Informatie voor pleegzorgbegeleiders en (pleeg)ouders
Pascalle van Pel Maart 2014
1
Inhoud
Wat is social media? Een aantal feiten Wat is er leuk aan social media? Wat zijn de risico’s van social media? Socialbesitas Wie zijn er gevoelig voor de risico’s van social media? Hoe begeleiden? Geadviseerde beeldschermtijd Handige websites
2
3 3 3 4 4 5 5 6 7
Wat is social media?
Social media is een belangrijk onderdeel van de opvoeding. De jeugd van nu groeit, thuis en/of op school, op met computers en social media is daardoor niet meer weg te denken. Veel jeugdi‐ gen bezitten tegenwoordig een smartphone waarmee ze zelfs 24 uur per dag online kunnen zijn. Kinderen en jongeren van nu maken meer dan ooit gebruik van dit medium. Als we spreken over social media, gaat het over interactieve websites waar men informatie, zo‐ als statusupdates, foto’s en video’s, met elkaar kan delen. Een aantal voorbeelden van zulke websites: ‐ Facebook; ‐ Twitter; ‐ YouTube; ‐ Hyves; ‐ Minecraft; ‐ MovieStarPlanet. Social media heeft positieve kanten zoals (nieuwe) contacten leggen, netwerken en (wereldwijd) een groot publiek bereiken. Er zitten echter ook een aantal negatieve kanten aan, met name op het gebied van privacy. (Mediawijsheid.nl, z.d.). Middels deze folder willen wij u informeren over social media en een aantal handvatten aanreiken hoe u uw (pleeg)kind in de wereld van social media kunt begeleiden. Een aantal feiten: ‐ Kinderen komen met een gemiddelde leeftijd van 3 jaar en 4 maanden voor het eerst in aanra‐ king met internet. Dit begint vaak met het spelen van een spelletje of het bekijken een filmpje op bijvoorbeeld YouTube. ‐ 80% van de 7 jarigen bekijken filmpjes op internet. ‐ 90% van de jongeren tussen de 12 en 18 jaar maakt gebruik van social media. ‐ 43% van de jongeren heeft een vervelende ervaring op het internet meegemaakt (cyberpesten, gegevensmisbruik, hacking of virtuele diefstal), 75% vindt plaats op social media.
Wat is er leuk aan social media?
Veel kinderen, jongeren, maar ook volwassenen maken dagelijks gebruik van social media. Web‐ sites zoals Facebook en Twitter zijn leuk om snel en makkelijk informatie met een grote groep bekenden (en eventueel onbekenden) te delen. Dit kan handig zijn wanneer je een vraag hebt en daar snel antwoord op wil of wanneer je gewoon graag iets wilt delen. Het leuke van social me‐ dia is dat je direct reacties op je verhaal kunt krijgen. Hierdoor ontstaat er een interactie met anderen, zelfs op momenten dat je alleen bent. Dankzij de smartphone kun je er op ieder mo‐ ment van de dag voor kiezen om je online “tussen de mensen” te begeven. Daarnaast is social media ook een makkelijke manier om contact te houden met bijvoorbeeld vrienden of familie die in een andere plaats binnen Nederland of zelfs buiten Nederland wonen. Het contact houden met je oude leefomgeving kan ook voor pleegkinderen heel fijn zijn. Als je als pleegkind naar een andere woonplaats verhuisd bent en je daardoor bijvoorbeeld je vrienden niet meer zo veel ziet. Social media kan dan een handig hulpmiddel zijn in het contact houden en op de hoogte blijven van elkaars dagelijkse bezigheden. Naast deze vormen van social media heb je ook nog websites zoals Minecraft en MovieStarPla‐ net. Deze twee websites sluiten aan bij kinderen in de basisschoolleeftijd. Minecraft is een soort digitale lego. Je kunt je eigen ontwerpen bouwen. Een extra dimensie binnen het spel is de chat‐ functie. De chatfunctie is er onder andere om elkaar verder te helpen in het spel. MovieStarPla‐ net werkt ook met deze chatfunctie, op deze website kun je een leven als een ster leiden.
3
Wat zijn de risico’s van social media?
Naast alle voordelen en positieve kanten van social media zitten er ook een aantal risico’s aan social media. Het is belangrijk om als opvoeder bij de risico’s van social media stil te staan. Daarnaast is het belangrijk om als opvoeder naar je (pleeg)kind te kijken en (samen met de pleegzorgwerker) een inschatting te maken wat jouw (pleeg)kind nodig heeft aan begeleiding op het gebied van social media. 80% van de kinderen bekijkt filmpjes op internet, vaak op YouTube. Op YouTube zijn veel leuke kinderfilmpjes te vinden, maar niet elk filmpje is kindvriendelijk. Er is een kans dat er ineens midden in het kinderfilmpje een onaangenaam beeld te zien is waar kinderen van kunnen schrikken. Om dit te voorkomen is het verstandig om deze kinderfilmpjes vooraf even zelf te bekijken. Zoals bij de feiten stond vermeld heeft 43% van de jongeren te maken gehad met cyberpesten, gegevensmisbruik, hacking of virituele diefstal. Gegevensmisbruik is een steeds groter wordend probleem, lees bijvoorbeeld het verhaal van “Freek”. Vorig jaar maakte “Freek” samen met zijn moeder een beveiligd Twitter account instelde. Ze hadden samen alle persoonlijke gegevens beveiligd zodat niet iedereen alles kon zien. “Freek” plaatste een profielfoto van zichzelf, deze foto kan niet beveiligd worden. Een onbekende heeft de foto van “Freek” van zijn Twitter ac‐ count gehaald en de foto op allerlei aanstootgevende plaatjes gephotoshopt. Deze foto’s zijn over het hele internet ontzettend vaak gedeeld. Als je de echte naam van “Freek” intypt bij Google dan kom je als eerst al deze plaatjes tegen. Hoe “Freek” over een aantal jaren moet gaan solliciteren is nog maar de vraag. Alle foto’s en informatie die namens “Freek” geplaatst zijn, zijn dan nog steeds te vinden. Mede om deze reden denken de ouders van “Freek” aan een officiële naams‐ verandering. (meer op www.mijnkindonline.nl/freek). Het voorbeeld van “Freek” laat een aantal risico’s van social media zien. Namelijk (1) het mis‐ bruiken van de identiteit en gegevens van iemand, (2) cyberpesten en (3) de berichten die na‐ mens “Freek” geplaatst zijn nooit meer van het internet te verwijderen. Zodra een bericht door iemand anders gedeeld wordt dan is het bericht nooit meer te verwijderen. Dit kan heel verve‐ lend zijn wanneer je in een impulsieve bui iets negatiefs over iemand of jezelf heb geschreven. Dan is er ook nog grooming, oftewel digitale kinderlokking. Grooming kan leiden tot seksueel misbruik. Kinderen en jongeren worden verleidt om steeds meer van zichzelf prijs te geven. Als ze vervolgens willen stoppen durven ze dit vaak niet omdat de groomer hen chanteert met bij‐ voorbeeld verzamelde foto’s.
Socialbesitas
Sinds eind 2013 spreekt men van socialbesitas, het overmatig gebruik van social media. Iets wat volgens verslavingsdeskundige Herm Kisjes, steeds meer onder jongeren tussen de 12 en 28 jaar voorkomt. Hoewel het probleem socialbesitas in de verslavingszorg nog niet groot is, is er wel een kleine groep die problematisch gedrag vertoont en zichzelf in social media verliest. Een aan‐ tal kenmerken die opspelen bij socialbesitas is dat men het gevoel heeft dat hun smartphone trilt terwijl dit niet zo is (Phantom Vibration Syndrome) of dat ze bang zijn om iets te missen wat er op social media gebeurt (Fear of missing out). (Socialbesitas.nl, z.d.) (Heesakkers, 2013).
4
Wie zijn er gevoelig voor de risico’s van social media?
Hieronder staan een aantal risicofactoren van kinderen beschreven waardoor zij gevoeliger zijn voor de risico’s van social media. ‐ Weinig sociale contacten; ‐ Eenzaamheid; ‐ Laag IQ; ‐ Ontwikkelingsstoornis; ‐ Depressiviteit; ‐ Kinderen die misbruikt zijn; ‐ Onzekerheid; ‐ Risicovol gedrag; ‐ Onvoorspelbaar gedrag; ‐ Grensoverschrijdend gedrag; ‐ Behoefte aan exploratie; ‐ Behoefte aan aandacht. Pleegkinderen hebben vaak al een hoop meegemaakt. Hierdoor kunnen pleegkinderen een (ex‐ tra) kwetsbaarheid hebben opgelopen voor bepaalde risico’s van social media. Voor kinderen die gedrag vertonen zoals hierboven beschreven is het extra belangrijk dat zij een goede bege‐ leiding krijgen op het gebied van social media. Belangrijk hierbij is dat je als opvoeder op de hoogte bent van de bezigheden van je kind op social media. Een aantal andere belangrijke punten voor (pleeg)ouders die helpen bij een goede begeleiding op het gebied van social media: ‐ Responsiviteit; ‐ Sensitiviteit; ‐ Kennis over social media. ‐ Gezonde bezorgdheid; ‐ Goede relatie met je (pleeg)kind;
Hoe begeleiden? Do’s Social media bespreekbaar maken
Don’ts Social media verbieden
Zelf beschikken over kennis omtrent social media
Praat niet alleen over de risico’s en gevaren van social media
Vragen aan je (pleeg)kind wat hij of zij vandaag heeft meegemaakt op social media
Alles willen controleren, dit is onmogelijk
Samen social media bekijken Op de hoogte zijn van meldknop.nl Een internetfilter installeren Samen met je kind afspraken maken over het gebruik van social media Stimuleer je (pleeg)kind om zelf na te denken over zijn of haar gedrag op social media Een balans vinden tussen ouderlijke controle en vertrouwen hebben in je (pleeg)kind Kinderen zelfredzaam maken Laat je (pleeg)kind aan jou uitleggen hoe social media werkt Computer in woonkamer zetten
5
Door social media bespreekbaar te maken, zorg je ervoor dat het een dagelijks gespreksonder‐ werp wordt. Kinderen en jongeren zullen dan makkelijker iets uit zichzelf vertellen dan wanneer er nooit over gesproken wordt. Door social media bespreekbaar te maken, kun je over de leuke kanten van social media praten, maar ook over de risico’s van social media. Voorkom dat je al‐ leen over de risico’s van social media gaat praten. Neem je (pleeg)kind serieus in zijn of haar interesse voor social media. Vraag bijvoorbeeld met oprechte interesse wat je (pleeg)kind van‐ daag op social media heeft meegemaakt Naast opvoeding en begeleiding zijn er ook een aantal hulpmiddelen voor social media, bijvoor‐ beeld www.meldknop.nl. Je kunt naar deze website toe wanneer er iets vervelends is gebeurd op het internet en je daar melding van wilt maken. Ook kun je naar deze website toe voor informa‐ tie en tips over bijvoorbeeld cyberpesten of gegevensmisbruik. Een ander hulpmiddel is het installeren van een internetfilter. Je hebt verschillende internetfil‐ ters, sommige zijn gratis. De meeste internetfilters hebben als doel bepaalde websites die niet kindvriendelijk zijn te blokkeren of te beveiligen door middel van een wachtwoord. Tevens kun je bij sommige internetfilters een tijdlimiet op de computer instellen. Een betaalbaar internetfil‐ ter is Cyberpatrol, een goede gratis internetfilter is te downloaden op www.k9webprotection.com (engelstalig). Een internetfilter gericht op kinderen tot en met 8 jaar is www.mybee.nl. Laatstgenoemde filter werkt net iets anders, door naast het blokkeren van websites, zich ook te richten op het verzamelen websites die wél geschikt zijn voor kinderen.
Geadviseerde beeldschermtijd.
Uit onderzoeken blijkt dat, wanneer kinderen meer dan 2 uur per dag achter een beeldscherm zitten (televisie en internet), zij een verhoogde kans hebben op psychosociale problemen. “Mijn Kind Online” heeft daarom een advies met betrekking tot de beeldschermtijd (televisie en inter‐ net) voor kinderen en jongeren uitgebracht. Zie hiervoor onderstaand schema. Leeftijd: 0 – 2 jaar
Geadviseerde beeldschermtijd: 5 minuten per dag samen tv kijken en een paar keer per week samen surfen
2 – 4 jaar
5 á 10 minuten per keer, tot maximaal 30 minuten per dag
4 – 6 jaar
10 á 15 minuten per keer, tot maximaal 1 uur per dag
6 – 8 jaar
Maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van maximaal 30 minuten
8 – 10 jaar
Maximaal 1 tot 1½ uur per dag
10 – 12 jaar
Maximaal 2 uur per dag
12 jaar en ouder
Maximaal 3 uur per dag
6
Handige websites. Mijn Kind Online (kenniscentrum jeugd en media): www.mijnkindonline.nl Ouders Online: www.oudersonline.nl Digibewust (alles over veilig internetten, initiatief van onder andere de Nederlandse overheid): www.digibewust.nl Informatie voor ouders (initiatief van Ouders Online, Mijn Kind Online & NJI): www.mediaopvoeding.nl Mediasmarties (media aanbod voor kinderen per leeftijdscategorie): www.mediasmarties.nl Meldknop: www.meldknop.nl Quiz (welk type mediaopvoeder ben jij?): www.mijnkindonline.nl/artikelen/welk‐type‐mediaopvoeder‐ben‐jij
7
