IIeperoBopHaa KynhTypa. B COBeTcKOM COID3e. " Wij" hebben jullie eigenlijk helemaal niet nodig" OnderhandelingscuItuur in de Sovjet-Unie

" Wij" hebben jullie eigenlijk helemaal niet nodig"

OnderhandelingscuItuur in de Sovjet-Unie

Guido Schöpping TUE, april 1989

IIeperoBopHaa KynhTypa B COBeTcKOM COID3e

1

Wij hebben jullie eigenlijk helemaal niet nodig Onderhandelingscultuur in de Sovjet-Unie

Guido Schöpping TUE. april 1989 Begeleider: A. van Helden

2

Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding

4 5

Deel 1 : Context 7 Inleiding 7 Ministeries en staatscomités 7 Het beheer van de industrieën 8 Technische vooruitgang 9 Buitenlandse economische activiteit 9 Compensatiehandel 11 Joint ventures 12 Handelscontacten 13 Grotere decentralisatie 14 Problemen bij de verkoop van produkten

15

16 Deel 2 : Cultuur Inleiding 16 "Wat van jou is, is onderhandel baar" 16 Onderhandelingen als klassestrijd 17 Tijd speelt geen rol 17 Koehandel 18 Officieel en niet-officieel 19 Alcohol 19 Technici begrijpen elkaar 19 De vrouw als onderhandelingspartner 20 Veelkleurige bevolking 20 Deel 3: Onderhandelingsproces 22 Inleiding 22 Plaats van onderhandelingen: Moskou 22 Technische en commerciële onderhandelingen 23 Onderhandelen is hun enige taak 23 Sovjet-onderhandelaar als representant van het communisme 24 Sfeer tijdens de onder h andelingen 24 Taal: Russisch 25 Bevoegdheid van de onderhandelaar 26 Onderhandelingstaktieken 26 a. Het wachtspel 26 b. Hard en zacht spelen 27 c. Betrekken bij dialoog Sovjet-onderhandelaars en Moskou 27 d. Onderhandelen met meer dan één Westerse partner 28 e. Accepteren, "als we een paar woorden kunnen veranderen" 28 f. Zeuren over kortingen van nog geen procent 28 Compensatiehandel achter de hand 28 De frustraties kunnen hoog oplopen 29

3

Slotopmerkingen Literatuuropgave Appendix A Appendix B Appendix C

30 32

Transliteratie van Russische namen 34 Overzicht van de gebruikte Russische termen Ministeries en staatscomités 36

35

4

Voorwoord Onderzoek doen naar onderhandelen op een technische universiteit. kan dat? Deze opmerking heb ik nu al verschillende keren gehoord . Ik moet de vragenstellers telkens uitleggen dat een technisch ingenieur vaker met het onderhandelen te maken krijgt dan men denkt. Nog verbaasder wordt men. wanneer men te horen krijgt. dat ik me bovendien specialiseer in het onderhandelen tussen Nederland en de Sovjet-Unie. Op het moment dat ik mijn interesse voor de Sovjet-Unie kreeg stond dit land nog niet in die belangstelling. die ze nu ondervindt. De Sovjet-Unie maakt een geweldige ontwikkeling door . waarbij nieuwe wetten van kracht worden en tal van voorschriften veranderen. Dat maakte het onderzoek er niet eenvoudiger op. In het begin wist ik ook nog maar weinig af van het hele rechtsstelsel in de Sovjet-Unie. Toch leek me dat een belangrijk terrein, waar elke Nederlandse onderhandelaar onvermijdelijk mee te maken had. Via Andries van Helden. mijn begeleider in dit onderzoek, kwam ik terecht op het documentatiebureau voor Oosteuropees recht. Timmermans was zo behulpzaam om me een eerste aanzet te geven. Het bleef niet bij die eerste keer. Naderhand heb ik nog met Levitsky gesproken. De functie van de banken werd onder andere door hem uit de doeken gedaan. Van het een kwam het ander. allerlei literatuur werd aangesleept . Maar een onderzoek zou niet compleet zijn zonder de onderhandelaar om wie het tenslotte draait - erbij te betrekken. Vandaar dat ik met een aantal Nederlandse onderhandelaars gesproken heb (het liefst zou ik natuurlijk ook nog met Sovjet-onderhandelaars gesproken hebben). Ik ben van Buren (van Peja holding B.V.), Hofsté (van Elcoma. Philips) en Hoogendonk (van Nunhemse Zaden B.V.) daarvoor veel dank verschuldigd. Dat alle ogen op de Sovjet-Unie gericht zij, bleek wel uit de grote opkomst van bedrijven op congressen en symposia over de Sovjet-Unie . Iedereen wil graag haantje de voorste zijn in het zaken doen met de Sovjet-Unie. Toch blijft een afwachtende houding gemeengoed en misschien niet ten onrechte . Nederland heeft lang gewacht met het sluiten van een joint venture met de Sovjet-Unie. Wat er verder allemaal te verwachten is met de handel met de Sovjet-Unie blijft slechts gissen. We blijven de ontwikkelingen in de SovjetUnie daarom nauwlettend volgen.

5

Inleiding Zolang we binnen één en dezelfde cultuur onderhandelen kunnen we ons nog goed in elkaars positie verplaatsen. Hierop zijn algemene onderhandelingsvaardigheden gebaseerd. Op internationaal niveau proberen we ons wel in andermans positie te verplaatsen, alleen merken we dat er desondanks toch onvoorziene barrières vóórkomen. Deze barrières ontstaan door de verschillen tussen landen. Niet iedereen doet zich evenwel evenveel moeite zich in andermans positie te verplaatsen. De Sovjet-onderhandelaars doen daar betrekkelijk weinig moeite voor. Soms zo weinig dat je je wel eens kunt afvragen wat voor belang zij hebben bij een overeenkomst. Verschilt dit belang zoveel met het onze? Om hierop een antwoord te kunnen geven moeten we twee aspecten onderscheiden. Iets wat min of meer van bovenaf bepaald is en iets wat zij door hun cultuur hebben meegekregen. Dat eerste aspect noem ik de context: hieronder valt de organisatie- en maatschappijstructuur die het handelen van personen beïnvloedt. De cultuur daarentegen is veel onbewuster en heeft meer invloed op de denkwijze van personen. Neem bijvoorbeeld de beslissingsbevoegdheid van Sovjet-onderhandelaars. Deze is van bovenaf bepaald en begrenst hun handelen. Dit is dus context-bepaald. Cultuur heeft bijvoorbeeld invloed op hoe mensen met elkaar omgaan. Deze tweedeling is uiteraard niet altijd even strak vol te houden, immers cultuur heeft invloed op de context en omgekeerd. Dit artikel zal deze twee aspecten verder uitdiepen en daarna zal ik aangeven op welke wijze deze hun invloed hebben op het onderhandelingsproces. Hoe meer we weten over de Sovjet-cultuur en zijn context hoe beter we ons in de situatie van de Sovjets kunnen verplaatsen. En op die manier hopen we meer achter hun belangen te komen. Bij het schrijven van dit artikel ben ik ervan uitgegaan dat kennis over de algemene eigenschappen van het onderhandelingsproces aanwezig is. Over dit onderwerp is al heel wat geschreven, ik verwijs bijvoorbeeld naar Mastenbroek (1985) en Fisher & Ury (1983). De Nederlandse handel met de Sovjet-Unie bestaat hedentendage voor nog maar 1% van onze totale export (CBS,1987). Er is echter een groeiende belangstelling voor de Sovjet-markt. Dit zal mede te danken zijn door de nieuwe politiek van perestrojka en glasnost,1. Die heeft ook zijn weerslag in dit artikel. De perestrojka of herstructurering betekent een

1

Russische namen ZlJn volgens de ISO-norm getranslitereerd. Deze norm wijkt enigszins af van wat kranten en tijdschriften hanteren. Voor de volledige lijst verwijs ik naar de bijlage.

6

scala aan veranderingen in het zakendoen met de Sovjet-Unie. De glasnost' brengt ons meer informatie hierover. Ik heb hierboven telkens gesproken over het zakendoen met de Sovjet-Unie. De onderhandelingen in dit artikel gaan over zakelijke transacties en niet over politieke onderhandelingen. Want politieke onderhandelingen verschillen nogal met zakelijke onderhandelingen. Zo is de beslis~ings­ bevoegdheid van Sovjet-onderhandelaars bij zakelijke onderhandelingen kleiner dan bij politieke .

7

Deel 1: Context Inleiding De organisatiestructuur vormt een wezenlijk onderdeel van de context. Die structuur in de Sovjet-Unie wijkt nogal af van de Nederlandse. Als een Nederlandse onderneming produkten wil verkopen aan een bedrijf zal ze eerst contact moeten opnemen met het management van het betreffende bedrijf. Welbeschouwd worden alle bedrijven in de Sovjet-Unie geleid door de Communistische Partij met de eerste secretaris aan het hoofd. Als alle contacten via de Partij liepen zou het wel erg druk worden in het Kremlin. Handelscontacten lopen via de ministeries en staatscomités. die verantwoordelijk zijn voor de produktie van ondernemingen. Nu is het alleen zaak er achter te komen welk ministerie of staatscomité (wat het verschil is. is niet helemaal duidelijk) verantwoordelijk is voor de sector waarin je geïnteresseerd bent. Dat is nog lang niet zo eenvoudig. want er is nogal wat overlap en ministeries proberen elkaars vliegen af te vangen. De perestrojka wil de Sovjet-economie weliswaar meer leven in blazen. maar deze veroorzaakt ook een hoop onduidelijkheid: ministeries komen en gaan zonder dat precies bekend is welke functie ze hebben. Zorgvuldig opgebouwde handelscontacten kunnen van de ene op de andere dag waardeloos worden. Het opbouwen van handelscontacten is in Nederland de taak van de onderhandelaar. De Nederlandse onderhandelaar zal zich voortdurend van de stand van zaken op de hoogte moeten houden. (Het NCH 2 verricht veel werk op dit gebied) Ministeries en staatscomités De regering in de Sovjet-Unie wordt gevormd door de ministerraad. die benoemd wordt door de Opperste Sovjet. De voorzitter van deze raad (en dus premier) is Nikolaj Ivanovic Ryzkov. De raad telt 11 vice-voorzitters. de ministers. de voorzitters van de staatscomités. de premiers van de 15 unie-republieken en de voorzitters van enkele staatscommissies. De 15 unie-republieken hebben bovendien nog een eigen regering. De ministeries en staatscomités kunnen verdeeld worden over twee niveau's: het landelijk niveau en het niveau van de republiek. Die op landelijk niveau hebben rechtsbevoegdheid over ondernemingen over de hele Sovjet-Unie (ministerie van

2

Het NCH staat voor het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering. Een afdeling hiervan is het Nederland-USSR instituut.

8

buitenlandse handel. ministerie voor de gasindustrie. ministerie van defensie. staatscomité voor wetenschap en technologie). Die op het niveau van de republiek hebben agentschappen zowel op centraal niveau als op het niveau van de republiek (ministerie van hoger en middelbaar speciaal onderwijs. ministerie van vlees- en melkindustrie. staatsplancomité (Gosplan). comité voor de staatsveiligheid (KGB) en staatscomité voor arbeid en sociale vraagstukken). (Brown. 1984) Omdat de ministeries en staatscomités verantwoordelijk ZlJn voor de produktie van ondernemingen verlopen handelscontacten via hen. Vóór het opheffen van het ministerie van buitenlandse handel werd door buitenlandse ondernemingen uitsluitend onderhandeld met vertegenwoordigers van dit ministerie. In januari 1988 is het ministerie van buitenlandse handel opgeheven. Dit ministerie is samen met het staatscomité voor buitenlandse economische betrekkingen opgegaan in het ministerie voor buitenlandse economische betrekkingen. Vermoedelijk zal dit nieuwe ministerie de taken van het oude overnemen (van den Berg. 1988) .. Tegenwoordig hebben ook enkele ministeries een eigen organisatie van buitenlandse handel. Hierdoor komt het handelscontact dichter bij het verantwoordelijke ministerie te liggen. Het beheer van de industrieën De hele industrie in de Sovjet-Unie is onderverdeeld in enkele sectoren (bedrijfstakken). die elk bedrijven van eenzelfde aard of met verwante technologieën omvatten. Daarbij gelden een zeer strikte taakverdeling en specialisatie: elke sector heeft het monopolie voor zijn produktie. Aan het hoofd van elke sector staat een ministerie. Het ministerie geeft opdrachten aan de ondergeschikte bedrijven en krijgt zelf opdrachten van de staatsplancommissie (Gosplan). waarin aangegeven staat welke produkten de desbetreffende sector moet leveren en in welke hoeveelheid. Gosplan bepaalt zijn opdracht - of plan - op grond van de aanvragen van andere ministeries die produkten van het gegeven ministerie nodig hebben. Dit stelsel heeft men ontwikkeld vanuit de hoofdgedachte dat een centraal geleide economie maatschappelijke verliezen kan vermijden. Dankzij dit stelsel van economisch beheer kunnen financiële en materiële middelen weloverwogen ingezet worden. Het beheer van de industrie geschiedt vanuit een overkoepelend centrum. Door dit monopolie op de produktie is echter de stimulans voor optimalisering en efficiëntie maar

9

amper aanwezig. Concurrentie is een onbekend begrip in de Sovjet-Unie. waardoor er - bij de producent - geen belang bestaat bij innovatie. Je kunt je dus afvragen of hiermee maatschappelijke verliezen inderdaad vermeden worden. Vandaar dat op 1 januari 1988 de wet op de staatsonderneming van kracht geworden is. Bedrijven hebben hierin veel meer zelfstandigheid gekregen. De wet schrijft voor dat voortaan in de plaats van het plan voor het hele produktievolume een staatsbestelling moet komen voor een deel van de totale produktie. waarbij het betrokken bedrijf het resterende deel zelfstandig mag afzetten (en de winst rechtstreeks aan het bedrijf toekent). Desondanks probeerden de ministeries de gehele produktie onder de verplichte staatsbestelling te laten vallen. waarmee alles bij het oude zou blijven. (Dzarasov en Afanasev.1988) Om dit probleem het hoofd te kunnen bieden heeft men hierin op 25 juli 1988 verandering aangebracht. Een ministerie heeft niet langer meer het recht de grootte van zijn staatsopdrachten te verruimen. Daar tegenover staat echter dat een staatsbestelling de toegang verschaft tot de gecentraliseerde levering van materialen. Vandaar dat vele Sovjetbedrijven toch zoveel mogelijk onder de staatsbestelling proberen te vallen. want een alternatieve (bevoorradings-) markt bestaat er nagenoeg niet (Putincev. 1988). Technische vooruitgang Tijdens het elfde vijfjarenplan (1980-1985) bleek "de structuur. het technisch niveau en de kwaliteit van de machines en de uitrusting niet altijd aan de behoeften van de nationale economie te beantwoorden". Voor het twaalfde vijfjarenplan (1986-1990) wordt ten aanzien van de buitenlandse economische betrekkingen voorgesteld om "zich te richten op de wetenschappelijke en technische vooruitgang". Er kan echter alleen "een fundering van economische betrekkingen zijn op basis van gelijkgerechtigheid. vertrouwen en het strikt naleven van de onderlinge overeenkomsten". Zelfkritiek blijft niet uit. want "in het functioneren van de ministeries voor onze buitenlandse handel en het staatscomité voor de economische betrekkingen bestaan nog altijd zwakke plekken en tekortkomingen. die te langzaam worden geëlimineerd,,3. De investeringen die tot voor kort geheel ten goede kwamen aan de zware industrie worden meer en meer aangewend om de consumptiebehoeften van de bevolking te bevredigen.

3 Richtlijnen voor de economische en sociale ontwikkeling van de USSR voor 1986 - 1990 en voor de periode eindigend in 2000; Ryzkov (1986)

10

Buitenlandse economische aktiviteit Onder Gorbacëv wil de staat de im- en exportactiviteiten met het buitenland stimuleren om de doelstellingen van het 27e congres te realiseren. De kwaliteit van machines en produkten moet omhoog en er moet meer nadruk op technologische vooruitgang komen. De Sovjet-Unie wil van de kwantiteitsgerichte economie een kwaliteitsgerichte maken. In versneld tempo wil de Sovjet-Unie deze verandering doorvoeren (Gorbacëv,1986). Een eerste stap is technologie uit het Westen importeren. Het sleutelwoord is hier uSRorenie (versnelling). Al voor het verdwijnen van het ministerie van Buitenlandse handel was de monopoliepositie van dat ministerie ondergraven. Ruim 55 departementen (ministeries en staatscomités) en meer dan 100 ondernemingen hebben de bevoegheid gekregen zelfstandig im- en exportrelaties aan te knopen. Deze firma's met im- en exportbevoegdheid (Vnestorgovye firmy) kunnen zelf bepalen met welke buitenlandse partner ze willen handelen 4 . Om de buitenlandse economische activiteit enigszins te kunnen controleren heeft de regering de buitenlandse economische staatscommissie in het leven geroepen. De hoofden van de departementen zijn tevens lid van deze commissie, die onder voorzitterschap staat van V.M. Kamencev (Vicevoorzitter van de raad van ministers).

----

'

ZelChnung : Wlad,m,r Soldalow

(Uit: Moskau news, 9/1988)

11

De firma's met im- en exportbevoegdheid wordt behoorlijk wat bewegingsvrijheid geboden en winst uit samenwerking met een buitenlandse partner mag bij de firma blijven. In dit ondernemingsklimaat, dat steeds meer naar het Westerse neigt. spelen goede handelsbetrekkingen een steeds belangrijkere rol. Dat. samen met de verminderde invloed van ministeries. komt de onderhandelingen alleen maar ten goede. De ondernemingen en departementen zonder een buitenlandse economische activiteit kunnen een contractuele relatie aangaan met de buitenlandse-handelsassociatie (V/0 6 ) van de andere departementen. Om de zelfstandigheid te vergroten mogen ondernemingen gebruik maken van een fonds voor de aankoop op de buitenlandse markt van benodigde machines en activiteiten op technologisch gebied. De valuta nodig voor een buitenlandse economische activiteit wordt geleverd door de buitenlandse handelsbank (Vnestorgbank). Het staatsmonopolie op de buitenlandse economische activiteit blijft echter gehandhaafd. (Pravda. 24-9-1986) Welke invloed dit monopolie op de handelsbetrekkingen heeft is vooralsnog onduidelijk. Compensatiehandel Om ondanks de tekorten in harde valuta toch met Westerse landen te kunnen handelen probeert de Sovjet-Unie Westerse produkten te ruilen voor eigen produkten of grondstoffen: de compensatiehandel. De Sovjet-Unie wil echter geen kortdurende transacties voor warenruil. maar compensatieprojecten op grote schaal. Het ZdU een samenwerking op lange termijn moeten zijn en gerealiseerd op basis van veelzijdigheid. (Ponomarëv. 1986). Het Westen is echter helemaal niet zo dol op compensatiehandel. De huidige situatie op de handelsmarkt kan namelijk wezenlijk verschillen met kostenberekeningen die jaren terug gemaakt zijn (Köves. 1985). Daarnaast moet de Westerse partner een afzetmarkt gaan zoeken voor de Sovjet-produkten. hetgeen niet altijd even eenvoudig is. De verschillende ministeries werken niet zo goed samen waardoor transfer van produkten haast onmogelijk is. Het ruilen van diodes tegen olie kun je wel vergeten. want beide produkten vallen onder een ander ministerie. Dat met compensatiehandel ook grote successen te behalen zijn toont de Amerikaanse firma Pepsi. Terwijl Coca Cola bijna geen voet aan de grond krijgt in de Sovjet-Unie.

6

V/O is de afkorting voor het Russische begrip une~torgouoe ob"edinenie; zie ook de lijst van Russische begrippen in de appendix.

12

levert Pepsi op grote schaal frisdrank. En dit vanwege het feit dat het inkomen van Pepsi voor de helft uit wodka bestaat . Compensatiehandel op zo'n grote schaal zal tamelijk uniek blijven, want niet elk bedrijf heeft een dusdanig verkoopapparaat om op deze schaal produkten uit de SovjetUnie - door compensatiehandel verkregen - in eigen land af te zetten. Daarnaast zal een Westers bedrijf er wel voor uitkijken produkten te importeren, die concurreren met eigen produkten. Wodka vormt voor Pepsi geen bedreiging van de eigen frisdrankomzet. Daarnaast kan wodka via dezelfde afzetkanalen verhandeld worden. Joint ventures Een mogelijkheid om meer hoogwaardige technologie in huis te halen is het importeren uit het buitenland. Eén van de belangrijkste vormen van samenwerking met het buitenland is momenteel de joint venture. Dit is een vorm van samenwerking waarbij twee bedrijven een nieuw bedrijf (de joint venture) oprichten, waarbij kapitaal en technologie van beide bedrijven in de joint venture gebracht worden. Vanaf 13 januari 1987 is de joint venture opgenomen in de Sovjet-wetgeving. Vanaf die tijd zijn er nu (oktober 1988) al meer dan 100 joint ventures afgesloten met buitenlandse bedrijven waaronder slechts twee (februari 1989) met Nederland. Een aantal regelingen van Sovjet-zijde zijn getroffen om joint ventures aantrekkelijk te maken voor het buitenland; zoals het vrijstellen van winstbelasting in de loop van de eerste twee jaar. De volgende jaren is de winstbelasting voor Westerse landen slechts 30% in plaats van 40%, die andere Oostbloklanden moeten betalen. Bovendien zijn de beslissingslijnen korter geworden. Het orgaan, dat toestemming geeft tot oprichting van een joint venture is qua niveau dichter bij de bedrijven komen te staan. Dit orgaan controleert ook de doelmatigheid en wettigheid van die oprichting (Mamet, 1988)6. "Om het aantal joint ventures te vergroten en om bedrijven ervoor te interesseren deze in de Sovjet-Unie te vestigen, is het noodzakelijk om onze partners betere informatie te verschaffen over de ontwikkelingen op bepaalde gebieden", aldus Katjusev, minister voor buitenlandse economische betrekkingen . De Sovjet-Kamer van Koophandel kan een bedrijf de noodzakelijke informatie hieromtrent verschaffen (APN,1988). Daarmee lijkt het de Sovjet-Unie ernst met het oprichten van joint ventures en het verbeteren van de buitenlandse handel. 6 Besluit van het CC van de CPSU en van de ministerraad van de USSR van 17 september 1987 "over extra maatregelen ter verbetering van de buitenlandse-economische-activiteiten onder de nieuwe economische omstandigheden".

13

De Sovjet-Unie wil de joint venture niet alleen gebruiken om technologie te importeren. maar ook voor voor eigen export gebruiken. Is de export tot nog toe voornamelijk gebaseerd op grondstoffen. nu wil de Sovjet-Unie ook meer hoogwaardige produkten exporteren. Overigens ziet het er allemaal nog niet zo rooskleurig uit als het officiëel voorgesteld wordt. De Westerse investeerder kan zijn winst in harde valuta naar huis sturen mits hij daarover 20% extra belasting betaalt. Dit is nog niet het ergste want harde valuta mag alleen het land uit als deze met export verdiend is. Als de joint venture alleen voor de Sovjet-markt produceert kan de winst niet naar het moederbedrijf overgeboekt worden. (Sándor. 1988) Handelscontacten We zijn in het Westen gewend om handelscontacten rechtstreeks met de bedrijven af te sluiten. maar het economisch stelsel in de Sovjet-Unie sluit dat uit. Als het contact leggen rechtstreeks met de bedrijven dan misschien niet mogelijk is, moet men dan met het hoofd van de bedrijfstak het ministerie - in contact treden? Navraag in bedrijven leert dat dit weinig gedaan wordt. omdat het weinig zin heeft. Het moet maar net in het straatje van het betrokken ministerie passen. Hierdoor kost deze manier van contact leggen veel tijd en inspanning met weinig zichtbaar resultaat. Bovendien is het nog geenszins duidelijk bij welk ministerie je zou moeten aankloppen. Daarbij komt ook nog dat de diverse ministeries elkaar bepaald niet op de hoogte houden. Als je als Westers bedrijf moeilijk in de Sovjet-Unie handelscontacten kunt leggen. laat dan de Sovjet-Unie maar contact met ons leggen. zo is de redenering van onder andere Philips. Daarvoor is het echter wel hoofdzaak dat je naamsbekendheid verwerft in de Sovjet-Unie. Dit kan worden bewerkstelligd op een aantal manieren: het houden van een symposium. het deelnemen aan een tentoonstelling. adverteren en meegaan met een missie (Export Magazine. maart 1987). Overigens is het niet alleen van belang naamsbekendheid te krijgen maar deze ook te behouden. Vanzelfsprekend zul je daarvoor geregeld naar de Sovjet-Unie moeten. liefst met dezelfde mensen. Dat zij daarvoor meer dan een derde deel van het jaar in de Sovjet-Unie zijn is niet eens zo uitzonderlijk. Tijdens de tentoonstellingen en symposia nemen de Neder-

14

landse bedrijven vele kilo's aan documentatie mee, die spoedig allemaal meegenomen zijn. Meestal komen de documentatiemappen in de juiste handen terecht. Dat kunnen de vakministeries zijn, maar waarschijnlijk ook de geïnteresseerde bedrijven. Helemaal precies weet je het nooit, maar als na verloop van tijd contact vanuit Moskou gezocht wordt dan heb je raak geschoten. Nederlandse onderhandelaars zoals Hofsté van Philips en van Buren van Peja - gaan regelmatig naar de Sovjet-Unie . Daar leggen ze vele zakelijke contacten. Door middel van die uitgebreide contacten kan men zelf min of meer het initiatief nemen tot handelscontacten. Met name kleinere bedrijven en zeker nieuwkomers op de Sovjetmarkt hebben veelal meer baat om in contact te treden met de handelsvertegenwoordiging van de USSR in Nederland (Amsterdam), het Nederland-USSR instituut van het NCH (Nederlands Centrum voor Handelsbevordering) of andere gespecialiseerde bureau's zoals het Business Buro OostEuropa in Amsterdam. Ook de Amro bank met een vestiging in Moskou (de enige Nederlandse bank), onderhoudt contacten met allerlei vakministeries en kent de weg in het netwerk van ministeries, staatscomités en bedrijven. Maar zij zullen deze informatie alleen doorspelen aan hun cliënten. De glasnost' heeft dan wel meer openheid gebracht in de Sovjet-Unie, maar de perestrojka heeft de wirwar van regelwetgevingen en de onduidelijkheid daaromtrent alleen maar verergerd. Momenteel is niemand meer in staat zich een weg te banen door de grote hoeveelheid regelwetgevingen. Zelfs Gerasimov, de woordvoerder van Gorbacëv, moet toegeven dat hij nog lang niet alles precies weet. Desondanks stellen onderhandelaars in grote Nederlandse bedrijven zoals bv. Philips, dat dit alles nog niet de grootste hindernis is op weg naar een handelscontact. Zorg er eerst maar eens voor dat in je eigen bedrijf alles rond is. Dit blijkt al moeilijk genoeg . Grotere decentralisatie De komende tijd staan er nog ingrijpende veranderingen op stapel. De Sovjet-Unie wil zo'n 100 ministeries en staatscomités opheffen. De bedrijven zullen de verantwoordelijkheid voor de produktie steeds meer zelf ter hand nemen. Een grotere decentralisatie zal ontstaan, waardoor Westerse bedrijven meer en meer het land in moeten en niet meer alleen in Moskou blijven. Dit heeft uiteraard ook gevolgen voor de Nederlandse

15

onderhandelaar. Was een reis naar het ministerie van buitenlandse handel in Moskou tot nog toe voldoende. in de toekomst is de kans groot dat hij ook het land in moet. Dat betekent een andere voorbereiding en het leggen van nieuwe contacten met ministeries en bedrijven buiten Moskou. De Nederlandse bedrijven die al jaren handel dreven met de Sovjet-Unie. staan niet bepaald te juichen bij deze ontwikkeling. Immers het was eigenlijk best wel gemakkelijk dat je alleen met Moskou te maken had. Problemen bij de verkoop van produkten Geen verkooporganisatie in de Sovjet-Unie Er zijn maar weinig bedrijven met een eigen kantoor in Moskou. Hierdoor moet veel gereisd worden. Eindgebruiker blijft anoniem De vraag welke toepassingen de gevraagde produkten zullen krijgen blijft onbeantwoord door de Sovjet-Unie. Gerichte marketing is hierdoor onmogelijk. Organisatiestructuur Dankzij de perestrojka Z1Jn de verantwoordelijkheden meer naar de bedrijven doorgeschoven (Wet op de staatsonderneming). Maar zorgvuldig opgebouwde contacten kunnen hierdoor van de ene dag op de andere waardeloos worden. Reisbeperkingen in en naar de Sovjet-Unie Elke keer opnieuw moet ruim van tevoren een visum aangevraagd worden . Bovendien geldt het visum maar voor een beperkt gebied of een bepaalde stad. Inconvertibiliteit De roebel kan niet Constructies zoals Unie toch mogelijk

van de roebel ingewisseld worden voor Westerse valuta. ruilhandel moeten handel met de Sovjetmaken .

Cocomlijst De NAVO heeft een lijst samengesteld van technologisch hoogwaardige produkten. die niet zomaar naar Oostbloklanden geëxporteerd mogen worden. De Sovjet-Unie zou wel graag juist die produkten willen importeren. Gebrekkige communicatie Zolang je met Moskou te maken hebt. zal het gebruik van telefoon en telex (telefax is voorlopig nog niet in gebruik) geen probleem vormen. Daarbuiten des te meer. Het kan raadzaam zijn correspondentie zoveel mogelijk in het Russisch te doen. Cyrillische karakters kan een telex niet verwerken. waardoor het vertalen door een vertegenwoordiger in Moskou zal moeten gebeuren (Portnaar.1988).

16

Deel 2: Cultuur Inleiding Cultuur wordt mede bepaald door historische processen. Algemene gebruiken en gedragsregels worden vaak van vader op zoon en van ingewijde op nieuwkomer doorgegeven. In hoeverre historische gebeurtenissen invloed hebben op het menselijk gedrag is moeilijk te zeggen. De nodige voorzichtigheid is hierbij geboden. Eén bepaalde gebeurtenis heeft weliswaar een twijfelachtige invloed op de cultuur, oude inmiddels opgeheven politieke structuren kunnen nog wel degelijk hun doorwerking vinden. Kijk bijvoorbeeld maar naar de invloed van zeventig jaar communistisch regiem op allerhande gedragingen van mensen in de Sovjet-Unie. De huidige politiek van Gorbacëv verandert wel de structuur maar nog lang niet de cultuur. De cultuur zal pas veranderen wanneer de mensen er de noodzaak van inzien. Tot dan blijft de cultuur nagenoeg onveranderd. "Wat van jou is,

is onderhandelbaar"

Niet alleen zeventig jaar communisme heeft ZIJn weerslag gevonden op de huidige cultuur in de Sovjet-Unie. Ook de periode van vóór de revolutie heeft nog zijn sporen achtergelaten. De vele invasies in de Sovjet-Unie in de loop van de eeuwen leidde ertoe dat de Sovjet-Unie zich steeds beter wilde beveiligen tegen andere landen. Terwijl in het Westen staten werden opgebouwd door de feodale heersers en de kerk, werd Rusland gevestigd door de verovering van de territoria en ze op te nemen in Rusland. De Sovjets (en vroeger de Russen) beschouwen de status van landen en volkeren, die onder hun controle vallen, weinig ter zake doende. Deze instelling van de Sovjets heeft, volgens de historicus Richard Pipes (uit: Sloss en Davis, 1987), tot gevolg dat ze niets te verliezen en altijd iets te winnen hebben van de onderhandelingen. Onderhandelingen zijn per slot van rekening een constant zoeken naar een gemeenschappelijk belang. Zolang men denkt dat er geen sprake is van enig gemeenschappelijk belang, zoals bij de Sovjets lange tijd het geval was, kunnen er geen onderhandelingen plaatsvinden. Onderhandelingen waren dus bepaald geen noodzaak voor de Sovjets. Dit geeft een historische uitleg aan het Sovjet-standpunt: "Wat van mij is, is van mij en wat van jou is, is onderhandelbaar".

17

De geïsoleerde positie van Rusland onder de tsaren, de privileges, die buitenlanders kregen, tezamen met het idee dat Rusland omringd werd door landen met meer welvaart en vooruitgang gaven de Russen het gevoel van een minderwaardigheidscomplex en daardoor de sterke behoefte als gelijke behandeld te worden. (Sloss en Davis, 1987) Onderhandelingen als klassestrijd Zolang het socialisme nog geen wereldwijde basis heeft kunnen vestigen, zal de Sovjet-Unie moeten strijden tegen het kapitalisme en imperialisme. Volgens dit concept moeten onderhandelingen beschouwd worden als een soort klassestrijd. Dit zou echter betekenen dat een compromis uitgesloten is. Echter in de perioden van militaire zwakte is het concept van vreedzame coexistentie ontstaan. De omstandigheden droegen ertoe bij toch te onderhandelen met het Westen en tot overeenstemming te komen.(Sloss en Davis, 1987) Zolang de meeste onderhandelingen nog door vertegenwoordigers van de ministeries gevoerd worden is de noodzaak tot een goede overeenkomst te komen ondergeschikt aan de communistische ideologie . De instelling: "wij hebben jullie eigenlijk helemaal niet nodig" komt ook voort uit die communistische gedachte: uiteindelijk zal het communisme toch wel zegevieren. Wacht maar af is de boodschap. Het opbouwen van duurzame contacten met het buitenland is daarom helemaal niet nodig. Handel kan hoogstens tijdelijke voordelen bieden. Vanuit overheidswege ZlJn er allerlei gunstige voorwaarden geschapen voor meer handel met het buitenland (zie deeI1). Desondanks is de invloed van de politiek van perestrojka op de onderhandelingscultuur nog maar nauwelijks waar te nemen, zeker niet onder ambtenaren. De perestrojka brengt voor hen in de eerste plaats onzekerheid, waardoor de bereidheid om te veranderen maar klein is. Op het niveau van de bedrijven is die bereidheid wellicht wel aanwezig, maar de noodzaak tot veranderen is nog niet overduidelijk aangetoond (zie bijvoorbeeld pagina 6 over de wet op de staatsonderneming) . Wat betekent die historische invloed in concreto op de gedragingen en gebruiken van de Sovjet-onderhandelaars? Tijd speelt geen rol Geduld is een schone zaak en dat geldt zeker in de SovjetUnie. Onderhandelingen mogen wat betreft de Sovjet-onder-

18

laars rustig maanden duren. Zolang ze overdag maar niet uren aan één stuk hoeven te onderhandelen. Voor de rse onderhandelaar betekent dit: lang wachten en matig mensen opporren. Geduld werkt echter als smeerelk ongeduld werkt slechts vertragend . I

PtoCyHOK

P. CAMOKnOBA.

Krokodil, 8/1988)

ndel

zakelijke transactie is een serieuze zaak en moet ook odanig benaderd worden, vindt de Sovjet-onderhandelaar. dien voelt hij zich een vertegenwoordiger van de Sovjetlistische maatschappij. Hij moet daarom zuinig omgen met gemeenschappelijke goederen. Presentjes len zijn dan ook uit den boze. Hij benadert zijn er met een zekere argwaan, zeker als het iemand uit de rse (lees: kapitalistische) wereld betreft. De Sovjethandelaar zal het uiterste uit de onderhandelingen

19

trachten te halen. Geen middel laat hij daarbij ongemoeid. Het laat hem overigens koud of daarop volgende onderhandelingen hierdoor geschaad worden. Volgens Hofsté lijkt zo'n onderhandeling nog het meest op ordinaire koehandel. Wanneer men het niet met elkaar eens wordt loopt men gewoon weg. Op deze manier probeert men een concessie af te dwingen. Officieel en niet-officieel De Sovjets nemen officiële aangelegenheden ook als zeer serieus. Dat houdt meestal in dat ze volgens een strak programma handelen. Grapjes zijn uitgesloten en een glimlach kan er eigenlijk niet van af. Iets serieus nemen houdt ook in dat elk detail Uitgebreide aandacht verkrijgt. Dat in scherp contrast met niet-officiële aangelegenheden. Dan is het kameraden onder elkaar en kan er heel wat afgelachen worden. Het is alsof het ernstige masker afgeworpen kan worden en ze zichzelf kunnen zijn. Alcohol De Sovjet-Unie is nog steeds wereldrecordhouder van de alcoholconsumptie per hoofd van de bevolking. Na afloop van onderhandelingen wordt er vaak stevig gedronken. Het is zeer moeilijk om als gast een glas te weigeren. Onderhandelingen kunnen zo een zware aanslag vormen op je gestel. Westerse onderhandelaars haalden dan ook enigszins opgelucht adem toen de alcoholconsumptie aan banden werd gelegd. Tegenwoordig zijn in officiële gelegenheden de hoeveelheden alcohol voor de Sovjets gelimiteerd. Dit geldt weliswaar niet voor de Westerse gast, maar het verplichte meedrinken wordt hierdoor wel beperkt. Naast een landscultuur bestaat er ook zoiets als een subcultuur. Daaronder verstaat men een cultuur die leeft tussen mensen met een gemeenschappelijke opleiding, zoals bij technici. Technici begrijpen elkaar Technici, of ze nu uit de Sovjet-Unie komen of uit Nederland, hebben een gemeenschappelijke basis. Zodoende verstaan ze elkaar al beter zonder elkaars taal te beheersen. Ze beschouwen zichzelf als een exclusieve groep met gedeelde interesse. Deze interesse is wederzijds, waardoor ze auto-

20

matisch al meer belang hebben elkaar te begrijpen. Er is so wie so geen enkel belang elkaar niet te begrijpen. Dat in tegenstelling tot commerci~le onderhandelaars, die soms wel eens willen doen alsof ze de ander niet begrijpen. Een ander aspect vormt de terminologie. Technische begrippen in het Russisch hebben een sterke verwantschap met de hier bekende technische begrippen (even afgezien van het andere alfabet dat ze daar hanteren). Het vakjargon, dat bovendien zeer eenduidig is - elk begrip heeft een nauw omschreven betekenis is op die manier voor beide partijen goed te verstaan.

Waar ~ verder als onderhandelaar in de Sovjet-Unie mee te make ~ krijgen: De vrouw als onderhandelingspartner

~op

In de Sovjet-Unie tref alle niveaus van de samenleving vrouwen aan. Ze nemen d~ ijls belangrijke plaatsen in . Zo zul je niet verbaasd moeten zijn een vrouw tegenover je aan de onderhandelingstafel aan te treffen . Zij is evenzeer een gelijkwaardige partner met dezelfde bevoegdeden en ze weet beslist haar 'mannetje' te staan. Toch zijn het beslist geen ' mannelijke' vrouwen. Zij weten zich als vrouw te profileren en vinden het prettig als de onderhandelingspartner dit ook als zodanig aanvoelt (Sándor,1988) . Het is in de Sovjet-Unie zeer gebruikelijk dat zowel man als vrouw werken . Het toekomstperspektief van de Sovjet-vrouw ziet daarom anders uit dan die van de Nederlandse. H~t opleidingspeil ligt op een behoorlijk niveau, zowel voor mannen als vrouwen. Een vrouw met een technische opleiding is daar heel normaal . Hierdoor is een Sovjet-vrouw vaak veel zelfbewuster en zal zich gekwetst voelen als de Westerse partner haar slechts als secretaresse of hulpje beschouwt. Veelkleurige bevolking De Sovjet-Unie is niet een land, maar een conglomeraat van 15 Unie-republieken. Pas wanneer je beseft dat de SovjetUnie uit meer dan 100 verschillende etnische groepen bestaat, begrjjp je waarschijnlijk wel dat je niet over dé Sovjet-burger kunt spreken. In dit artikel spreek ik telkens uitdrukkelijk over de Sovjet-onderhandelaar en niet over de Russische onderhandelaar. De Russische federatie (RSFSR) beslaat meer dan driekwart

21

van de totale oppervlakte en meer dan de helft van de hele Sovjet-bevolking (Lopatkin,1987) . De bevolking van de overige republieken voelt zich echter bepaald geen Rus. Alleen al de taal is zeer divers: zo'n 80 talen worden er gesproken en men schrijft in 5 verschillende alfabetten (Time-Life,1984). Had je tot nog toe uitsluitend met Moskou te maken, tegenwoordig is de kans groot het land ingestuurd te worden. Daar tref je allerhande bevolkingsgroepen aan, die zich zeer bewust van de eigen identiteit en cultuur zijn. De Ukrainers mogen dan nog het meest op de Russen lijken, spreek ze er beslist niet mee aan. Voor hen is Kiev de eerste stad en niet Moskou. Het Russisch wordt wel door alle Sovjet-inwoners gesproken als eerste of tweede taal.

22

Deel 3: Onderhandelingsproces Inleiding De huidige politiek van perestrojka en glasnost' heeft nog geen merkbare invloed gebracht in de onderhandelingen. Zodoende is het onderzoek van enige jaren terug op het onderhandelingsproces nog steeds relevant. Dat blijkt ook uit gesprekken met Nederlandse onderhandelaars. Daar staat tegenover dat de grote wens om meer technologie binnen te halen druk op de onderhandelingen zet. Niet alleen meer technologie, maar ook de poging om in versneld tempo die technologie in te voeren vergroot de druk op de zo langdurige onderhandelingen. De sfeer van de onderhandelingen zal veranderen als bedrijven zelf de bevoegdheid hebben rechtstreeks met het Westen te onderhandelen. Vooralsnog blijkt uit gesprekken met Nederlandse onderhandelaars daar niets van. Onderhandelingen betreffen beslist niet alleen het sluiten van orders. Wanneer geregeld handel gedreven wordt met de Sovjet-Unie kan dit zelfs per telex af. Onderhandeld wordt echter nog wel over licenties en het opzetten van produktieeenheden. Er gaan vele onderhandelingen aan vooraf alvorens een Westers bedrijf zijn eerste contract kan afsluiten. Dan heeft dit bedrijf inmiddels wel een zekere naamsbekendheid opgebouwd. Als een bedrijf eenmaal in het circuit van handelsbetrekkingen zit is de kans op een nieuwe order groot. Plaats van onderhandelingen: Moskou Bij commerciële onderhandelingen is het meestal gebruikelijk, dat de aanbieder (van bv. produkten) naar het land van de aanvrager gaat. Zo niet met de Sovjet-Unie. In beide situaties zullen de onderhandelingen plaatsvinden in de Sovjet-Unie. Hogere autoriteiten zijn nog steeds nadrukkelijk aanwezig tijdens de onderhandelingen. Vandaar dat de voorkeur gegeven wordt aan Moskou als plaats van onderhandeling, ook als het betrokken bedrijf in de regio gevestigd is. Dat de onderhandelingen zelden buiten de Sovjet-Unie plaatsvinden heeft nog een tactische reden: de Westerse onderhandelaar is gebonden aan een tijdsduur vooraf bepaald door de Sovjets en hij moet gebruik maken van de accommodatiefaciliteiten in Moskou. Met name van de gelimiteerde tijdsduur maken de Sovjet-onderhandelaars handig gebruik om de

23

onderhandelingspartners onder druk te zetten. Hierop kom ik verderop nog uitgebreid terug. Technische en commerciële onderhandelingen Voorafgaand aan de commerciële onderhandelingen vinden eerst de technische onderhandelingen plaats. Eigenlijk is er geen sprake van onderhandelingen, maar meer van overleg . Tussen technici van beide landen vindt eerder een uitwisseling van technische gegevens en informatie plaats dan dat er uitvoerig onderhandeld Wordt. Van Sovjet-zijde worden er in dit stadium nog geen daarvoor opgeleide onderhandelaars gestuurd. Daarentegen zijn ze wel technisch zeer goed onderlegd en spreken ze met kennis van zaken ook over de Westerse produkten. Pas als men het met de technische details tot een overeenstemming komt kunnen de commerciële onderhandelingen beginnen. Tijdens deze onderhandelingen gaat men praten over leveranties, allerlei voorwaarden, garanties, clausules, enz. Dan is er pas sprake van het "echte" onderhandelen. De onderhandelingen duren vaak zeer lang en pas na een lange en moeizame zit weet de westerse partner of op alle punten tot overeenstemming is gekomen . Onderhandelen is hun enige taak Als men vanuit Nederland met één of twee man naar Moskou gaat, moet men niet schrikken tegenover zo ' n tien Sovjetonderhandelaars te komen zitten (van Buren heeft eens zelfs tegenover 22 man gezeten) . Behalve commerciële onderhandelaars bevat de Sovjet-delegatie ook experts op technisch en juridisch gebied. De commerciële onderhandelaars worden direkt na het voortgezet onderwijs in een speciaal instituut verder opgeleid. Na deze gedegen opleiding tot onderhandelaar verrichten zij werk voor een ministerie met als enige taak: onderhandelen. Het is hun dagelijks werk, waardoor ze veel ervaring en routine hebben opgebouwd. Dit blijkt wel uit hun sterke volhardendheid en veelheid aan taktieken . Ze werkten tot voor kort bij het ministerie van buitenlandse handel (na de opheffing van dit ministerie resorteren ze onder het ministerie voor buitenlandse economische betrekkingen). Vanwege de onafhankelijke werkwijze van dit ministerie ten opzichte van de vakministeries krijgen Sovjet-onderhandelaars geen terugkoppeling op hetgeen zij bereikt hebben. Met andere woorden: of een onderhandelingsuitkomst gunstig of ongunstig is voor een bepaald bedrijf doet niet ter zake. Ze beweren stellig: "wij hebben jullie eigenlijk helemaal niet nodig" (terwijl

24

het Sovjet-bedrijf er wel eens heel anders over zou kunnen denken). De Nederlandse onderhandelaar is veel meer gebrand op een overeenkomst, waarbij hij de inhoud soms maar voor lief neemt. Sovjet-onderhandelaar als representant van het communisme Volgens Huydecoper van Nigtevecht 7 (oud-ambassadeur in Moskou) krijgen Sovjet-onderhandelaars een speciale opleiding en hij komt in diplomatieke kringen terecht. Daarvoor is een betrouwbare afkomst noodzakelijk. Voor Sovjet-begrippen betekent dat in ieder geval: lid van de Communistische Partij. Uitsluitend het lidmaatschap is niet voldoende, er zal ook gekeken worden of hij/zij een overtuigd communist is. Of de onderhandelaar daarmee een ware communist is kun je je nog afvragen. Eén ding is wel duidelijk hij of zij zal tot op zekere hoogte de socialistische idealen aanhangen en vertegenwoordigen. Deze idealen sluiten in principe uit dat men zich kan verenigen met de kapitalistische doelstelling-en. Een gemeenschappelijke overeenkomst is in strijd met de ideologische gedachte. Vanuit Moskou (of eigenlijk: vanuit het verantwoordelijke ministerie) wordt de onderhandelaar voortdurend in de gaten gehouden, waardoor hij of zij zich strak aan de gegeven instructies zal houden. Om te tonen hoe goed de onderhandelaar wel niet is en om zijn of haar machtspositie te verbeteren kan hij of zij plotseling scherpe kritiek uiten of heftige uitvallen doen. Voor nadere instructies zal hij of zij telkens bij de superieuren moeten aankloppen. Hoe lang zo'n samenspraak kan gaan duren is nooit te zeggen. De Westerse onderhandelaar moet maar afwachten. Wie denkt het proces te versnellen door maar snel wat concessies te doen, heeft het bij het verkeerde eind. Concessies roepen twijfel op bij de Sovjet-onderhandelaar, waardoor hij of zij zich wederom tot Moskou zal wenden. Dit alles leidt uitsluitend tot vertraging. Tijd speelt in het geheel geen rol bij de Sovjet-onderhandelaar . Vanuit de grondgedachte dat het socialisme het uiteindelijk zal overwinnen, wacht men maar rustig af. Sfeer tijdens de onderhandelingen De gehele onderhandeling verloopt zeer officiëel: elk besluit en elk voorschrift moet protocollair vastgelegd worden. De sfeer is vaak gespannen. Hoe moeilijk de Sovjets het

7

De lezing van Huydecoper van Nigtevecht - Onderhandelen met de Sovjets - heeft hij gegeven tijdens het congres Onderhandelen 1988 op de Erasmus Universiteit. Deze lezing is later verschenen in het tijdschrift Negotiation Magazine (1/1989)

25

je ook maken. na de onderhandelingen is alles weer koek en ei. De spanning is eraf en de drank vloeit rijkelijk (althans tot vóór de alcoholcampagne). Hiermee onderstrepen de Sovjet-onderhandelaars het onderscheid tussen het officiële en niet-officiële gedeelte van de onderhandelingen. Tijdens de onderhandelingen leggen de Sovjets je het vuur na aan de schenen. Er wordt alles aan gedaan je zo min mogelijk op je gemak te stellen. Elke gelegenheid wordt aangegrepen je klem te zetten. Hoogendonk (Nunhemse zaden) herinnert zich nog zijn eerste onderhandeling met de Sovjets: hij moest tegen het licht inkijken en hij zat duidelijk lager dan zijn partners. Taal: Russisch Vele Sovjet-onderhandelaars spreken vloeiend Engels. Duits of Frans. maar tijdens de onderhandelingen kennen ze maar één taal: Russisch. Helaas is niet elke Nederlandse onderhandelaar zoals Dhr. van Buren bij machte vloeiend Russisch te spreken en te verstaan. Zeker niet bij de commerciële onderhandelingen. waar de juiste woordkeuze essentiëel is en elk onjuist woordgebruik door de andere partij afgestraft wordt. Een tolk is kortom onmisbaar. Aan de andere kant heeft het grote voordelen wanneer je zelf in het Russisch kunt onderhandelen. Je verkrijgt meer informatie en de onderhandelingen duren minder lang . De Sovjet-delegatie levert zelf een tolk. De tolk doet verder niet mee aan de onderhandelingen. maar is wel betrokken bij het opstellen van een onderhandelingsplan. Een tolk wordt door de Sovjet-onderhandelaars als taktisch element in de onderhandelingen gebruikt. De Nederlandse onderhandelaar zal eerst op de vertolking moeten wachten alvorens een antwoord te kunnen formuleren. De Sovjets daarentegen verstaan de taal van de Nederlandse onderhandelaar waardoor het vertolken hun extra denktijd oplevert. Alvorens de commerciële onderhandelaars aan het werk kunnen. leggen de technische onderhandelaars de basis voor de daaropvolgende onderhandelingen. De technische onderhandelaars spreken en verstaan echter wel alleen maar Russisch. Technische terminologie is echter dermate internationaal dat het voor technici met de hulp van een summiere vertaling al spoedig duidelijk is over welk onderwe~p het handelt. Meestal ontstaat er onder technici al snel een band waardoor de wil elkaar te verstaan wel aanwezig is (zoals al opgemerkt is op pagina 16: technici begrijpen elkaar).

26

Bevoegdheid van de onderhandelaar De bevoegdheid van de Sovjet-onderhandelaar tot het nemen van beslissingen tijdens onderhandelingen is betrekkelijk klein. Vooral als het een nieuw onderwerp betreft, dat door de andere partij is aangeroerd. Daarover heeft men van hogerhand geen instructies gekregen. Van te voren zijn zeer stricte instructies geschreven waaraan een onderhandelaar zich te houden heeft. Hierdoor is een Sovjet-onderhandelaar weinig flexibel. Men heeft al zeer bepaalde verwachtingen omtrent het verloop van de onderhandelingen. Ze weten bovendien precies welk type apparatuur ze wensen te kopen voor de onderhandelingen beginnen. Er is overigens wel een verschil in bevoegdheid tussen de technische onderhandelaar en de commerciële. De technische onderhandelaar heeft heel wat meer vrijheid in het nemen van beslissingen. Onderhandelingstaktieken De Sovjet-onderhandelaars maken gebruik van bekende onderhandelingstaktieken, maar door het zeer frequente gebruik ervan en omdat ze de onderhandelingspartner frustreren, wil ik hier toch dieper op ingaan. Zowel uit Amerikaanse en Duitse rapporten B als uit gesprekken met Nederlandse onderhandelaars komen de volgende favoriete taktieken van de Sovjets naar voren : a. het wachtspel b. harde en zachte lijnen door het veranderen van de teamleiders zonder kennisgeving c. het manipuleren van de partners door hen te betrekken in 'onenigheden' tussen het Sovjet-team en hun superieuren in Moskou. d. de partner te dreigen met het uitspelen tegen een andere mededinger, die al reeds staat te wachten. a. Het wachtspel Deze taktiek is gebaseerd op de veronderstelling, dat de westerse partners betrekkelijk weinig geduld hebben en dat zij niet met lege handen naar huis willen gaan. De westerse onderhandelaar heeft veel meer de drang om met een overeenkomst thuis te komen dan de Sovjet-onderhandelaar. Hierdoor is hij eerder geneigd akkoorden te sluiten, die hij normaal gesproken zou verwerpen. De Sovjets nodigen de westerse onderhandelaars uit naar

B

National Foreign Assessment Center (1979) Soviet Strategy and Tactics in Economic and Commercial Negotiations with the United States; Wass von Czege (1981) Sowjetische Verhandlungstaktiken im Westhandel.

27

Moskou te komen, waardoor hun bekend is hoe lang ze daar verblijven en wanneer hun precieze vertrektijd is. Door de westerse partners soms dagen te laten wachten alvorens weer verder te onderhandelen, hopen de Sovjets dat zij onder tijdsdruk een snelle beslissing maken. Hoe Nederlandse onderhandelaars soms onder grote druk worden gezet illustreert Hofsté: In '87 hadden we een onderhandeling, die al meer dan een half jaar verliep. Het was al bijna Kerstmis en van Sovjetzijde was nog steeds geen prijsvoorstel gedaan. Ondanks de dreiging van onze kant: "Voor 1 januari moet het voorstel rond zijn. want anders gaat het niet door." bleef het lang duren. Overigens hadden beide partijen belang bij het contract, want het ministerie had bevolen dat die bewuste machinerie er in ieder geval moest komen, omdat nu al enkele bedrijven stil lagen. Op de donderdag voor Kerstmis kwam het tegenbod van de Sovjets. Ze waren verbaasd dat we nog enkele dagen daarover moesten nadenken. Die dag werd tot 12 uur 's avonds onderhandeld, wat voor de Sovjets zeer ongewoon was. De volgende ochtend om 9 uur zouden we het betalingscontract schrijven en de Sovjets de letter of intent. Uit voorzorg schreven we beide. Om 9 uur nog geen Sovjets en pas om 11 uur werd er gebeld dat ze om 13 uur zouden komen. En toen bleek inderdaad dat ze nog geen letter of intent geschreven hadden. Dus kwamen wij er mee op de proppen. De Sovjets stonden voor een fait accompli, maar ze konden nu niet anders meer. Vanuit Nederlandse zijde was nu nog één handtekening nodig, terwijl vanuit Sovjet-zijde nog twee. Die tweede handtekening zou nog komen. Hierdoor moest er toch nog tijdens de Kerst een week doorgewerkt worden. Een andere keer echter hebben we de onderhandelingen gewoon afgebroken. Hofsté weet niet hoe je deze taktiek het beste kunt doorbreken. b. Hard en zacht spelen Een tweede populaire taktiek van de Sovjets is het veranderen van de teamleider zonder enige waarschuwing of uitleg. De Sovjets veranderen hun teamleider even vaak wanneer ze van de harde op de zachte lijn overgaan als omgekeerd. Het komt inderdaad nogal eens voor dat één van de Sovjetpartners zich terugtrekt met als excuus het gebruik van het toilet, waarna je hem niet meer terugziet, aldus Hofsté. c. Betrekken bij dialoog Sovjet-onderhandelaars en Moskou De Sovjet-onderhandelaars gebruiken deze taktiek, wanneer ze

28

aan voelen komen dat ze problemen krijgen bij het verkopen van het verkregen contract bij hun superieuren. Op andere momenten zullen ze steun van westerse zijde zoeken om een bureaucratisch probleempje op te lossen. d. Onderhandelen met meer dan één westerse partner Op deze wijze trachten de Sovjets de ene onderneming tegen de andere onderneming uit te spelen. De Sovjets verwerven selectief informatie van de ene onderhandeling om deze te kunnen gebruiken bij de andere. Zo is het wel eens voorgekomen dat Philips-Nederland een onderdeel van het contract weigerde, waardoor Philips-Frankrijk er bijna met het contract vandoor ging. De Sovjets maakten handig gebruik van de bureaucratie binnen Philips. Uiteindelijk heeft Philips er wel een stokje voor gestoken. Behalve deze vier zijn er nog talrijke andere taktieken, die de Sovjets wel gebruiken, zoals: e. Accepteren. "als we een paar woorden kunnen veranderen" De Sovjets hebben er nogal een handje van om een agendapunt te accepteren, mits de partner op een paar andere agendapunten toch nog concessies wil doen. Terwijl de Westerse onderhandelaar een agendapunt voor afgesloten houdt, blijft deze voor de Sovjets nog open. Daarnaast nemen de Sovjetonderhandelaars een voorstel aan, maar dan moet men aan aantal zaken nog iets wijzigen.

f. Zeuren over kortingen van nog geen procent De Sovjets gaan al bijna akkoord met een groot contract, maar blijven wel zeuren over een korting. die maar een paar gulden oplevert. De Sovjets gebruiken deze taktiek om hun superieuren te laten zien dat zelfs de kleinste details niet over het hoofd gezien worden. Overigens krijgen de Sovjetonderhandelaars een premie over de extra bewerkstelligde korting. Of de hierboven besproken taktieken bewust als zodanig gebruikt worden is nog maar de vraag. Compensatiehandel achter de hand Kom je tijdens een onderhandeling met compensatiehandel op

29

de proppen, dan wordt het plotseling een heel ander verhaal. De Sovjet-onderhandelaars zijn dan wel zeer geïnteresseerd. Met compensatiehandel kun je eventuele concurrenten voorblijven . Door de inconvertibiliteit van de roebel blijft compensatiehandel een aantrekkelijke mogelijkheid voor de Sovjet-Unie. Het kan zinnig zijn vooraf al deze mogelijkheid uit te werken en met anderen in het bedrijf te bespreken. De frustraties kunnen hoog oplopen Het is niet eenvoudig je permanent tegen de Sovjetonderhandelaars te verweren. Zeker niet wanneer je telkens zo mogelijk klem gezet wordt. Na vele onderhandelingen met hen kun je zoiets wel aan de orde stellen. Zelfs Hoogendonk wordt het wel eens teveel: "Zo heeft het geen zin om verder samen te werken . " Daar deinst zelfs de Sovjet-onderhandelaar voor terug. Dan komt hij je plotseling wel tegemoet. Het spel wordt hard gespeeld . Hoogendonk over de Sovjetonderhandelaars: "het zijn net schaakspelers", ze kunnen enorm bluffen.

30

Slotopmerkingen De cultuur is voor het belangrijkste deel bepalend voor hoe Sovjet-onderhandelaars zich gedragen. De structuur van vóór de perestrojka vindt nog steeds zijn weerslag in hun gedrag. Daarmee remt die oude structuur de ontwikkeling van de perestrojka af. Echter de perestrojka dringt eerder door op het niveau van het bedrijf dan op het niveau waar de ambtenaren werken. En met de toenemende zelfstandigheid van de bedrijven komen de handelscontacten en daarmee de onderhandelingen dichter bij het bedrijf te liggen. Dat is dus juist de plaats waar de veranderingen zich het sterkste voordoen. In hoeverre de onderhandelaars van het ministerie hun positie prijs willen geven is niet duidelijk, maar met genoegen zal het in ieder geval niet gebeuren. De perestrojka levert wellicht een ondernemingsklimaat op dat naar het onze neigt. Verandering van de instelling van de Sovjet-onderhandelaar kan dus op den duur positief werken op de onderhandelingen. Door de noodzaak tot veranderen voor de Sovjet-onderhandelaar zichtbaar te maken, kan de Nederlandse onderhandelaar meewerken aan die andere instelling. De belangenovereenkomst is nog het grootst bij de technische onderhandelingen. Je hebt daar per slot van rekening met technici te maken. De beroepsonderhandelaars, die in actie komen tijdens de commerciële onderhandelingen, zijn afgevaardigden van het ministerie en ze zijn niet of nauwelijks betrokken bij de uitvoering van het resultaat. Het kan daarom zinvol zijn zoveel mogelijk het maken van afspraken en het treffen van regelingen al naar de technische onderhandelingen te verschuiven. Als de zelfstandigheid van bedrijven leidt tot het zelfstandig maken van contacten, dan zullen de onderhandelingen door vertegenwoordigers van het bedrijf gedaan gaan worden. Dit geldt dan zowel voor technische als de commerciële onderhandelingen. Als dan ook nog diverse industriële ministeries opgeheven zullen worden, dan hoeven de onderhandelaars geen verantwoording meer aan ministeries af te leggen. De bedrijven hebben bovendien nog geen enkele onderhandelingservaring. De onderhandelaars van de bedrijven zijn daardoor nog niet beYnvloed door regels en bepalingen vanuit de Moskou. Wat de funktie van de buitenlandse economische staatscommissie (zie hiervoor pagina 7) in dit verband is, is moeilijk te zeggen. Formeel blijft het staatsmonopolie op de buitenlandse handel gehandhaafd. Het is goed denkbaar dat de

31

buitenlandse economische staatscommissie zIJn plaats gaat opeisen. op het moment dat ministeries worden opgeheven. Een aantal aspecten van het onderhandelen zullen nauw verbonden blijven met de Sovjet-cultuur. Zo zal men regelmatig een vrouw tegenover zich treffen. die wel beslissingsbevoegdheid heeft. En als men buiten Moskou opereert zal men een veelkleurige cultuur aantreffen met elk een eigen identiteit. Het afdingen van kortingen kan men al van te voren incalculeren. Het zijn alle zaken. die het eigenlijke onderhandelen nagenoeg niet beïnvloeden. maar waar men van te voren wel degelijk rekening mee moet houden. Voor een onderhandelaar die goed hierover geïnformeerd is en zich flexibel opstelt. hoeft dit geen probleem te vormen. Het lijkt er soms op alsof de onderhandelingscultuur van de Sovjets zich sterk manifesteert tijdens onderhandelingen. Als er echter grote belangen op het spel staan is die beslist ondergeschikt aan het bereiken van een goede overeenkomst.

32

Literatuuropgave APN (1988) Joint ventures: belangrijk element in buitenlandse handel. Informatie BuLLetin, WeekbLad van de Ambassade van de USSR in NederLand, 40, 2-3 Berg, van den G.P. (1988) Symposiumbundel: De SovjetUnie zakeLijk in zicht. TUE uitgave Brown,A (1984) The Cambridge EncycLopedia of Russia and the Soviet Union. 310 - 311 CBS (1987) Statistisch zakboek 1987. p 230 's-Gravenhage: staatsuitgeverij cbs-publikaties Dzarasov,S en Afanasev.G (1988) Heeft de USSR ministeries nodig? Informatie BuLLetin, WeekbLad van de Ambassade van de USSR in NederLand, 22, 11-13 Export Magazine (redactie) (1987) De "lange" weg naar de Sovjet-markt. Export Magazine 21/3, 13-15 Fisher.R. & Ury.W. (1983) SuccesvoL onderhandeLen. Utrecht: Veen Gorbaëëv.M.S. (1986) PoLiticeskij dokLad CentraL'nogo Komiteta KPSS 27 s"ezdu Kommunisticeskoj partii Sovetskogo Sojuza. Huydecoper van Nigtevecht. J.L.R. (1989) Onderhandelen met de Soviets. Negotiation Magazine I, 27-34 Ivanov.I (1989) Economische operaties met buitenland in 1988 gestabiliseerd. InformatiebuLLetin, WeekbLad van de Ambassade van de USSR in NederLand, 9, 2-3 Köves.A (1985) The CMEA Countries in the WorLd Economy: Turning Inwards or Turning Outwards. 202-203 Budapest: Akadémiai Kiadó Krokodil (1988) Satirisch tijdschrift, verschijnt driemaandelijks. 24, 10 Lopatkin.A.R. (1987) The Soviet Union: sixty-five years 1922-1987. Novosti Press Agency Publishing House Mamet.L (1988) Naar stabiliteit en soepelheid bij belasten van joint ventures. Informatie BuLLetin, WeekbLad van de Ambassade van de USSR in NederLand, 28, 12-13 Mastenbroek, W.F.G. (1985) OnderhandeLen. Utrecht: Spectrum Moskau news (1988) Duitstalige uitgave van het maandblad Moskovskije novosti. 9, 11 National Foreign Assessment Center (1979) Soviet Strategy and Tactics in Economic and CommerciaL Negotiations with the United States. Washington D.C. Pravda (redactie) (1986) Verordening CC CPSU, RM USSR van september 1986. Pravda 24/9 Ponomarëv.S. (1986) De compensatiehandel: Het Sovjet-standpunt. Informatie BuLLetin, WeekbLad van de Ambassade van de USSR in NederLand, 24, 2-3

33

Portnaar. M. (1988) Onderhandelingscultuur in de USSR. Symposiumbundel: Sovjet-Unie zakelijk in zicht. TUE uitgave Putincev.A (1988) Economische hervorming: vooruitgang doet nieuwe problemen rijzen. Informatie Bulletin, Weekblad van de Ambassade van de USSR in Nederland, 45, 8-9 Ryzkov.N. (1986) Richtlijnen voor de economische en sociale ontwikkeling van de USSR voor 1986 - 1990 en voor de periode eindigend in 2000. Sándor.A. (1988) Gorbatsjov, de manager. 's-Gravenhage: SDU uitgeverij Scherer.J (1987) USSR facts 8 figures annual, Volume 12. 1-7 Sloss.L. en Davis.M. (1987) The Soviet Union, The Pursuit of Power and Influence through Negotiation. In: National Negotiating Styles. Department of State Publication Time-Lire (redactie) (1984) Sovjet-Unie, bibliotheek der Landen. 67 Wass von Czege.A (1981) Sowjetische Verhandlungstaktiken im Westhandel. Osteuropa Wirtschaft, 3

34

Appendix A Transliteratie van Russische namen Omdat elke taal zo zijn eigen vertaling geeft van Russische namen en begrippen hanteer ik hier het ISO-systeem. Dit is een internationaal erkend systeem waarbij een getranslitereerde naam eenduidig terug te translitereren is (het systeeem is overigens niet op uitspraak gebaseerd). In het algemeen komt het overeen zoals we dat tegenkomen in kranten en tijdschriften. Uitzonderingen daarop zijn bv. ts wordt c (ISO). tsj wordt è. sj wordt S. zj wordt z (zo zal Gorbatsjov geschreven worden als Gorbacëv). Het Russische alfabet ISO

uitspraak

6

a b

a b

A E B

a B

V

W

r

r

11

.n

E

e ë

g d e ë

g d je jo zj z ie j k

t; lK 3 11

)I(

z

3

Z

H

ti

11

K 11

i j k

J1

I

I

M

m n

m n

M H

0

K

H

0

0

0

n

n

p C T Y

p c Y

X

x

p r s t u ch f c è s sè

p r s t oe ch f ts tsj sj sjtsj

Y

ie

3

è

è

10

ju ja

joe ja

T

W

~

U

u

y W

w

UI

III

'I

'b ~

b

:3 10

»

11

35

Appendix B Overzicht van de gebruikte Russische termen Veelvuldig zul je de voorvoegsels Gos- tegenkomen. Dit staat voor Gosudar'stvenij, wat staats- betekent. staatsplancommissie comité voor de staatsveiligheid Vnestorgovye firmy buitenlandse-handelsfirma's VlO (Vnestorgovoe ob"edinenie)buitenlandse-handelsassociatie Vnestorgbank buitenlandse-handelsbank perestrojka herstructurering glasnost' openheid uskorenie versnelling Gosplan K~

36

Appendix C Ministeries en staatscomités in de Sovjet-Unie

(Uit: Scherer.J.(1987) USSR facts & figures annual)

2 GOVERNMENT USSR MINISTRIES AND SUBMINISTERlAL AGENCtES (contlnued)

I GOVERNMENT OF THE USSR GOVERNMENT NEWS ReorganizatIon of USSR Councll of Mlnl.ter.-On 20 Oet 1987 Ihe USSR Supreme Soviet ratified decrees on Ihe fonnation and reorganization of certain USSR state administration bodies and corresponding amendments to \he USSR Law On the USSR Council of Ministers . These decrees induded: Formation of an AII-Union USSR Ministry of Agricultural and Tractor Machine Building (20 Jul 87); Formation of an AII-Union USSR Ministry of Heavy, Power and Transport Machine Building (20 Jul 87); Reorganization of Ihe USSR Central Statistical Administration as Ihe Union-Republican USSR State Comminee for Statistics (8 Aug 87) ; Reorganization of Certain Union-Republic USSR Ministries as AII-Union USSR Ministries (7 Sep 87); Reorganizing Ihe Union-Republic USSR Ministry of Non-Ferrous Metallurgy as the AII-Union USSR Ministry of Non-Ferrous Metallurgy (3 Oet 87); Reorganizing Ihe Union-Republic USSR Ministry of Ihe Petroleum Refining and Petrochemicallndustry as !he AII-Union USSR Ministry of Ihe Petroleum Refining and Petrochemicallndustry (16 Oet 87). FBIS (21 Oet 87), 45-6. PERSONNELCHANGES Geldar AUev-On 23 Oet 1987, Iwo days af ter Geidar Aliev was released from his membership in Ihe CPSU Politburo on grounds of poor heallh, he was relieved of his position as First Deputy Chairrnan of Ihe Council of Ministers. Keesing's, Nov 1987. B.N_ Yelt.ln-TASS reported (18 Nov 87) that on nomination by Ihe USSR Council of Ministers, the Presidium of Ihe USSR Supreme Soviet has appointed B.N. Yeltsin first deputy chainnan of Ihe USSR State Committee for Construction, a post Ihat carries ministerial rank. A week earlier Yeltsin had been removed from !he first secretaryship of Ihe Moscow city party comminee. FBIS (18 Nov 87).58. USSR MINISTRIES AND SUBMINISTERlAL AGENCIES Presidium of the USSR Council of Ministers Other Members of the USSR Council of Ministers Secretariat of the Chairman of the USSR Council of Ministers Organizations under the USSR Council of Ministers Bureau for the Fuel and Energy Complex (A-U) Bureau for Machine Building Bureau for Social Development Commission for the Improvement of Management, Planning, and the Economic Mechanism Military Industrial Commission State Foreign Economic Commission Ministry of Atomic Power (A-U) Ministry of the Automotive Industry (A-U) Ministry of the Aviation Industry (A-U) Ministry of the Chemica I Industry (A-U) M!n!stry of Chemical and Petroleum Machine Building (A-U) MInIstry of Civil Aviation (A -U) Ministry of thc Coal Industry (U-R) Ministry of Communications (U-R)

continued ...

Ministry of the Communications Equipment Industry (A-U) Ministry of Construction in the Eastern Regions of the USSR Ministry of Construction in the Northern and Western Regions of the USSR (A-U) Ministry of Construction in the Southern Regions of the USSR (A -U) Ministry of Construction in the Urals and West Siberia Regions of the USSR (A-U) Ministry of the Construction Materials Industry (U-R) Ministry of Construction of Petroleum a'nd Gas Industry Enterprises (A-U) Ministry of Construction, Road, and Municipal Machine Building (A-U) Minislry of Culture (U-R) Ministcy of Defense (A-U) Ministry of the Defense I_ndustry (A-U) Ministry of Education (U-R) Ministry o( the Electrical Equipment Industry (A-U) Ministry of the Electronics Industry (A-U) Ministry of Ferrous Metallurgy (U-R) Ministry of Finance (U-R) Ministry of the Fish Industry (U -R) Ministry of Foreign Alfairs (U-R) Ministry of Foreign Trade (A-U) Ministry of the Gas lndustry (A-U) Ministry of General Machine Building (A-U) Ministry of Geology (U-R) Ministry of Grain Products (U-R) Ministry of Health (U-R) Ministry of Heavy and Transport Machine Building (A-U) Ministry of Higher and Secondary Specialized Education (U-R) Ministry of Installation and Special Construction Work (U-R) Ministry of Instrument Making, Automat ion Equipment, and Control Systems (A-U) Ministry of Internal Alfairs (U-R) Ministry of Justice (U-R) Ministry of Land Reclamation and Water Resources (U-R) M inistry of Light Industry (U-R) Ministry of Machine Building (A-U) Ministry of Machine Building for Animal Husbandry and Fodder Product ion (A-U) Ministry of Machine Building for Light and Food lndustry and Houschold Appliances (A-U) Ministry of the Machine Tooi and Tooi Building Industry (A-U) Ministry of the Maritime Fleet (A-U) Ministry of the Medical and Microbiological Industry (A-U) Ministry of Medium Machine Building (A-U) Ministry of Mineral Fertilizer Production (U-R) Ministry of Nonferrous Metallurgy (U-R) Ministry of the Petroleum Industry (A-U) Ministry of the Petroleum Refining and Petrochemicallndustry (U-R) Ministry of Power and Electrification (U -R) Ministry of Power Machine Building (A-U) continued ...

USSR FACTS & FIGURES ANNUAL 3

4 GOVERNMENT USSR MINISTRIES AND SUBMINISTERlAL AGENCIES (contlnued)

USSR MINISTRIES AND SUBMINISTERlAL AGENCIES (contlnued)

State Committee for Foreign Economie Relations (A-U) State Committee for Foreign Tourism (U-R) State Committee for Forestry (U-R) State Committee for Hydrometeorology and Environmental Control (A-U) State Committee for Inventions and Discoveries (A-U) State Committee for Labor and Social Problems (U-R) State Committee for Material Reserves (A-U) State Committee for Material and Technical Supply (U-R) State Committee for Physical Culture and Sports (U-R) State Planning Committee (U-R) Stale Committee on Prices (U-R) State Committee for Publishing Houses, Printing Plants, and the Book Trade (U-R) State Committee for Safety in the Atomic Power Industry (A-U) State Committee for Science and Technology (A-U) State Committee for Standards (A-U) (St~te) Committee for State Security (U-R) State Committee for Supervision of Safe Working Practices in Industry and for Mine Supervision (U-R) State Committee for the Supply of Petroleum Products (U-R) State Committee for Television and Radio Broadcasting (U-R) State Committee for Utilization of Atomic Energy (A-U) State Committee for Vocational and Technical Education (U-R) State Commission for Useful Miheral Reserves (A-U) Committee on International Lenin Prizes for the Strengthening of Peace Among Nations Committee for Lenin Prizes and State Prizes in Literature, Art, and Architecture Committee for Lenin Prizes and State Prizes in Science and Technology Committee of People's Control (U-R) Higher Certification Commission Commission of the Presidium for Environmental Protection and Ratio",ll Use of Resources Commission on Questions of Developing the West Siberian Oil and Gas Complex (A-U) Main Archives Administration Ministry of the Radio Industry (A-U) Ministry of Railways (A-U) Ministry of the Shipbuilding Industry (A-U) Ministry of the Timber, Pulp and Paper, and Wood Processing Industry (U-R) Ministry of Tractor and Agricultural Machine Building (A-U) Ministry of Trade (U-R) Ministry of Transport Construction (A-U) State Agroindustrial Committee (A-U) State Committee for Cinematography (U-R) State Committee for Civil Construction and Architecture (U-R) State Committee for Computer Technolol:Y and Information Science (A-U) State Construction Committee (U-R) continued ...

Main Administration of Geodesy and Cartography Main Adminislration for Safeguarding State Secrets in the Press Main Administration for State Customs Control Administration of A/fairs of the Council of Ministers Central Statistical Administration (U-R) USSR State Bank (U-R) State Workers' Savings Bank Bank for Financing Capitallnvestments (A-U) Banque Commerciale pour I'Europe·du Nord· Donau Bank AG . East-West United Bank SA Moscow Narodny Bank Moscow Narodny Bank/London Ost- West Handelsbank AG Foreign Trade Bank (A-U) USSR Chamber of Commerce and Industry (U-R) Council for Religious Atfairs (U-R) Main Committee for Exhibition of Achievements of the National Economy (A-U) State Board of Arbitration Academy of the National Economy USSR COUNCIL OF MINISTERS

(MoSlOf Ihe ministerial collegia are lisled in the chapters related 101heir respective areas of responsibility.) Olie ol

r,nWi_ ol .... USSR r~ "" M....'mI (rfCl.cI."m Sq.-t:u Mi"rt'tO'J SSSR, . , ....... NikoI., 1-..lIOVict. ..

IN,,,,wr, '01".,,'0.)

fini OePUI, Chair....

A~1".

Gc,cla, Ali)'C9'ic:h ....

(14,,,,,,,,. ,,,I"h'ol

M ...~'. V.ewokld Scr.limot'ictl .....

tCh",.,.,.. G6J.,'~0fIIII' T .1,16.. Nilol.)' Vladlmiroorich. D. T,dS ... tC"'''_", COI,I ...: """'Hr, ,oIl.bwo.j A.'..... Akbc, Konll.lIlll'IOW~h ............... . "~,,,. R" . CCMA.} ......... YVI;, PclfoY~h " ..

,..J,J."

OCPU', Ch.irmu ..

K .." .....,.. C; ....

s,.,,, COIUUW"'" C.,._"H.J

zas.,1S

rO... '~. S,.,,, fOl'~;." C~" C"",dJ,1.M..)

11 Sc. 10

14 Ne, Il 10114" IJ I' Nel IS

0<116

1.0<1 IS

21 )a. 29

.,

I9OK ..

Ol ) •• 12

a,

11 OKI'

11 1.117

..., .. 50,,,

10 ..... Jl 06 Juli

If 1_16

VI.dumr kllz'mich ..." ....... .. VId.mi, Mlkh.,kw;c.1rrI " . ..

" . . . . . Nt.

Mllly.".'. Yllri, Orni'fI'"K:b ....

., a, a, . a,

. ......... • ,

••

Ne.., JO ScP Jl

(Chu_If . .,'K,

rCII.",...,.. • .""... /01' 111,,14 C.'U C.,.,Iu.'

S4U,". 'v.n SlcpeltO\'Kh .

,CII.., ...o,.. ..." • ., 101 M.fll,.

I~J ....

0'Ck119

U-U

11 Oe. JO

r.. r7

I9J6

., IS N., IS

01 AI' J1 12 Feb 21

.,

SkIMt ..... Bom Ycvdokitn(PJ,,=h

,,,"/~I,.• .1

Teb'y." Dor ... Leona'ycv~k. D, T~~ •

.s. ..

tcll •• ,_,.. GK NT J

V. .,., ..... Gcnnldiy Ci
a, a,

07

., ., J...

continuoo ...

USSR FACTS & FIGURES ANNUAL 5 USSR COUNCIL OF MINISTERS (contlnued) OlM< _

all" USSII

lAl......... -' ,_

'~UtIJ

_.Iar

c_ al

USSR COUNCIL OF MINISTERS (contlnued)

~

... ... ".u ,.,f/ol..

~

IMIw/tH I",

.... 1"'_.liM~

rooi a Eau., c...... ............... ~ .. I.ra_ r. ~ ..i..... . .. ,............ .... _._ .......... . 0. ..... I..n:.-- r. Social o.c.ekIpnaM. c....,..... ~ rCll' Ik IlnPfVI'Cmalt ol

o.i_..

M.""c:IMIIl. " .. " .... IA. the E.c:oftomic MlIClY.w. ........ . CU........ MiliUlI,. . . . . . . . ComIl'lWioft . . ........ _.......... . (Mi,.. .. SUiac Fora,. E.aan:wnic C... mÎ:uÎoft .•. Mi.it.lu ol AIOIIIic Po-a . MiA&a&a olllM: AII~ I.dUl'". ... MinU&a ol Ik Aria_ ''''_IJ .. ",i.o.a oliM Oc"..al I ....IIIJ ,.,.i.... IQ ol Cbcmic:al.·... ht,oIcvll'l M.dU_ luikti", .. .......... . Nï.&ua ol CiYiJ An. .... MYlis&cr olllM: Coal ....,., . Ni_tel ol ica ___ .

eo....

Milli:Mc:r ol the Comm••allCllll Eqlli&lfllClli Ind... " ... i ....Cf ol ~ .. lIIc Eutc:r. Ree_ ol

.. lS " .. " OS On 19 .. "NooI5 llOn)O .. 11 Noo.. 10 104., II

5111'.... I.... Slq.lCJ"nCIII .......................... . All,... Gc-rdar Ali,nKb

T.., .... Nik., V.. dimi,O"I"ÏdI.. D.Ttr"S M ...,..... Ye,., Omllli,nû .. .. K......... Vladimi, Mi ..... 'klhclll .. ...--. Nikola, Fedororich . . ........ NikDII, And.t:)'nich .' .... . S,lbM. A~a. Sc'IC)'C"ridI .... . ........ ,. y.n1 Akbanel,OOrû ..... .

Mu.ISlCf 0/ ~ ia.he Nonktl ud 111_ _ R.._ ol IK USSR .......... _._................................ . JwI ......u ol c:.o.u.a... t• •ta.cm Rq'" .....,. ol Ik USSR N..a..a ol c:o...lnc"Iio. ÎIII_ UrtM l..t Wat SiIIcr.. R...... ol Iloc USSR ..... Wia.iMcr 0I11tc eou&n.a;o. .... Ict"' ......... ,., lol ...... ol c-u.aioo ol .............. Gu I - , u l....... ........_. .................

..

J....

•,

.. ,...., IS

......... .. 'IOn .. .. liJ ....

11 Ju 29 lOScp}J

O6J ..

n

15 (kl"

1940

• , 01,... 15

lS Sc. 19

•,

., 17 A.. "

... .,. ........ V.. dimi, MII~1t.. C. Ttc"S. " ....... A"b...h Nikilorich. Col. WfIL AM

.. I1 J .. " ., .. "11,. 17

sa.:...., MikhailllflllC"ricti

_,

19'9

VuiJi, AkbandltwicL C.Ttc"S ._................ • , PUYY.... Ellen ICilikowich. CTtriS ..' .,

IS OK IS 15 (kl" 11 A,.. 7..

IU7 1929 '" Nor 27 12 ScpJ6 2S J.. a)2

•,

11 Sco IJ

oe Scp Jl

., USco"

19)1

• , 01 Sco"

I9JO

......... Su.C)' Vuir,...;c~ -.......... _.......................... _.. • , USc,U ., 15J.. U Su ... ralot.. iI:a. C.Lc.....s.

llOnlJ I9l9

sa..--...

IK USSR ...................... _ _ • ......._......_ ........ ,.. ...

~II·.......

A,Udi,

NiUla,nic~

...... .

V...-..

........ 0Iirû.,. Vladi",il Gricor·)'C'ridII .. . V.~kt.

Mi. . . . . C .. hlll"l .... ...... .. ,..,. ... . Mi."'a 0/ DdclllC . ...._ .. .... i .....er ol Ik Ddt. . I". . ,., N,",.Ier ol Educ.a,1OII

NI"'ICf ollbe EJcclucal E4l1lpm1l1l ladutu,. "'inuler ol tk EJocvIMia 1.cI"'I" "'i'''la ol fuf'Olll "'CI.IU.,,, MinillCT 0/ fi",1IClr . M",it", ol ,he Full , . . . . " N~,.LIolc:' 0/ rorcian AK.in N'-U'Cf ol Fort:'ln Tr.ck . Niau't:, ollJilc G" Ind..uy Ni.isla ol GCM•• I MlK~_ lu.tdi", . .. i ....cr oIGClCJIoa, ................. .. ...•... MI.a ol Grt •• P.odllCU Jwli'''lct ol HcahllL .... ....... .......... h4i"l&teT ol Hca",'" Tra-.pGf1 M.c"'. 8.ikSin• .. . N '''''ICJ ol Hicba .M SocQalilCld Ed..:a." ............... ...... . Ni,ul" oIl ..... llall,. tM s,ca.I ConM..-tiol lII.. k NinillCl" oIln11nlllDCN Mw_,. A.IOInalioa EqIlÎPft1CIIt. and eo.IRIII S,rNanI ._ Ni.. 1.1a.... M ..... Nil""" ol J ..tia: . Nial&&cr ol laad Rcdamal;o..ad Water Rcaou,ca .. Nitlillcr ol Lichl lid....,., ........... ..........." "'inÏ$ICI" ol N.c.~. I ..... i .. .................. . Ni".." ol M.c"'. I .. i",i.. lor Aaicnal H ••blndIJ ... FOIIIdcr Product_ .............. NiAla&a- ol "".c.lli. BeileSi .. (or li.hl ud Food Ifldu..,,, aad HOIUC ..... AppI.llKa

s.-ca."

"tcr .,

YC'r.<.IIi,. ADdre,nicll

Za....,... V'llh, Gcor.i,c"lCh lcooudooKh. MSU

s.o...... Sul"

~. P."Cf V.air,nich .

., JI

r.....

., '1" .. 15 ........... .......... . • , 1604.... ., 11 0..... ., lt J.. 19

SIK-..a.. ..... Ser.c, Geot"'C'rKL C. T"A.s. .4"". Olc, Geot,i,.nlCb . K........,. Vlad"lu G,i.Of ·r'C"Iich. C.Ttclt.s . .. , .......,. Sc-nrun v ...rynic~. C T"ItS.

l4 " .. )S

., lO 0..... ..

)lo..Jl 19l
liJ ....

I, .. N.. 15

s." .. 4M4w. Eduard Amm-.i"C'r1C1I ., Ol J. IS .4rKi.,. Iofu ha ... idI .... .... _ ........._ ...... ..... .. a, l' Oecu

I1 A.,lS 10'.. J) IS Sc.ll I9JS 2S Ju 21 IJ Scp 2S

., ur"u

09A~).

c-.~. lof" ''''IJO'I'ICII . ,,,,,,.,. N ikoll,lu'''O'Iicll

. ........ Ok, OmilIÎ1C"Kh ...... _.......... ,. .... ' ........" . Yt:".e.i, Alckulld,..,icll D.T«A.s. . ... , ..... Ak ......dr O,.iuÎ,ulClll . (1.111... Yn,cni, 1"• .,...idI. D.MrJS . .................... ........ A'.... ·'''. Sa.c, AkulDd,oricll

a...

M,n"It:t ol Tr.nsport Coal. . . . . Challman. S,.lc A"oindUl,ri.a1 Coau"iucc . Fini [)cpal, C"a irrnu ..... ......... ...... .

.,...... V.kti, Alcbc)'C'f'ic~ . .,.,,", Ln Omiui,C'rich

,n.

., O'5J • ., ., 14 0.. IS .,

.. J ••• 7

""pI

., IJ 17 .... , ) l a, J' DK 15 07 N., lt ., .. A,.. • , 17 10 Jlf. lt

n r" n

.,

I' A,.. IJ

JO A., I.

.,

16 J.. 15

OU .. n

e... i,m..... StitC CommiuClC 'or Cincm.eorr.ph, .... Ch.linna". Sla IC CommiUCE 'or Ci".1 CODII'IIK1 ... .neI ",Ch.lrch.,C . Ch.lum.n. SI. IC Conun,iucc: 101 ComPUIC' Tcchnc• ., .neI InfOlm.lion Scit:ftC'C ...•.. Clui,n..,n . SI.It: C.lUWCI" Cornmiu« _ .._ hIJI Depul' Ch.ir",.. ..... .............. _ ..... .

Chaiuna". S'.tt: Commillu 'or Fotci•• lou,nm_ . Chli,,,,... Sta IC Cornm.UCC: 'Of FOIQtr, . Ch,urnlft . SI. te CMKnlllCC: lor fI,dromclCOlolul1 ..d E.n"'OIInllCnUiI Co,"'01 ..... Cha"rnan. S',le Commilln: fOl Jawc"llIi1Iftl .nd

OiSCO"Crica ...... ...•........•........'............. Ch.lflft.... SI.le Comll'liuCIC

rOl lala.nd Soci.1

Net"

IJ (k,1S Ol NQ't 19 ., 14 M., IS 10 A., 19

.,

2) "" Jl 1) J"I22

.'-'-". 11'01' Sc"e)'mch ..

., "Jaa...

1927 Ol Ju 2.

. ., ... h4,khaill".lJO'I'ich. CErfMS ....

., 11 M., U

ISh4.,ll

\'....... ..tI,. Aleband,

.,

Ak""nd""..ic~ .

Tftc.... Kondnl Zi,,.• ...,,icili . ... , ....... Vladimir A.bd',nich ._.

Ptt ............. I'. VIn'VkJd SctafimorK.lll ...

I'"..... Akband, I"......h ....

I' 0.. M Ol _

Drc" ., .. t.t., ., 17

Ol

IS

J." )S

IS 11 A", 11 ., 11_15 0<116 ., 160..15 In6

"",.,,,",81 '~ .J

., ,,"-'U

Sh. . . Yn,cai, 1".neMell ,HoI~, _lfIllni.1 , ....-1 K. ......,. AIc .... nd, I".~ .

., JlllK"

p.....,..... I,or' Nikol.,nicll ... _.

., 16 A,.. ...

Sc.

U

19)1

~... NikoI., V••il'JC"ich

., eT "" U

11 D.
".alilt. Y.,i, Pdf'O'rKh . lIWo, Loonicl "lchC)'";'~

., "A.. " ., 15 4 .. "

11 J"I 27 11 J.n JO

., lJ N.. 15 ., "",.,15

Ol On n

., lJ ..

)1 M., 29

""'111'11,,",.1 '.~ . I

I ......... IConIUi,,,in Fcdororich . Vl.di....., y.kOYInicIli . Z,,,,". Alche, .ric~ .

r......

pI ...

l60nll

., N .... ' " IS 104 •• JO N.,.tM..,•• "... ScmclOtich: C.TldS

e..... i,. •• ".n IlfI-orich Ch.i,man. SI.IC Co.tmiUCIC fOl h4atc,ial RCIC-O'G Ch.i,,,,.n. S,.,c Commilln: 101 h4.,c,iel ..ad 1 "h"iell S.ppI, ..... . Ch.i,ma". StllC CommillClC 'or Ph,.;al C.Il.,c .neI Spotu .... ._ ............. .......... . .__.... . Chai,"'.... SI.le PlanllÎ .. CG"uniu" _._ .. _.. Fini DePllt, Chainn.. .

., I'

., ur.. u 210..2.

., 100.. IJ ., DI A... 7.. ., zt N.. U

1_,,,.

(HoU.

Chai,,,,,,,,. SI .. e (ommi"n: lor Forel,n E.coaomic ReilhO",

19)1 19H

., tlScoU

Ni ..oIa, Mik... ,lowich Ow ..... Vlad imir Alckuldrooricll ............................... . 0..... " .. ili, Aict"..ftdr""idI

t..... N,"oI., V.ail"yn-ic:". D. TuiS M".rfl., A,..,oIÎ, 1".llO'tich . " ....... Vt.dimi, h4.k.roricll ... ........... Pcl' Sltpt ... iclI NikoI., ScmcftlOlrich

r.1'C u

., et

., 11"""

I'.

(N·.......

....1Ic:........... Fcdot 1".1lO'tic1l ..... ....•............•

e,...... "",'.1 VI,dimÎ,o-"ÎdII ...

T.., .... NikoI., VI.dim;,""- D.T«'.s... • .... ANloIi, A .. G'iOI'idI ............... .

.. IIJ .. U ., lJJ.U

19JO 06 rob IS

., 15 Noo 15

n

Feb II

., I1 A"" 27 NU'f 21 a, ... Oet IS II Ju 29 .. N IJK U JOO
,HoId. ""...... ",., , .....,

Lkl&. Iotu Vladimiroricll ................... .. ....... .... .

., U M., 15

10 Ju. I)

s.ukl.,." h4ikhAiJ Sct,C)'n'icL C. Tld.s. V~ .... Alctanelr VI.dimi,VtidI 8or1J v ...r,nicll VuJI.,. .... N,kola,. FecIotOOricll . ............. ........... . KIr., .... VI,dimu Gr i,or·"nKh ... 1akWI ... V,.chab" Va.iJ',niclt ...._.•...._.

., I'ScoIO

IIJ.IJO 10 J.. n 1922 IS 0.. 16 06 A"" 14 Of Sc. 16

lt.,.......

..

JS J .. "

., UA,.. I" ., 1)4.. 7' ., .. J.15 .. hUI

a,

14 J .. "

., ,. M.,.....

.Ad

N"'lcr oIlhe ".e.d.i. Tooi Too4 ."'~I", ladulIl ... _....... .... ............ .. ... i ....Cf ... lhe f1mt .. .... ......................... .

Mift.ln olllN: Medical lid MlClobioIotical Indusu, . ..... ' .... . Minule, ol Mcd••m ~1o"clUK BuikSi", .. M'ni'Iu f1I MiftCl.1 fcrliJiw P,odVQ,Minu'" ol Noale,rou MCIIII.,,, ........ . Mi""I" 0/ ,he Petrolnm IlIdu", . ....... ... .. ........ .. .. . M.nulc, or lhe Petroleum Rdnlll •• fIIId PeifochcmlCAl IlIduJl" .... Mi.aÎl.lc, ol Powc, .,.d Ebf,i6catÎOft . Mi"",lu ol Po.u M.chÎ. a"ildl'" ..... h4,j",,,,, ollhc Radio Ind."" .. M'"tllcr ol R.il.," .. M,,,.lIe, o/Ihe Shi"ouildin, Ind.tl" M.n"It:' ol tk 1 ;mbu. hlp.nd P.pc, . ..cl Wood Proca.wn, IMI".." .... Millu.lc, ol l,aclot afld A.ric'llllt"r.1 Machine ldilll ·..· ...... ... ... .... _.... ... .

(H(II/~,

W",""Cf ol CoaltMCtiaa. It.cad .... h4 •• ici~~

W.,,,,,,

6 GOVERNMENT

PMÎCkt. NikoI., AJt:WAd,orKh

V"·-.. y ..,i, Ni .. h.,lowicb

.,

a,

14J.I" 16 (kl "

24 Jvl

)0

07 Feb lS

IU'

19))

h,.". V.knli,. Sc,.c,niclL D.ECOIt..Sd. Ch." .... a. SIIIt: Comm.uft lor '.bti.hi,.. llouaa. Prin"lI. Planta. • nd lhe look l,.dc .... Ch.i,man. St.le Comm'lIC1C lor S.rel, in lhe Alomic PO"CI Indult" . eh.llm.". SI.It: Com",iu« 'or Scicncr .nd Ta:h ••I... . C~"m.,. . Sllie Commi"cc: 'or St.nd.nI. C .... i.mall . IStIlC) Comnliucc lor Sla IC Sec",ri" Ch.rman. SI.IC COII'llniucc lor Supcnilion ol S.re WOlk.", P,.etica i. Ind"'ll, .nd MjftC S"pcrri.ÎOft ... Ch."man. Stilt: CommlUcc lOf _he S"ppI, ol Pc.roleum P,oeI"eu ·. : ClI.li,rt\.I,. . SIIiC CommillC'C lor lek"i ... and R.dio Bra.dc.u,i •• Ch,"'man. SI.le Commiucc 101 V0t.8IÎonaI .1Id T«hninl EdvalllOft

19J1

., l
,k'"

T•• Bord lcortf,.nicll. D. T#'t'S IC .......... Geor,i, Omilrr,C'ric:h.· D. TrrAS .

C'1..Mi ..... Vik,or M.klrl.,..ich. A,,,,, Cu......

0)

Sc,..

., '7 r .. eT

Il Sc. Jl 19)6

.,

.7 Ju...

10 Nor 29

.,

17 0.. 11

-n "" l)

.,

J7

J. I'

16 Jn 2"

., 'I r .. r7 A........ Akiund, Nikiloroncll .

.. 16 llK U

D....clln. A... ,oIi, r."lticynich

., IJ J •• " 19)2 ., .1 M.," Ol Nor J)

M..,... " Srf'C, ••irorlClI

continueeL .

., II A.. "

09 Oa 14

continueel ...

USSR FACTS & FIGURES ANNUAL 7 USSR COUNCIL OF MINISTERS (contlnued) AdlninUl'llOr. Adminisl'llMIa ol AIr.in .. Chid. CUlUII SIa,istic..1 Adminil.ratiOll

Cbicl Ar~Ir.. IOf. S... le Boerd ol ArbiulllOIL CheitfNn ol 10..4. USSR Su Ie BUIt (lui",,_ ... Armcaian SSR CounC"ll ol Minislcn Chairmu. Awb.ydlban SSR (ouACil or Mini.Jlcn Cklifman. BdonSl~" SSR Council or MiniSlcrL ChAi''''aII. blon". SSR CounciJ ol Mi"dlU1 (bai,,. ... , CCIOfli.. SSR (ouncil ol Mini.alcn Clwirman.. Ku:d.h SSR Co.n<"il ol Minillcn Ct.,airmln. Kir,i.1 SSR CouI'Cil ol Mimllcn Clwirrn... UI"ia" SSR CouhCil ol MilllJlen C~irm.n. LilhUlnM,n SSR Cou.al of Mini.slc~ Cb.lirman. Mo&davy.,. SSR (DUneil ol MinislUI eh.innan, RSFSR CoulKil ol MinulUI Chlirmaa. Tadlhik SSR (""nal ol Mini"c~ Cbainn.n, Tur"mc.a SSR (ouncil ol Miniucn Chalrman. Uk,.i'; .. " SSR COUII('U ol Minillcrt . Challmln. Ulbd. SSR (oundl ol Min''-Ic"

SKnIari8I ., d. Millisun

o..u_.

., Doe 64 ., OlI' Doe U ., r.. ., I.J.. " ., J1 J.. 71 ., U J•• 'I ., IQJ.... , I.J.... lol Il A... " ., 11 Mar U I, 11 MI," I, 70 ., 11 NCI' 15

s-Ire' ..... '. Mikheil Scrlcynieh KOI' ..... M.kh.il AIlLGnCrWkh. D.E~OIt.s. A...... YC'fICni, V.,il"C'fieb ~.

17

ViklOf VI.dimircwkh

S.,tals,l" Fade, T.ch,atoYkh. D. TtcleS, Sc-Wot. G.UII Ne,m.1 otl, te ....In. Mi.,h.il Vuif'C"f'ich Snlno EdNrdcrrich

.

s. ....

CMRnJ"

60

Otl' YfYliihi)'C'l'ich

Nu.. "',,,,, Nluullan AblsheYich

Dr..... ...,.. Apa' Drhv.ma,.loYkh. C.GMS. ........... R""" Y,ui, Vlnol'tch S.u,b ...... Vil.ull. Vladowich K.M. Iy.n PtlroYtCh Vw.taikCl'. Vilali, I.... norich

...,

Oi ft. .. ,

1ls.,,09 I2ScpJI

feb 12 21 AUI 11

19 Scp IJ 1912 191\ J.n J2 26 Scp JJ 1940

ScpJ4 IS Apr 2\ 19JJ

l
JO Dcc IS

K.d"fCl'. GI", •• Kb.amlduU.,rtich

., ., ., .,

lON .. J.4

19J9

a.ltaM •• Bord Tcrul"C"f'kh

.,

N... H

19 M:u 27

K",~,". IUluUo Kh.

Kltodz.lila_ • ..,. Anl'llmulld Kh. L)'.tJU. .. Akku.ndr Pnlowich

19J6

o.4J . . "

11 J.I J\

el Ik lISSR C....iI el

eh ..r

US CIA OOI, OOSO:NO, v-vii, 25-8; USSR Council ol Ministers (Oet 1986); Chiels ol State and Cabinet Membars ol Foreign Govemments (July/Aug 1987). USSR SUPREME SOVIET DII~

P0i4lion

Chlitma •. Filt' Chairma. Dcpwl, C"irrnen .

[)C"".,

Gro.)' .... AftdrC'J Aadf't')'C"I'idL. D.E~OIt.s. Ot-klln. Pctr NilorlCh . GUaUnI. Pud GIIOfII,C'fKII

' ....)'n. TCrNfbck Klu,dl,berlC'KI'tKh .. (lCt'fI.SSRJ M.u... Akbandr Aku.ndroric=b. C.E~OIÛ.. IltIoItI ... _ SSRI M ....... Sallrnal Mv.luhnvYiclI. IIC.,.USSRI

Or.'. Vladimir PI1'loII!:ieb ..

ol 8îJ1h

"" " " "

11 Jol U 11 J,I 09 11 J . " OJ Jan 11 17().,.76 02 M., I'

ol

IJ J_II

ItJI

I.J."

IJl"

I'N.. U

1921

"

IlJoIU

AUl21

ol

11 A......

1919

(Tu'.I. SSRJ Anofd fQlbOl'd ..... If,,_"SSR)

"

11 ........ 06 MI' 21

Skft: ........ V.lmli. ScmcIMJlJ .....

ol

"NeoU IJ Mar H

ol

.. ""U

JO"pr 19

ol

I'J."

1911

"

I'J."

f,b lS

IRSTSRI

'''"n.

G.ibnlur Plnlmd ..

.'.,.1..·.

(UL • • _SSRJ

.s..c-,la. Ri.,.""S,OIIu,... 1,lMJIJd IUIII ___ SSRI

Tarnnk, Gootli, SLuida1'O'tÏC'b. C.T,dS..

(A." ..",.~SSR)

VIp;., Vu Ylaonch ......

ol

11 Jol 15

V. . . ., ... Gr.nl MliShqoYd ............................ ~ ol (A,_,._SSRI

11 J . "

V...... -"'n. 8&11, V.d.ulimK~ ... IT..,.~SSR'

Sccnw, Sccrcu,ial ol Praiditlm Oicr

Dq...,oKr

Mt.tallrullrill. Tm,ir Nikol.a,lYic.b ... . . . . . Niko&., ftdorcMcil ALI.tcUn. Ina InlMJlJKiI ..

" ol

ra

191'

Ar<"

0..: JO

1.N.. U

M.r 2'

lol JIMI'" lol HA". 7.

10Juili

continueel ...