Ik had graag een wat dikkere Verrekijker gemaakt Schrijf jij volgende keer ook iets? Bedankt vast! Janrein

De Verrekijker nr. 1/2013

Blz. 2.

4. 5. 8. 10. 11. 14. 15. 20. 22.

23. 24.

Van de Groene Tafel: Nieuwjaarstreffen 2013 door: Henk Zoethout en Marjolein Bouman Mijn IVN door: Barend Rijkmans De Oude IJssel door: Geert Jan Oosterhuis De Vogelwerkgroep door: Ilse Versteeg Mutaties Uit ons jaarprogramma Supermarkt door: Carin Holtslag Onkruid: Viooltjes door: Janrein van Oostrum Scarabeeën door: Herman Pelgrom Voor de Jeugd, Hoe komt het dat de merel zwart is? door: Doortje Vreman Milieuwerkgroep door: Margreet Krijnen Round Up reclame misleidend

Ik had graag een wat dikkere Verrekijker gemaakt… Schrijf jij volgende keer ook iets? Bedankt vast! Janrein

Kopij voor de volgende Verrekijker graag uiterlijk donderdag 5 april op het redactieadres. Per e-mail: [email protected] of aan Janrein van Oostrum, Ph.P.Cappettilaan 8, 7071CS Ulft 1


door: Henk Zoethout en Marjolein Bouman, werkgroep landschapsbeheer Onder de diep rakende klanken van de midwinterhoorn geblazen door Rieny Putmans, vinden wij allen onze weg naar de entree van Diekhuus in Gendringen. In dit prachtige paardensportcentrum worden we allen welkom geheten in de sfeervolle ‘huiskamer’. Allereerst wisselen we allerlei goede wensen voor dit nieuwe jaar uit. Vervolgens genieten we van een tractatie: koffie/thee met cake. Daarna opent Doortje Vreman namens het bestuur deze middag. Er volgen wat mededelingen, waaronder dat we een keuze kunnen maken uit twee verschillende activiteiten: een gegidste wandeling door het naastgelegen gebied Engbergen of een spannend verhaal in woord en beeld door Herman Pelgrom.

Dan neemt Herman Obbink, die sinds 1 september 2012 de voorzittershamer heeft over genomen van Rob Gremmen, het woord. Hij memoreert in zijn terugblik o.a de bestuurswisseling en het feit dat onze IVN afdeling sinds kort 26 nieuwe gidsen rijker is. 2


Ook is er een nieuwe werkgroep in oprichting: communicatie, in nauwe samenwerking met de reeds vernieuwde website. Hij bedankt Doortje en Fenny voor de organisatie van deze middag. Het gezelschap splitst zich nu in een grote groep wandelaars die naar buiten gaat en een kleinere die binnen van het verhaal gaat genieten. De wandelaars worden in twee groepen opgedeeld en bekijken eerst de prachtige nieuwe behuizing van de nieuwe Kinderboerderij Engbergen. Dit mooie houten gebouw zal met zijn vele lichtopeningen een zeer goede leefruimte bieden aan de nieuwe bewoners. Door de verschillende gidsen krijgt iedere groep aan de hand van een plattegrondbord uitleg over het recreatiegebied Engbergen. Er doen zich in dit gebied en omgeving verschillende ruimtelijke ontwikkelingen voor zoals o.a. de aanleg van natte en droge ecologische verbindingszones en nieuwe ruimte voor waterberging, terwijl er zoveel mogelijk rekening gehouden wordt met het toekomstperspectief van de agrariërs. De wandelaars kunnen genieten van grensoverschrijdende vergezichten, er wordt veel uitleg gegeven en ook het spiegeltje komt er aan te pas om de onderkant van paddenstoelen te bekijken. Nadat we nog een kijkje hebben genomen in het openluchttheater wordt het langzamerhand tijd om de terugweg te aanvaarden. Wanneer alle natuurvrienden zich weer verenigd hebben kunnen we onze consumptiemunt gaan verzilveren voor een drankje naar keuze. De inmiddels teruggekomen wandelaars worden bijgepraat over de dierenfabel die Herman Pelgrom heeft verteld. Het was een verhaal over de vos Reinaert in het Belgische Vlaanderen, de corrupte adel en de middenklasse als meelopers. Het komt er eigenlijk op neer dat dieren en mensen niet zo gek veel van elkaar verschillen. Ook wordt er een vergelijking gemaakt met het kabinet in Nederland. De rijken worden rijker en de middenklasse moet het meeste opbrengen. De vos die dit had meegemaakt verhuisde naar een ander gebied van België. Het is inmiddels een heel gezellig samenzijn. Fenny neemt het woord en bedankt Herman Pelgrom, Wil Paulus en Rieny 3


Putmans voor hun fantastische inbreng, deze middag. Zij ontvangen allen een bon. Doortje laat ons de nieuwe IVN-kledingstukken zien met het vernieuwde logo. Het zijn een bodywarmer en een T-shirt die besteld kunnen worden. Na deze demonstratie worden we getrakteerd op heerlijke groenten- of champignonsoep. Deze zeer geslaagde middag wordt afgesloten met een kop koffie/thee. Een woord van dank gaat uit naar de organisatie die er wederom in geslaagd is om ons te onthalen op een zeer gezellige middag in een fraaie entourage.

door: Barend Rijkmans Mijn liefde voor de natuur is me met de paplepel ingegoten door mijn vader. Eerst in Steenwijk en later in Winterswijk. In Winterswijk was ik nog enige jaren lid van de NJN (Nederlandse jeugdbond voor natuurstudie). Mijn beroepsopleiding heb ik ontvangen aan de middelbare tuinbouwschool Frederiksoord. Ik heb van mijn hobby mijn beroep kunnen maken. Ik werk nu in de gemeente Oude IJsselstreek als groenbeheerder. Onze eerste ervaring met IVN Oude IJsselstreek was leerzaam. Loes en ik hebben toen de natuurcursus gevolgd. Was een leuke groep. Daarna hebben we dus maar voor de tweede keer de natuurcursus gedaan. Na enig pushwerk van Ina (van der Vlist) hebben we toen ook nog de gidsencursus gevolgd. Erg leuk, heel veel geleerd, maar ook heel veel werk. Toch geen spijt. Tijdens deze gidsencursus zijn wij in oktober 2007 getrouwd. We hebben toen gekozen voor de werkgroep Landschapsbeheer. Door een aantal oorzaken komen we daar op het moment niet aan toe. Mijn hobby’s zijn, naast planten en bomen, onze kooikerhond Fenno. Op het moment dat u mijn verhaal leest, loopt er een tweede kooikerhondje hier rond, geboren op 3 december. Dat noemen we Haike. Mooi 4


Nederlands ras dat je niet op iedere straathoek ziet. Daarnaast spaar ik model-brandweerauto’s. Fotograferen doe ik ook erg graag. Medio vorig jaar werden we gevraagd het penningmeesterschap op ons te nemen. We hebben daar lang over na gedacht en uiteindelijk toch maar ja gezegd. Tja, iemand moet het toch doen… Ik moet wel zeggen dat het meer werk is dan we in eerste instantie dachten. Zodra we meer ervaring hebben en weten hoe de zaken precies lopen zal het vast wel eenvoudiger worden.

door: Geert Jan Oosterhuis, Vertegenwoordiger namens IVN-afdeling De Oude IJsselstreek aan het Convenantenoverleg EVZ Oude IJssel. Sinds jaar en dag stroomt de vertrouwde Oude IJssel door ons afdelingsgebied. Oorspronkelijk als rivier met natuurlijke waarden. Later werd de economische factor steeds belangrijker. Scheepvaart voor de industrie en waterafvoer voor de landbouw. Eind vorige eeuw is de gedachte over de landelijke omgeving sterk veranderd. Wij zijn met elkaar tot de conclusie gekomen dat de natuurwaarden van groot belang zijn. Zij mogen dan ook niet worden verwaarloosd en waar mogelijk moet er aan verbetering worden gewerkt. Het bovenstaande heeft er toe geleid dat de Oude IJssel is aangewezen als Ecologische Verbindingszone (EVZ). Aanwijzen is één. Echter verwezenlijken is een ander verhaal. Om dat te bewerkstelligen, moet je proberen eenentwin-tig partijen met elkaar tot overeen-stemming te krijgen. Op 17 januari 2003 werden die partijen het met elkaar eens: Zij 5


zouden samen de Oude IJssel geschikt maken als Ecologische Verbindingszone. Door die dag het convenant te ondertekenen onderstreepten de partijen het idee dat er winst te behalen valt door functies met elkaar te combineren of juist duidelijk af te schermen. Daartoe is er een integraal inrichtingsplan gemaakt. De doelstelling van dat plan is: Een afweging van alle relevante doelstellingen en randvoorwaarden te maken en hiervan een vertaling te maken naar een inrichting die haalbaar en uitvoerbaar is en waarbij functies elkaar versterken. Convenant Namens de IVN-afdeling heb ik indertijd als voorzitter van de afdeling het convenant ondertekend. Dit heeft er toe geleid dat wij de natuurwaarden goed onder de aandacht hebben weten te brengen. Herman Nijhof heeft met deelstudies en door zitting te nemen in de projectgroep daar mede toe bijgedragen. Zelf ben ik onze afdeling blijven vertegenwoordigen in het bestuurlijke convenantenoverleg, omdat ik vanuit het verleden de ins en out weet. Er is ook goed naar ons geluisterd. Een paar voorbeelden. Het fietspad van Doesburg naar Doetinchem is zo aangepast dat er soms langs de Oude IJssel maar ook grote gedeeltes op afstand van de rivier wordt gefietst. Verder is de instelling bij het waterschap duidelijk veranderd ten gunste van de houding t.a.v. de natuur. Ook ons pleidooi om bij het stuw- en sluiscomplex de Pol bij Etten een grondwatermeter te plaatsen en mogelijkheden voor natuureducatie te ontwikkelen wordt gehonoreerd.

6


Na enige jaren voortgang wordt duidelijk dat de Oude IJssel straks een verbeterd aanzicht en gebruik te zien zal geven. Maar door de toegenomen vrije tijd blijkt dat ook de aandacht voor de recreatie op en om de Oude IJssel te groeien. Om dit goed te kunnen begeleiden is er een tijdelijke werkgroep ingesteld om een uitwerkingsnota toeristisch en recreatief medegebruik op te stellen. Gewenste prioriteiten Omdat het gevaar bestaat dat de EVZ-gedachte uit het oog wordt verloren, heeft Herman Nijhof in de projectgroep daar over opgemerkt dat de EVZ niet op de tweede plaats moet komen. Tijdens het laatste convenantenoverleg EVZ Oude IJssel was de concept uitwerkingsnota recreatief medegebruik Oude IJssel aan de orde. Namens het IVN heb ik de volgende zaken nog eens genoemd, die volgens ons ook in de definitieve versie benadrukt behoren te worden. • De basis voor de Oude IJssel blijft de EVZ. Dus aandacht voor de modellen Winde, Kamsalamander en Das. • Recreatie kan worden gefaciliteerd mits er geen tegenstrijdigheid bestaat met het algemeen belang van de EVZ. Indien er een overvloed aan recreatieactiviteiten ontstaat, dan zal bestuurlijk moeten worden besloten om een maximering daarvan in te stellen. • Het aanleggen van Transferpunten is een goede zaak als middel om zaken te clusteren. Hiermee wordt bewerkstelligd dat er een soort van zonering van de activiteiten wordt verkregen. Elders kan er dan meer rust worden gecreëerd, zodat de natuur zich daar op eigen wijze kan ontwikkelen. • Het verdient aansporing om bij het aanbieden van arrangementen contact te leggen met het Natuur Educatief Centrum in ’s Heerenberg. Daar is kennis aanwezig om activiteiten zo te regelen dat deze optimaal kunnen plaatsvinden tot tevredenheid van deelnemers alsmede ondernemers en waarbij er een geringe aantasting van de natuur zal plaatsvinden. • Leden van het IVN werken graag samen met het NME-centrum aan de betreffende activiteiten, ook in het belang van de EVZ Oude IJssel. Ik verwacht dat hier rekening mee wordt gehouden, te meer daar van provinciezijde er bijval kwam en ook andere partijen instemmend reageerden.

7


Vorig jaar heeft de vogelwerkgroep een wedstrijd voor een logoontwerp uitgeschreven onder de groepsleden. De bedoeling was als vogelwerkgroep herkenbaarder te zijn. De afgelopen periode konden de leden kiezen uit 12 verschillende ontwerpen. Tijdens de vergadering van 24 januari is het winnende logo bekend gemaakt. Rick Boerboom kreeg hiervoor een oorkonde uitgereikt door het bestuur van de werkgroep. Op de website van IVN de Oude IJsselstreek en onze eigen site http://home.kpn.nl/gjc1/vwgoudeijsselstreek.htm is onderstaand logo in kleur te bewonderen.

door: Ilse Versteeg Secretariaat vogelwerkgroep We willen de werkgroep landschapsbeheer bedanken voor hun verhaal en voor het feit dat ze ons de pen doorgegeven hebben. Wij bestaan dit jaar 30 jaar! De vogelwerkgroep is een onderdeel van zowel IVN ‘de Oude IJsselstreek’ als IVN ‘Montferland’. We hebben op dit moment 23 actieve leden, van beginnende vogelaars tot doorgewinterde rotten in het vak. Van heel actieve tot minder actieve vogelaars. Wij werken onder andere samen met SOVON Vogelonderzoek Nederland, Stichting Staring Advies, De Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten, de KNNV en individuele vogelaars in de regio. Ook worden we door individuele mensen en bedrijven benaderd voor informatie over bijvoorbeeld nestgelegenheid. De vogelwerkgroep heeft onder andere aan de wieg gestaan van de natuurontwikkeling bij de zandwinningen van Netterden.

8


De belangrijkste doelen van onze werkgroep zijn: * mensen bewuster maken van de natuur, vooral van de vogels om ons heen * kennis over vogels overdragen en mensen enthousiasmeren * het verzamelen van kennis over de vogels in de regio * het beschermen van vogels en hun leefomgeving Een aantal vogelwerkgroepleden voert het hele jaar door inventarisaties uit zoals, Midwintertelling watervogels, winter akkervogeltelling Montferland, roekentelling in de regio, MUS = Stadsvogeltelling Doetinchem en Zevenaar, trekvogeltelling o.a. Elterberg (in samenwerking met de Vogelwerkgroep Arnhem) en broedvogeltellingen in onder andere het Azewijnse Broek, Groot Holthuizen, Eldrikse weiden en de reptielencorridor in het Bergherbos. Daarnaast wordt jaarlijks de fenologie van ongeveer 50 vogelsoorten bijgehouden (de eerste waarneming van vogels in het voorjaar of najaar). Op onze website houden we eigen waarnemingen en die van anderen bij, zodat we een completer beeld krijgen van de vogels in onze regio. Meer informatie? http://home.kpn.nl/gjc1/vwgoudeijsselstreek.htm !. Elke maand organiseren we voor IVN leden in samenwerking met KNNV Doetinchem vogelexcursies in de omgeving, maar ook naar mooie, vogelrijke natuurgebieden elders in het land. Door samen te vogelen leer je van elkaar en herken je steeds meer vogels en hun eigenschappen. Een aantal excursies zijn ook toegankelijk voor natuurliefhebbers buiten het IVN en KNNV om. Namelijk de gierzwaluwexcursie in Zelhem, de boswandeling op Landgoed De Slangenburg en een fietsexcursie rondom het Azewijnse Broek en Netterden. De excursies worden gemiddeld door 20 tot 25 personen bezocht. Één keer per jaar gaan we met een aantal vogelwerkgroepleden een weekend weg naar bijvoorbeeld het Lauwersmeer. Dat is altijd weer een gezellig samen zijn, waarbij we volop genieten van de vogels en we hopen een vogelsoort te ontdekken die we nog niet gezien hebben. Twee keer per jaar houden we een lezing of presentatie over vogels die voor iedereen toegankelijk is. Dit wordt door een werkgroeplid verzorgd of door iemand van buitenaf en gaat over een gebied of vogelsoort. Het activiteitenrooster, met de excursies en lezingen wordt in de Verrekijker gepubliceerd. Ook op de website van het IVN en onze eigen website wordt het activiteitenrooster gepubliceerd. Daarnaast verschijnt het regelmatig in de regionale weekkranten. De vogelwerkgroep heeft 3 keer per jaar een vergadering, hierin worden inventarisaties, bijzondere waarnemingen en belangrijke gebeurtenissen besproken. Daarnaast zijn er 2 à 3 keer per jaar gezellige bijeenkomsten waar leuke waarnemingen gedeeld worden, eventueel ondersteund met 9


foto’s. Tijdens die bijeenkomsten worden er bijvoorbeeld ook vogelgeluiden geoefend en kennis uitgewisseld over welke mobile apps er handig zijn voor het vogelen. Karakteristieke gebieden in ons werkgebied zijn onder andere het Bergherbos, de zandwinplassen het Azewijnse Broek en Stroombroek, Landgoed de Slangenburg, de Oude IJssel, de Eldrikse weiden en de Halse heide. Maar eigenlijk kun je overal van vogels genieten, zelfs in je eigen tuin of in het park om de hoek. Wij willen nu graag de pen doorgeven aan de zoogdierenwerkgroep. We kijken uit naar jullie promotieverhaal.

februari 2012 Nieuwe leden: - Mw KJ.H.M. Temming-Tijdink Ulft - Dhr B Wiggers Zelhem - Dhr H Amerongen Zelhem - Dhr S Wurfbain - Velp - Dhr NP Wigboldy Zeist Leden opgezegd: - dhr J Eijsvogels Doetinchem Donateurs opgezegd: - dhr G Karsten Aalten

10

Nieuw nummer! 010-7271640


Zondag 3 maart, 13.30 uur: Voorjaarswandeling over landgoed Bingerden U maakt kennis met Huize Wielbergen, waar de wandeling begint en ook eindigt. De vele stinzenplanten in het voorjaar nodigen u uit om te genieten en de geuren op te snuiven. Na de wandeling is het mogelijk om na te praten in het theehuis van Huize Wielbergen. Start: Huize Wielbergen, Mariendaalseweg 21/23, Angerlo. Info: Roel Brocx, tel. 0316 344555 Zondag 10 maart, 10.00 uur: Fietstocht Wisseling van de Wacht Een schitterende fietstocht waarbij we afscheid nemen van onze wintergasten en de eerste zomergasten verwelkomen, met aandacht voor steltlopers en doortrekkers! Verrekijker aanbevolen. Duur van de tocht ca. 3 uur. Start: Andreaskerk Kerkstraat 2 Zevenaar Info: Jan van Alst, tel. 0316 340548 Zaterdag 16 maart, 8.45 uur: Activiteiten heideveldje Plaggen en verwijderen van opslag op de heidevelden in het Bergherbos. Start: parkeerplaats 't Peeske, Peeskesweg 12 te Beek. Info: Jan de Boois, tel. 0314 325086 of Theo Kaal, tel. 0316 531627 Vrijdag 22 maart, 19.30 uur: Verrassend Montferland Het Barghse Huus (theaterzaal), Willem van den Berghstraat 1, ’s-Heerenberg. Foyer open: 19.00 uur. ‘Verrassend Montferland’ een interactieve presentatie door Marga Thomassen en Ad van Roosendaal. Het resultaat van jarenlang struinen, filmen, fotograferen en observeren in de natuur op de stuwwal van Montferland. Natuur, natuurbeleving en de seizoenen vormen de rode draad. De bezoeker is méér dan alleen maar toeschouwer! Kosten: € 10,00 p.p. In de voorverkoop (t/m 15 mrt) € 7,50 p.p. Reserveren: [email protected], 06 15283461 11


Zondag 24 maart, 13.30 uur: Byvanckwandeling Tijdens deze prachtige wandeling over het landgoed De Byvanck horen we historische feiten en verwachten een tapijt van stinzenplanten en waarschijnlijk paddenstoelen. Tip: neem een spiegeltje mee en draag bij nat weer laarzen. Start:Wegrestaurant De Barrière, Arnhemseweg 19, Beek. Info: Henk ten Brink,tel. 0315 843434 Maandag 1 april, 2e paasdag, 14.00 uur: Wandeling op Enghuizen. Een landgoed met statige bomen en mooie lenteflora. Tijdens deze wandeling wordt er aandacht geschonken aan de geschiedenis van het landgoed en de vele stinzenplanten die er groeien. Start: achter restaurant ‘De Gouden Karper’ Dorpsstraat 9, Hummelo. Info: Gerrie Til, tel. 0314 625536 Zaterdag 6 april, 8.00 tot 11.00 uur: Vogelwandeling rondom Kasteel Slangenburg De bladeren zitten nog niet aan de bomen waardoor de bos- en tuinvogels goed zichtbaar zijn. Grote kans dat we enkele van de vijf soorten spechten die hier voorkomen te zien krijgen. Start: Parkeerplaats van kasteel Slangenburg, Kasteellaan 6, Doetinchem. Info: Gerard ter Heijne, tel. 0315 327806 Zaterdag 13 april, 8.45 uur: Activiteiten heideveldje Plaggen en verwijderen van opslag op de heidevelden in het Bergherbos. Start: parkeerplaats 't Peeske, Peeskesweg 12, Beek (Montferland) Info: Jan de Boois, tel. 0314 325086 of Theo Kaal, tel. 0316 531627 Zondag 14 april, 11.00 uur : Beleef de lente in het Babberichse bos bij het kasteel Halsaf! We horen historische feiten en verwachten prachtige voorjaarsbloeiers, waaronder stinzenplanten. Deze wandeling is ook geschikt voor kinderen. Totale duur van deze excursie is ca. 2 uur. Start: Pannenkoekenhuis De Gelderse Poort, Dorpstraat 86, Babberich. Info: Roel Brocx, tel.0316 344555

12


Zondag 21 april, 11.00 uur: Wandeling door de Gimbornhof Samen met natuurgidsen maakt u een wandeling door de Gimbornhof in Zevenaar, waar prachtige stinzenplanten in bloei staan. Dit is een botanische tuin met bijzondere naald- en loofbomen. Deze groene oase bevindt zich vlakbij het stadscentrum. Start: bij de ingang van de Gimbornhof in de haakse bocht van de Guido Gezellestraat in Zevenaar en duurt ongeveer 1,5 uur. Deze wandeling is ook geschikt voor rolstoelgebruikers. Info: Roel Brocx, tel. 0316 344555 Zaterdag 27 april, 10.00 uur: Bloesemtocht door de Liemers Een schitterende fietsexcursie van ongeveer 30 km door de schitterende streek tussen Groessen en Lobith.Thema´s zijn de fruitbomen en de fruiten waterhistorie. Lunchpakket meenemen! Duur van de tocht: ca. 5 uur. Start: Parkeerplaats tegenover de kerk, Dorpsstraat 7, Groessen. Info: Sjoukje Gerritzen: 0316 541089 Zaterdag 27 april 20.00 uur: Avondwandeling over Landgoed ’t Veld. Dit landgoed beschikt over prachtige plas-dras locatie. Bij gunstige omstandigheden sluiten we af met een boomkikkerconcert. Start: bij IVN-vlag t.h.v. Nijmansedijk 13, Halle. Info: Jannie Klein Lebbink, tel. 0314 631779 of Gerrie Til, tel 0314 625536 Zondag 28 april, 08.00 uur: Vogels en hun zang Een prachtige voorjaarswandeling in het Aaltense Goor. Misschien laat de nachtegaal zich al horen! Tip: neem een verrekijker mee. Duur ca. 2,5 uur. Start: Vanaf kruising Romienendiek/Vossenbult. (Neem op de Twenteroute de afslag 'Radstake' richting Aalten) Info: Kees Meyboom, tel. 0315 329728

13


door: Carin Holtslag Waar ga je heen als je snel boodschappen moet doen? Naar de supermarkt! Lekker alles bij de hand op één plek. Groenten, vlees, brood, zuivel en vaak ook nog vuilniszakken, shampoo, pannen en tijdschriften. In Frankrijk kun je in zo’n winkel ook nog vaak autobanden, tv’s, stofzuigers en kleding kopen. Waarom schrijf ik hier op deze plek over supermarkten, zo hoor ik u denken. Dat zal ik u vertellen; Wij hebben er een in onze tuin. Wat!? Hoor ik u roepen. Ja, wij hebben een supermarkt in onze tuin; voor de dieren. Dit wordt ook wel een composthoop genoemd. Die heeft een magnetische aantrekkingskracht op tal van dieren. Je zou denken dat dit leidt tot laten we zeggen, “parkeerproblemen”. Maar dat is niet zo. Ieder heeft zo zijn eigen “winkeltijd” en bovendien wil niet iedereen het zelfde. De duiven halen er takjes voor hun nesten en pikken zaadjes uit het zaagsel van de caviabakken, de merels halen ook nestmateriaal en wroeten naar wormen… ’s Nachts komen de padden voor wormen en ze vinden er overdag een lekker vochtige schuilplaats, ook de spitsmuizen

zijn nachtklanten die bovendien ook nesten maken in de “krochten” van de hoop. Kortom, heeft u wat ruimte, maak een composthoop. U zult vele vaste bezoekers krijgen! Let wel op; gooi geen gekookte etenswaren op de hoop, dat gaat stinken en het lokt ongewenste gasten als ratten; ik neem aan dat u die niet tot uw klantenkring wilt! 14


Viooltjes Door: Janrein van Oostrum "Yet mark'd I where the bolt of Cupid fell: It fell upon a little western flower, Before milk-white, now purple with love's wound And maidens call it love-in-idleness. Fetch me that flower; the herb I shew'd thee once: The juice of it on sleeping eye-lids laid Will make man or woman madly dote Upon the next live creature that it sees." Uit: A Midsummernight's Dream, van William Shakespeare Van mijn grootmoeder ken ik het gezegde “Meisjes die viooltjes dragen mag men kussen zonder vragen.” Ik ben nooit meisjes tegengekomen die ze droegen. En of ik het dan gedurfd had is maar de grote vraag… We hebben wel bijna elke winter een kleinbloemige soort in de tuin (blauw natuurlijk!), want die trekt zich zelfs van de ergste kou niets aan. Alleen als ze –onder de sneeuw verstopt - platgelopen worden door de duiven leggen ze het loodje! Bijna het hele jaar door vind ik de donkerblauwe bloemen van het heerlijk ruikende ’Maarts’ viooltje. Het verspreidt zich zonder menselijke hulp door de hele tuin: onkruid! Beschrijving Het Driekleurig viooltje is doorgaans eenjarig, kan tot 30 cm hoog worden en wortelt tot 45 cm diep. Het heeft een kantige stengel die zich meestal in rechte hoeken vertakt. De stengels dragen kleine, tegenover elkaar staande blaadjes, langgerekt tot ovaal met een gekartelde rand. Ze hebben steunblaadjes aan de basis die bijna net zo groot kunnen zijn als 15


het 'echte' blad. De bloeitijd loopt van mei tot oktober. De bloemen zijn gemiddeld 1,5 cm breed en de kelkslippen steken niet uit. De topslip van de steunblaadjes is verreweg de grootste. Het Driekleurig viooltje geurt heel licht. Na het rijpen springen de eenhokkige vruchten met drie kleppen open waarbij het de zaden weggeslingerd worden. Er zit een mierenbroodje aan waardoor mieren ze meeslepen en ze zo verspreiden. Naam Het Latijnse Viola is van oorsprong een verkleinwoord van het Griekse ion, dat oorspronkelijk vion luidde. Daarmede werden planten aangeduid die lekker geurden. Bij Homerus vind je die naam al. In de Oudheid werd de naam ook wel met de mythologische Io in verbinding gebracht. Men denkt ook wel dat de naam afgeleid zou kunnen zijn van het Latijnse via = weg, omdat hij veel langs wegen groeit, maar ook van vir = kracht, omdat krachtig ruiken. Het driekleurig viooltje (Viola tricolor) komt van de wilde soorten het meest voor en is ook het bekendst. De Latijnse soortnaam tricolor betekent driekleurig (trio = drie, color = kleur). Deze kleuren, paarsviolet, geel en wit in vele tinten, zijn aardig variabel. In veel oude kruidboeken heet het driekleurig viooltje vaak 'Herba Trinitatis', 'Kruid van de Drievuldigheid'. Andere soorten Naast het Driekleurig viooltje vinden we in onze omgeving ook andere soorten. Het Maarts viooltje, Hondsviooltje, Akkerviooltje en Bleeksporig bosviooltje zijn in deze streek plaatselijk algemeen te vinden. Behalve de eerste soort laat ik ze verder buiten beschouwing. Volksnamen In Salland gebruikt men voor het Driekleurig viooltje de naam Drievuldigheidsbloempje nog steeds. De drie kleuren golden als symbool 16


van de Heilige Drievuldigheid. In de christelijke symboliek was een door stralen omgeven driehoek met in het midden daarvan een oog een afbeelding van de drie-enige God. Dit dacht men ook te zien in de driekleurige, ietwat driehoekige bloemkroon met de donkere streepjes (de zog. honingmerken). Volgens H. Brunschwijgk (1500) ligt hieraan een oude legende ten grondslag. Ooit verspreidde het Driekleurig viooltje een nog veel prettiger geur dan het Maarts viooltje (V. odoráta). Overal vandaan kwamen de mensen om deze geurige bloempjes te plukken. Daardoor werd veel rogge vertrapt en het Driekleurig viooltje wilde niet de oorzaak zijn van deze vernieling. De Heilige Drievuldigheid werd ingeroepen om de geur kwijt te raken. Het gebed werd verhoord en sinds die tijd is de plant geurloos. Omdat de Heilige Drievuldigheid eiste het plantje dan haar naam zou dragen ontstond de naam Drievuldigheidsbloempje. Deze legende had een enorm verspreidingsgebied. In Frankrijk, Engeland, Duitsland en Italië komen respectievelijk de namen Fleur de la Trinité, Trinity violet, Dreifaltigkeitsblume en Erba della Trinita voor. De naam 'stiefmoedertje', slaat op de vorm van de bloemen, met het grote onderste blad als de moeder, de twee daarboven gelegen bloemblaadjes als haar eigen dochters en de bovenste bloemblaadjes als haar stiefdochters. Die naam uit het Sallandse en Zuid-Limburgse gebied zal wel overgenomen zijn uit het Duits. Daar is de algemeen gebruikelijke volksnaam Stiefmütterchen. Een ander vermoedt dat deze naam van een Siciliaanse volksnaam afkomstig is. In 1696 komt in de Hortus catholicus van Cupani het plantje voor onder de naam Soggira e nora: schoonmoeder of schoondochter. De namen Grilkieker in Groningen en de Overijsselse Achterhoek en Griloog in Groningen slaan op de opvallende bloemkleuren. Gril of grel had als betekenis ‘met lichte ogen’ of ‘met opzichtige kleuren.’ Ze hebben het daar over ‘Hai het grille ogen’ en Griloog wil zeggen ‘ain dy gril kiekt’. Ook in Groningen zag men in de vorm en tekening van de bloem een gezicht en dus sprak men over Gezichtjes. Langs de Veluwezoom kwam de naam Achterumkiekertjes voor, wat ook heel goed iets met een gezicht te maken zou kunnen hebben. 17


De naam Viooltje komt in heel veel plaatselijke vormen voor: Vieultje, Violet, Violetjes, Vigeletten, Viuulke, Fiegeletjes, Filet en ook wel Kleine violetjes en Vlet. Dodonaeus schrijft dat de naam Pensee, van de Franse naam pensées komt, afgeleid van penser = denken. De plant werd destijds tegen geheugenzwakte gebruikt. Waarschijnlijker is ‘denk aan mij,’ in de zin van vergeet-mij-niet. In 1571 wordt het plantje ook beschreven als Denk an mich. In Graubunden is sprake van Denkblümli en in Sankt Gallen van Denggeli. De naam Pensee of Penseebloem werd bij ons alleen voor de gekweekte soorten gebruikt. Namen in andere talen In het Frans worden de namen violette en pensée sauvage gebruikt. In het Duits is de meest gebruikte is Stiefmütterchen. In het Engels 'Johnnyjump' vanwege het wegspringende zaad en omdat het op de meest onverwachte plekken opduiken kan. Ziekte Soms vind ik in de zomer planten van het Maarts viooltje met brosse, opgezwollen, witbehaarde bladeren. Eerst dacht ik dat ze een ziekte hadden, maar in het Gallenboek vond ik de veroorzaker van het verschijnsel: de Vioolbladgalmug. Mythologie Er bestaat een Griekse mythe over het ontstaan van het Driekleurig viooltje. Ooit was Jupiter van de Olympus neergedaald en wandelde over de aarde. Hij had de gestalte van een jonge herder aangenomen en droeg een sneeuwwit lam bij zich. Hij zag toen dat een menigte zich naar de tempel van zijn vrouw Juno begaf en hij volgde hen. Daar zag hij de Io, de mooie dochter van koning Inachos van Argos als priesteres. Betoverd door zoveel schoonheid legde hij het lam als offergave voor haar neer. Io, die hem herkende werd op slag verliefd. Maar een jaloerse collega had het gezien en briefde het aan Juno over. Die was vreselijk jaloers en om Io tegen Juno te beschermen veranderde Jupiter haar in een koe. Het Driekleurig viooltje liet hij als voedsel voor haar groeien.

18


Geneeskracht “De violet verdrijft verbuistheid, zwaarte en pijn van 't hoofd, en zou ook goed voor 't vallend euvel zijn.” (1727) De plant bevat saponinen, flavoglycosiden, slijmstoffen, salicylzuur (zoals in aspirine, sommige zijn mensen er allergisch voor), alkaloïden (o.a. violine, dat braakneigingen kan opwekken), looistoffen, de vitaminen A en C, de mineralen calcium, mangaan en zink en ook nog etherische olie. Als gevolg daarvan bezit het driekleurig viooltje allerlei therapeutische eigenschappen waardoor het een ereplaats kreeg in de traditionele huisapotheek. Zo werd het bij allerlei soorten kinderziekten gebruikt. Maar het had ook als bloedzuiverend, pijnstillend en slijmoplossend middel een bepaalde faam. In de volksgeneeskunst was het een bekend middel bij huiduitslag, eczeem en moeilijkheden rond de seizoenswisselingen. De naam Freyssamcruyt dankte het aan het gebruik tegen ‘freyssam’ (dauwworm). Viooltjes worden geplukt als ze op het punt staan te gaan bloeien en het wordt zo snel mogelijk in de schaduw gedroogd, omdat het anders doorgaat met groeien, zelfs al is het geplukt. Daardoor zou veel van de waarde verloren gaan. Ook de wortels kunnen bewaard worden. Het driekleurig viooltje is vooral depuratief (elimineert afvalstoffen en toxines) en diuretisch (ontwaterend), maar bevat ook methylsalicylaat (pijnstillend). Dat kun je gemakkelijk vaststellen aan de smaak en geur als je er op kauwt. Daarom wordt het voorgeschreven bij huidaandoeningen (dauwworm, eczeem, psoriasis, impetigo, jeugdacne, ouderdomspruritus (jeuk zonder vaststelbare oorzaak), puistjes en berg (een soort roos) bij baby's. Maar ook bij algemeen oedeem (vochtophoping) en waterzucht en reumatische aandoeningen (vooral gewrichtsreuma) die gepaard gaan met koorts. Recept van Jean Palaiseul: Maak een afkooksel: 40-60 g gedroogde bloemen op 1 l koud water; minstens 1 uur laten weken; zeer langzaam aan de kook brengen; heel even (10-20 seconden!) laten doorkoken; 10 minuten laten trekken; zeven. Neem bij huiduitslag en waterzucht 3-4 kopjes per dag, tussen de maaltijden door of in elk geval ½ uur vóór de maaltijd. Bij reumatische artritis 1 l. afkooksel per dag. Altijd zo lang mogelijk vóór en na de maaltijden. Om de werking van het afkooksel bij huidaandoeningen te versterken kunnen ook nog kompressen, in hetzelfde afkooksel gedrenkt, op de aangetaste plaatsen gelegd worden. 19


door: Herman Pelgrom En hier is dan de …..scarabee! In de vorige editie van de Verrekijker (36ste jaargang, nr.6, pag. 8, 9 en 10) schreef ik een stukje over een insect dat vaak ten onrechte verguisd wordt, nl. de mestkever. Helaas is het laatste deel van dat artikel weggevallen. Daardoor zijn een paar aandachtige lezers enigszins in verwarring geraakt. En dat is heel begrijpelijk. Het stukje droeg namelijk als titel ‘Van strontkar tot scarabee’. Maar behalve in de raadselachtige slotzin van het artikel wordt er met geen woord over dit beestje gerept. Hieronder volgt het slot van het artikel. Bovendien volgt er een naschrift over de vloeibare verschijningsvorm van mest: de menselijke urine. Scarabeeën, een familie van aanzien Er is één familielid van de ons bekende mestkevers dat nooit te lijden heeft gehad onder het imago van vies beest. Dat lid vinden we in Egypte. Het is de Scarabeus sacer. De scarabee werd in Egypte heel lang als heilig beschouwd. Het is - naast de kat – een van de bekendste Egyptische diersymbolen. Oude ambtelijke stukken werden er gestempeld met de afbeelding van een scarabee. Ook zijn sierlijk gevormde beeldjes ervan vaak in piramides aangetroffen als onderdeel van de bezittingen van de overledene. Zelfs de mummie van de beroemde farao Toetanchamon draagt een halsketting met daarop de afbeelding van een scarabee. Tegenwoordig kun je overal in Europa scarabeeën kopen als sieraad. Je hoeft er heus niet voor naar het Midden-Oosten te gaan. Een beetje cadeaushop heeft ze in de verkoop, vaak als geluksbedeltje, oorbel, hangertje of dasspeld, al of niet verguld. In de loop der tijd heeft de scarabee een heel scala aan wonderbaarlijke eigenschappen gekregen. Op de site van ‘Vrouwonline’ wordt hij zelfs bevorderd tot symbool van seksuele potentie.

20


Dat hoge aanzien heeft de scarabee niet te danken aan het feit dat de Egyptenaren begrepen hoe waardevol mestkevers voor de grond zijn. Eigenlijk berust de heiligverklaring en verering van de scarabee op een misverstand. De Egyptenaren dachten dat de mestkever goddelijke krachten bezat. Hij zou niet zijn geschapen, maar zichzélf scheppen, zonder kracht van buitenaf! Als je dat kunt, ben je dus (een) god. Het misverstand kon ontstaan doordat zij geen weet hadden van de eitjes in de mest onder de grond. Ze zagen niet de larve en de pop. Opeens was daar in het voorjaar de kever! Een geval van autogeneratie, dachten ze. ‘Scarabee’ betekent dan ook ‘tot leven komen’. Overigens waren wij, in onze luchtstreken, geen haar beter. Ook wij geloofden heel lang aan autogeneratie. Het is nog maar een paar eeuwen geleden dat de mensen hier ervan overtuigd waren dat muizen vanzelf uit graan (en stof) ontstonden en maden uit rottend vlees. ‘Turn shit into gold’ is allang geen taboe meer. Dat taboe geldt nog wel voor de aansporing om af te zien van de keurige gewoonte om voor je onder de douche gaat nog even te gaan plassen. Het is namelijk veel beter om dit tijdens het douchen te doen. GroenLinks wethouder Wassink van de gemeente Aa en Hunze roept in het kader van de duurzaamheid de inwoners van zijn gemeente op tot het zgn. doucheplassen. (Zie de Volkskrant van donderdag 10 januari.) Daarmee bespaar je per plasbeurt gemiddeld 6 liter water. Vies? Onhygiënisch? Helemaal niet. Urine is

21


immers steriel en stroomt weg zonder een spoor achter te laten. Behalve waterbesparing zijn er nog andere duurzame voordelen. Octrooirechten op de winning van ammonium uit menselijke urine zijn al verleend aan het internationale advies- en ingenieursbureau DHV. Dat weet ammonium om te zetten in ammoniakgas. Dat gas activeert op zijn beurt een brandstofcel die vervolgens elektriciteit produceert, de zgn. gele stroom. Wie vreest dat je met doucheplassen nu een nieuw probleem schept doordat wc-water met het douchewater vermengd wordt, kan gerust zijn: beide stromen komen ook nu al samen in dezelfde rioolwaterzuiveringsinstallaties.

Hoe komt het dat de merel zwart is? Lang, heel lang geleden waren er meer witte vogels dan nu. Door dommigheden zijn ze zwart geworden. Zo was de raaf vroeger een prachtige witte vogel die mooi kon zingen. Ook de merel was heel lang geleden een mooie witte vogel die één van de mooiste liedjes uit de vogelwereld zingt. Die gouden klanken zijn gebleven, maar de witte kleur is verdwenen. Hoe dat zo is gekomen? Hebzucht! Luister naar deze Keltische legende: Het was een stralende koude winterdag toen de merelman zag dat de ekster zijn bek vol glinsterende stenen had. De merel keek begerig naar de fonkelende stenen en vroeg de ekster waar hij die had gevonden. De ekster nam de merel apart en fluisterde: “In het noorden ligt een diepe grot waar de prins zijn goud, zilver en sieraden bewaart. De prins is een goed mens en als je het hem vraagt, dan mag je een bek vol goud en zilver meenemen. Maar de grot wordt bewaakt door een gevaarlijke draak. Pas op, je mag alleen spullen meenemen uit de gang die de prins je aan wijst.” De merel vertelde het nieuws enthousiast aan zijn vrouw, maar die vond het een beetje gevaarlijk met zo’n draak, en bovendien, zilver en goud kun je niet eten. Toch vlogen ze samen naar de grot en stapten voorzichtig naar binnen. Overal lagen bergen edelstenen en goud en zilver te glinsteren. En voordat de merel achter in de grot de prins bereikt had, over won zijn hebzucht het van zijn voorzichtigheid. De merel begon in het goud te pikken. Zijn vrouw riep nog dat hij op moest 22


passen en rende naar de uitgang. Maar de draak was al wakker en brullend spuwde hij vuur. De merel schreeuwde van schrik en vloog snel weg. Hij kon net ontsnappen, maar werd door de vlam van de draak helemaal geblakerd. Daarom is de merel tot op de dag van vandaag van top tot teen pikzwart. Zijn snavel schroeide hij ook: die zat vol goudstof en dat goud is in zijn snavel gesmolten. Daarom kennen we de merelman nu alleen nog als een zwarte vogel met een goudgele snavel. En hoe is het met het merelvrouwtje afgelopen? De vlammen van de draak bereikten haar niet, maar wel het roet. Dat kun je nog steeds zien aan haar bruin zwarte verentooi. En omdat ze niet zo hebberig was met het goud, heeft ze gewoon een zwarte snavel. Een verhaal uit: Natuuravontuur. Een map vol ideeën, voor kinderen van ca. 6 tot 10 jaar. Voor informatie en lenen van deze map bel 0314 625536.

door: Margreet Krijnen Sinds enkele maanden maak ik deel uit van de milieuwerkgroep. Het is nog wennen en het zal me tijd kosten om thuis te raken in alles wat er in onze omgeving speelt. De zorg voor natuur en milieu is me met de paplepel ingegoten. Mijn moeder, Truus Krijnen, is al zeer lang enthousiast beschermer van de natuur. Door haar inzet kunnen we in de Kruisbergse bossen nog steeds sleeën op de zandbult zonder uit te komen op de rondweg. Dit maakt ook dat ik nu met uitzicht op de sneeuw mee kan genieten van enthousiaste geluiden van de sleeënde kinderen. Dit is iets wat ik ook voor latere generaties zou willen bewaren. Het liefst acteer ik in constructief overleg met partijen. Wat zou het mooi zijn als we in een vroeg genoeg stadium kunnen aanhaken bij plannen om waar mogelijk invloed te nemen. Zo is het toch zonde dat weidegebieden zoals Buitenplaats Wijnbergen bouwrijp zijn gemaakt om voorlopig te eindigen als spookwijk met nog geen 20% bebouwing. En dat terwijl ook andere bouwprojecten nog lang 23


niet zijn uitverkocht. De Achterhoek wordt een krimpregio wat een behoorlijke aanpassing vergt in het denken en plannen van economische activiteiten. Dit is iets waar we over willen meedenken. Voor de milieuwerkgroep staat het komende jaar weer voldoende op het programma. We voeren overleg met natuur- en milieuorganisaties. We bekijken bestemmingsplannen en andere plannen van gemeenten en provincie. Jullie hulp is meer dan welkom bij het verzamelen van informatie en het vormen van een mening. Wij zullen er dankbaar gebruik van maken.

Uitgeknipt (n.a.v. artikel in vorige Verrekijkers): Roundup reclame van Monsanto als misleidend beoordeeld 2012-12-18 / Bron: iNSnet Deze zomer (2012) plaatste de firma Monsanto advertenties in Volkskrant en Telegraaf over haar bestrijdingsmiddel Roundup. Deze reclame is op een aantal punten misleidend, zo oordeelt de Reclame Code Commissie nu in haar uitspraak van 11 december. De advertentie ‘Roundup, de feiten’ is misleidend in de stellingen dat het middel geen bodemwerking zou kennen, niet zou achterblijven in de grond en niet zou doordringen tot het grondwater. Deze punten werden bestreden in een klacht die gifsoja.nl samen met Corporate Europe Observatory en het Pesticide Action Network indiende. De klacht werd onderbouwd met verwijzingen naar diverse wetenschappelijke onderzoeken. Tjerk Dalhuisen, een van de indieners zegt "De advertentie probeerde de indruk te wekken dat Roundup onschadelijk is. Er stonden zelfs feitelijke onwaarheden in. Roundup is schadelijk voor het bodemleven. Het dringt niet alleen door tot oppervlaktewater - waar het een groot probleem is voor de drinkwatervoorziening - maar ook tot het grondwater." Kees Beaart, een van de mede-indieners van de klacht, klaagde in de jaren ’90 meer dan tien keer met succes over misleidende reclame door Monsanto. "Het bedrijf probeert nog steeds de schijn op te houden dat roundup een onschadelijk middel is, terwijl overal ter wereld de bewijzen zich opstapelen dat het middel juist heel schadelijk is voor mens, dier en milieu."

24

Ik had graag een wat dikkere Verrekijker gemaakt Schrijf jij volgende keer ook iets? Bedankt vast! Janrein

Recommend Documents