Informatie analyse. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V

Informatie analyse Een introductie

Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.

Organisatie Titel Onderwerp

SYSQA B.V. Informatie Analyse Een introductie

Pagina Versie Datum

2 van 12 1.1 12-4-2011

Inhoudsopgave 1

Informatie-analyse ................................................................................................................... 3 1.1 INFORMATIE ANALYSE ALS ONDERDEEL VAN HET SYSTEEMONTWIKKELINGSPROCES ................ 3 1.2 DE FASE DEFINITIESTUDIE................................................................................................... 4 1.2.1 Mijlpaalproducten....................................................................................................... 4 1.2.2 Activiteiten ................................................................................................................. 5 2 Fasering van definitiestudie ..................................................................................................... 6 2.1 INITIATIE EN DOCUMENTEN .................................................................................................. 6 2.2 STEL PLAN VAN AANPAK OP ................................................................................................. 6 2.3 ANALYSEER DE HUIDIGE EN GEWENSTE INFORMATIEVOORZIENING ......................................... 6 2.4 EVALUEER DE VERANDERINGSBEHOEFTEN EN DEFINIEER SYSTEEMEISEN ............................... 7 2.5 VALIDEER KEUZE VOOR SYSTEEMONTWIKKELING .................................................................. 7 2.6 BEPAAL HET SYSTEEMCONCEPT .......................................................................................... 7 2.7 BEPAAL MOGELIJKE OPLOSSINGEN EN MAAK KEUZE .............................................................. 8 2.8 BEPAAL TOEKOMSTIGE PRODUCTIE- EN ONTWIKKELOMGEVING .............................................. 8 2.9 BEPAAL INVOERINGSSTRATEGIE .......................................................................................... 8 2.10 AFRONDING .................................................................................................................... 9 3 Methodieken .......................................................................................................................... 10 3.1 ISAC ............................................................................................................................... 10 3.2 SA/SD ............................................................................................................................. 10 3.3 TIA .................................................................................................................................. 10 3.4 RECENTE ONTWIKKELINGEN .............................................................................................. 11 4 Literatuurverwijzingen ............................................................................................................ 12

Almere © 2002

Quality Assurance in ICT



Pagina Versie Datum

3 van 12 1.1 12-4-2011

1 Informatie-analyse Informatie-analyse is een activiteit die in verschillende fasen van systeemontwikkeling wordt toegepast. Dit document handelt over informatie-analyse binnen de fase ‘definitie-studie’, ook wel ‘requirements analysis’ of ‘haalbaarheidsstudie’ genoemd.

1.1

Informatie analyse als onderdeel van het systeemontwikkelingsproces

Door de jaren heen is een aantal systeemontwikkelingsmethoden, zoals System Development Methodology (SDM) en Lineair Application Development (LAD), tot stand gekomen waarmee informatiebehoeften op gestructureerde wijze omgezet worden naar informatiesystemen. De meeste methoden hebben grotendeels dezelfde uitgangspunten: een systeemontwikkelmethode geeft aan op welke wijze de specificaties van een informatiesysteem worden opgesteld. Zo’n methode geeft de volgorde voor de op te stellen specificaties en de daarbij te hanteren technieken. De methode gebruikt ook allerlei regels en voorschriften die bij het ontwerpen en ontwikkelen in acht worden genomen. Informatie-analyse werd als term aanvankelijk gebruikt voor de technische analyse van processen en systemen, maar wordt tegenwoordig in bredere context binnen diverse fasen binnen systeemontwikkeling toegepast. Recente veranderingen hebben hieraan bijgedragen: - Meer resultaatgerichte denk- en werkwijzen; - De rol die CASE tools zijn gaan spelen; - De opkomst van systematische kwaliteitszorg; - Actievere rol van een steeds kritischer gebruiker; - De integratie van inhoudelijke ontwikkeling en beheer van mensen en middelen in ontwikkelmethodieken; - Leren van projecten die uit de hand zijn gelopen. Bij Sysqa is het wordt het begrip ‘informatie-analyse’ gebruikt voor de dienst waarbij zowel definitiestudie als functioneel ontwerp worden uitgevoerd. Volgens het jargon van SDM [Uijttenbroek 1997] is de definitiestudie een onderdeel van de levenscyclus van een systeem. De cyclus heeft de volgende ontwikkelstappen: 1. Informatieplanning (IP); 2. Definitiestudie (DS); 3. Functioneel ontwerp (FO); 4. Technisch ontwerp (TO); 5. Realisatie (R); 6. Invoering (I); 7. Gebruik en Beheer (G&B).

Almere © 2002




Pagina Versie Datum

4 van 12 1.1 12-4-2011

Onderstaande figuur toont deze stappen in combinatie met de PROQA-methode, die zich parallel aan deze processen focust op de kwaliteitszorg.

DS IP

FO

TO

R

SDM

I G&B

Systeemontwikkeling

Besturing

Kwaliteits definitie

Verandering

Validering

PROQA

Afronding

Kwaliteitsborging, - verbetering, testen SDM is nogal dwangmatig en statisch, maar zoals gezegd zijn veel uitgangspunten terug te vinden in andere methoden. Modernere methoden als LAD zijn dynamischer en minder star. Belangrijk daarbij zijn kwaliteitsborging (geïntegreerd of als parallel traject) en het continu bijstellen van projectplannen en andere documentatie op basis van eerdere bevindingen.

1.2

De fase Definitiestudie

In deze fase worden systeemeisen gespecificeerd en worden de uitgangspunten voor de systeemontwikkeling bepaald. Verder wordt een totaalplan opgesteld, alsmede een voorlopig kosten/batenoverzicht. Deze fase is analyserend van aard en heeft een beslissingvoorbereidend en besluitvormend karakter. Belangrijkste doelen van de definitiestudie: - Vaststellen of het ontwikkelen van een nieuw informatiesysteem mogelijk en haalbaar is (Sociaal aanvaardbaar, technisch en organisatorisch haalbaar, economisch en politiek verantwoord); - Bepalen hoe de informatiesysteemontwikkeling in relatie tot de organisatie-ontwikkeling moet plaatsvinden; - Verkrijgen van beter inzicht in inrichting van het projectplan, tijd, kosten en kwaliteit door voorbereiding, afbakening, toetsing en bijstelling. 1.2.1 Mijlpaalproducten De volgende mijlpaalproducten worden in de definitiestudie opgeleverd: - Rapport consequenties voor de organisatie; - Specificatie van de systeemeisen; - Globaal Functioneel Ontwerp; - Gekozen systeemoplossing; - Acceptatieprocedure; - Invoerstrategie; - Rapport van de definitiestudie. Almere © 2002




Pagina Versie Datum

5 van 12 1.1 12-4-2011

1.2.2 Activiteiten De mijlpaalproducten worden volgens de volgende activiteiten tot stand gebracht: 1. Initiatie en documenten; 2. Stel een plan van aanpak op; 3. Analyseer de huidige en gewenste informatievoorziening; 4. Evalueer de veranderingsbehoeften en definieer systeemeisen; 5. Valideer de keuze voor systeemontwikkeling; 6. Bepaal het systeemconcept; 7. Bepaal mogelijke oplossingen en maak keuze; 8. Bepaal toekomstige productie- en ontwikkelomgeving; 9. Bepaal invoeringsstrategie; 10. Afronding. In het volgende hoofdstuk ‘Fasering’ worden deze activiteiten nader toegelicht.

Almere © 2002




Pagina Versie Datum

6 van 12 1.1 12-4-2011

2 Fasering van definitiestudie De definitiestudie is in te delen in een aantal fases, die in de onderstaande paragrafen worden besproken.

2.1

Initiatie en documenten

Een definitiestudie start met een verzoek van belanghebbenden nadat een vooronderzoek is afgesloten en eindigt met een rapport. De definitiestudie dient aan te sluiten op het bestaande bedrijfsmodel (oa bedrijfsdoelstellingen, succesfactoren, beleidsorganisatiestructuur, managementsvisie) en het bedrijfsinformatiemodel (bestaande en gewenste situaties ten aanzien van gegevensklassen, bedrijfsinformatiegebieden en informatiesysteemarchitectuur). Ook dient het aan te sluiten op het informatieplan, een actieplan waarin geschetst wordt op welke wijze de informatierichtlijnen worden gerealiseerd. Activiteiten: - Controleer de aanwezigheid van documentatie van het bedrijfsmodel, bedrijfsinformatiemodel en informatieplan; - Controleer de volledigheid actualiteit van deze documenten; - Controleer of opdracht en doelstelling in overeenkomst zijn met genoemde documenten.

2.2

Stel plan van aanpak op

Als eerste moet de opdracht met doelstellingen en uitgangspunten expliciet worden vastgelegd. Activiteiten waarvan de resultaten verwerkt worden in het plan van aanpak zijn de volgende: - Bepaal de doelstellingen voor deze fase; - Stel het projectteam voor deze fase samen; - Bepaal de werkwijze en interne communicatie; - Maak een planning van de activiteiten; - Formuleer de benodigde middelen en faciliteiten; - Maak een documentatieopzet voor zowel project- als systeemdocumentatie; - Stem de kwaliteitsbeheersing van de op te leveren producten af met PROQA; - Maak een globaal kosten/baten overzicht.

2.3

Analyseer de huidige en gewenste informatievoorziening

De analyse van het bedrijf(sdeel) geeft een beeld van de bestaande situatie. Zij dient echter vooral om de gewenste structuur in kaart te brengen. Het doel is inzicht te krijgen in het bedrijf of bedrijfsonderdeel en in de bedrijfsprocessen, vooral als aanvulling op het bedrijfsinformatiemodel. Vervolgens wordt op een gedetailleerder niveau gekeken naar de gegevensstromen en de gegevens zelf. Tenslotte worden vindt er analyse plaats van de gewenste veranderingen en verbeteringen ten aanzien van het nieuwe systeem. Belangrijk is hierbij de geschiktste technieken te gebruiken (zie hfdst 4) en het juiste niveau van detaillering te kiezen. Dit levert een bedrijfsinformatiemodel en een functioneel model voor bestaande en nieuwe situatie op.

Almere © 2002



2.4


Pagina Versie Datum

7 van 12 1.1 12-4-2011

Evalueer de veranderingsbehoeften en definieer systeemeisen

Op basis van huidige en gewenste situatie worden de veranderingsbehoeften vastgesteld. Aan de hand van de kansen, knelpunten en gewenste veranderingen wordt bepaald aan welke eisen het nieuwe informatiesysteem dient te voldoen. Deze eisen geven inzicht in mogelijke oplossingen en hun gevolgen, vormen de basis voor het systeemconcept en zijn uitgangspunt voor het vaststellen van de acceptatieprocedures. Activiteiten: - Beschrijf de doelstelling van het informatiesysteem op grond van de kritische succes factoren (KSF’s), kansen, knelpunten en gewenste veranderingen; - Formuleer de functionele systeemeisen; - Formuleer de kwalitatieve en kwantitatieve eisen aan het systeem; - Formuleer de overige eisen (economische voorwaarden, normen, etcetera). Deze fase levert een ‘rapport consequenties voor de organisatie’ op.

2.5

Valideer keuze voor systeemontwikkeling

Dit is het moment om vast te stellen of de gemaakte keuzes voor de systeemontwikkeling de juiste zijn: worden de vastgestelde knelpunten weggenomen en kunnen de veranderingen worden gerealiseerd door het ontwikkelen en invoeren van het systeem? Activiteiten: - Valideer de keuze voor informatiesysteemontwikkeling - Geef de beperkingen van de oplossing aan en breng hierover advies uit. - Stel het projectplan bij. - Geef globaal de risico’s aan. Dit vormt input voor het kwaliteitsbewakingproject (PROQA) dat parallel loopt aan de systeemontwikkeling. Naar aanleiding van deze fase worden diverse documenten (bijvoorbeeld plan van aanpak, projectplan, informatieplan) bijgesteld.

2.6

Bepaal het systeemconcept

Het doel is het maken van het logische systeemconcept (of globale systeemarchitectuur), waarin de functiestructuur, het functioneel gegevensmodel en externe interfaces van het informatiesysteem beschreven zijn. Het systeemconcept geeft op globale wijze invulling aan de gestelde systeemeisen. In het functioneel ontwerp worden de onderdelen van het systeemconcept verder uitgewerkt. Activiteiten: - Stel een event-list op met de essentiële informatie-events die de informatie-aktiviteiten aansturen en waarop het informatiesysteem moet reageren. - Ontwerp een globale functiestructuur - Ontwerp een globaal functioneel gegevensmodel (kern-entiteitstypen en hun relaties) - Beschrijf de externe interfaces (koppelingen naar mensen/systemen binnen of buiten het bedrijf) Deze fase lever een globaal functioneel model en specificatie van systeemeisen op.

Almere © 2002



2.7


Pagina Versie Datum

8 van 12 1.1 12-4-2011

Bepaal mogelijke oplossingen en maak keuze

Doel is het bepalen van mogelijke oplossingen met bijbehorende technische infrastructuur (nieuwbouw of bestaande programmatuur). Voor iedere mogelijke oplossing worden de voor- en nadelen alsmede de globale kosten geïnventariseerd. Vervolgens wordt een oplossing gekozen. Activiteiten: - Stel de kwaliteitsmaatregelen op organisatorisch en technisch gebied vast op basis van de geformuleerde kwaliteitsattributen en de karakteristieken uit het projectplan; - Specificeer een aantal fundamenteel verschillende mogelijke oplossingen met hun bijbehorende technische infrastructuur (ontwikkeling en productie) en ontwikkelmodel; - Maak een kosten/baten-overzicht per mogelijke oplossing; - Stel ten behoeve van het maken van een keuze selectiecriteria en wegingsfactoren vast; - Evalueer de oplossingen en maak een keuze. Deze fase levert de gekozen systeemoplossing op.

2.8

Bepaal toekomstige productie- en ontwikkelomgeving

De technische infrastructuur voor de gekozen oplossing wordt verder uitgewerkt en er wordt vastgesteld binnen welke ontwikkelomgeving de gekozen oplossing gerealiseerd wordt. Beide zijn van belang om aan het eind van de definitiestudie een gefundeerde beslissing te kunnen nemen over de voortgang van de ontwikkeling van het systeem. Activiteiten: - Werk de technische (infra)structuur voor de gekozen oplossing uit aan de hand van de vastgestelde systeemeisen; - Beschrijf de gevolgen voor de structuur van het informatievoorzieningsysteem; - Bepaal de ontwikkelomgeving van de gekozen oplossing (computersysteem, datacommunicatie, systeemprogrammatuur, ontwikkelhulpmiddelen, etcetera).

2.9

Bepaal invoeringsstrategie

In deze fase wordt onderzocht hoe de weerstand en acceptatieproblemen van het systeem ten gevolge van veranderingen van verantwoordelijkheden, werkzaamheden en bezetting geminimaliseerd kunnen worden. Ook wordt de mate van benodigde begeleiding en scholing bepaald. Tenslotte wordt de wijze van invoering gekozen (invoer ineens, schaduwdraaien, gefaseerd of een combinatie). Activiteiten: - Bepaal de omvang van de organisatieverandering; - Bepaal personele, sociale en organisatorische consequenties voor organisatie; - Beschrijf invoeringsstrategie; - Bepaal organisatorische invulling; - Formuleer acceptatieprocedure en –criteria; - Bepaal de omvang van conversie van bestaande gegevens en kies conversiestrategie. Deze fase levert naast een acceptatieprocedure een invoeringsstrategie op, die consequenties en maatregelen met betrekking tot de organisatie beschrijft als aanvulling op het ‘rapport consequenties voor de organisatie’. .

Almere © 2002




Pagina Versie Datum

9 van 12 1.1 12-4-2011

2.10 Afronding Doel is het valideren, verifiëren en eventueel bijstellen van de voortgebrachte resultaten van de definitiestudie en het samenstellen van een rapport over de definitiestudie dat als basis dient voor besluitvorming over doorgang, aanpak en voorwaarden voor de ontwikkeling van het informatiesysteem. Activiteiten: - Valideer en verifieer definitiestudie; - Stel projectplan bij; - Rapporteer over definitiestudie. Deze fase levert een rapport definitiestudie op. Hiervoor is een sjabloon beschikbaar. Afhankelijk van de omvang van het project kunnen documenten uit de eerdere fasen hierin worden opgenomen.

Almere © 2002




Pagina Versie Datum

10 van 12 1.1 12-4-2011

3 Methodieken Belangrijk onderdeel van de definitiestudie is de analyse van al dan niet bestaande systemen en hun gewenste aanpassingen. Er zijn verschillende methoden en technieken ontwikkeld om systeemontwikkeling in het algemeen, en informatie-analyse in het bijzonder, te ondersteunen. Voorbeelden van methoden zijn TIA, ÍSAC en Yourdon. Uitgangspunt zijn vaak de uit te voeren functies (processen), waarna bepaald wordt welke gegevensstructuren daarbij passen. Naast deze process-driven methode zijn er ook methoden ontwikkeld vanuit een data-driven, event-driven en object-georiënteerd perspectief. Hoewel veel methoden zowel analyse als ontwerp behandelen, zijn beide vaak los toe te passen in respectievelijk definitiestudie en detailontwerp. Belangrijk is in het oog te houden welk detailniveau voor de analyse wenselijk is om de beoogde doelen in de definitie-studie te halen.

3.1

ISAC

Information Systemswork and Analysis of Changes (ISAC) is een ontwerpmethode waarin materiekennis en functioneren van organisatie van gebruikers centraal staat [Derksen, pag 398 e.v.]. Uitgangspunt is veranderingsanalyse: inventarisatie van huidige problemen, situatie en behoeften. De methode omvat de volgende hoofdstappen: 1. Activiteitenstudie : analyse van bedrijfsactiviteiten naar set deelsystemen. 2. Informatie-analyse : uitwerking van deelsystemen naar functionele specificatie 3. Datasysteemontwerp : bepalen van opslagstructuur van gegevens en programmastructuurbeschrijvingen (onafhankelijk van te gebruiken middelen) 4. Middelenaanpassing : aanpassing aan te gebruiken middelen Deze vorm van informatie-analyse heeft tot doel het bepalen en vastleggen van de inhoud en de structuur van de informatiedeelsystemen, waarvan tijdens de activiteitenstudie is vastgesteld dat ze ontwikkeld moeten worden. Volgens ISAC is informatie-analyse te herleiden door functionele decompositie. Dit omvat de volgende onderdelen: a) Precedentie- en componentanalyse (iteratieve analyse op componenten tot I-schema’s) b) Procesanalyse (specificatie van individuele processen) c) Eigenschappenanalyse (vastleggen van alle kwantitatieve en kwalitatieve eigenschappen)

3.2

SA/SD

‘Structurered Analysis en Structured Design’ gaat uit van de beheersgedachte en heeft dezelfde mechanische benaderingswijze als ISAC, maar is iets uitgebreider vanwege de nadruk op ‘besturing’. Er is weinig aandacht voor afbakening. Het verkleint de complexiteit van grote systemen door het toepassen van zowel decompositie als hiërarchische structuur. Verder worden Data Flow Diagrams (DFD’s) en Entity Relationship Diagrams (ERD’s) toegepast. [Vreven, pag. 245] en [Yourdon]

3.3

TIA

Waar SDM en LAD de activiteiten van onder mee de definitiestudie beschrijven, is TIA (Technieken Informatie Analyse) een set technieken die in detail de te volgen werkwijze behandelt in de volgende stappen: 1. Activiteitenanalyse: inzicht krijgen in het functioneren van de organisatie door vastleggen van bedrijfsactiviteiten en hun onderlinge relaties. Onder andere middels het opstellen van Aschema’s; 2. Objectanalyse: afbakening van het onderzoeksterrein;

Almere © 2002




Pagina Versie Datum

11 van 12 1.1 12-4-2011

3. Herkomstanalyse: vastleggen van herkomstrelaties van informatieverzamelingen door topdown detailleren van de informatie-elementen en de processen uit het objectschema. Vanuit ‘nul-schema’ iteratief werken naar I-schema’s middels analyse en interviews; 4. Componentanalyse: vastleggen van componenten en kenmerken van informatieverzamelingen; 5. Procesanalyse: gedetailleerde beschrijvingen van processen. Onderstaand schema toont de relaties tussen de activiteiten, hun input en hun output.

Probleem definitie

Organisatie Gegevens

Opdracht

1

1. Activiteiten-analyse

Activiteiten schema

2

2. Object-analyse

Object schema 3

3. Herkomst-anlyse

Informatie Schema’s

4

Informatie verzameling beschrijv ing

4. Component-analyse

5

5. Proces-analyse

Proces beschrijving

Informatie verza me ling beschrijv ing

3.4

Informatie Schema’s

Proces beschrijving

Documentatieset

Recente ontwikkelingen

Afhankelijk van onder meer het type project en de omvang ervan wordt een keuze gemaakt voor een of meerdere analysemethoden, die tegenwoordig niet vanzelfsprekend op zichzelf staan. Recente ontwikkelingen als RUP (Rational Unified Process) en UML (Unified Modeling Language) laten zien dat informatie-analyse steeds beter ondersteund worden vanuit het totale softwareontwikkelingsproces. RUP en UML bieden uitgebreide ondersteuning in het analysetraject.

Almere © 2002




Pagina Versie Datum

12 van 12 1.1 12-4-2011

4 Literatuurverwijzingen · · · · · ·

Pollaert, W. en Ruigrok, K. (2002), Informatieanalyse. De brug van bedrijfsdoelen naar ICToplossingen. Uitgeverij Thema. Derksen, Th.j.G. en Creens, H.W. (1997), AIV Informatiekunde voor het HBO, 5e druk, Academic Service, Schoonhoven. Fokkinga, L., Glastra, M.H. en Huizinga, H. (1996), LAD – het lineair ontwikkelen van informatiesystemen, Academic Service, Schoonhoven. Uijttenbroek, A.A. (ed, 1997). SDM – System Development Methodology (Nederlandse samenvatting), Cap Gemini Publishing, Rijswijk. Vreven, A.A. (1994), Methoden en hulpmiddelen voor de systeemontwikkeling, Academic Service, Schoonhoven. Yourdon, E. (1991), Modern Structured Analysis, 4e oplage, Academic Service, Schoonhoven.

Almere © 2002


Informatie analyse. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V

Recommend Documents