INHOUD
INHOUD INLEIDING
5 13
HOOFDSTUK 1 De welzijnsoverheden in België 1. De federale overheid 1.1. Sociale zekerheid 1.2. Sociale bijstand 2. De lokale overheid 3. De Vlaamse overheid
15 15 18 19 20 22 25
HOOFDSTUK 2 De gehandicaptenzorg in Vlaanderen 1. Wat heeft Vlaanderen personen met een handicap te bieden? 1.1. De zorg voor personen met een handicap 1.1.1. De residentiële en semiresidentiële zorg voor personen met een handicap 1.1.2. De ambulante zorg voor personen met een handicap 1.2. Individuele bijstand aan personen met een handicap 1.2.1. De individuele materiële bijstand 1.2.2. Het persoonlijk assistentiebudget (PAB) 1.2.3. Het persoonsgebonden budget 2. Wie kan op welke manier een beroep doen op de diensten van het Vlaams Agentschap? 2.1. Wie kan een aanvraag doen? 2.2. Hoe een aanvraag doen? 3. Enkele actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. Van ‘wegwerken van wachtlijsten’ naar ‘vermaatschappelijking van de zorg’ 3.2. Van aanbodgestuurde naar vraaggestuurde zorg 3.3. Hoe kan ik een hulpmiddel aanvragen? Kafka stond erbij en keek ernaar
29 29 30 31
31 33 34 34 35 36 37 37 38 39
39 41 43
6
REGELGEVING IN HET WELZIJNSWERK
HOOFDSTUK 3 De zorg voor het kind in Vlaanderen 1. Wat heeft Vlaanderen jonge kinderen en hun gezin te bieden? 1.1. Preventieve zorg 1.2. Kinderopvang 1.3. Bijzondere zorg en hulpverlening 2. Wie kan op welke manier een beroep doen op de diensten van Kind en Gezin? 3. Enkele actuele ontwikkelingen en knelpunten 3.1. Toenemende kinderarmoede 3.2. Nieuw decreet kinderopvang: gemiste kans 3.3. Nieuw decreet kinderopvang: orde in de chaos? 3.4. Wat met de kinderen voor en na de schooluren en tijdens de schoolvakanties?
45 45 45 45 48 49
HOOFDSTUK 4 Het woonzorgbeleid in Vlaanderen 1. Wat heeft Vlaanderen te bieden aan mensen die woonzorg nodig hebben? 1.1. De ambulante diensten 1.1.1. De diensten voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg 1.1.2. De diensten voor oppashulp 1.1.3. De diensten voor thuisverpleging 1.1.4. De diensten maatschappelijk werk van het ziekenfonds 1.1.5. De lokale dienstencentra 1.1.6. De regionale dienstencentra 1.1.7. Verenigingen van gebruikers en mantelzorgers 1.2. De semiresidentiële voorzieningen 1.2.1. De dagverzorgingscentra 1.2.2. De centra voor kortverblijf 1.2.3. De diensten voor gastopvang 1.2.4. De centra voor herstelverblijf 1.3. De residentiële voorzieningen 1.3.1. De groep van assistentiewoningen 1.3.2. De woonzorgcentra 1.4. Woonzorgnetwerken 2. Wie kan op welke manier een beroep doen op de woonzorgvoorzieningen? 2.1. Wie kan terecht bij de diensten voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg?
61 61
53 55 55 56 57
58
61 64 64 65 65 65 66 66 67 67 67 68 68 68 69 69 69 70 70
71
7
INHOUD
3.
2.2. Wie kan terecht in de centra voor kortverblijf en de dagcentra? 73 2.3. Wie kan terecht in een residentiële ouderenvoorziening? 73 Enkele actuele knelpunten en ontwikkelingen 75 3.1. Het Woonzorgdecreet: kansen en knelpunten 76 3.2. Thuiszorg toch ouderenzorg? 76 3.3. Thuiszorg evolueert naar meer specialisatie 77 3.4. Thuiszorg staat of valt met de mantelzorger 77 3.5. De betaalbaarheid van de ouderenzorg 78 3.6. De financiële leefbaarheid van de rusthuizen 78
HOOFDSTUK 5 De Bijzondere Jeugdbijstand in Vlaanderen 1. Wat heeft de Vlaamse overheid te bieden aan jongeren met problemen? 1.1. Voorzieningen in de Bijzondere Jeugdbijstand (BJB) 1.1.1. Begeleidingstehuizen 1.1.2. Gezinstehuizen 1.1.3. Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra (OOOC) 1.1.4. Dagcentra 1.1.5. Thuisbegeleidingsdiensten 1.1.6. Diensten voor Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW) 1.1.7. Diensten voor Pleegzorg 1.1.8. Multifunctionele centra (MFC) 1.1.9. Diensten crisishulp aan huis 1.1.10. Preventieve Sociale Actie (PSA) 1.2. Gemeenschapsinstellingen 1.3. Diensten voor Herstelgerichte en Constructieve Afhandelingen (HCA) 1.3.1. Slachtoffer-daderbemiddeling of herstelbemiddeling 1.3.2. Herstelgericht Groepsoverleg (Hergo) 1.3.3. Gemeenschapsdienst 1.3.4. Leerprojecten 1.3.5. Ouderstage 2. Wie kan op welke manier een beroep doen op de voorzieningen van de Bijzondere Jeugdbijstand? 3. Enkele actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. Steeds meer jongeren in de bijzondere jeugdzorg, steeds langere wachtlijsten in de bijzondere jeugdzorg 3.2. Faalt de jongerenhulpverlening? 3.3. Bijzondere-jeugdzorgsector in beweging
81 81 81 82 82 82 82 83 83 83 83 84 84 84 84
86 86 86 86 87 87 87 90
91 92 93
8
REGELGEVING IN HET WELZIJNSWERK
HOOFDSTUK 6 Algemeen welzijn in Vlaanderen 1. Wat biedt de Vlaamse overheid in het kader van het Algemeen Welzijnswerk? 1.1. Tele-Onthaaldiensten 1.2. De autonome Centra voor Algemeen Welzijnswerk 1.2.1. De algemene hulpverlening 1.2.2. De hulpverlening aan daklozen 1.2.3. Het forensisch welzijnswerk 2. Wie kan onder welke voorwaarden een beroep doen op de diensten van het Algemeen Welzijnswerk? 3. Enkele actuele ontwikkelingen en knelpunten 3.1. Het Algemeen Welzijnswerk op zoek naar de eigen identiteit, herkenbaarheid en de juiste schaal 3.2. Het Algemeen Welzijnswerk: partner van het OCMW? 3.3. Het Algemeen Welzijnswerk: partner in de Integrale jeugdhulpverlening? HOOFDSTUK 7 Het integratiebeleid in Vlaanderen 1. Integratiebeleid: voor wie? 2. De doelstellingen en de instrumenten van het integratiebeleid 2.1. De onthaalbureaus 2.2. De Huizen van het Nederlands 2.3. Sociale tolken en vertalers 2.4. De integratiediensten 2.5. De integratiecentra 2.6. Kruispunt Migratie-Integratie 2.7. Het Minderhedenforum 3. Wie kan er onder welke voorwaarden een beroep doen op de voorzieningen uit de integratiesector? 4. Enkele actuele ontwikkelingen en knelpunten 4.1. Een beleid dat assimileert of interculturaliseert? 4.2. Integratie: een individueel of een collectief proces? HOOFDSTUK 8 De samenlevingsopbouw in Vlaanderen 1. Wat heeft Vlaanderen zijn inwoners te bieden in verband met samenlevingsopbouw?
95 95 96 96 97 98 101 103 108 108
109 109 110 111 111 112 115 116 117 117 118 118 119 120 120 122 122 123 125 125 125
9
INHOUD
2. 3.
Wie kan onder welke voorwaarden een beroep doen op de steun van de samenlevingsopbouw? Enkele actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. Aparte ontwikkeling, maar toenadering op het terrein 3.2. Beleidsbeïnvloeding
128 128 128 129
HOOFDSTUK 9 Het armoedebeleid in Vlaanderen 1. Is er nog armoede in Vlaanderen? 1.1. Te lage uitkeringen 1.2. Wonen (te) duur 1.3. Energiearmoede neemt toe 2. Het Vlaams Armoededecreet 3. Enkele actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. Het armoededecreet mag geen papieren tijger worden! 3.2. Er zijn armen en armen … 3.3. Het gezicht van de ‘echte’ armoede is blank
131 131 131 132 133 133 135 137 137 138 139
HOOFDSTUK 10 De Centra voor Leerlingenbegeleiding in Vlaanderen 1. Welke steun biedt Vlaanderen zijn leerlingen aan? 1.1. De CLB’s werken op verzoek van ouder of leerling 1.2. Welke relatie is er tussen school en CLB? 2. Wie kan onder welke voorwaarden een beroep doen op de hulpverlening van de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB)? 3. Actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. Het spijbelplan 3.2. Het GOK-decreet, het decreet Integrale Jeugdhulp en het CLB
141 141 141 142 143
HOOFDSTUK 11 De Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg in Vlaanderen 1. Hoe zorgt de Vlaamse overheid voor de geestelijke gezondheid van haar inwoners? 1.1. De Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) 1.2. Het initiatief ‘Beschut wonen’ (IBW) 1.3. Psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) 2. Wie kan voor welke hulp terecht bij de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg?
144 145 145
146 149 149 149 150 151 152 152
10
REGELGEVING IN HET WELZIJNSWERK
3.
Actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. Geestelijke gezondheidszorg nog altijd taboe 3.2. Steeds meer mensen met psychische problemen 3.3. Gezondheidsdoelstelling ‘suïcidepreventie’
HOOFDSTUK 12 De Integrale Jeugdhulp in Vlaanderen 1. Het ontstaan van de Integrale (IJH) 2. De krachtlijnen van de Integrale Jeugdhulp (IJH) 3. Integerale Jeugdhulp (IJH) als beleidsvoorbereidend proces 4. De grote principes of bakens van de Integrale Jeugdhulp (IJH) 4.1. Modulering 4.2. Onderscheid tussen rechtstreeks en niet-rechtstreeks toegankelijke hulp 4.3. Een netwerk rechtstreeks toegankelijke hulp 4.4. De toegangspoort 4.5. Trajectbegeleiding 4.6. Dwang 4.7. Positie en deelname van de cliënt 4.8. Crisishulp 5. Van pilootregio’s naar een decreet Integrale Jeugdhulp (IJH) 6. De Integrale Jeugdhulp (IJH) tussen 2004 en 2009 7. De Integrale Jeugdhulp (IJH) vandaag HOOFDSTUK 13 De Vlaamse Zorgverzekering 1. Aansluiten bij de Vlaamse Zorgverzekering 2. Recht hebben op een uitkering van de Vlaamse Zorgverzekering 3. Actuele knelpunten en ontwikkelingen 3.1. De Vlaamse Zorgverzekering: nog geen volwaardige verzekering 3.2. Van de Vlaamse Zorgverzekering naar de Vlaamse sociale bescherming HOOFDSTUK 14 De organisatie van de zorg in Vlaanderen 1. Wie organiseert de zorg in Vlaanderen? 2. De zorginspectie in Vlaanderen
154 154 155 155 157 157 157 159 159 160 160
161 162 163 164 166 166 167 168 169 169 175 175 176 178 180
180 181 185 185 185 186
11
INHOUD
3. 4. 5.
Het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) De adviesorganen Enkele actuele knelpunten en ontwikkelingen 5.1. Procedures en protocollenwegen steeds zwaarder en beknotten de creativiteit van de welzijns- en gezondheidswerker 5.2. Spoort de schaalvergroting in het welzijnslandschap met een ansparant beleid dat kiest voor de vermaatschappelijking van de zorg?
GEBRUIKTE AFKORTINGEN
188 189 190
190
191 193
