zanderij. Bij het verbouwde kantoorgebouw van de stichting worden beplanting en bestrating aangepast. Er worden linden en eiken geplant. De oeverzwaluwenwand wordt voorzien van een
18
Informatiepaneel Heimanspad
D E
T E R R E I N E N
I N
Zuiderheide (gemeente Laren) & De Lieberg (gemeente Eemnes) Het heidegebied van de Zuiderheide wordt ontdaan van bosopslag (scheuten van Amerikaanse vogelkers, berk, den en eik). Vooral in de deelgebieden aansluitend op de woonwijk het Kamrad en nabij het Sint Janskerkhof wordt het landschap weer veel opener. Het verwijderen van bomen en struiken gebeurt machinaal: het rooien met een grijper, het afmaaien van de kleinere dennetjes met een bosmaaier. Dennen schieten namelijk niet meer uit als ze kort gemaaid zijn. Vrijwilligers halen met de hand de opslag weg in de kleinere stukjes heide. Enkele dode bomen die gevaar op kunnen leveren worden gerooid. Versleten zitbanken en slagbomen worden vernieuwd. De natte heide van het zogenoemde gentianenveldje naast groepsverblijf ’t Laer wordt geheel gemaaid en het maaisel afgevoerd. Dit is van belang voor het behouden van de bijzondere plantengroei met soorten als dopheide, zonnedauw en klokjesgentiaan.
Klokjesgentiaan
Op de Westerheide worden in het najaar jonge exemplaren van den, eik en berk over tientallen hectaren weggehaald om de heide open te houden. De aanleg van Natuurbrug Zanderij Crailoo heeft gevolgen voor de infrastructuur in het gebied. Om een optimale natuuraansluiting te krijgen worden het fietspad Bussum-Hilversum en een ruiterpad iets verlegd. Zo ontstaat er een rustige zone vóór de Natuurbrug. Laarder Eng & Verspreide Laarder Engen (gemeente Laren) De traditionele gewassen op de kleine landbouwpercelen worden jaarlijks gewisseld om de grond niet eenzijdig uit te putten en ziektes te voorkomen. In 2005 staan er zomergerst en winterrogge op het programma. Het bemesten gebeurt net als andere jaren met ruige stalmest, mest met stro erin. Dit komt natuur en milieu ten goede. Mauvezand (gemeenten Blaricum en Laren) & Bosje van Six (gemeente Blaricum) In de zandverstuiving van het Mauvezand worden opnieuw bomen en struiken verwijderd, en worden de bosranden teruggedrongen om de open ruimte te behouden. In het Bosje van Six worden bomen gesnoeid.
Zoals eerder vermeld krijgt de stichting het laatste deel van landgoed De Lieberg uit erfenis. Omwille van de privacy van de tijdelijke bewoners van de beheerderswoning blijft om het woonerf een omrastering staan. De oude schuren worden verwijderd. Bosjes aan de rand van de poel worden weggehaald om meer licht toe te laten. Dat komt de plantengroei in de poel ten goede en stimuleert amfibieën, waaronder de kamsalamander, om er eieren te leggen. De Lieberg met zijn komvorm doet net als voorgaande jaren dienst als openluchttheater. De toegang van het openluchttheater wordt verbeterd door de aanleg van een rolstoelpad. Ook wordt het graspodium opgeknapt en worden de hagen geknipt, werkzaamheden die overigens jaarlijks terugkeren.
Landgoed De Lieberg
19
D E
T E R R E I N E N
I N
Postiljon (gemeente Laren) Op de Postiljon is het beheer voornamelijk gericht op het in stand houden van de verschillende landschapselementen. Op de heide worden boompjes en struiken verwijderd. Op een aantal plekken wordt bovendien Amerikaanse vogelkers verwijderd of teruggesnoeid. Laarder Wasmeer (gemeenten Laren en Hilversum) Naast de verwijdering van de licht verontreinigde bovengrond in het Laarder Wasmeer, in het kader van Plan Anna’s Hoeve, worden enkele oorspronkelijke groeiplaatsen van natte heide met bijzondere plantensoorten als zonnedauw en klokjesgentiaan ontdaan van boombegroeiing. Ook de begroeiing op het stuifzand wordt verwijderd, opdat de natuurlijke ontwikkeling van plantengroei er opnieuw kan beginnen. Anna’s Hoeve (gemeente Laren en Hilversum) Op de Speelweide van Anna’s Hoeve neemt de gemeente Hilversum de verwijdering van vervuilde grond ter hand. Het gebied is dan ook voorlopig gesloten voor publiek.
Eén van de gevolgen van de sanering is dat met het verwijderen van een aantal dikke, holle bomen ook schuilplekken voor vleermuizen verdwijnen. Samen met ecoloog Peter van der Linde van de Vereniging voor Zoogdierkunde wordt een voorstel gemaakt voor ’vervangende woonruimte’ door het ophangen van vleermuiskastjes. Er wordt een samenwerking in touw gezet waarbij leerlingen van de ZMLK-school De Mozarthof de kastjes timmeren. Wethouder Maurice Koopman van de gemeente Hilversum hangt officieel het eerste kastje op in het bijzijn van de makers. Het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, dat het waterbeheer voert in dit deel van Noord-Holland, laat in de eerste waterpartij van Anna’s Hoeve, ook wel Speelweidevijver genoemd, de waterstand dalen. Nadat de vijver is drooggevallen wordt het slib, dat verontreinigd is, afgevoerd. De houten bruggen van Anna’s Hoeve zijn dringend aan onderhoud toe. Het oppervlak van de brugdekken wordt schoongespoten, en de begroeiing rondom de bruggen ingekort, zodat er meer zonlicht bij de bruggen komt. Hierdoor zal het hout langer meegaan. Een grotere renovatie van de bruggen wordt voorbereid. Langs de Albert Schweitzerweg en de Weg over Anna’s Hoeve worden diverse bomen omgezaagd en parallel aan de weg gelegd als geleiding voor kleine dieren. Zo wordt voorkomen dat deze al te gemakkelijk de openbare weg oplopen en aangereden worden. In december helpen diverse Hilversumse politici op initiatief van de Vereniging Anna’s Hoeve een dagje met het terreinwerk. Ze zagen er een aantal jonge bomen om ten behoeve van het behoud van het open karakter van de heide.
Houten brug in Anna’s Hoeve
20
Monnikenberg (gemeente Hilversum) Op het landgoed de Monnikenberg wordt regulier onderhoud gepleegd aan onder andere de wandelpaden. Deze worden open gehouden door snoeiwerk. In de speeltuin wordt gesnoeid om de lichtinval te bevorderen en te voorkomen dat spelende kinderen geraakt worden door takken. Ook de beukenlaan wordt gesnoeid. De weg die over het landgoed loopt en is voorzien van een asfaltdek, dat inmiddels scheuren en gaten vertoont, wordt gerepareerd door het dichten van de gaten en het aanbrengen van een nieuwe slijtlaag. Op de akkers van het landgoed worden zonnebloemen en winterrogge ingezaaid.
D E
T E R R E I N E N
I N
Reeën op de Bussummer- en Westerheide
Op verzoek van de provincie wordt meegewerkt aan een herinrichtingsplan voor de ecologische passage onder het viaduct Monnikenberg onder de A27. Dit in verband met de voorgenomen aanleg van een bustoerit vanaf de Soestdijkerstraatweg naar de rijksweg richting Huizen. Hoorneboegse Heide, Hoogt van ’t kruis, Zonneheide & Zwarte Berg (alle gemeente Hilversum) Bij de kleine zandverstuiving van de Uilenbergjes worden enkele bomen gekapt om ten behoeve van warmteminnende insecten een verbinding te maken tussen de open heide en verschillende zandplekken. Er huist namelijk een grote populatie veldkrekels op de Hoorneboegse heide, een soort die elders in het Gooi nauwelijks voorkomt. Op meerdere plekken worden dennen afgezaagd om de heide open te houden. Historische grafheuvels worden hersteld. Langs de wandel- en ruiterpaden wordt gesnoeid. Het recreatiemeubilair wordt hersteld waar dat nodig is.
Bij de Zwarte berg worden de zandwegen verbeterd. Aan de Zandweg en de Eikbosserweg, langs de Hoogt van ’t Kruis, worden ’slieten’ (hele boomstammen) langs de zandweg gelegd om illegaal parkeren te voorkomen. Na het baggeren in het voorgaande jaar, worden er nu bomen verwijderd in de omgeving van het Tienhovenskanaal. Het kanaal bevat open water van goede kwaliteit en wordt bevolkt door diverse amfibieën. Het weghalen van bomen bevordert de lichtinval en draagt bij aan het behouden van de functie van het kanaaltje als voortplantingsgebied voor amfibieën. Laapersveld, Laapersbos & Dassenveld (alle gemeente Hilversum) In het Laapersveld wordt het recreatiemeubilair hersteld. Op de heideveldjes en in het Laapersbos wordt Amerikaanse vogelkers gemaaid, waarna de runderen de uitlopers kort houden.
21
D E
T E R R E I N E N
I N
Laapersheide (gemeente Hilversum) Op de open heide wordt bosopslag mechanisch verwijderd. Huydecopersbos & overhoeken tegen A27 (alle gemeente Hilversum) Hier zijn geen specifieke werkzaamheden in 2005. De Zuid & Hilversums Wasmeer (beide gemeente Hilversum) Nadat eind 2004 Rijkswaterstaat het parkeerterrein De Bosberg langs de Rijksweg A27 heeft gesloten, wordt in 2005 een plan gemaakt om het aangrenzende bosgebied op te knappen. De inwoners van Hollandsche Rading worden geïnformeerd over de plannen tijdens een informatiebijeenkomst. Ze worden tevens uitgenodigd om mee te denken en plannen uit te werken. Een aantal belangstellenden vormt een werkgroepje dat beheermaatregelen uitwerkt. De voorstellen behelzen het openkappen van een deel van De Kuil, het maken van enkele open plekken in het bos ten behoeve van bosverjonging en het creëren van een dichtere randzone parallel aan en ter afscherming van de rijksweg A27, mede ten behoeve van de dassen die hier leven. In De Zuid worden wederom open plekjes gemaakt langs het Geneverpad ten behoeve van warmteminnende insecten en zandhagedissen. Om een goede verbinding te maken tussen deze open plekjes en het open heide gebied van het Hilversums Wasmeer wordt bij de blokhut een perceel fijnsparren gekapt. Twee poelen worden uitgebaggerd: de poel bij de blokhut en de ’asfaltpoel’, waar inderdaad ook brokken asfalt in liggen, die worden afgevoerd. De informatiepanelen bij het uitzichtpunt van het Hilversums Wasmeer worden geheel vernieuwd.
Zandhagedis
22
D E
S T I C H T I N G
Werkorganisatie Inzet van velen De stichting kan alleen bestaan en haar doelstellingen realiseren dankzij de inzet van velen: vrijwilligers, medewerkers en bestuurders (die overigens ook vrijwilliger zijn). Dankzij de betrokkenheid van al deze personen is de stichting uitgegroeid tot een natuurbeheerorganisatie waar rekening mee wordt gehouden, en die met innovatieve projecten een stempel drukt op het natuurbeheer en de natuurontwikkeling in Nederland. Door de Ecologische Hoofdstructuur te beschermen en uit te breiden met nieuwe elementen heeft de stichting bovendien een positieve invloed op de natuur op internationaal niveau. Beheervrijwilligers In 2005 start vanuit de Oude Loods in Huizen een nieuwe groep vrijwilligers, de Mobiele Natuurwerkgroep Huizen, opgericht in samenwerking met de Vrijwilligerscentrale Huizen. Het mobiele zit hem erin dat de groep op verschillende locaties werkt, en dus een wat grotere actieradius heeft dan de meeste vrijwilligersgroepen in het beheer. Enkele vrijwilligers die al werkzaamheden verrichten vanuit de Oude Loods worden opgenomen in de nieuwe groep. Bij het officieel aantreden van de groep in november is vice-voorzitter mevrouw W. Metz aanwezig. In totaal zijn in de terreinen de volgende groepen en personen op reguliere basis werkzaam: • Vereniging Anna’s Hoeve, die met haar vrijwilligersgroep en andere incidentele groepen dit jaar met een enorme toename 541 (was 126 in 2004) mensuren onderhoudswerk verricht in natuurgebied Anna’s Hoeve en de folderbakjes met publieksinformatie rond het saneringsterrein steeds bijvult; • mevrouw Van Es, die jaar in, jaar uit, afval verwijdert uit het Spanderswoud; • de Bussummerheide-vrijwilligers, werkzaam op verschillende locaties in ’t Gooi, die elke donderdag kleinschalige werkzaamheden verrichten; • Detox-Utrecht, die garant staat voor wekelijks een dagdeel werkzaamheden; • Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant, die gedurende vijf dagen, verspreid over het jaar, verjongingsplekken maakt in het Spanderswoud en in het bos van de Naarder Eng, vergraste leemkuilen op de Tafelbergheide plagt en de kalkgraslandjes in Zanderij Crailoo maait; • de Laer-groep, een groep van vier mensen, soms
D E
• •
•
•
Laarder Wasmeer
aangevuld met tijdelijke vrijwilligers van Sherpa, die elke woensdag allerhande werkzaamheden verricht in de bosrijke omgeving van groepsverblijf ’t Laer op de Zuiderheide, • de Mobiele Natuurwerkgroep Huizen, die vanaf de start op 22 november elke dinsdagochtend met 15 personen werkzaamheden verricht rond Huizen, waarbij vooral de ecologische verbindingen aandacht krijgen. Onder leiding van medewerkers verrichten de volgende groepen eenmalig of incidenteel kleinschalig natuurbeheer: BAM, Basisschool de Werkplaats, Basisschool de Hoeksteen, Hilversumse politici in samenwerking met Vereniging Anna’s Hoeve, de Internationale School Hilversum, LifeFoundation, Lions ’t Gooi, Nike, Stichting Hilvertsheem, het Wellant College en Stichting Zin, met medewerkers van de Nierstichting en de gemeente Naarden. Educatievrijwilligers In de educatie zijn de volgende vrijwilligersgroepen actief: • de groep van dertien Schaapskooi-vrijwilligers, die elke zondagmiddag aan de hand van maandthema’s als geologie, padden & kikkers en grazers van de heide, voorlichting in de schaapskooi verzorgt, en die door D66 afdeling Noord-Holland beloond
S T I C H T I N G
wordt met de titel vrijwilligersgroep van het jaar, vanwege de onafgebroken inzet sinds de ingebruikname van de schaapskooi in 1990; de Jeugdwerkgroep van het IVN, die het educatieve programma bij groepsverblijf ’t Laer verzorgt; de Laarder Wasmeer-groep van het IVN, die tijdelijk ‘in ruste’ is, wegens de bodemsanering, maar structureel meedenkt; de Vogelwerkgroep Laarder Wasmeer, leden van de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, eveneens tijdelijk ’in ruste’ wegens de bodemsanering, maar op de achtergrond actief; de Natuurbrug-vrijwilligers, een groep van 20 IVN-natuurgidsen, die elke tweede en vierde zondag van de maand in de Infoschuur te vinden zijn voor het beantwoorden van vragen en het geven van presentaties en rondleidingen.
Onderzoeksvrijwilligers In het verslagjaar 2005 zijn de volgende groepen en individuen actief in het natuuronderzoek: • leden van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) afdeling Gooi, die de natuurontwikkeling in Zanderij Crailoo monitoren en onderzoek doen naar sieralgen in het Hilversums Wasmeergebied; • de heer W. Briër, die planten en paddestoelen inventariseert; • de heer F. Stegehuis, die planten en korstmossen inventariseert; • leden van de Roofvogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, die roofvogels inventariseren en ringen, en met wie beheermaatregelen in de bossen worden afgestemd; • leden van de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, die nestkastonderzoek doen; • de heren B. Walet en G.C.L. Vlamings, die archeologische veldinventarisaties uitvoeren; • de heer J.J.W. Wijsman, die onderzoek doet naar het voorkomen van de Boommarter in het Gooi; • de heer P. van der Poel, die onderzoek doet naar het voorkomen van nachtzwaluwen; • mevrouw R. van der Poel, die in natuurgebied Westerveld de amfibieën bestudeert; • de heer P. Kuiters, die flora en fauna-inventarisaties doet; • een groep vrijwilligers die reptielen monitort in natuurgebied De Zuid. Kantoorvrijwilligers Eind 2005 is er één vrijwilliger actief in relatie tot het kantoor. Dit is Ineke van der Linde, die elk kwartaal de eindredactie van de Nieuwsbrief op zich neemt.
23
D E
S T I C H T I N G
Medewerkers In 2005 gaan er twee terreinmedewerkers met (pré)pensioen. Beide vacatures worden binnen hetzelfde jaar ingevuld. Eind 2005 kent de stichting dezelfde functies en formatieplaatsen als eind 2004. Functie
FTE
Rentmeester
1,00
Hoofd beleid en organisatie Coördinator communicatie en automatisering Medewerker bedrijfsbureau Projectmedewerker Assistent bedrijfsbureau Managementassistent Medewerker secretariaat Medewerker financiële administratie
1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,48 0,75
Hoofd terreinbeheer Regiobeheerder Boswachter Veeverzorger Assistent veeverzorger Medewerker communicatie en vrijwilligerswerk Terreinmedewerker
1,00 2,00 5,89 1,00 1,00 1,00 5,00
Totaal
Ruitenbeek, W.J.M. van (Wim) - terreinmedewerker Scholten, M. (Melvin) - terreinmedewerker Ubbink, P.J. (Paul) - medewerker bedrijfsbureau Veenstra, P.M. (Pieter) - projectmedewerker Verboom, Y.M.G. (Yvonne) - medewerker secretariaat • Visser, G.M. (Gerie) - terreinmedewerker • Visser, J. (Joop) - terreinmedewerker • Vlaanderen, J.P. (Jaap) - medewerker communicatie en vrijwilligerswerk Ingeleend op basis van de Wet Inschakeling Werkzoekenden is: • E.C.H. (Noor) van Heusden - onderzoeker voor Programma Beheer Gedetacheerd vanuit NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland is: • H.H. (Henk) Niewöhner - onderhoudsmedewerker rijwielpaden Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland. De stichting volgt voor het personeel de rechtspositieregeling en de CAO van de provincie Noord-Holland. In maart eindigt de CAO. Er wordt een nieuwe CAO van kracht met een looptijd van 1 april 2005 tot 1 juni 2007.
26,12
Eind 2005 zijn de volgende medewerkers in dienst: • Blessing, B.M. (Ben) - regiobeheerder (noord) • Borsboom, J.W. (Jan) - assistent veeverzorger • Broeke, B. (Ben) - boswachter • Didderen, J.M.Th. (John) - boswachter • Drahmann, V.C.C. (Vera) - medewerker secretariaat • Erkelens, L. (Laura) van - managementassistent • Griffioen, H.J.G. (Johan) - veeverzorger • Hiep-Kerkhof, M.G. (Mirjam) de - boswachter • Hulzink, P.G.M. (Poul) - hoofd terreinbeheer • Kok, J.A. (Joop) - terreinmedewerker • Kooij, E. (Els) van der - medewerker financiële administratie • Korten, H. (Henk) - rentmeester • Kremer, G.G. (Gerrit) - regiobeheerder (zuid) • Laar, F. (Fons) van - assistent bedrijfsbureau • Landsmeer, D. (Dick) - hoofd beleid en organisatie • Meijer, J.V. (Jos) - boswachter • Oevelen, E.C.A. van (Edwin) - coördinator communicatie en automatisering • Peters, A.J. (René) - boswachter • Rossel, R.J. (Rob) - boswachter
24
• • • • •
Stagiairs Vanuit de Universiteit Utrecht doen twee studenten ’didactiek van de biologie’, Anna Offermans en Jeffrey Raymakers, onderzoek naar mogelijke vormen voor educatie over ecologische verbindingen. Het resultaat is het rapport Wensen en eisen aan het educatief materiaal rondom het Goois Natuurreservaat voor het Voortgezet Onderwijs. Aan alle basisscholen in ’t Gooi wordt namelijk een educatief programma aangeboden, maar niet aan de middelbare scholen. Omdat de belangstelling van deze scholen toeneemt - veel klassen zijn al eens een kijkje komen nemen op de Natuurbrug Zanderij Crailoo - wil de stichting een actievere houding aannemen ten opzichte van deze doelgroep. Het rapport biedt daartoe handvatten. Vijf studenten van Wageningen Universiteit, Nikée Groot, Willemijn de Vos, Jeroen Pelser, Tonja Mertens en Sophie van der Lubbe, schrijven in het kader van het Academic Master Cluster ter afronding van de studie biologie in opdracht van de stichting een inrichtings- en beheerplan voor natuurgebied De Zuid.
D E
S T I C H T I N G
Bosgebied De Zuid
Twee studenten van Hogeschool Larenstein, Marijke de Konink en Esther Rust, schrijven in het kader van een afstudeeropgave een herstelplan voor het Hilversums Wasmeer. Cursussen en opleidingen Twee medewerkers volgen een cursus bedrijfshulpverlening. Een van hen wordt bovendien opgeleid tot preventiemedewerker volgens de Arbo-richtlijnen. Een derde medewerker neemt deel aan een cursus Illustrator. Om het kennisniveau goed op peil te houden bij het in werking treden van de nieuwe Floraen Faunawet nemen de boswachters deel aan een cursus ’Groene Wetgeving’.
dag door te brengen. Op het Militair Oefenterrein Leusderheide wordt de groep ontvangen door de Dienst Gebouwen, Werken & Terreinen (DGW&T) van het Ministerie van Defensie met een presentatie over heidebeheer en de inrichting van de ecologische verbindingszones binnen de Utrechtse Heuvelrug. Daarna volgt een bezoek aan het ecoduct in aanbouw over de A28, waar de ontvangst in handen is van Rijkswaterstaat. De Provincie Utrecht presenteert vervolgens het project Hart van de Heuvelrug, waarna het hele gezelschap op landgoed Den Treek wordt ontvangen door de rentmeester en de beheerder van het landgoed. Er wordt gesproken over natuurontwikkeling en -beheer.
Werkbezoek Aan het begin van de zomer bezoekt het hele team medewerkers de Leusderheide en het landgoed Henschoten - Den Treek. De dag staat in het teken van Heel de Heuvelrug, en is bedoeld om kennis uit te wisselen, ervaring te delen en samen een plezierige
Financiële Adviescommissie Het bestuur wordt bijgestaan door een Financiële Adviescommissie van ambtelijke vertegenwoordigers van de participanten. In 2005 zijn er geen wijzigingen in de samenstelling van de commissie. Deze is: • Provincie Noord-Holland - mw. M. Wessel,
25
D E
S T I C H T I N G
Bestuur Eind 2005 is de bestuurssamenstelling als volgt: Erevoorzitter drs. R.J. de Wit Participanten
Leden
Plaatsvervangende leden
Provincie
1. 2. 3. 4.
1. 2. 3. 4.
Amsterdam
1. P. Zwart* 2. O.J.M. Olmer
1. M.J.A. Reuten 2. R. Jamari
Blaricum
1. mr. J.G. Jorritsma*
1. mw. drs. W.H.C. Ton
Bussum
1. drs. A. Branderhorst* 2. drs. J.H.J. Zegering Hadders
1. drs. H. Schoon 2. mw. G.N. van Ramshorst
Hilversum
1. 2. 3. 4.
1. 2. 3. 4.
Huizen
1. mw. dr. W.H. Metz, plv. voorzitter* 2. mr. H. van Amstel
1. dr. J.F.M. Kolk 2. R. Schaap
Laren
1. mw. A.M. de Groot-Kennis*
1. mw. J.C.M.J. Meulenkamp-van Dijk
Naarden
1. P.J. Veldman*
1. J.H. Landsaat
P.J.M. Poelmann, voorzitter* drs. W.J.M. Holthuizen H.J. Walch drs. B. Heller
mw. H.C. Heerschop, secretaris* mw. J.A.E. van Olm-Koenen I. de Vries mw. M.C. van Oort
drs. P.S. Visser (1e plaatsvervanger) mr. ir. J. Bezemer mw. P.D.A.M. Baks drs. K.W.C. Breunissen
E.C.N.G. Reijn F.J.M. Klein vacature K. Griffioen
Waarnemer Gewest Gooi en Vechtstreek: drs. F.J.L. van Dulm Rentmeester**: ing. H. Korten, ambtelijk secretaris
* Tevens lid van het dagelijks bestuur. ** De functie van rentmeester is vergelijkbaar met zowel die van directeur als van penningmeester. Omdat hij verantwoordelijk is voor de voorbereiding en de uitvoering van bestuursbesluiten fungeert de rentmeester in het bestuur als ambtelijk secretaris.
26
D E
S T I C H T I N G
Comeback Gooise dassen
• • • • • • •
Gemeente Amsterdam - E. Buijs, Gemeente Blaricum - vacature, Gemeente Bussum - W. Oosterhuis, Gemeente Hilversum - G.J. Roozeboom, Gemeente Huizen - P.E. van Rooy, Gemeente Laren - F. Kamphuis, Gemeente Naarden - A.P. Koks.
Jaarafsluiting Als afsluiting van het jaar wordt een informeel buffet gehouden voor medewerkers, bestuursleden van de Stichting Gooisch Natuurreservaat én bestuursleden van de Stichting Steun Goois Natuurreservaat. Binnengekomen verslagen van onderzoek in de terreinen De stichting heeft een bibliotheek met divers informatiemateriaal over de natuurterreinen, waaronder verslagen van onderzoeken naar de flora en fauna in de natuurterreinen. Van deze categorie zijn in de loop van 2005 onder andere de volgende titels binnengekomen: • Anna’s Hoeve Laren, ”de open veldjes in het oosten”, een inventarisatie, Freek Stegehuis; • Onderzoek sieralgen in het Hilversums Waschmeer in 2005, KNNV afdeling Gooi; • Vleermuizen op de Monnikenberg, Het voorkomen van kraamkolonies, Robert Bekenkamp; • Verslag roofvogelonderzoek 2005, Hanneke Sevink; • Onderzoeksverslag 2005 betreffende de boommarter in het Goois Natuurreservaat, dr. Henri J.W. Wijsman;
• Goois nestkastonderzoek, jaarverslag 2005, Subgroep van de Vogelwerkgroep Gooi en omstreken. Vanuit de eigen stichting wordt onderzoek gedaan voor het Programma Beheer van de rijksoverheid. Hieruit komt het volgende rapport voort: Programma Beheer Monitoring Resultaten 2005, drs. E.C.H. van Heusden. Ook geeft de stichting opdracht tot enkele onderzoeken in het kader van de sanering van het Laarder Wasmeergebied. Dit levert de volgende onderzoeksrapporten op: - Bodemonderzoek veengebied in de te saneren zone van de Vuilwaterplas, Laarder Wasmeergebied, M. Vlaming en J. Sevink; - Venherstel Groot Wasmeer en Vuilwaterplas, Ecohydrologische analyse en zaadbankonderzoek, drs. T. van den Broek, ir. L. Brouwer, drs. K.H. Grootjans; - Bodemonderzoek van de locaties ’Singel’ en ’Leeuwenpoot’, prof. dr. J. Sevink, drs. ing. M. Vlaming; - Bodemonderzoek ’De Poel’ en ’Het Ven’, drs. ing. M. Vlaming, prof. dr. J. Sevink.
Contacten Klankbordgroep In de Klankbordgroep Gebruikers Natuurterreinen Goois Natuurreservaat zijn organisaties vertegenwoordigd die in een nauwe relatie staan tot het Goois
27
D E
S T I C H T I N G
Natuurreservaat en verschillende maatschappelijke belangen vertegenwoordigen, zoals natuur, recreatie en cultuurhistorie. Via de klankbordgroep wil de stichting op een structurele wijze contact houden met mensen die zich betrokken voelen bij het werk van het Goois Natuurreservaat. In 2005 gaat de klankbordgroep zijn tweede jaar in. In 3 vergaderingen worden diverse onderwerpen omtrent het beheer van de terreinen besproken, en wordt wederzijds informatie uitgewisseld. Eén vergadering wordt gecombineerd met een terreinbezoek aan de Natuurbrug Zanderij Crailoo en aan De Snip. De Klankbordgroep heeft een onafhankelijk voorzitter en secretaris, respectievelijk de heer P. Nijhoff en de heer A.M. Wiezer. De deelnemers zijn: • Fietsersbond, afdeling Naarden/Bussum/Huizen • Gooise Atletiek Club • IVN Gooi en Omstreken • K.C. Gooi- en Eemland • Nederlandse Stichting Hekvrije Heide • Stad en Lande Ruiters Blaricum • Stichting Behoud Gooise Heide • Sticht Gooise Wandelsport Bond
Informatie omwonenden
28
• • • • •
Stichting Wandelplatform LAW Vereniging Leefmilieu Het Gooi, de Vechtstreek e.o. Vereniging Vrienden van het Gooi Vogelwerkgroep Het Gooi en omstreken Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant
In de loop van 2005 neemt ook zitting in de Klankbordgroep: • Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland afdeling Naerdinclant Perscontacten In de loop van het jaar gaan enkele tientallen persberichten uit, meestal om publieksevenementen en beheerwerkzaamheden aan te kondigen. Regelmatig weten de media ook zelf het Goois Natuurreservaat te vinden om activiteiten te verslaan of om informatie in te winnen. Omwonenden Er is de stichting veel aan gelegen omwonenden van de terreinen goed te informeren over beheermaatregelen en natuurontwikkelingsprojecten, liefst in een zo vroeg mogelijk stadium. In 2005 neemt de
D E
stichting daarin nog actiever verantwoordelijkheid. Wat voorheen al nu en dan werd gedaan wordt nu een structurele activiteit: bij werkzaamheden die van belang zijn voor het publiek wordt de pers benaderd én wordt op de locatie zelf een informatiepaneel met een toelichting geplaatst. Deze aanpak blijkt tot meer begrip voor de werkzaamheden te leiden. Na sluiting van parkeerplaats de Bosberg aan de A27 worden omwonenden geïnformeerd over het beheer van het aangrenzende bosgebied De Zuid. Ook worden ideeën uit de bevolking geïnventariseerd. De omwonenden krijgen bovendien een excursie met nadere uitleg aangeboden. Aan het begin van de zomer krijgen omwonenden van Natuurontwikkelingsproject Cruysbergen een uitgebreide toelichting op dit project. Publieksevenementen De volgende publieksevenementen vinden plaats: • Nationale Boomfeestdag, aanplant op de Natuurbrug Zanderij Crailoo in het teken van ’bomen en dieren’; • Paaseieren zoeken bij de Schaapskooi; • Dauwtrappen in bosgebied De Zuid, rond het Hilversums Wasmeer (Hemelvaart); • Lentewandeling in samenwerking met dagblad de Gooi- en Eemlander; • Schaapscheerdersdag; • Houthakkersfeest in Lage Vuursche, waar de stichting samen met Het Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer en Vereniging Natuurmonumenten twee dagen de boodschap van Heel de Heuvelrug uitdraagt; • Nationale Natuurwerkdag: beheerwerkzaamheden op de Limitische Heide; • Halloween in de Schaapskooi, speciaal voor kinderen; • Kerstsfeer in de Schaapskooi, met koperensemble Gelre Brass. Lezingen Groepen en organisaties verzoeken regelmatig om een lezing over een specifiek onderwerp. Enkele groepen aan wie in 2005 een lezing werd geboden zijn: de Aloysiusmavo, Arcadis, Arfman, camping Franse Kamp, het Goois Lyceum, de Gooise Tuinclub, Jaarclub 1945, de familie Janssen, raadsleden van de gemeente Leusden, PCOB/KBO afdeling Naarden/ Bussum, Probusclub ’87, Sg. Hilvertsheem, Huizermaatcollege, Tennisvereniging De Hakkelaar, Studenten van de Universiteit van Amsterdam, een
S T I C H T I N G
groep vrouwen onder leiding van mevrouw Tiel, de familie Quist, de Vitusschool, het Willem de Zwijgercollege. Excursies Er zijn regelmatig excursies, die steeds vaker gekoppeld worden aan voorgenomen beheermaatregelen. Zo krijgt het publiek de gelegenheid zich vooraf te laten voorlichten over maatregelen die in de directe omgeving op stapel staan. In 2005 zijn er excursies over ’natuurverhalen vertellen’, reeën, heidestapstenen (rond De Snip), Groeve Oostermeent, natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen, de te realiseren ecologische verbinding tussen de noordelijke heidevelden en de Tafelbergheide in Bikbergen en over bosbeer in De Zuid. Op specifiek verzoek worden excursies verzorgd voor: Behandelcentrum Heideheuvel, Belastingdienst Amsterdam, Boekhandel Loss, het Goois Lyceum, de familie Ten Horn, de familie Van Helsdingen, de Julianaschool, Mantelzorg Gooi en Vechtstreek, de Osdorpse Montessorischool, Praktijkschool Laapersveld, de Schaapstudieclub, Scouting de Argonauten, de Soester Kring, Stichting Zin, de familie Van Verdurmen, Speeltuinvereniging Ons Genoegen en Vakantiekamp Agnes. In samenwerking met het Singer Museum en het IVN wordt een kunst-/bomenexcursie georganiseerd als vervolg op de tentoonstelling Oerbeelden van Ewald Mataree. Prijswinnaars van een wedstrijd genaamd de Groene Buitenkans op de website www.groenebuitenkans.nl krijgen een reeënexcursie aangeboden. De IVN-natuurgidsen verzorgen in samenwerking met het Goois Natuurreservaat bijna elke maand excursies voor het publiek, waar gemiddeld 35 personen aan deelnemen. Voorlichting Infoschuur en uitzichttoren Natuurbrug Zanderij Crailoo De in november 2003 gestarte structurele voorlichting in de Infoschuur Natuurbrug gaat onverminderd door, ook in 2005. De vraag naar voorlichting over Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo blijft groot. Elke tweede en vierde zondag van de maand krijgt het publiek er toelichting op het project van de Natuurbrug-vrijwilligers, die het ’verhaal van de
29
D E
S T I C H T I N G
Heuvelrug’ vertellen. Op weekdagen worden groepen ontvangen, zowel klassen van het voortgezet onderwijs als groepen volwassenen uit binnen- en buitenland (71 groepen). Vaak wordt een bezoek aan de Infoschuur gecombineerd met een excursie of met het verrichten van kleinschalig natuurbeheer. De ontvangen groepen zijn onder andere de Beatrixschool VMBO, de Internationale School ATC Hilversum, de Belastingdienst Amsterdam, de gemeente Leusden, het Gewest Gooi en Vechtstreek, Groei en Bloei, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Directie Regionale Zaken, het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland, de Provincie Noord-Holland Projectbureau Realisatie, De Provincie Noord-Holland Provinciaal EHS-team, de Provincie Utrecht Sector Landelijk Gebied, Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer (o.a. district Friese Wadden), het Stadsdeel Amsterdam Slotervaart, de Stichting Flevolandschap en twee fracties van politieke partijen (op lokaal en provinciaal niveau). Op 27 januari houdt de Nationale Postcode Loterij haar Goed Geld Gala in de infoschuur. De stichting is
dan gastheer, de Stichting Steun Goois Natuurreservaat begunstigde. De uitkijktoren is een groot succes, en wordt dankbaar ingezet bij de intensieve voorlichting over Natuu rontwikkelingsproject Zanderij Crailoo. Door groepen mee te nemen op de toren kan alles wat eerst op de kaart is aangewezen ook nog in werkelijkheid worden getoond, en wel vanuit vogelvluchtperspectief. In 2005 besluit de stichting het succes van de uitkijktoren niet te doorbreken, en hem zo lang te laten staan als zinvol en verantwoord is, waarbij hij permanent wordt opgesteld. Samen met 42 andere benificianten van de Nationale Postcode Loterij gaat de stichting om de tafel zitten om tot een voorstel te komen voor voorlichting rond de klimaatverandering. Het voorstel wordt in het najaar voorgelegd aan de Nationale Postcode Loterij. Aandeel van de stichting in het project is een lesprogramma over ontsnippering als antwoord op klimaatverandering. Pas in 2006 zal duidelijk worden of dit onderdeel van het voorstel wordt gehonoreerd met een bijdrage. FOTO LUC ENTING
30
D E
Voorlichting ‘t Laer In ’t Laer, groepsverblijf voor veldwerk en natuureducatie, wordt een programma geboden waar gedurende het jaar 18 schoolgroepen aan deelnemen, met in totaal 443 kinderen. De kinderen maken gebruik van educatieve ’ontdekvestjes’, waarin allerlei attributen zitten om onderzoek in de natuur mee te doen. De meeste groepen worden begeleid door IVN-natuurgidsen. Naast de reguliere schoolgroepen maken ook verscheidene ’groene’ groepen, zoals het IVN, de Vogelwerkgroep en de Roofvogelwerkgroep gebruik van ‘t Laer voor cursussen, lezingen en vergaderingen. In totaal maken in 2005 36 groepen gebruik van ’t Laer, die goed zijn voor 1.329 personen met 71 overnachtingen. Voorlichting schaapskooi In het voorjaar, de lammetjestijd, bezoeken schoolgroepen (meestal groep 7, soms gecombineerd met groep 6 of 8) de schaapskooi in het kader van het natuureducatieve project Klas in en rond de schaapskooi. In totaal gaat het om 1.475 leerlingen: 62 groepen van 43 verschillende scholen. Het aantal scholen dat meedoet is daarmee bijna verdubbeld ten opzichte van het voorgaande jaar. De voorlichting wordt door de scholen voorbereid met behulp van een lespakket dat door de stichting is ontwikkeld. Op zondagen zijn er activiteiten voor het brede publiek, steeds rond een maandelijks thema. De thema’s van 2005 zijn: geologie, padden en kikkers, het Drents heideschaap, de bosuil, vogels, vlinders en insecten, leemkuilen, grazers van de heide, bijen, vleermuizen en ”waar zijn de dieren in de winter?” De traditie dat kinderen er elke laatste zondag van de maand kunnen komen knutselen rond het maandthema wordt onder grote belangstelling voortgezet. Ook zijn er de jaarlijks terugkerende evenementen in en om de schaapskooi: Paaseieren zoeken, Schaapscheren, Halloween, en ’Kerstsfeer in de schaapskooi’. Deelname aan studiedagen en symposia Door medewerking te verlenen aan studiedagen en symposia van derden grijpt de stichting de kans om haar visie op diverse onderwerpen te delen met anderen. Zo neemt de stichting in 2005 deel aan een symposium van de Vereniging Vrienden van het Gooi. Als het Gewest Gooi en Vechtstreek in september een minisymposium houdt over de ’regiokaart’, een
S T I C H T I N G
totaaloverzicht van het staande natuurbeleid, neemt de stichting ook daaraan deel. Haar inbreng is ervoor te zorgen dat alle projecten van het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug hun plek vinden op de regiokaart. Uitgaven Als gebruikelijk wordt ook in 2005 vier maal een Nieuwsbrief uitgegeven, in een oplage van 9.000. Met het tweede nummer wordt een vragenlijst voor een lezersonderzoek meegestuurd. Uit dit onderzoek blijkt dat de Nieuwsbrief goed gelezen wordt en dat de lezer over het algemeen tevreden is over de vorm en de inhoud. Een aantal lezers mist een kaartje waarop men kan zien over welke locatie het gaat. In een feestelijk vierde nummer wordt een groot aantal vrijwilligers van de stichting in het zonnetje gezet: van natuurgids tot bestuurslid, van nieuwsbriefcorrector tot libellenteller. Er worden bovendien twee extra edities uitgegeven over Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen, die worden bezorgd op 5.500 adressen in de omgeving van de zanderij. Bruggespraak, een blad dat apart aandacht besteedt aan het Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo en in het bijzonder aan de Natuurbrug in dat terrein, kent een oplage van 10.000. Het bulletin wordt naar dezelfde groep als de Nieuwsbrief verstuurd, en tevens naar projectpartners, sponsors, overheidsinstellingen en verenigingen die betrokken zijn bij het project. Samen met andere natuurorganisaties op de Heuvelrug brengt de stichting een fietsboekje uit, geheten: Heel de Heuvelrug, fietsroutes. De routes lopen van het Gooimeer naar de Blauwe Kamer bij Rhenen langs de Nederrijn en weer terug, en zijn opgedeeld in dagtochten. Er is een toelichting op bezienswaardigheden en wetenswaardigheden over ondermeer de ecologische aspecten van het landschap onderweg. Het boekje wordt aangeboden aan alle raadsleden van de 20 heuvelruggemeenten. De provincies Utrecht en Noord-Holland zeggen de benodigde subsidies toe voor de toekomstige bewegwijzering van de route. Websites De eigen website (www.gnr.nl) vormt een steeds belangrijker orgaan om met het publiek in contact te treden. Het bezoekeraantal overstijgt in 2005 van 11.698 naar 18.286 (unieke bezoekers, dubbele bezoeken vanaf hetzelfde adres worden niet meegeteld). Op de website staan onder andere
31
D E
S T I C H T I N G
www.natuurwegwijzer.nl
www.gnr.nl
www.natuurbrug.nl
www.heeldeheuvelrug.nl
wetenswaardigheden over de terreinen en worden actuele activiteiten aangekondigd. Er is een koppeling naar de tweede website van de stichting, www.natuurbrug.nl, die ook goed bezocht wordt: 3.428 unieke bezoekers, iets meer dan in 2004.
www.nbonoordholland.nl
32
De stichting neemt eveneens deel in de websites www.nbonoordholland.nl, van natuurbeheerdersoverleg Noord-Holland, en www.natuurwegwijzer.nl, waar onder andere de agenda met publieksactiviteiten in de natuurgebieden van heel Noord-Holland is te vinden. Net voor het begin van 2005 is de website www.heeldeheuvelrug.nl in de lucht, een samenwerkingsproject van Het Utrechts Landschap met andere natuurorganisaties die te maken hebben met de Heuvelrug. Burgers en bestuurders kunnen er
D E
informatie vinden over het herstel van de Heuvelrug als natuurlijke en ecologische eenheid. Nieuw in 2005 is de website www.groenebuitenkans. nl. De website is het resultaat van samenwerking met De Landschappen en Vereniging Natuurmonumenten. Op de website wordt informatie gegeven over allerlei projecten die de Ecologische Hoofdstructuur versterken. De website is vrijwel heel 2005 actief. www.natuurwegwijzer.nl wijst de weg Deze website van gezamenlijke natuurorganisaties in Noord-Holland is een handig middel voor wie op zoek is naar een wandeling, fietstocht, vaarroute of georganiseerde activiteit in de Noord-Hollandse natuur. Een wandeling in het Gooi tussen de 5 en de 10 km? Een fietstocht op Texel? Met behulp van een eenvoudige zoekroute vindt de bezoeker snel wat hij zoekt. Ook is het heel eenvoudig om er op het gevoel wat rond te surfen en te kijken wat er op je pad komt. Er is bovendien een agenda met excursies en lezingen. De activiteiten en adressen van alle bezoekerscentra staan vermeld.
Relaties De stichting is door haar rentmeester vertegenwoordigd in het bestuur van de Stichting Steun Goois Natuurreservaat. Behalve met de participanten, andere overheden en de leden van de Klankbordgroep heeft de stichting regelmatig overleg met de volgende organisaties: • Bosgroep Midden Nederland, • Heimans en Thijsse Stichting, • Landschap Noord-Holland, • Natuurbeheerdersoverleg Noord-Holland, • Natuur en Milieufederaties van Noord-Holland en Utrecht, • Platform Verbinden en Ontsnipperen, • projectpartners Natuurbrug Zanderij Crailoo, • Rijkswaterstaat Noord-Holland, • Rijkswaterstaat Utrecht, • Staatsbosbeheer Noord-Holland en Utrecht, • Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek, • Stichting Oude Landbouwgewassen. • Stichting tot Behoud en Beheer van de Fransche Kamp, • Stichting Het Utrechts Landschap, • Universiteit van Amsterdam, • Vereniging Natuurmonumenten, • Vereniging tot Behoud van Anna’s Hoeve e.o., • Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie (IVN) Gooi e.o.
S T I C H T I N G
In januari 2005 nodigt de Provincie Utrecht partijen uit om de samenwerking inzake de ontsnippering van de Heuvelrug te intensiveren door ’gebiedsteams’ in het leven te roepen. Dit mondt uit in een samenwerking tussen de Provincies Utrecht en NoordHolland en het Utrechts Landschap, waarbij een analyse wordt gemaakt van beleidsknelpunten in het grensgebied van de twee provincies. Knelpunten en mogelijkheden worden geïnventariseerd. De stichting start in 2005 een onderzoek naar de mogelijkheden om een herstart te maken met de Stichting Coördinatie Natuur en Milieu Educatie, die per eind december 2004 opgeheven is wegens onvoldoende subsidies van gemeenten in Gooi en Vechtstreek. Het IVN wordt verzocht een advies uit te brengen, met daarin verwerkt de mening van de bij de voormalige Stichting CNME betrokken organisaties. Tegelijk wordt draagvlak gezocht bij mogelijke nieuwe partners, zoals de Gewestelijke Afvalstoffendienst, het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht en de Vereniging Natuurmonumenten, die alle een positieve grondhouding tonen om de Stichting CNME duurzaam nieuw leven in te blazen. Als gevolg van de samenwerking met bodemkundigen van de Universiteit van Amsterdam bij de sanering van het gebied Laarder Wasmeer worden de contacten met de universiteit verinnigd. Groepen studenten en docenten gebruiken plekken in het Goois Natuurreservaat dan ook in toenemende mate voor excursies en lezingen.
Financiering Voor het werk van Stichting Gooisch Natuurreservaat wordt gebruik gemaakt van de volgende geldstromen: • structurele bijdragen van de participanten: de Gooise gemeenten, de gemeente Amsterdam en de Provincie Noord-Holland, • subsidies voor het beheer (Rijk) en de inrichting (Provincie) van de terreinen, • aankoopsubsidies (Rijk en Provincie), • projectbijdragen van de Stichting Steun Goois Natuurreservaat, • inkomsten uit verhuur, pacht, vergunningen en koetsiers- en ruiterkaarten, • legaten.
33
D E
S T I C H T I N G
Subsidies De Stichting Gooisch Natuurreservaat ontvangt als eigenaar en beheerder van de Gooise natuurterreinen subsidie van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Dat gebeurt volgens de regeling Natuurbeheer 2000, ook wel Programma Beheer genoemd. Het is dit geld dat sinds 2001, samen met de bijdragen van de participanten, de financiële basis vormt voor het dagelijkse beheer van de natuurterreinen. Sinds september 2004 geldt een aankoopbeperking in die zin dat het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit in principe geen bestaande natuurgebieden zal aankopen of deze aankopen zal steunen. Agrarisch gebied kan in sommige gevallen nog wel worden aangekocht. Het gevolg is dat het verkrijgen van rijkssubsidie bij aankopen problematisch blijft. De stichting heeft dit onder de aandacht gebracht van de regiodirectie van het ministerie. Voor de aankoop van aankoopwaardige terreinen en de uitvoering van inrichtings- en beheermaatregelen wordt van de volgende subsidies en bijdragen gebruik gemaakt: • Regeling subsidies particuliere terreinbeherende natuurbeschermingsorganisaties van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit - 50% subsidie in de aankoop van de voormalige kwekerijgrond in de Zanderij Cruysbergen; • Subsidieregeling Natuurbeheer 2000 van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit - inrichtingssubsidie voor de uitvoering van het natuurontwikkelingsproject in de Zanderij Cruysbergen; • VSBfonds Utrecht - bijdrage in de uitvoeringskosten van het natuurontwikkelingsproject in de Zanderij Cruysbergen; • Fonds Natuur en Landschapsbescherming van de Provincie Noord-Holland; - 50% subsidie voor de aankoop van voormalige kwekerijgrond in de Zanderij Cruysbergen, een woonhuis met bosgrond op het landgoed Monnikenberg en een bosperceel op de Zuiderheide; - onderdeel oplossing van knelpunten in de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) - uitvoering Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen. - onderdeel oplossing van knelpunten in de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) - uitvoering sanering en natuurontwikkelings-
34
Uitkijktoren Zanderij Crailoo
project Laarder Wasmeer en Heidebloem in het kader van het Plan Anna’s Hoeve; - realisatie van faunavoorzieningen (faunagoten) met begeleidende voorzieningen in de Oude Meentweg in Hilversum (Spanderswoud) en de Nieuwe ’s-Gravelandseweg in Bussum (Fransche Kampheide); • Plattelands Ontwikkelingsprogramma (POP), vallend onder het Europees Oriëntatie- en Garantiefonds voor de Landbouw - uitvoering Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen; • Regeling EG-Steunverlening Akkerbouwgewassen, voor de akkerbouw op de landbouwgronden; • Regeling Dierlijke EG-premies, voor het houden van schapen, zoogkoeien en mannelijke runderen in de begrazingsgebieden en slachtpremie voor de slacht van runderen. Het in 2004 door Natuurbeheerdersoverleg NoordHolland vervaardigde document Ambitie natuur en landschap 2010 beschrijft 9 projecten waarmee grote winst voor de natuur kan worden geboekt. Voor het Gooi is daarin het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug onverkort overgenomen. In het kader van de decentralisatie treft de Rijksoverheid voorbereidingen voor invoering in 2006 van een Wet investeringsbudget landelijk gebied. Die wet
D E
houdt eenvoudig gezegd in dat het Rijk contracten aangaat met provincies om op provinciaal niveau rijksbeleid uitgevoerd te krijgen. Daartoe zal per 1 januari 2007 een aantal financieringen door het Rijk samengevoegd worden in het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) voor de provincies. De stichting brengt het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvel naar voren als programma dat in aanmerking kan komen voor subsidiëring door de Provincie Noord-Holland vanuit dit budget. Stichting Steun Goois Natuurreservaat Gelden die particulieren en private instellingen beschikbaar stellen voor het Goois Natuurreservaat komen op het conto van de Stichting Steun Goois Natuurreservaat, tenzij de giftgever anders bepaalt. De ’steunstichting’ heeft tot doel fondsen te werven en te beheren voor de financiering van bijzondere projecten in het Goois Natuurreservaat. De Nationale Postcode Loterij en het VSBfonds doen grote bijdragen via de steunstichting. In 2005 worden de volgende projecten gesteund: • Anna’s Hoeve en Laarder Wasmeer, onderzoek, voorbereiding en uitvoering, • Natuurbrug en Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo • herinrichting sportvallei Zanderij Crailoo, • aanleg amfibieënpoelen, • Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen, • herstel landgoed De Lieberg, • herstel archeologische monumenten, • aanleg Heimanspad, • educatieproject Natuurbrug Zanderij Crailoo, • documentaire Heel de Heuvelrug, • verwerving dienstwoning landgoed Monnikenberg, • faunavoorzieningen Oude Meentweg en Ankeveense Pad.
S T I C H T I N G
Eind 2005 telt de ’steunstichting’ 5.475 begunstigers. Dit is iets minder dan een jaar eerder (5.849), wat verklaarbaar is, omdat de steunstichting in 2005 geen grote wervingsacties hield. Deze begunstigers doen op regelmatige of onregelmatige basis een bijdrage. Daarnaast zijn er 243 ’begunstigers voor het leven’ (was 251 eind 2004). Sinds enkele jaren is het ook mogelijk om een schaap of een Schotse hooglander te adopteren. In 2005 zijn er 104 adoptanten (was 144 in 2004), waarvan er enkele meerdere dieren hebben geadopteerd. De gelden die hieruit voortkomen worden geheel besteed aan de verzorging van de grazers in de terreinen. Er zijn in 2005 bovendien 17 bedrijfsdonateurs: • Abecon - Huizen, • Arcadis Regio West - Hoofddorp, • Arfman Hekwerk - Holten, • Connexxion - Hilversum, • DHV Management Consultants - Amersfoort, • Dura Vermeer Infrastructuur - Baarn, • Financiële Raadgevers - Naarden, • Grondbalans - Broek op Langedijk, • Horex Business Ventures - Huizen, • J.A. de Mulder Makelaarskantoor - Laren, • Loyens & Loeff - Amsterdam, • Notariskantoor Smit & Delen - Baarn, • Pokon & Chrysal International - Naarden, • Quest International - Naarden, • Schimmel Elektrotechniek - Laren, • Ton Spoelder Slagerij - Laren, • Zinkstok Advocatenkantoor - Huizen.
Drie Rotary-clubs uit het Gooi halen met een benefietconcert € 5.000,- op voor het Heimanspad. Op de nieuwjaarsreceptie van de gemeente Huizen doet deze gemeente een bijdrage om de nieuwe groep beheervrijwilligers, de Mobiele Natuurwerkgroep Huizen, van materialen te voorzien. Ook zijn er bijzondere giften van particulieren, zoals de heer Van der Heiden, een dame uit Hilversum die een bank schonk, een inwoner uit Huizen die bij overlijden een bedrag voor het Goois Natuurreservaat naliet en het jubilerende echtpaar Korte-Van Hemel.
35
D E
S T I C H T I N G
Financiële kengetallen 2005 (afgerond) Onderhoud natuurterreinen Uitgaven Ontvangsten
Bijdragen participanten Eigen opbrengsten Bijdragen derden
Projectinkomsten
Provincie Noord-Holland Stichting Steun Goois Natuurreservaat Ministerie van VROM (SGM Subsidie) Overige
2.333.000
€ € €
1.562.000 445.000 333.000
€ 1.125.000
€ € € €
Totaal ontvangsten
€
Totaal bos- en heidebezit per 31 december 2005
2698 ha.
Onderhoud natuurterreinen per ha
€ 865
Totaal aantal inwoners Gooise gemeenten per 1 januari 2005
194.644
Totale uitgaven per inwoner het Gooi Bijdrage per inwoner het Gooi Externe opbrengsten per inwoner het Gooi
€ 17,77 100% € 7,99 45% € 9,78 55%
Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt, worden de totale uitgaven voor het grootste deel (64%) gefinancierd door bijdragen van externe partijen. De totale kosten per inwoner va n het Gooi zijn € 22,- waarvan € 8,- wordt gefinancierd door de participanten.
36
€
Projecten
2.340.000
250.500 504.500 106.000 264.000
€ 1.125.000
B E L E I D S V O O R N E M E N S
In 2006 zal het huidige beleid worden voortgezet. De stichting blijft op grond van haar doelstelling pal staan voor het behoud van de natuur, en maakt recreatie in die natuur mogelijk. Haar beleid zal zij baseren op haar Beheervisie en beheerplan 1998-2007 (1998) op de Beheervisie en -plannen Beschermde Natuurmonumenten in het Gooi (1999) en op het Uitvoeringsprogramma noordelijke Heuvelrug (2003). Waar zich kansen voordoen zal zij projecten uitvoeren op basis van deze plannen en van het Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi (2003). Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo Op 3 mei 2006 zal, na jaren van inspanning, de Natuurbrug Zanderij Crailoo feestelijk worden geopend door Hare Majesteit de Koningin. Na de officiële opening zullen nog enkele publieksdagen volgen. Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug Aan een groot aantal projecten van het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug wordt in 2006 verder gewerkt, zoals hieronder te lezen is. De Groene Schakel - sanering Laarder Wasmeer Opnieuw zal de aandacht uitgaan naar de ecologische doorgang tussen het Gooise deel van de Heuvelrug en het Utrechtse deel. In 2006 zal de sanering van het gebied Laarder Wasmeer deels voltooid worden en zal een start worden gemaakt met herinrichting van het noordelijk deel van het gebied. Daarbij zal een keuze worden voorbereid met betrekking tot de wijze van openstelling voor publiek (welke delen, hoe, wanneer en voor wie). Ook het westelijk deel van Anna’s Hoeve zal heringericht worden. De in 2005 gestarte ontwikkeling van een natuur- en landschapsplan voor het gebied zal worden voortgezet en deels kunnen worden afgerond.
2 0 0 6
Hilversum gesproken worden over het realiseren van een extra ingang over de Koedijk naar Cruysbergen, voor de bewoners van de wijk Hilversumse Meent. In samenwerking met het Hoogheemraadschap AGV zal het herstel van de natuurlijke waterhuishouding in het gebied verder voorbereid en uitgewerkt worden. De afronding van het Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen vormt een belangrijke impuls om een concreet uitvoerbaar natuur- en landschapsplan voor het poortgebied te maken. Waar mogelijk zullen concrete afspraken worden gemaakt met de betrokken partijen voor de ontwikkeling en uitvoering ervan. Heideverbinding Crailo De stichting zal actief meewerken aan de verdere planvorming en realisatie van de ecologische verbindingszone voor de noordelijke heidevelden met de centrale heide (met de Natuurbrug Het Gooi over de A1), in samenwerking met Rijkswaterstaat, de betrokken gemeenten, de provincie en andere betrokken particulieren en instanties. Om de uitvoering ter hand te kunnen nemen van de Natuurbrug Het Gooi zal een (deel-)overeenkomst worden getekend door de betrokken partijen. Verbinding Hoorneboeg De stichting zal participeren in de voorbereiding van de realisatie van de Natuurbrug Zwaluwenberg in het kader van het plan Verbinding Hoorneboeg. Hierbij wordt samengewerkt met Rijkswaterstaat, de Provincies Noord-Holland en Utrecht, de gemeente Hilversum, Vereniging Natuurmonumenten, Het Utrechts Landschap, het Ministerie van Defensie en betrokken particulieren. Om de uitvoering ter hand te kunnen nemen van de Natuurbrug Zwaluwenberg zal een overeenkomst worden getekend door de betrokken partijen.
Poort Naardermeer - Natuurontwikkelingsproject Zanderij Cruysbergen Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen zal in het vroege voorjaar van 2006 afgerond en officieel geopend worden. Een aangetroffen vervuiling met asbesthoudende grond zal worden gesaneerd. Om de ecologische verbinding richting de natuurgebieden Koeienmeent, Laegieskamp en uiteindelijk het Naardermeer te versterken, zal de stichting in overleg treden met de gemeente Hilversum om de houtwal van de Koedijk en twee graslandgebieden in eigendom te verwerven. Ook zal met de gemeente
37
B E L E I D S V O O R N E M E N S
2 0 0 6
Beheer De hoofdtaak van de stichting ligt in het behouden van de natuur door deze goed te beheren. De wijze waarop dat gebeurt is vastgelegd in haar Beheervisie en beheerplan 1998 - 2007 (1998). De uitvoering van dat plan zal in 2006 voortgezet worden. Dit betekent dat de biodiversiteit en de ecologische waarden worden behouden en zo mogelijk worden versterkt door gericht te maaien, te snoeien, te rooien, te kappen en te plaggen. Ook zal het inzetten van begrazing door runderen en schapen worden voortgezet. Veel aandacht zal uitgaan naar het terugdringen van Amerikaanse vogelkers en eventuele andere plaatselijk overheersende soorten. In de Zanderij Crailoo zullen behalve alle afrondende werkzaamheden rondom de Natuurbrug enkele kleine beheermaatregelen worden uitgevoerd. Aan de oostkant van de brug staat de Infoschuur, met in een gedeelte van de schuur de ziekenboeg, waar ziek vee in alle rust kan herstellen. Door een bruggetje aan te leggen over de waterpartij en een omheining te maken zal een weitje bij de ziekenboeg worden getrokken, zodat een ziek dier in de herstelperiode de wei in kan. Het tijdelijke hondentrainingsveldje, gebruikt door het Dierenasiel Crailoo, zal worden opgeheven omdat in het Sportpark Crailoo de nieuwe locatie in gebruik kan worden genomen. In Anna’s Hoeve zal de herinrichting van de Speelweide, waar de vervuilde grond is gesaneerd, opnieuw worden ingericht. Er zullen heuvels worden aangebracht en een laagte die bij hoge waterstanden kan volstromen. Over de laagte wordt een vlonder aangebracht. Er zal een nieuwe boom- en struikbeplanting worden aangebracht met onder andere eik, wilg, moerascipres en linde. Het loopgedeelte van de bruggen in Anna’s Hoeve zal worden vernieuwd. Daarnaast zullen voorstellen worden gedaan voor een verbetering van natuur, landschap en recreatie in Anna’s Hoeve. Waar nodig en mogelijk zullen faunaverbindingen tussen de natuurterreinen en andere faunavoorzieningen worden aangelegd. De Provincie Noord-Holland zal in overleg met het Goois Natuurreservaat een drietal faunavoorzieningen onder de Bossevainweg tussen de Blaricummerheide en de Noorderheide aanleggen. Ook zullen de natuur, het landschap en de recreatieve mogelijkheden van de Poort Naardermeer verder uitgewerkt worden. De Noodweg ten zuiden van Hilversum zal worden voorzien van twee extra faunavoorzieningen: één specifiek voor dassen, ter hoogte van het
38
Zonneheideven, en één ter hoogte van het Tienhovenskanaal, meer bedoeld voor kleine dieren, zoals amfibieën. De uitzichtpunten Aalberg en Eukenberg geven zicht op het Gooimeer en Flevoland. Door het groeien van bomen en struiken in de oeverzone van het Gooimeer wordt de recreant langzamerhand het zicht ontnomen. Door het verwijderen van bomen en struiken zal het uitzicht worden hersteld. In het noordelijk deel van de Bussummer- en Westerheide ligt een half open heide en boslandschap, het zogenaamde pionierterrein, dat langzaam maar zeker dicht groeit. Dit kleinschalige landschap zal worden hersteld door het verwijderen van bomen en struiken. De boswerkzaamheden in De Zuid waarover met bewoners van Hollandsche Rading informatie is uitgewisseld zullen tot uitvoering worden gebracht. Het betreft onder andere het deels open maken van de zogenaamde Kuil tot een open zand- en heidegebiedje, en het maken van enkele open plekken in het dichte douglasbos. Ook in het Magdalenabos in de Naarder Eng zal er gekapt worden. In eentonige gelijkjarige dennenbossen zal door middel van kappen en het verwijderen van bomen meer licht worden toegelaten, en zal het bos gevarieerder worden gemaakt, zodat bomen en struiken die er van nature voorkomen er weer kunnen gaan groeien. Elementen die recreatie mogelijk en plezierig maken, zoals paden, routes en meubilair, zullen op reguliere wijze onderhouden worden. In 2004 is de stichting een overeenkomst met de Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland aangegaan om de fietspaden in dit gebied te beheren op basis van een vastgesteld budget. De samenwerking met de Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland omtrent het beheer van de fietspaden in het buitengebied van Gooi en Eemland zal in 2006 duurzaam zal worden voortgezet. Van de provincie Noord-Holland is een financiële bijdrage verkregen voor het wegwerken van achterstallig onderhoud aan de rijwielpaden in het Gooi. Dat zal in voorjaar en nazomer leiden tot het vernieuwen van een groot aantal fietspaden. Nu het opknappen van een aantal historische objecten is gereedgekomen, zoals de grafheuvels die in het landschap terug te vinden zijn, zullen enkele elemen-
B E L E I D S V O O R N E M E N S
ten worden voorzien van informatiepanelen om de herkenbaar voor het geïnteresseerde publiek te vergroten. De samenwerking met de gemeente Hilversum, de Provincie Noord-Holland en de Vereniging Natuurmonumenten inzake handhaving zal worden voortgezet.
De Nieuwsbrief wordt in dezelfde vorm voortgezet, met een verschijningsfrequentie van vier maal per jaar. Met het aprilnummer zal Bruggespraak worden opgeheven, wegens afronding van het Natuurontwikkelingsproject Zanderij Crailoo, het onderwerp van dit blad. De website over de natuurbrug zal worden opgenomen in de algemene website van de stichting.
De stichting De stichting zal doorgaan met het zoeken naar een geschikte locatie voor de bouw van een tweede schaapskooi. Het streven is dat een kudde over heel het noordelijke deel van de Heuvelrug kan zwerven, ook richting Lage Vuursche.
De voorlichting in de schaapskooi en in de Infoschuur van de Natuurbrug wordt op dezelfde voet voortgezet, evenals de samenwerking hierin met het IVN. Op basis van het onderzoek van stagiairs van de Universiteit Utrecht zal de educatie mede gericht worden op het voortgezet onderwijs, en wel met als thema ontsnippering en ecologische verbindingen. Lessen over dit onderwerp worden bovendien in aangepaste vorm aan het basisonderwijs aangeboden, naast de bestaande lessen over andere natuurthema’s.
Bij de uitvoering van de Wet investeringsbudget landelijk gebied en daarmee het instellen van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) zal de stichting specifiek letten op de herkenbaarheid van de landschappelijke eenheid in het Gooi, zoals vastgelegd in het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug en in de “Ambitie natuur en landschap 2010”. Ook houdt de stichting een vinger aan de pols om het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug in aanmerking te laten komen voor subsidiëring vanuit de Provincie Noord-Holland en vanuit het ILG. In de werkorganisatie worden geen wijzigingen in de omvang of schikking van functies verwacht. Wat betreft automatisering zullen de pc-werkplekken worden gestandaardiseerd. Waar nodig zullen medewerkers deelnemen aan cursussen of andere vormen van deskundigheidsbevordering. De uitwisseling van informatie met de Klankbordgroep Gebruikers Goois Natuurreservaat zal worden voortgezet, evenals het geïntensiveerde en vaak zelf geïnitieerde contact met de pers. De jaarlijks terugkerende publieksevenementen zullen in dezelfde vorm op de agenda van 2006 verschijnen. Lezingen en excursies voor specifieke groepen zullen worden gegeven op aanvraag en op eigen initiatief, wanneer de stichting dat wenselijk vindt in relatie tot de doelstelling. De stichting zal zich in 2006 blijven inzetten om een herstart van de Stichting Coördinatie Natuur en Milieu Educatie mogelijk te maken door draagvlak te zoeken en organisaties die de samenwerking duurzaam kunnen en willen ondersteunen te mobiliseren.
2 0 0 6
De opening van de Natuurbrug Zanderij Crailoo zal worden aangegrepen voor een groot aantal extra voorlichtingsactiviteiten, zoals het aanbieden van bovengenoemde lesprogramma’s, het houden van open dagen en het maken van een documentaire. Het overleg met de gemeente Blaricum over de eventuele overdracht van natuurterreinen aan de stichting, zodanig dat de agrarische functie behouden blijft, zal worden voortgezet. Inzet zal zijn: duurzaam beheer van de historische engen. De samenwerking met de Provincies Utrecht en Noord-Holland en Het Utrechts Landschap met betrekking tot de analyse van beleidsknelpunten in het grensgebied van de twee provincies zal eveneens worden voortgezet. Ook zal de stichting blijven participeren in de provinciale organisatie die de overgang naar het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) voorbereid. Als er sprake zou zijn van mogelijke verharding van de banen van Vliegveld Hilversum, wat zou kunnen leiden tot intensivering het vliegverkeer boven ’t Gooi, zal de stichting opkomen voor de natuur waar dat nodig is. In de wijze waarop de activiteiten van de stichting gefinancierd worden, zijn geen fundamentele wijzigingen te verwachten.
39
O V E R Z I C H T S K A A R T
40
T E R R E I N E N
