Instrument effectiviteit Wmo-adviesraden

Instrument effectiviteit Wmo-adviesraden

Tympaan Instituut - Postbus 93010 - 2509 AA Den Haag - tel 070 3371000 - fax 070 3371010 - [email protected]

augustus 2010 - T.E.M. Hoffmans, L.M. Sluys ©Tympaan Instituut



Inhoud 1 1.1 1.2 1.3 1.4 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2 4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.3 4.3.1 4.3.2

Inleiding Aanleiding Doelstelling Aanpak Leeswijzer Gegevensbronnen Inleiding Randvoorwaarden effectieve participatie Het adviesproces Uitkomsten groepsgesprekken Inleiding Algemene uitkomsten Het instrument Opbouw instrument Checklists Checklist 1: Randvoorwaarden gemeenten Checklist 2: Randvoorwaarden Wmo-adviesraden Checklist 3: Adviesproces Formats Format 1: adviesaanvraag van de gemeente aan de Wmo-adviesraad Format 2: advies van de Wmo-adviesraad aan de gemeente Literatuur Bijlage


Inhoud

blz 1 1 1 1 2 3 3 3 4 6 6 6 8 8 8 9 10 11 13 13 14


1

Inleiding

1.1

Aanleiding

1 Inleiding

Uit de contacten van het Tympaan Instituut met Wmo-adviesraden is gebleken dat meerdere Wmo-adviesraden zich afvragen of ze effectief zijn. In het verlengde daarvan voerde het Tympaan Instituut recentelijk een oriënterend onderzoek uit (Sluys et al 2009). In het onderzoek werden subjectieve (beleefde) en objectieve (feitelijke) effectiviteitscores berekend. De uitkomsten tonen een discrepantie tussen deze scores, waarbij de objectieve effectiviteitscores duidelijk de laagste waarden lieten zien. Aanbevolen werd om in de toekomst expliciet aandacht te besteden aan het vergroten van de objectieve effectiviteit, dat wil zeggen aan het vergroten van het aandeel adviezen van Wmoadviesraden dat door gemeenten in het beleid wordt overgenomen. Om dat te vergemakkelijken besloot het Tympaan Instituut een instrument te ontwikkelen voor het verbeteren van de effectiviteit van de advisering door Wmo-adviesraden.

1.2

Doelstelling De doelstelling is het ontwikkelen van een instrument/stappenplan aan de hand waarvan Wmoadviesraden de effectiviteit van hun advisering kunnen verbeteren.

1.3

Aanpak Ontwikkelen conceptinstrument Via een korte literatuuroriëntatie is informatie verzameld over randvoorwaarden voor effectiviteit van burger- en cliëntenparticipatie. Daarbij is geput uit gegevens van zowel eerdere onderzoeksprojecten van het Tympaan Instituut als recente gegevens uit andere bronnen. Via aanvullend literatuuronderzoek is informatie verkregen over de wijze waarop de primaire opgave van Wmo-adviesraden - de ‘productie’ van adviezen - kan worden vormgeven. Dit leidde tot het maken van een conceptinstrument/stappenplan.

Groepsgesprek Het conceptinstrument/stappenplan is in een groepsgesprek met voorzitters/secretarissen van Wmo-adviesraden voorgelegd. Doel daarvan was om het concept te toetsen aan de praktijk, het instrument te vervolmaken en zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken. Aan het groepsgesprek namen vijftien Wmo-adviesraden deel. Ten slotte is het conceptinstrument met Zorgbelang Zuid-Holland besproken.

Ontwikkelen definitief instrument Naar aanleiding van de input uit deze gesprekken is het definitieve instrument opgesteld. Daarin zijn op niet-uitputtende wijze de belangrijkste aspecten rond effectiviteit opgenomen. Het instrument is dus niet bedoeld als een zo volledig en gedetailleerd mogelijke checklist, maar als een hanteerbaar instrument aan de hand waarvan getoetst, beoordeeld en overlegd kan worden.



1.4

1 Inleiding

Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van de belangrijkste literatuurbronnen die zijn gebruikt bij het maken van het instrument. Hoofdstuk 3 geeft de belangrijkste informatie uit het groepsgesprek weer. Het instrument zelf komt in hoofdstuk 4 aan bod.

2



2

Gegevensbronnen

2.1

Inleiding

2 Gegevensbronnen

In dit hoofdstuk wordt een kort overzicht gegeven van de belangrijkste bronnen die zijn gebruikt bij het maken van het instrument. Die bronnen zijn exemplarisch voor andere bronnen die ook zijn geraadpleegd.

2.2

Randvoorwaarden effectieve participatie Het Tympaan Instituut heeft in eerdere projecten onderzoek gedaan naar cliëntenparticipatie van Wmo-adviesraden. In 2007 werd - voor een deel op basis van onderzoek van het VerweyJonker Instituut - een beoordelingskader voor effectieve cliëntenparticipatie ontwikkeld (bijlage). Naast een uitgebreide literatuurstudie werden daartoe gesprekken gevoerd met een klankbordgroep van Wmo-adviesraden in Zuid-Holland. Aan de hand van dat beoordelingskader werd een meting bij Wmo-adviesraden in Zuid-Holland gedaan. De resultaten daarvan staan beschreven in de publicatie ‘Cliëntenparticipatie. Resultaten van de eerste meting in het kader van de monitor effectiviteit cliëntenparticipatie in de Wmo’ (Hoffmans en Sluys 2007). In het verlengde hiervan werd in 2009 onderzoek gedaan naar de effectiviteit van Wmo-adviesraden, resulterend in de publicatie ‘Zijn Wmo-adviesraden effectief?’ (Sluys et al 2009). Daarin werden gemeenten en Wmo-adviesraden gevraagd hun oordeel te geven over de aanwezigheid van een aantal randvoorwaarden voor effectiviteit en is nagegaan hoeveel adviezen van Wmoadviesraden daadwerkelijk door gemeenten werden overgenomen. Een van de conclusies luidde dat de aanwezigheid van randvoorwaarden niet betekent dat adviezen ook daadwerkelijk worden overgenomen. Wmo-adviesraden moeten zich afvragen hoe hun advisering effectiever kan worden, aldus een andere conclusie, zodat adviezen worden geaccepteerd en worden overgenomen in het gemeentelijke Wmo-beleid. Dat kan onder meer door het adviesproces te stroomlijnen (paragraaf 2.3). Onlangs heeft ook MOVISIE verkennend veldonderzoek uitgevoerd naar de daadwerkelijke invloed en effectiviteit van Wmo-adviesraden. In de rapportage ‘Wmo-adviesraden in beeld’ (Cromwijk et al 2010) noemt MOVISIE een aantal randvoorwaarden voor feitelijke invloed, waaronder: representativiteit: goede vertegenwoordiging van de achterban; deskundigheid: hoge kwaliteit van de adviezen; relaties: goede relaties met ambtenaren en wethouder(s); afspraken: goede afspraken tussen betrokkenen, bijvoorbeeld over het tijdig informeren van de Wmo-adviesraad en het tijdig aanleveren van beleidsstukken; inzicht in de plannen/beleidsvoornemens van de gemeente. In ‘Burgerparticipatie: theorie en praktijk’ (Doelman-van Geest et al 2010) worden als belangrijkste voorwaarden voor succesvolle, bredere burgerparticipatie genoemd: commitment van de gemeente, zowel van het bestuur, de volksvertegenwoordiging als de ambtelijke diensten; verwachtingsmanagement en een heldere rolverdeling tussen overheid en participerende burgers; goede informatie, communicatie en terugkoppeling van resultaten;

3



2 Gegevensbronnen

een passende, geschikte methode per afzonderlijk participatietraject; deze is onder meer afhankelijk van het onderwerp, de fase in de beleidscyclus en de doelgroep; duidelijke spelregels.

2.3

Het adviesproces Het proces Via aanvullend literatuuronderzoek is informatie verkregen over de wijze waarop de primaire opgave van Wmo-adviesraden - de ‘productie’ van adviezen - kan worden vormgegeven. Bij dat onderzoek lag de focus niet op allerlei randvoorwaarden maar op het feitelijke, engere adviesproces: van de adviesaanvraag naar het uitbrengen van een advies. Een adviesproces kan worden opgevat als een verbijzondering van ‘problemsolving’. Het oplossen van problemen verloopt idealiter via de volgende fasen: probleemdefinitie; probleemanalyse; formuleren van mogelijke oplossingen; analyse van de oplossingen (de bijdrage aan oplossing van het probleem); keuze van de beste oplossing(en); maken van een actieplan. Toegepast op de advisering van Wmo-adviesraden zijn de eerste vijf fasen van toepassing, waarbij de keuze(n) van de beste oplossing(en) staat (staan) voor het uitbrengen van het advies door de Wmo-adviesraad. Een adviesproces bestaat idealiter ook uit een aantal fasen. Diverse auteurs noemen meer of minder fasen. Block (2001) noemt de volgende vijf fasen: Entree en contractering. In deze fase vindt het eerste contact met de klant (gemeente) plaats, wordt het vraagstuk (advies-, beleidsonderwerp) geïnventariseerd en worden verwachtingen uitgewisseld. Verzamelen van gegevens en dialoog. In deze fase worden gegevens verzameld, het vraagstuk aangescherpt of gespecificeerd, oorzaken opgespoord, personen en organisaties bepaald die met het vraagstuk te maken hebben en hun belangen en worden eerste oplossingen gepresenteerd. Feedback en plan van actie. In de fase van planning worden de verbeterdoelen of te realiseren resultaten vastgesteld een selectie dus van interventies en oplossingen - en wordt een actieplan opgesteld. Engagement en implementatie. Nu vindt uitvoeren van het actie- of projectplan plaats in samenwerking met de klant en worden tussenresultaten geëvalueerd. Uitbreiding, opnieuw beginnen of afsluiting. Ten slotte worden resultaat en projectverloop geëvalueerd en vindt besluitvorming plaats over aanvullende activiteiten, consolidatie en afronding. (zie ook www.advanse.nl). Toegepast op de advisering van Wmo-adviesraden zijn in ieder geval de eerste drie fasen van toepassing, waarbij het plan van actie staat voor het uitbrengen van het (SMART-)advies door de Wmo-adviesraad.

4



2 Gegevensbronnen

Het belang van een heldere analyse van de situatie oftewel een goede probleemanalyse wordt ook geschetst op onder meer www.carrieretijger.nl. Voorafgaand aan het formuleren van een advies, is het heel belangrijk inzicht te hebben in de situatie en het specifieke probleem. Belangrijke vragen voor een probleemanalyse zijn: Wat is het probleem? Wie zijn de betrokkenen en wat zijn hun belangen? Wat is er eerder ondernomen om het probleem aan te pakken, waarom is dat niet gelukt? Welke weerstanden treden mogelijk op?

Het advies Cromwijk (2010) merkt op dat een Wmo-adviesraad zich eigenlijk zo moet presenteren, dat de gemeente niet om de Wmo-adviesraad en zijn adviezen heen kan. Voor een goed advies is het belangrijk dat de Wmo-adviesraad voldoende tijd krijgt om beleidsstukken te lezen, achtergrondinformatie te verzamelen en er met elkaar over te spreken. Wanneer de Wmo-adviesraad bestaat uit vertegenwoordigers van een belangenorganisatie, moet er ruimte zijn voor inbreng vanuit de achterban. Naast dergelijke randvoorwaarden beschrijft Cromwijk (2010) een aantal elementen waaruit een goed advies zou moeten bestaan: een heldere opbouw; een heldere analyse van de situatie; een duidelijk voorstel van de aanpassingen van beleid; een goede onderbouwing van de voorgestelde aanpassingen; een beschrijving van de (mogelijke) gevolgen van de aanpassingen of het onaangepast laten van de plannen. Het opstellen van een goed advies vraagt deskundigheid van de Wmo-adviesraad. Naast ervaringsdeskundigheid is ook deskundigheid nodig in het formuleren van een helder, overzichtelijk document. De vraag hoe Wmo-adviesraden hun adviesteksten kunnen verbeteren, kan worden afgeleid uit literatuur over de advisering door adviesraden aan regering en parlement (www.tekstblad.nl). Voor Wmo-adviesraden en gemeenten zijn de volgende handreikingen relevant: Formuleer een duidelijke, concrete adviesvraag. Adviseer vanuit een hoofdvraag met subvragen. Benoem het maatschappelijke probleem dat aan de adviesvraag ten grondslag ligt. Illustreer dit met een voorbeeld. Formuleer de aanbevelingen als acties en nummer ze. Houd het aantal aanbevelingen beperkt tot ongeveer zeven. Als het er toch meer zijn, groepeer ze dan. Houd de onderbouwing kort en overzichtelijk. Begin elk hoofdstuk, elke paragraaf en elke alinea met de kern van de boodschap. Hanteer een duidelijke inhoudsopgave. Licht vaktermen en afkortingen toe in een begrippenlijst.

5



3

Uitkomsten groepsgesprekken

3.1

Inleiding

3 Uitkomsten groepsgesprekken

Op basis van de informatie uit geraadpleegde bronnen is een conceptinstrument gemaakt. Dit conceptinstrument is in een groepsgesprek met voorzitters/secretarissen van Wmo-adviesraden besproken. Naar aanleiding hiervan zijn diverse nieuwe items direct in het conceptinstrument opgenomen. Algemenere opmerkingen en overwegingen naar aanleiding van het overleg over het conceptinstrument worden hieronder weergegeven.

3.2

Algemene uitkomsten Men ziet het instrument als een zelfevaluatie-instrument, dat met de huidige indeling en inhoud goed hanteerbaar en relevant is. Door de eigen situatie en het adviesproces te evalueren en te verbeteren kan de effectiviteit bevorderd worden. De vormgeving van het instrument moet bij voorkeur worden aangepast. Te denken valt aan meerdere antwoordcategorieën en/of het werken met kleuren (rood, oranje, groen). Een weging naar belangrijkheid van de items in het instrument wordt achterwege gelaten. Gebruikers van het instrument staat het vrij om zelf wegingen aan te brengen. Het instrument zou besproken kunnen worden met de Vereniging van Zuid-Hollandse Gemeenten. Het instrument roept de vraag op naar de rol van de Wmo-adviesraad in het beleidsproces. Het antwoord daarop is niet eenduidig. Soms willen en worden Wmo-adviesraden vroeg in het beleidsproces betrokken. In dat geval denkt de Wmo-adviesraad vroegtijdig mee met de ambtenaar (bij het opstellen van een algemeen raamwerk en opstellen van uitgangspunten voor beleid). Soms willen Wmo-adviesraden later in het beleidsproces betrokken worden en alleen over een conceptbeleidstekst adviseren, die door B en W al is vastgesteld (formele adviestraject vóór de vaststelling van het beleid). Welk van deze twee varianten beter werkt, is moeilijk te beantwoorden. In tabel 1 worden deze varianten nader gekarakteriseerd.

6



Tabel 1

3 Uitkomsten groepsgesprekken

Werkvormen van Wmo-adviesraad met kansen en risico’s in beeld participatieraad

adviesraad

kansen

- inhoudelijk meedenken met beleid - proactieve rol, vroegtijdige signalering, rol in agendavorming - coproducent van gemeente - grote beleefde invloed, gevoel echt invloed te hebben - snelle informatievoorziening van/naar gemeente - goed op de hoogte van wat er in de gemeente speelt

- onafhankelijke positie - onafhankelijk advies aan het college van b en w - advies wordt formeel behandeld, gemeente kan er niet omheen - invloed is meetbaar via het aantal overgenomen adviezen - wmo-adviesraad is adviseur van gemeente

risico’s

- verlies van onafhankelijkheid - de inhoudelijke discussie is al gevoerd op het - lastig om advies te geven als in een eerder moment dat de wmo-adviesraad de adviesvraag stadium al meegedacht is krijgt - de gemeente ziet de wmo-adviesraad niet meer - de adviesraad krijgt te weinig tijd voor het als adviesraad, maar als ‘werknemer’ opstellen van goed inhoudelijk advies - precieze invloed van wmo-adviesraad is niet - de inbreng wordt niet volledig overgenomen, makkelijk inzichtelijk te krijgen zodat de doelgroep niet geholpen is - de wmo-adviesraad kan eigen ambitie en focus verliezen door te veel mee te gaan in focus die gemeente aanbrengt

bron: Cromwijk 2010; bewerking Tympaan Instituut

Bovenstaande varianten zijn ook bepalend voor de vorm van de adviesaanvragen. In het algemeen zouden adviesaanvragen duidelijker en concreter moeten, zodat de Wmo-adviesraad goed weet waarover hij moet adviseren. In dit verband wordt opgemerkt dat duidelijk advies vragen (door de gemeente) even moeilijk is als duidelijk advies geven (door de Wmoadviesraad). Een nadeel van duidelijke adviesaanvragen is, dat dit sturend kan zijn, waardoor de Wmo-adviesraad voor een karretje wordt gespannen en weinig eigens kan toevoegen aan wat voorligt. In het instrument zouden aan het adviesproces twee fasen toegevoegd moeten worden: het aanbieden van het advies inclusief de communicatie van het advies naar burgers (door de Wmo-adviesraad), respectievelijk het geven van een reactie op het advies in termen van het al of niet overnemen van het advies plus de motivering daarvan (door de gemeente).

7



4

Het instrument

4.1

Opbouw instrument

4 Het instrument

Het instrument bestaat uit drie checklists en twee formats voor informatie en advies. De checklists geven een beeld van: de randvoorwaarden van de gemeente voor een effectief functionerende Wmo-adviesraad (checklist 1); de randvoorwaarden van de Wmo-adviesraad zelf voor effectief functioneren (checklist 2); het adviesproces en of dit effectief functioneren van de Wmo-adviesraad waarborgt (checklist 3). De twee formats bieden een structuur waarbinnen een effectieve afhandeling plaats kan vinden van: adviesvraag van de gemeente aan de Wmo-adviesraad (format 1); advies van de Wmo-adviesraad aan de gemeente (format 2).

4.2

Checklists De checklists zijn schematisch te ordenen (schema 1). Effectieve randvoorwaarden hebben een positief effect op de effectiviteit van het adviesproces, terwijl een effectief adviesproces geen directe invloed heeft op de randvoorwaarden. Elk van de checklists bevat een aantal categorieën. In de paragrafen 4.2.1, 4.2.2 en 4.2.3 worden deze categorieën kort behandeld, gevolgd door de checklist. De in dit rapport opgenomen checklists zijn voorbeelden, met beperkte invulruimte. Op de website van het Tympaan Instituut zijn de checklists te downloaden als PDF-bestand. Schema 1

De checklists

1: randvoorwaarden gemeenten

2: randvoorwaarden wmoadviesraden

3: adviesproces

8



4.2.1

4 Het instrument

Checklist 1: Randvoorwaarden gemeenten Aan de hand van vier categorieën wordt in de checklist voor de randvoorwaarden van gemeenten de effectiviteit in beeld gebracht (schema 2). Schema 2

Randvoorwaarden gemeenten commitment

verordening

afspraken

ondersteuning

Effectieve cliëntenparticipatie valt of staat met commitment van het gemeentebestuur en de ambtelijke diensten. Daarnaast is het van belang dat de gemeente een verordening voor Wmocliëntenparticipatie heeft vastgesteld, er goede samenwerkingsafspraken zijn gemaakt tussen gemeente en Wmo-adviesraad en de gemeente voldoende ondersteuning beschikbaar stelt aan de Wmo-adviesraad. Checklist 1 Randvoorwaarden gemeenten ja

min of meer

nee

toelichting

er is bij gemeentebestuur en ambtelijke diensten sprake van commitment voor beleidsparticipatie door de wmo-adviesraad: - open houding ten aanzien van beleidsparticipatie - goede relatie van wethouders en ambtenaren met wmoadviesraad - goede kennis van wethouders en ambtelijke organisatie met beleidsparticipatie - goede samenwerking binnen de gemeente tussen wethouders en ambtenaren er is een gemeentelijke verordening waarin in ieder geval omschreven zijn: - taak en rol van de wmo-adviesraad - de verwachtingen ten aanzien van de advisering - de plaats van de wmo-adviesraad in het besluitvormingsproces - aan wie wordt geadviseerd: b en w en/of gemeenteraad - financiële ondersteuning wmo-adviesraad er zijn duidelijke afspraken tussen gemeente en wmo-adviesraad over: - de fase(n) in de beleidscyclus waarin de wmo-adviesraad kan adviseren - de onderwerpen waarover de wmo-adviesraad kan adviseren - het moment waarop adviesaanvragen worden gedaan - de inhoud en vorm van adviesaanvragen (wijze van vraagstelling en formulering) - de wijze waarop het adviesproces wordt gefaciliteerd (bijvoorbeeld aanleveren van informatie)

9



4 Het instrument

ja

min of meer

nee

toelichting

- het moment waarop adviezen worden gegeven - de wijze waarop de gemeente met de adviezen omgaat - de wijze waarop terugkoppeling naar de wmo-adviesraad plaatsvindt plus de motivering van besluiten er is sprake van gemeentelijke ondersteuning aan de wmo-adviesraad in de vorm van: - een budget voor voldoende personele ondersteuning - een budget voor voldoende materiële ondersteuning

4.2.2

Checklist 2: Randvoorwaarden Wmo-adviesraden Aan de hand van vier categorieën wordt in de checklist voor de randvoorwaarden van Wmoadviesraden de effectiviteit in beeld gebracht (schema 3). Schema 3

Randvoorwaarden Wmo-adviesraden

commitment

uitgangspuntendocument

representativiteit en draagvlak

informatie en deskundigheid

Behalve commitment, is het voor de Wmo-adviesraad belangrijk dat er een uitgangspuntendocument is (waarin de werkwijze van de Wmo-adviesraad is vastgelegd), dat de Wmo-adviesraad over voldoende informatie en deskundigheid beschikt en dat er sprake is van representativiteit en draagvlak. Checklist 2 Randvoorwaarden Wmo-adviesraden ja

min of meer

nee

toelichting

er is sprake van commitment bij de wmo-adviesraad met maatschappelijke en beleidsvraagstukken in de gemeente: - open houding ten opzichte van beleidsparticipatie - goede relatie van wmo-adviesraad met wethouders en ambtenaren er is een uitgangspuntendocument met in ieder geval: - de visie van de wmo-adviesraad - de samenstelling van de wmo-adviesraad - de taken van de wmo-adviesraad - de taakverdeling binnen de wmo-adviesraad - de algemene werkwijze van de wmo-adviesraad - de wijze waarop met verschillende standpunten van leden van de wmo-adviesraad wordt omgegaan

10



4 Het instrument

ja

min of meer

nee

toelichting

- de wijze waarop met regionale advisering wordt omgegaan er is voldoende informatie en deskundigheid aanwezig over: - de prestatievelden van de wmo-adviesraad - relevante maatschappelijke ontwikkelingen in de gemeente - de effecten van het wmo-beleid voor de verschillende groepen burgers er is sprake van representativiteit en draagvlak: - er zijn verschillende doelgroepen van het wmo-beleid vertegenwoordigd - er zijn moeilijk te vertegenwoordigen doelgroepen (zoals ggz en allochtonen) betrokken bij (voor hen relevante) beleidsvorming - er zijn verbindingen met andere cliënten- en belangenorganisaties op lokaal niveau - er zijn verbindingen met andere vormen van burgerparticipatie (bijvoorbeeld in wijken) - naast formele participatievormen worden ook informele vormen van cliëntenparticipatie ingezet

4.2.3

Checklist 3: Adviesproces Het proces voor het uitbrengen van een advies bestaat idealiter uit de volgende fasen: 1 adviesaanvraag 2 informatieverzameling 3 situatieanalyse 4 opstellen van advies 5 reacties op advies Schema 4

Adviesproces

adviesproces

adviesaanvraag

informatieverzameling

situatieanalyse

opstellen van advies

reacties op advies

11



4 Het instrument

Checklist 3 Adviesproces ja

min of meer

nee

toelichting

de adviesaanvraag van de gemeente: - geeft duidelijk aan waarom advies aan de wmo-adviesraad wordt gevraagd - geeft duidelijk aan wat het maatschappelijke probleem is dat aan de adviesvraag ten grondslag ligt - is duidelijk over de punten waarover advies wordt gevraagd - heeft (een of meerdere) heldere en concrete vragen en subvragen - geeft de termijn waarop de wmo-adviesraad het advies levert informatieverzameling door de wmo-adviesraad bestaat uit: - het lezen van (beleids)stukken - het raadplegen van andere bronnen (bijvoorbeeld internet) - overleg met de achterban - gesprekken met ambtenaar of andere relevante betrokkenen tijdens de situatieanalyse door de wmo-adviesraad wordt nagegaan: - wat de situatie of het probleem is - wie de betrokkenen zijn en wat hun belangen zijn - of er eerder iets ondernomen is om problemen aan te pakken en zo ja, waarom dat niet gelukt is - wat mogelijke antwoorden en/of oplossingen zijn het opstellen van advies: - heeft een heldere opbouw/indeling/inhoudsopgave - geeft een heldere analyse van de situatie - geeft concrete aanbevelingen voor aanpassingen - formuleert de aanbevelingen als acties en nummert ze - geeft een goede, korte en overzichtelijke onderbouwing van de voorgestelde aanpassingen - geeft een beschrijving van de (mogelijke) gevolgen van de aanpassingen of het onaangepast laten van de situatie reacties op advies: - afspraken over terugkoppeling naar de wmo-adviesraad en motivering van besluiten worden nageleefd - de adviezen worden door de gemeenteraad geaccepteerd - de adviezen worden opgenomen in het gemeentelijke wmobeleid/beleidstekst - de adviezen worden omgezet in concrete aanwijzingen, maatregelen voor beleidsuitvoering en beleidsuitvoerders

12



4.3

4 Het instrument

Formats Als de gemeente een aanvraag volgens een vast format voorlegt aan de Wmo-adviesraad, maakt dat een efficiënte en effectieve afhandeling waarschijnlijker. Datzelfde geldt voor het uitgebrachte advies van de Wmo-adviesraad aan de gemeente.

4.3.1

Format 1: adviesaanvraag van de gemeente aan de Wmo-adviesraad Algemeen datum:

………………………………………………………………………………

onderwerp:

………………………………………………………………………………

contactpersoon: ………………………………………………………………………………

Doel  ter overleg/raadpleging  ter advisering  ter voorbereiding op participeren/coproduceren

Fase in het beleidsproces      

agendavorming beleidsontwikkeling inspraak en advies bestuurlijke besluitvorming uitvoering evaluatie

Reactie van Wmo-adviesraad uiterlijk:

………………………………………………

Toelichting op de adviesaanvraag Geef een beschrijving van: onderwerp van advies(aanvraag) achtergrond en reden advies(aanvraag) de beoogde resultaten van het voorgestelde beleid punten waarover advies wordt gevraagd

Concrete adviesvragen Som een aantal heldere en concrete vragen en/of subvragen op: 1 ……………………………………………………………………………………………. 2 ……………………………………………………………………………………………. 3 ……………………………………………………………………………………………. 4 …………………………………………………………………………………………….

13



4.3.2

4 Het instrument

Format 2: advies van de Wmo-adviesraad aan de gemeente Algemeen datum:

………………………………………………………………………………

onderwerp:

………………………………………………………………………………

contactpersoon: ………………………………………………………………………………

Doel en status van het advies  gevraagd  ongevraagd

Opbouw en indeling advies Inleiding Bij een gevraagd advies een korte beschrijving van de aanleiding van de adviesaanvraag en de punten waarover de Wmo-adviesraad is gevraagd te adviseren. Bij ongevraagd advies een korte beschrijving van de aanleiding van het advies. Analyse van de situatie met een beschrijving van de situatie of het (ervaren) probleem; met een beschrijving van de betrokkenen en hun belangen; met een beschrijving van wat eerder is ondernomen om het probleem aan te pakken en waarom dat niet is gelukt; met een beschrijving van mogelijke oplossingen. Het advies met antwoorden op de gestelde adviesvragen; met concrete, genummerde aanbevelingen en met een korte onderbouwing/motivering; met een beschrijving van mogelijke gevolgen (voor de achterban) wanneer de aanpassingen niet worden aangebracht. Afsluiting met een verzoek om reactie i.c. instemming met advies; met een gewenste uiterste datum van reactie.

14



Literatuur

Literatuur Block P. Feilloos adviseren. Een praktische gids voor adviesvaardigheden (tweede geheel herziene druk). Den Haag: Academic Service, 2001. Cromwijk R et al. Wmo-raden in beeld. Over de invloed van Wmo-raden. Utrecht: MOVISIE, 2010. Doelman-van Geest HA et al. Burgerparticipatie: theorie en praktijk. Den Haag: Tympaan Instituut, 2010. Hoffmans TEM, Sluys LM. Cliëntenparticipatie. Resultaten van de eerste meting in het kader van de monitor effectiviteit cliëntenparticipatie in de Wmo. Den Haag: Tympaan Instituut, 2007. Nederland T et al. Participeren in Wmo-beleid: ontwerpen, adviseren, vernieuwen. Utrecht: Verwey Jonker Instituut, 2008. Ossewaarde R et al. Effectieve vormen van burgerparticipatie? Een onderzoek naar innovatie van burgerparticipatie in Overijssel. Borne: ARCON, 2008. Oudenampsen D et al. Adviseren over maatschappelijke ondersteuning. Cliëntenparticipatie bij gemeenten. Utrecht: Verwey Jonker Instituut, 2006. Sluys LM et al. Zijn Wmo-adviesraden effectief? Oriënterend onderzoek naar de effectiviteit van Wmo-adviesraden in Zuid-Holland. Den Haag: Tympaan Instituut, 2009. Tjalma H et al. Handreiking Burgerparticipatie in de Wmo. Den Haag: SGBO, 2006.

Websites www.advanse.nl www.carrieretijger.nl www.consultancyskills.nl www.franklincovey.nl www.managementhelp.org www.tekstblad.nl

15



Bijlage

Bijlage Beoordelingskader effectieve cliëntenparticipatie Gemeentelijke visie op cliëntenparticipatie De gemeente heeft een visie op cliëntenparticipatie beschreven. Het model van cliëntenparticipatie in de Wmo is ontwikkeld in samenspraak met lokale belangenorganisaties. Er is draagvlak onder de belangenorganisaties voor het model van cliëntenparticipatie. De cliëntenparticipatie wordt jaarlijks geëvalueerd en bijgesteld.

Formele positie van de Wmo-adviesraad Er is een verordening cliëntenparticipatie. De Wmo-adviesraad heeft inspraak (gehad) bij de totstandkoming van de verordening cliëntenparticipatie. Er zijn schriftelijke afspraken over: - ambtelijke contactpersoon; - onderwerpen waarover de Wmo-adviesraad adviseert; - tijdstip in de beleidscyclus waarop de Wmo-adviesraad adviseert; - frequentie van overleg tussen Wmo-adviesraad en gemeente; - wie de gemeentelijke overlegpartners zijn; - status van het advies (gevraagd en ongevraagd); - organisatie van de advisering: hoe en wanneer de stukken worden aangeleverd, voorbereidingstijd en doorlooptijd; - hoe de gemeente met het advies, opgevolgd of afgewezen, omgaat; - samenstelling van de Wmo-adviesraad; - jaarlijkse evaluatie.

Ondersteuning van de Wmo-adviesraad De Wmo-adviesraad beschikt over (een budget voor) voldoende personele ondersteuning: - secretariële ondersteuning; - beleidsondersteuning; - pr-activiteiten. De ondersteuner(s) van de Wmo-adviesraad is (zijn) onafhankelijk van de gemeente. De Wmo-adviesraad beschikt over voldoende budget voor onder andere: - kantoor en vergaderruimte; - cliëntenraadpleging; - deskundigheidsbevordering; - activiteiten rondom thema’s; - maatschappelijke initiatieven; - reiskosten; - onkosten (telefoon, pc en pr); - extern advies; - vacatiegelden/vrijwilligersvergoedingen.

16 Tympaan Instituut - Postbus 93010 - 2509 AA Den Haag - tel 070 3371000 - fax 070 3371010 - [email protected]


Bijlage

Draagvlak en representativiteit In de Wmo-adviesraad zijn de verschillende doelgroepen van het Wmo-beleid vertegenwoordigd. In de Wmo-adviesraad zijn ook moeilijk te vertegenwoordigen doelgroepen (zoals GGZcliënten en allochtonen) betrokken bij de beleidsvorming over de onderwerpen die hen direct aangaan. De Wmo-adviesraad legt verbindingen met de andere Wmo-adviesraden binnen een intergemeentelijk samenwerkingsverband. De Wmo-adviesraad legt verbindingen met cliëntenraden van zorginstellingen. De Wmo-adviesraad legt verbindingen met andere cliënten- en belangenorganisaties op lokaal niveau. De Wmo-adviesraad heeft periodiek (bijvoorbeeld via spreekuren) en incidenteel (bijvoorbeeld via raadplegingen) contact met de mensen van wie hij de belangen behartigt. De Wmo-adviesraad legt verbindingen met andere vormen van burgerparticipatie (bijvoorbeeld in wijken). De Wmo-adviesraad maakt, naast formele participatievormen, ook gebruik van informele vormen van cliëntenparticipatie. De Wmo-adviesraad onderhoudt contacten met ambtenaren, gemeenteraadsleden, wethouder(s), directies van zorginstellingen, andere lokale maatschappelijke organisaties en pers.

Informatie en deskundigheid De Wmo-adviesraad heeft voldoende kennis over de Wmo. De gemeente informeert de Wmo-adviesraad over relevante ontwikkelingen bij de gemeente. De Wmo-adviesraad beschikt over voldoende informatie over de effecten van het Wmobeleid voor de verschillende groepen burgers. De gemeente voorziet de Wmo-adviesraad tijdig van informatie. De gemeente voorziet de Wmo-adviesraad van begrijpelijke en leesbare informatie. De Wmo-adviesraad heeft tijdig beschikking over de resultaten van de benchmarks waar de gemeente aan deelneemt.

Transparantie van proces en procedures De werving van de leden van de Wmo-adviesraad geschiedt op basis van een profielschets. De Wmo-adviesraad heeft een onafhankelijke voorzitter. Het proces van besluitvorming over het Wmo-beleid is voldoende transparant. Het is voor de Wmo-adviesraad voldoende helder welke belangen er spelen en hoe deze worden afgewogen. De Wmo-adviesraad adviseert in verschillende fasen van de beleidscyclus (beleidsvoorbereiding, beleidsproces, besluitvorming, uitvoering en evaluatie). De gemeente betrekt de Wmo-adviesraad bij het jaarlijkse tevredenheidsonderzoek onder burgers over de Wmo-dienstverlening. De gemeente formuleert bij Wmo-adviesaanvragen een heldere vraagstelling. Bij een adviesaanvraag krijgt de Wmo-adviesraad voldoende tijd een advies voor te bereiden. De Wmo-adviesraad onderbouwt zijn adviezen. De Wmo-adviesraad benut mogelijkheden tot inspreken bij gemeenteraads- en commissievergaderingen. De Wmo-adviesraad neemt contact op met de gemeenteraadsfracties om zijn standpunt toe te lichten.



Bijlage

De gemeente informeert de Wmo-adviesraad over de wijze waarop de adviezen al dan niet in beleid worden verwerkt. Het advies van de Wmo-adviesraad wordt bij de stukken voor de gemeenteraad gevoegd.


Instrument effectiviteit Wmo-adviesraden

Recommend Documents