Inloopavonden buurtschappen

Inloopavonden buurtschappen Onderdeel van de inventarisatiefase van het project ‘Omgevingsvisie buitengebied Winterswijk’

2 november 2015: Kotten/Brinkheurne 3 november 2015: Meddo 9 november 2015: Ratum/Huppel/Henxel 10 november 2015: Woold 16 november 2015: Miste/Corle

Datum: Auteurs: Status:

26 februari 2016 Arjen Vedder en Lisanne Dols Definitief

Inhoud Inleiding .................................................................................................................... 3 Samenvatting bewonersavonden per thema ......................................................... 4 WONEN (239)...................................................................................................................................... 4 LANDBOUW (255) .............................................................................................................................. 5 (VRIJETIJDS)ECONOMIE (255) ......................................................................................................... 6 LANDSCHAP, CULTUURHISTORIE, NATUUR (306) ........................................................................ 7 INFRASTRUCTUUR (366) .................................................................................................................. 9 LEEFBAARHEID (351) ...................................................................................................................... 10 DUURZAME ENERGIE (294)............................................................................................................ 12 OVERIG (180) ................................................................................................................................... 13

Bijlagen....................................................................................................................16 Bijlage I Thema’s en inspiratievragen ............................................................................................... 16 Bijlage II statistiek bewonersavonden ............................................................................................... 17

1. Inleiding In november 2015 heeft de gemeente Winterswijk in samenwerking met de buurtschappen een vijftal bewonersavonden georganiseerd. De avonden bestonden uit een algemene presentatie over de omgevingsvisie, waarna de bewoners zelf hun mening konden geven aan de hand van 8 thema’s. De vijf bewonersavonden voor de Omgevingsvisie buitengebied werden in totaal door 256 mensen bezocht en er zijn meer dan 2200 meningen opgeschreven. Dit document vormt een samenvatting per thema van de resultaten. De onderstaande thema’s komen aan bod: - Wonen - Landbouw - (Vrijetijds)economie - Landschap, cultuurhistorie en natuur - Infrastructuur - Leefbaarheid - Duurzaamheid - Overig De resultaten de bewonersavonden geven een globaal beeld van de onderwerpen en meningen die bij bewoners van het buitengebied spelen. De uitkomsten (zeker op het detailniveau per onderwerp) kunnen door de grootte en de samenstelling van de groep deelnemers niet als representatief voor alle bewoners van het buitengebied worden gezien. In bijlage I vindt u de inspiratievragen per thema, zoals de bewoners deze ook gezien hebben op de avonden zelf. In bijlage II vindt u statistiek over de deelnemers aan de bewonersavonden. De resultaten van de vijf bewonersavonden, de beleidsinventarisatie en de resultaten van de interviews met belangenorganisaties vormen samen de input van de ‘inventarisatiefase’ van het project Omgevingsvisie. Daarna wordt de visie opgesteld.

2. Samenvatting bewonersavonden per thema In onderstaand hoofdstuk wordt per thema gekeken naar de input van de bewoners. Het getal achter het (sub)thema geeft aan hoeveel meningen er zijn opgeschreven over dit onderwerp.

2.1.

WONEN (239)

Voor wat betreft wonen is het belangrijkste onderwerp het (gemakkelijker) mogelijk maken van woningsplitsing. Daarnaast benoemen bewoners het belang van het herbestemmen van oude panden, en is men voorzichtig met nieuwbouw. Indien nodig dan het liefst binnen de bestaande kernen. Verder wordt er aangegeven dat er kwantitatief wel genoeg woningen zijn, maar kwalitatief gezien niet, er is volgens de bewoners behoefte aan betaalbare starterswoningen. Woningsplitsing (86) 60 bewoners zien woningsplitsing als een manier om bestaande bebouwing te kunnen blijven gebruiken en leegstand te voorkomen. Daarnaast schept het mogelijkheden voor generatiewoningen en biedt het kansen voor jongeren om in het buitengebied te blijven wonen. 36 mensen geven aan dat het splitsen van woningen makkelijker moet kunnen. Door bijvoorbeeld af te zien van de verplichte grootte van de woning, dat in het gemeentelijk beleid is opgenomen. Herbestemmen (35) Herbestemming wordt gezien als een manier om oude waardevolle gebouwen te behouden. 22 bewoners geven aan dat herbestemming de voorkeur moet krijgen boven nieuwbouw. Slechts één bewoner geeft aan dat dit niet geldt voor bebouwing in de buurtschapskernen. 8 bewoners geven aan dat het gemakkelijker moet worden om de bestemming te wijzigen om van een schuur een woning te maken. Starterswoningen (34) Er zijn genoeg woningen in het buitengebied van Winterswijk, maar niet voor elke doelgroep. Zo wordt er door 33 bewoners aangegeven dat er meer behoefte is aan betaalbare woningen voor jongeren en starters. Eén bewoner geeft aan dat het buitengebied mooi moet worden gehouden en dus niet geschikt hoeft te zijn voor elke doelgroep. Nieuwbouw (29) Mocht nieuwbouw nodig zijn dan geven 14 bewoners de voorkeur aan nieuwbouw in de bestaande kernen door inbreiding. 4 bewoners geven aan dat nieuwbouw gespreid moet gebeuren en er geen hele nieuwe wijkjes moeten ontstaan. 6 bewoners zijn helemaal tegen nieuwbouw. Verder wordt er aangegeven dat nieuwbouw goed ingepast moet worden en moet passen bij de bestaande ‘boerderijstijl’. Eén bewoner geeft aan dat alle nieuwe woningen energieneutraal gebouwd moeten worden. Rood voor rood (9) 7 bewoners geven aan dat rood voor rood mogelijk moet zijn om voor verwijderde schuren nieuwe woningen te bouwen. 2 bewoners vinden dat vrijgekomen gebouwen vaker gesloopt moeten worden. Zorgwoningen (8) 7 bewoners geven aan een toenemende vraag naar (mantel)zorgwoningen te verwachten. Het splitsen van woningen of het tijdelijk bijplaatsen van noodgebouwtje moet voor deze groep gemakkelijker kunnen. Woningen voor ouderen (6) Een vijftal bewoners geeft aan dat er behoefte is aan meer seniorenwoningen in het buitengebied, niet al te ver van de kern. Een bewoner geeft aan dat er geen verdere vergrijzing moet plaatsvinden door de bouw van woningen voor ouderen. Uitbreinding bestaande woningen (6)

3 bewoners vinden dat er meer mogelijkheden moeten zijn voor het uitbreiden of verbouwen van bestaande boerderijen. 2 andere bewoners geven aan dat uitbreiding meestal niet nodig is en slechts heel beperkt zou moeten worden toegestaan. Onderhoud grote boerderijen (5) Op de informatieavond in Brinkheurne/ Kotten is 3 keer aangegeven dat het onderhoud van de grote boerderijen landgoederen op den duur niet meer te overzien is. 2 andere bewoners stellen dat mensen van buiten Winterswijk genoeg geld hebben om de bebouwing goed te onderhouden. Bouwstijl (3) 2 bewoners geven aan dat nieuwbouw wel in de bestaande stijl moet worden gebouwd (‘boerderijstijl’), 1 bewoner pleit tegen rieten daken in het buitengebied. Nieuwe landgoederen (3) 3 bewoners geven aan geen nieuwe landgoederen te willen. Nevenfuncties (3) 3 bewoners geven aan dat verschillende nevenfunctie bij woningen gemakkelijker moeten kunnen Wonen en natuur (2) 2 bewoners geven aan dat er geen nieuwe woningen moeten komen in of bij natuurgebieden. Duurzaamheid (2) 2 bewoners geven aan dat de verduurzaming van woningen moet worden gestimuleerd. Overig (8)  Sta open voor creatieve, gekke initiatieven voor wonen en werken. En zie ruimte (ook in gebouwen) als 'ons' kapitaal om mensen en ondernemers aan te trekken (2);  Glasvezel snel mogelijk maken, dan blijft bewoning interessant (2);  Burgerwoningen met aparte status als bedrijfswoning i.v.m. problemen voor bedrijven (2);  Maatwerk voor vrijgekomen bebouwing en aanvragen voor aanbouw/verbouw;  Eigen initiatief (indien mogelijk) aanmoedigen, wel passend in het landschap.

2.2.

LANDBOUW (255)

Voor wat betreft landbouw zijn de belangrijkste onderwerpen het toestaan van (voornamelijk kleinschalige) nevenactiviteiten en het omgaan met ontwikkelingen in de landbouw. Een deel van de bewoners ziet landbouw als de basis van het landschap. Bewoners willen dat de landbouw zich moet kunnen blijven ontwikkelen. Tegelijkertijd is het streven het behoud van de kleinschaligheid en heeft de meerderheid liever geen megastallen. Nevenactiviteiten (91) 75 bewoners geven aan dat nevenactiviteiten bij agrarische bedrijven moeten worden toegestaan. Er worden wel een aantal voorwaarden genoemd: kleinschalig, ingebed in het landschap, gerelateerd aan de agrarische sector, de buurt moet akkoord zijn etc.. 7 keer wordt het opwekken van zonneenergie als een nevenactiviteit genoemd. 3 bewoners benoemen dat nevenactiviteiten eigenlijk niet nodig zouden moeten zijn en dat boeren gewoon genoeg moeten kunnen verdienen met hun product. Uitbreiding en ontwikkeling (43) 25 bewoners geven aan dat de landbouw zich moet kunnen blijven ontwikkelen. Het moet wel leefbaar blijven in het buitengebied. 9 bewoners geven aan dat uitbreiden kan, mits landschappelijk ingepast en niet ten koste van alles (megastallen hoeft niet). 3 bewoners opperen het idee om meer ruimte te geven aan boeren die rekening houden met het landschap, bijvoorbeeld doordat ze koeien in wei hebben staan. Terwijl een andere bewoner oppert om bepaalde gedeelten aan te wijzen waar agrarische bedrijvigheid intensiever kan, terwijl je in andere gebieden alleen puur natuur kunt boeren. 2 bewoners vinden dat agrariërs nu al teveel beperkingen ondervinden.

Megastallen (30) 27 bewoners zijn tegen megastallen. 3 bewoners zijn voor. Kleinschaligheid en duurzaamheid (29) 22 bewoners geven aan dat kleinschaligheid, biologische landbouw en diversiteit in teelt gestimuleerd moet worden. Bijvoorbeeld door het opzetten van een voedselbos (2), het verkopen van bijzondere gewassen aan luxe restaurants (1), en het promoten en lokaal verkopen van streekproducten (5). Boeren en het landschap (22) 22 bewoners geven aan dat landbouw de basis is van het mooie landschap. De boeren maken en behouden het landschap en er wordt benadrukt dat Winterswijk een cultuurlandschap heeft en geen natuurlandschap. Landbouw en natuur (8): 8 bewoners geven aan dat er niet nog meer natuur moet worden aangelegd op kostbare landbouwgronden. Minder regels (7) 7 bewoners geven aan dat er minder regels moeten komen. De gemeente moet actief meedenken en het beleid moet niet nog meer beperkingen opleggen. Economische waarde (5) 5 bewoners geven aan dat landbouw ook economisch gezien noodzakelijk is. Kleinschaligheidsvergoeding (4) 4 bewoners geven aan dat de beperking in de ontwikkeling vergoed moet worden (zoals dat ook gebeurt bij ‘bergboeren’ in de Alpen). Educatie en nieuwe generatie (4) 2 bewoners geven aan dat agrarische bedrijven zich meer moeten openstellen voor publiek. Verder pleit 1 bewoner voor het stimuleren van jonge agrariërs, en een andere bewoner voor het aantrekken van nieuwe landbouw. Overig          

(12) Asbestregeling zeer versoepelen om van oude schuren af te komen (2); Asbestsanering moet eenvoudiger en goedkoper (2); Rood voor rood stimuleren (1); Sloopregeling voor agrarische gebouwen die vrijkomen (1); Sloopfonds voor intensieve veehouderij stichten (1); De terugloop van agrarische bedrijven zal zich voortzetten (1); Nationaal landschap beter inzetten om producten te verkopen (1); Bedrijfsovername moet eenvoudiger kunnen. Financiering moet anders (1); Overleg met de landbouworganisaties, zij zijn de mensen van de praktijk (1); Betere grensbewaking, en meer licht bij de grens (1).

2.3.

(VRIJETIJDS)ECONOMIE (255)

Voor wat betreft (vrijetijds)economie was het belangrijkste onderwerp welke niet-agrarische bedrijvigheid in het buitengebied past. Belangrijke voorwaarden zijn kleinschaligheid, passend in het landschap en zonder overlast voor de buurt. Grootschalige industrie is het vaakst genoemd als iets dat niet in het buitengebied past.

Niet-agrarische bedrijvigheid (49) 6 bewoners geven aan dat de niet-agrarische bedrijvigheid wel moet passen bij het buitengebied, terwijl 8 bewoners aangeven dat alle bedrijvigheid moet kunnen. 31 bewoners noemen voorbeelden

zoals kleinschalige detailhandel, een zorgboerderij, een theetuin, bosbouw, en dienstverlening. 2 bewoners benoemen dat er ook ruimte moet zijn voor de maakindustrie of een garage. Bijvoorbeeld middels een industrieterrein langs de Misteweg. 1 bewoner merkt op dat er niet teveel van hetzelfde moet komen. Voorwaarden (41) Ook worden door bewoners een aantal voorwaarden voor niet-agrarische bedrijvigheid genoemd. Kleinschalig (20); geen overlast voor de omgeving, zowel milieu als omwonenden (9); passend in het landschap (8); rekening houdend met bestaande wegcapaciteit (3). Ongewenste niet-agrarische bedrijvigheid (33) Grootschalige industrie (21); Massatoerisme (2); Windmolens (3); biogasinstallatie (1); groothandel (1); groot transportverkeer (1); detailhandel dat in het centrum thuishoort (4). Nieuwbouw (43) 39 bewoners geven aan dat nieuwbouw ook mogelijk moet zijn, mits passend in het landschap (10); rood voor rood (3); op bestaande erven (1); energieneutraal (1); kleinschalig (1); als hergebruik niet mogelijk is(2); nabij de kern (1). Twee bewoners sluiten nieuwbouw helemaal uit. Herbestemmen (29) 29 bewoners noemen leegstaande gebouwen als een optie voor bedrijfsruimte. Uitbreiding (18) 15 bewoners geven aan dat uitbreiding mogelijk moet zijn. Een van de bewoners geeft aan dat als je een activiteit toelaat, zij zich ook moeten kunnen uitbreiden. Er worden wel een aantal voorwaarden genoemd: mits gecompenseerd (1); indien er vraag is (1); binnen de geldende regels (1); mits bouwblok gelijk blijft (1). 3 bewoners geven aan dat uitbreiding zoveel mogelijk beperkt moet worden om verstening te voorkomen. Leefbaarheid (16) 16 bewoners geven aan dat bedrijvigheid noodzakelijk is voor leefbaarheid in het buitengebied. Vrijetijdseconomie (12)  Recreatie, ja. (4);  Recreatie waar mogelijk op 't Hilgelo (2);  Recreatieterreinen zijn er genoeg (2);  Geen grote recreatieterreinen;  Meer plekken voor fietsers om iets te beleven;  Toerisme ja, maar wel de juiste balans, geen massatoerisme;  Recreatieterreinen goed onderhouden en daar nieuwe activiteiten bijvoegen. Regels (6) 6 bewoners geven aan dat de overheid minder regels moet stellen op het gebeid van niet-agrarische bedrijvigheid. Overig     

(8) Middels beleid ondernemers uitnodigen, en jongeren uitdagen (2); Glasvezel (2); Samenhang bedrijven bevorderen; Bij recreatie en natuurgebieden, beleid van de provincie uitvoeren; Niet meer landgoederen openstelling.

2.4.

LANDSCHAP, CULTUURHISTORIE, NATUUR (306)

Bij het thema landschap, cultuurhistorie en natuur was het belangrijkste onderwerp tegen welke prijs dit beschermd zou moeten worden. De meningen zijn hierover verdeeld, de meerderheid wil opzoek naar een balans, waarin zowel ontwikkeling als behoud mogelijk zijn. Verder benoemen de meeste

bewoners het coulisselandschap, de veelzijdigheid en de afwisseling natuur-en cultuur als het allermooiste van Winterswijk. Over het ervaren van geluid-, stank-, en lichtoverlast zijn de meningen ook verdeeld. Beschermen tegen welke prijs? (134) Bescherming tegen een hoge prijs (47) 34 bewoners geven aan dat het landschap, de cultuurhistorie en de natuur tegen elke of een hoge prijs beschermd moeten worden. Het is een belangrijk deel van de economie, en een Unique Sellingpoint. 'Vele kennen van alles de prijs, maar slechts weinigen kennen de waarde'. Daarnaast worden door 12 bewoners specifieke elementen genoemd die beschermd moeten worden: Houtwallen (2); soortenrijkdom (2); vee in de wei (3); beschermen tegen windmolens (2); en tegen massatoerisme (1). Bescherming en ontwikkeling in balans (64) 64 bewoners geven aan dat er gezocht moet worden naar een evenwicht. Het buitengebied moet wel leefbaar blijven en het agrarisch bedrijf is onderdeel van het buitengebied. Wel beschermen, maar niet doordraven. Daarnaast is het al moeilijk genoeg om de huidige stand intact te houden. Niet teveel beschermen (22) 12 bewoners geven aan dat boeren zelf het landschap kunnen onderhouden, zij hebben het landschap immers ook gemaakt. Bedrijvigheid hoort hierbij, 'we wonen niet in een openluchtmuseum'. Bescherming van het landschap mag de toekomstige bedrijfsvoering niet aantasten en het weghalen van houtwallen moet mogelijk zijn. 10 bewoners geven aan geen nieuwe natuur te willen. Geen idee voor welke prijs (1) 1 bewoner geeft aan geen idee te hebben voor welke prijs het landschap, de cultuurhistorie en de natuur beschermd moet worden. Het allermooiste van het buitengebied Winterswijk (77) De meeste bewoners benoemen het coulisselandschap, de veelzijdigheid en de afwisseling natuur-en cultuur als het allermooiste van Winterswijk (38), verder wordt de rust, ruimte en dat het er echt donker is, genoemd als belangrijke kwaliteiten (8). Ook de kronkelende beekjes (4), zandwegen en vele fietsen wandelpaden (10), naoberschap (3), en oude Scholte boerderijen (6) worden genoemd. Overlast (75) 35 bewoners ervaren geen tot weinig overlast. 13 bewoners ervaren lichtoverlast aan de rand van het buitengebied, door stallen en door het Duitse bedrijventerrein Gaxel. 1 bewoner ervaart geen lichtoverlast, en een andere bewoner geeft aan dat er juist meer lichtpalen mogen komen langs de Misteweg. 14 bewoners ervaren geluidoverlast van crossmotoren, deltavliegers, de steengroeve, melkophalen midden in de nacht en de Misteweg. 2 bewoners geven aan dat geluidoverlast er soms bij hoort in het buitengebied. 3 bewoners ervaren stankoverlast. Verder geven drie bewoners aan dat zwerfvuilacties gestimuleerd moeten worden. Overig (20)  Het afgraven van cultuurgras moet stoppen (2)  Asbest is een maatschappelijk probleem, naar nieuwe oplossing zoeken;  Verkeersdrempels zijn een ramp;  Het landschap dat nu zo aanspreekt is door de jaren heen gevormd door boeren, laat hen daar nu ook de regie op voeren;  Als Natuurmonumenten of het Geldersch landschap het bedenken krijg je geen afwisselende natuur. Toeristen vinden dit wel altijd mooi;  Geef grote partijen niet teveel macht, houdt het leefbaar voor bedrijven;  Wie in het buitengebied woont zal te maken krijgen met activiteiten van ondernemers;  I.p.v. landbouw voor een paar landbouwers, meer kleine projecten, waar veel meer mensen betrokken bij zijn;  Mensen moeten gestimuleerd worden iets moois te maken van hun landgoed;  Openstelling landgoederen voor verschillende recreanten;  Er is al veel kennis op deze onderwerpen, gebruik deze;

       

Vraag houtwaldeskundigen; Het buitengebied is erg donker, enige verlichting op knooppunten zou fijn zijn; Veel meer promoten, en niet alleen rust en groen; Fietspaden beter onderhouden; Meer afwisseling in gewassen; Regels zijn er om na te leven; burgerbewoning van boerderijen is een garantie voor goed onderhoud. Nieuwe bewoners kunnen dit betalen; Rondleiding geven bijvoorbeeld op landgoed Hesselink kan ook door mensen met een beperking.

2.5.

INFRASTRUCTUUR (366)

Voor wat betreft het thema infrastructuur, is het aanleggen van glasvezel het belangrijkste onderwerp. Daarnaast hebben de bewoners relatief vaak een opmerking geplaatst over het tegenvallende onderhoud van de wegen, zandwegen en fietspaden. Internet (96) 93 bewoners geven aan dat er glasvezel moet komen. 2 bewoners geven aan dat het internet wel betaalbaar moet blijven, en één bewoner benoemt dat het internet wel door een kabel moet komen en niet door de lucht. Wegen (73) Kwantiteit wegen (45) 38 bewoners geven aan dat er voldoende wegen zijn. Wel zijn er opmerkingen over de snelheidsbeperking van 60 km/u op doorgaande wegen (3); is er behoefte aan een betere rondweg voor doorgaand verkeer (2), terwijl een andere bewoner juist weer aangeeft geen rondweg achter haar huis te willen (1); en wordt het jammer gevonden dat Winterswijk zo ver van de autobaan af ligt (1). Kwaliteit wegen (28) 24 bewoners geven aan dat de kwaliteit van de wegen nog wel eens wat te wensen over laat. 4 bewoners vinden de kwaliteit van de wegen in het buitengebied ruim voldoende. Fietspaden (68) Kwantiteit fietspaden (10) 5 bewoners benoemen dat er genoeg fietspaden zijn. Een bewoner geeft aan dat er nooit genoeg fiespaden zijn en dat Winterswijk een fietsregio moet worden. Verder wordt er opgemerkt dat er een fietspad moet komen van Trias naar bataaf ivm de veligheid (1); dat het autoverkeer van het fietsverkeer gescheiden moet worden (1); en dat de steengroeveweg moet worden voorzien van een fietspad (1). Kwaliteit fietspaden (58) 47 bewoners vinden dat de kwaliteit van de fietspaden verbeterd moet worden, beter onderhoud, breder en verhard. 2 bewoners noemen dat niet alle fietspaden verbreed en verhard moeten worden. Specifiek wordt het fietspad aan de Wooldseweg genoemd (6), en onderhoud van de Bocheltse baan (2). Zandwegen (39) Kwantiteit zandwegen (20) 12 bewoners geven aan dat de zandwegen behouden moeten blijven. 'omhels de zandpaden', deze zijn een kwaliteit van het buitengebied. 7 bewoners zien de zandwegen graag verhard wegens stofoverlast en voor de hulpdiensten. 1 bewoner noemt de bereikbaarheid van de zandwegen slecht. Onderhoud zandwegen (19) 19 bewoners geven aan dat de zandpaden beter onderhouden moeten worden. (Een keer goed affrezen, schaaf-strooibeleid, sloten langs de zandwegen niet dempen).

Veiligheid (36)  Minder drempels in het buitengebied (7);  Inspelen op toenemende omvang landbouwvoertuigen (5);  Wegversmallingen (o.a. bij Corle) weghalen, gevaarlijk in het donker en onnodig afremmend (5);  Meer verlichting op gevaarlijke punten (4);  Veiligere oversteekplaatsen Kottenseweg (3);  Witte strepen op de weg aan de buitenkant als oriëntatie, goed alternatief voor verlichting (3);  Teveel grote bomen langs de weg is niet veilig (2);  Grote brede toegangswegen en inritten mogelijk maken (2);  Gevaarlijke voorrangsituatie bij oversteek fietspad leemhuulweg;  Gevaarlijke kruisingen verbouwen tot rotondes;  Drempels blijven een oplossing voor de veiligheid;  kruispunt de kok rijden veel auto's te hard overheen; Telefoon (17) 16 bewoners (waarvan 10 bewoners uit 't Woold) geven aan dat er een beter mobiel netwerk moet komen, 112 is nu niet overal bereikbaar. Onderhoud berm (15) 15 bewoners geven aan dat de berm en de sloten langs de kant van de weg nog wel eens te wensen over laat. Er zitten gaten langs de kant van de weg en bermen moeten sneller hersteld worden na wegwerkzaamheden. Wandelpaden (6) 2 bewoners vinden dat wandelpaden beter onderhouden moeten worden, vooral in het najaar met bladeren en takken. 2 bewoners zijn voor meer wandelpaden, terwijl een ander juist zegt dat we moeten oppassen dat alles een wandelpad wordt. Openbaar vervoer (6) 5 bewoners zeggen iets over het openbaar vervoer. Wensen zijn een busje die regelmatig van Winterswijk naar Lichtenvoorde rijdt; een snellere treinverbinding met Arnhem en Zutphen; een treinverbinding met Münster; een buurtbus; het sluiten van onbewaakte spoorovergangen. Overige voorzieningen (4) Door twee bewoners wordt gevraagd om een betere bewegwijzering en meer plattegronden voor wandelaars en fietsers. Verder geeft één bewoner aan graag meer bankjes te zien om uit te rusten, terwijl een andere bewoner aangeeft dat de bankjes en vuilnisbakken goed geregeld zijn. Overig (6)  Blijf werken aan bereikbaarheid, nodig de Duitser uit;  Bij uitbreiding van activiteiten de wegen zo goed mogelijk aanpassen, zonder het karakter van het landschap aan te tasten;  In de toekomst is men van plan in Duitsland tol te gaan vragen om de grens over te gaan, is hier een uitzondering te maken voor grensbewoners?;  Opruimplicht paardenstront op harde wegen;  Herstellen en verbeteren ecologische infrastructuur;  Beter onderhoud van de sloten voor de waterafvoer.

2.6.

LEEFBAARHEID (351)

Bij de vraag wat er moet gebeuren om de leefbaarheid om zeep te helpen zijn de belangrijkste onderwerpen: te starre regels; geen internet; en het sluiten van de scholen en lokale voorzieningen.

Regels (57) 53 bewoners noemen starre regels, 'roomser dan de Paus' en het tegenhouden van ontwikkelingen als een manier om de leefbaarheid om zeep te helpen. 2 bewoners noemen te weinig regels juist als reden. Internet (43) 43 bewoners noemen 'geen glasvezel' als een manier om de leefbaarheid om zeep te helpen. School (35) 35 bewoners benoemen de scholen sluiten als een manier om de leefbaarheid in het buitengebied om zeep te helpen Voorzieningen (29) 29 bewoners willen niet dat voorzieningen gesloten worden en het verenigingsleven wordt ontmoedigd. Opschalen landbouw (30) 24 bewoners willen niet dat de kleinschaligheid langzaam verloederd, er geen koeien in de wei staan er ongebreidelde uitbreiding van bedrijven plaatsvindt of dat er megastallen komen. Natuur (20) Door 9 bewoners wordt ontbossen, het slopen van houtwallen en andere bomen als een manier gezien om de leefbaarheid om zeep te helpen, 11 andere bewoners benoemen 'nog meer natuur' als iets negatiefs. Windmolens (22) 22 bewoners (15 uit Miste)geven aan dat windmolens de leefbaarheid om zeep kunnen helpen. Wonen (19) Manieren om het buitengebied om zeep te helpen zijn geen woningsplitsing toestaan (3); Asielzoekers (2); Woonwagenkamp uitbreiden (1); geen woningen voor starters (4); Grootschalige nieuwbouw (5); geen nieuwbouw (1) Inwoners (18) Te weinig naar de bevolking luisteren en geen eigen initiatieven toestaan wordt door 8 bewoners genoemd als een manier om de leefbaarheid om zeep te helpen. Ook wordt door 9 bewoners 'geen actie ondernemen om nieuwe, jonge bewoners aan te trekken' en het volgen van de vergrijzing genoemd als iets negatiefs. 1 bewoner geeft aan dat we het naoberschap niet moeten laten verslonzen. Infrastructuur (15)  Rondweg Oeding door laten gaan (2);  Nog meer drempels in het buitengebied (2);  Buitengebied 30km p.u./ Corleseweg niet terug naar 80 km p.u. (2);  Geen buurtbus of ander vervoer (2)  Meer vliegtuigen (landingsbaan Vreden verlengen) (2);  Snelweg naar de steengroeve;  Snelweg door ’t Woold;  Slechte infrastructuur;  Geen schoolbus laten rijden;  Alle buitenwegen 60 km houden.

Telefoon (11) 11 bewoners vinden dat er wat gedaan moet worden aan de mobiele bereikbaarheid. Industrie (11) 10 bewoners willen geen extra industrie. 1 bewoner wil geen schaliegas.

Onderhoud wegen (9) 4 bewoners noemen geen onderhoud aan zand- en fietspaden als een manier om de leefbaarheid om zeep te helpen. Terwijl andere bewoners aangeven niet te willen dat de zandwegen worden verhard (3) of verbreed (2). Toerisme (5) Landschap: 5 bewoners zeggen dat de leefbaarheid minder wordt door ons nationaal landschap om zeep te helpen (door verdichting, verrommeling, minder diversiteit) Verlichting (3) 3 bewoners noemen ‘overal verlichting’ als iets negatiefs. Werkgelegenheid (3) Geen werkgelegenheid wordt door 3 bewoners genoemd. Evenementen (3) 1 bewoner noemen het NIET houden van evenementen als iets negatiefs, terwijl 2 bewoners juist het toestaan van grote concerten als iets negatiefs bestempelen. Criminaliteit (3) Teveel criminaliteit wordt door 3 bewoners als iets negatiefs gezien. Zorg (1) Zorg: stoppen met de thuiszorg wordt door één bewoner genoemd. Overig        

(9) Toestaan wilde reclame (2); Alle subsidie-instanties stopzetten; Een berg van 200m bouwen; Bij vergunningverlening inspraak en informatie aan de buurt; Veel vergaderen en niets doen; Landschappelijk inpassen zonnepanelen; Gedogen van het anastasiadorp in Kotten; Frequentie afvalophalen verder terugbrengen.

2.7.

DUURZAME ENERGIE (294)

Voor wat betreft het thema duurzame energie zijn de bewoners het meest enthousiast over het opwekken van duurzame energie met zonnepanelen. De meerderheid van de bewoners vindt windmolens niet passen in het landschap van Winterswijk, maar niet iedereen is tegen. Verder is aardwarmte een aantal keer door de bewoners genoemd. Zonnepanelen (98) 88 bewoners zijn voor zonnepanelen, één bewoner is tegen en één bewoner geeft aan dat zonnepanelen niet heilig zijn en dat er ook gekeken moet worden naar andere vormen. Ook moet er volgens 1 bewoner worden onderzocht of het distributienet wel geschikt is. De meningen over zonnepanelen in de wei (niet ten koste van kostbare landbouwgrond) of dak (niet op karakteristieke daken) zijn nog verdeeld.

Windmolens (87) 23 bewoners geven aan voor grote windmolens te zijn, daarnaast geven 5 mensen aan kleine windmolens als een optie te zien. Terwijl 59 bewoners aangeven dat windmolens niet passen in het Winterswijkse landschap.

Duurzaamheid en landschap (25) 11 bewoners geven aan dat duurzame energie wel in het landschap moet passen. Eén bewoner geeft aan dat duurzame energie geen belemmering mag zij voor bestaande economische activiteiten. Aardwarmte (20) 20 bewoners benoemen aardwarmte als een mogelijkheid om duurzame energie op te wekken in het buitengebied. Duurzame energie en subsidie (16) 7 bewoners geven aan dat duurzame energie alleen goed is als het rendabel is en er dus geen subsidies nodig zijn. 5 bewoners geven aan dat er juist wel een subsidie moet komen voor zonnepanelen en duurzaam bouwen en verbouwen. 4 bewoners geven aan dat er behoefte is aan een subsidie voor het opruimen van asbestdaken en het plaatsen van zonnepanelen. Biogas/biomassa (14) 6 bewoners benoemen biogas als een mogelijkheid voor duurzame energie, vooral kleinschalig. 3 bewoners benoemen dat er geen ruimteclaim moet komen door het verbouwen van specifieke gewassen voor bio-vergisting. Door 3 bewoners wordt geopperd om biomassa te gebruiken uit het groenbeheer. Houtsnippers gaan nu bijvoorbeeld naar Duitsland. 2 bewoners zijn tegen een biovergister in het buitengebied. Waterenergie (7) 7 bewoners noemen waterenergie als een mogelijkheid voor duurzame energiewinning. Organisatie (6) In een collectief energie opwekken wordt 4 keer genoemd als een goed idee. Verder gaf één bewoner het idee om via crowdfunding boeren te helpen met zonnepanelen, daarna kunnen de omwonenden daarvan meeprofiteren. Stimuleer isolatie (5) 5 bewoners geven aan dat hier meer aandacht voor moet komen. Innovatie (4) 3 keer wordt er genoemd dat innovatie meer gestimuleerd moet worden. Overig          

(12) Energie daar opwekken waar het nodig is (2); Duurzaamheid is ook een levenswijze (2); Afvalscheiding wordt gefrustreerd door te weinig keren afval ophalen; Werk aan energieopslag; Zonnepanelen van materiaal dat niet schittert; Meer speelruimte voor rietvelden, voor gesloten watersysteem; Meer oplaadpalen voor elektrische auto's en fietsen; Natuurgronden van de EU ook inzetten voor duurzame energieopwekking; Laten we eerst beleid maken op het gebied van duurzame energie; Opwekken duurzame energie moet ja grootschalig aanpakken en niet op gemeentelijk niveau.

2.8.

OVERIG (180)

Bij het thema overig konden bewoners nogmaals aanstippen wat zij belangrijk vinden, of onderwerpen noemen die nergens anders binnen pasten. De belangrijkste onderwerpen gingen over onderhoud, regels en beleid, en het aantrekken van jonge mensen en ondernemers. Wegen en veiligheid (30)  Verharden fietspad langs Wooldseweg (6);  Aandacht voor onderhoud fietspaden (5);  Agrarische machine's op de weg zorgen voor onveilige situaties (3);

           

Veiligheid fietsers, ook kottenseweg (2); Goed onderhoud van de wegen nodig (2); Meer aandacht voor onderhoud bermbeheer (2); Oversteek kottenseweg (bomen kappen of tunnel) (2); Winterswijk en dorpen zijn eindeloos voor paarden en paardenwagens, je mag hier overal rijden; Buitengebied goed onderhouden; Drempels weg; Soepel omgaan met verharden zandwegen; In de winter zijn de zandwegen soms spekglad; Geen puin in de weg (stoflongen); Zandwegen alleen voor omwonenden; Geen nieuwe wandelpaden door bossen, verstoren rust voor de dieren.

Jeugd (27) 4 bewoners geven aan dat er meer betaalbare woningen moeten komen voor jongeren. 13 bewoners benoemen dat woningsplitsing makkelijker moet kunnen, zodat kinderen ook hun eigen plek kunnen krijgen. Meer activiteiten voor de jeugd wordt door 6 bewoners benoemd. Volgens 2 bewoners moet het beleid van Winterswijk en de promotie naar buiten zich meer richten op jongeren. 1 bewoner vraagt zich af of het juiste publiek wel aangesproken is, en of zij ook een reactie geven. Aantrekken bewoners/ ondernemers (20) 8 bewoners geven aan dat er meer banen moeten worden gecreëerd voor hogeropgeleiden in Winterswijk. 9 bewoners geven aan dat de ontwikkeling van bestaande bedrijven moet worden gestimuleerd en dat er meer bedrijvigheid naar het buitengebied moet worden toegehaald. 2 bewoners geven aan dat landbouwontwikkeling mogelijk moet zijn, En een bewoner benoemt dat bosen tuinbouw moet worden gestimuleerd. Regels en beleid (18) 7 bewoners pleiten voor minder of een ruime formulering van de regels. 5 bewoners geven aan dat de gemeente zich niet overal mee hoeft te bemoeien, en dat regels die al landelijk en provinciaal vastliggen geschrapt kunnen worden. Verder pleit 1 bewoner voor transparantie in beleid, en geeft een andere bewoner aan dat je moet oppassen om met al je plannen niets te bederven in het buitengebied wat nu juist goed is. Verder pleiten vier bewoners voor betere handhaving. Afval (11) 2 bewoners geven aan dat er aandacht moet zijn voor de werkwijze van de ROVA. De inzameling van papier moet niet meer door ROVA gedaan worden, nu moet je namelijk ineens voor je afval betalen (2), maar door de scholen (4). Ook geven 2 bewoners aan dat het plastic vaker moet worden opgehaald. Internet (10) 10 bewoners benadrukken het belang van goed internet. Leefbaarheid/ voorzieningen (9) 7 bewoners pleiten voor het openhouden van de scholen. 1 bewoner geeft aan dat het verenigingsgebouw genoeg gefaciliteerd moet worden. Asbest (9) 4 bewoners vragen zich af wie er gaat betalen voor asbestsanering. 1 bewoner geeft aan dat de subsidie voor asbest omhoog moet. En weer een andere bewoner geeft aan dat bewoners samen asbest moeten gaan saneren. Ook geeft één bewoner aan dat de waterleiding van asbest moet worden vervangen. Leegstand (6) 4 bewoners geven aan dat er meer beleid en een visie moet komen voor het behouden van karakteristieke panden die leegkomen. 1 bewoner geeft aan dat een andere vorm van

huurbescherming hiervoor nodig is. 1 bewoner geeft aan dat niet meer in gebruik zijnde bebouwing gesloopt moet worden. Groen (5) 1 bewoner vraagt zich af of er een her-plantverplichting is voor de bomen die het afgelopen jaar gekapt zijn. Verder wordt het beschermen van de natuur door 2 bewoners genoemd. Terwijl 2 andere bewoners aangeven dat er niet meer natuur moet komen. Kosten (5) 5 bewoners geven aan dat er geen verschil moet zijn tussen de kern en het buitengebied wat betreft allerlei kosten (leges, afvalstoffen, OZB) . Initiatieven (4) 4 bewoners geven aan dat nieuwe initiatieven gefaciliteerd, ondersteund en gestimuleerd moeten worden. Duurzaamheid (4) 2 bewoners geven aan dat duurzaam wonen meer mogelijk moet worden gemaakt met regelingen. 1 bewoner is tegen kolencentrales en kernenergie en een andere bewoner noemt 'geen windmolens'. Ouderen (3) 3 bewoners geven aan dat er voldoende voorzieningen moeten zijn voor ouderen. Krimp (2) 1 bewoner oppert het idee om krimp tegen te gaan door statushouders met hele gezinnen in de buurtschappen te plaatsen, een andere bewoner benoemt dat krimp kan worden voorkomen door werkgelegenheid, betaalbare woningen en ruimte voor burger initiatieven. Overig (17)  Geen windmolens (2), megastallen (1), biovergisters (1), verstening (1);  Geen ‘Anastasiadorp’ (3);  Meer contact met de Duitsers, bijvoorbeeld Vreden;  Inburgeringscursus voor nieuwe bewoners van Winterswijk;  Handhaving bodemvervuiling;  Denk aan een veilige leefomgeving (diefstal/ inbraak);  Gebruik gemeenschappelijke appjes voor vervoer/ boodschappen/ zorg ;  Buitengebied is een belangrijke economische pijler dus pas op met vervuiling van het landschap;  Buslijnen toevoegen;  Meer inspraak voor monumentenzorg, er mag te weinig;  Betere rattenbestrijding, je ziet de ratten gewoon in het dorp wandelen.

Bijlagen Bijlage I Thema’s en inspiratievragen Hieronder vindt u de 8 thema’s en de bijbehorende inspirerende vragen zoals deze ook gebruikt zijn op de bewonersavonden.

1. Wonen Inspiratie vragen: -

Beschikt het buitengebied over de juiste woningen (voor elke doelgroep?) Staan de woningen op de juiste plek? Moeten er nog meer woningen worden toegevoegd en waar dan? Herbestemmen voor nieuwbouw? Moet woningsplitsing mogelijk zijn, en onder welke voorwaarden?

2. Landbouw Inspiratie vragen: -

Hoe kijkt u aan tegen de ontwikkeling van de agrarische sector in het huidige (coulisse)landschap? Welke nevenactiviteiten passen er bij een agrarisch bedrijf? En onder welke voorwaarden?

3. (Vrijetijds)economie Inspiratie vragen: -

Hoe kijkt u aan tegen niet-agrarische bedrijvigheid (detailhandel, recreatie, industrie, bedrijven) in het buitengebied? Welk type niet-agrarische bedrijvigheid past juist wel/ niet in het buitengebied? Moet uitbreiding mogelijk zijn? En mag deze uitbreiding dan ook nieuwbouw betekenen? Onder welke voorwaarden?

4. Landschap, cultuurhistorie en natuur Inspiratie vragen: -

Wat vindt u het allermooiste in het buitengebied van Winterswijk op het gebied van landschap, cultuurhistorie en natuur? Tegen welke prijs moet het landschap, de cultuurhistorie en de natuur in Winterswijk worden beschermd? In hoeverre ervaart u overlast op het gebied van geluid, licht of stank?

5. Infrastructuur Inspiratie vragen: -

Wat vindt u van de kwaliteit van de infrastructuur in het buitengebied (wegen, fiets- en wandelpaden, internet)? Zijn er voldoende wegen, is de bereikbaarheid voldoende?

6. Leefbaarheid Inspiratie vragen: -

Wat moeten we doen om de leefbaarheid in het buitengebied om zeep te helpen?

7. Duurzaamheid Inspiratie vragen: -

Wat vindt u van het opwekken van duurzame energie? Welke vormen van duurzame energie ziet u voor zich in het Winterswijkse buitengebied? Onder welke voorwaarden moet het opwekken van duurzame energie mogelijk zijn?

8. Overig

Bijlage II statistiek bewonersavonden Aantal deelnemers per buurtschap Woold Brinkheurne Miste Kotten Meddo Huppel Henxel Ratum Corle Vosseveld Dorpsbuurt Winterswijk Aalten Onbekend TOTAAL

33 15 20 39 23 23 8 30 19 2 2 6 1 35

256

Aantal deelnemers per buurtschap 45 40 35 30 25 20 Aantal deelnemers per buurtschap

15 10 5 Woold Brinkheurne Miste Kotten Meddo Huppel Henxel Ratum Corle Vosseveld Dorpsbuurt Winterswijk Aalten Onbekend

0

Man/vrouw verdeling Mannen Vrouwen

187 65

Gemiddelde leeftijd Gemiddelde leeftijd

54,6