i n z e v e n v e r h a l e n

V+Citizenne

in zeven verhalen

Vormingplus

voorwoord

Beste lezer

2012 was een uitzonderlijk jaar voor Vormingplus Citizenne! Ondanks de personeelsinkrimping was ons aanbod niet alleen aanzienlijk, we leverden bovenal kwalitatief hoogstaand vormingswerk af. We zijn trots op de mooie resultaten. Hoe kan dit? “The answer to ‘what?’ and ‘how’ is ‘yes!’’ (P. Block) Een sleutel tot dit succes is alvast de ongelooflijke drive en inzet van het Citizenneteam, aangestuurd door het geloof in de maatschappelijke relevantie van onze werking. Het verhaal van het team kun je lezen, de begeestering en bezieling kun je voelen in de zeven interviews verderop in dit verslag. (I) Waarom was 2012 zo uitzonderlijk? ‘Leren en innovatie gaan hand in hand. De arrogantie van succes is te denken dat wat je gisteren deed zal volstaan voor morgen’ (W. Pollard) We zijn resoluut gegaan voor innovatie. Het project CLIP: City Life Imagine & Play, een project voor meer speelruimte voor volwassenen in de stad, was ongetwijfeld ons vlaggenschip wat betreft experiment en vernieuwing. Als je benieuwd bent wat een gigantische schommelinstallatie te maken heeft met vormingswerk, lees dan vooral verder. Maar er waren ook nog Nevenstroom, Open To Yourope, It takes a village to raise a child, … Al deze projecten droegen een vorm van vernieuwing in zich. In deze projecten gaat het niet zozeer om hervormen of verbeteren, het gaat om een fundamenteel andere aanpak, om fris en methodisch vernieuwend vormingswerk. (II) Waarom was 2012 zo uitzonderlijk? ‘1 + 1 = 11’ (Chinese zakenman) Citizenne heeft de voorbije jaren heel wat expertise verzameld rond onze beleidskapstokken ‘learning communities’, ‘empowerment’ en ‘diversiteit’. Daar plukken we nu de vruchten van. In onze werking is er dan ook een goede mix tussen stabiele pijlers zoals het aanbod aan sociale vaardigheden, en nieuwe projecten en onderwerpen. Ook de uitstekende contacten met vele organisaties die we de laatste jaren hebben uitgebouwd, resulteren in duurzame samenwerking en nieuwe aanvragen van andere organisaties in de sector. Onze begeleidingen ‘op maat’ zowel voor intermediairen als doelgroepen, worden zeer gesmaakt. Enkele van onze partners: Begeleid Wonen Brussel, Brusselleer, Nasci, Kurasaw, GC Vaartkapoen, Het Punt, BON, FAAB, FZOVL, Stichting Lodewijk De Raet, … Naast krachtige samenwerking met formele gestructureerde organisaties versterkte Citizenne haar netwerk ook door talrijke banden met meer informele groepen zoals buurtcomités en allerlei collectieven van burgers die een engagement opnemen in de stad. Zij voelen wat er werkelijk leeft in de stad en zijn vaak krachtige antennes om relevante thema’s te detecteren en acties op de zetten.

1

Citi

izenne

Wat kunnen we verwachten in 2013? ‘Verhoog je kansen, zet ons in…’ (baseline Citizenne) Ook in 2013 zal Vormingplus Citizenne haar werking op de zelfde leest schoeien: learning communities, diversiteit, empowerment, innovatie en experiment, samenwerking en netwerking. Citizenne wil een positief tegenwicht bieden en meeschrijven aan een positief Brussels verhaal. We willen door middel van vorming een meerwaarde blijven vormen in de stad. We gaan resoluut voor een verhaal van mogelijkheden en kansen. Om dit verhaal mogelijk te maken hanteren we het Waarderend Onderzoek of Appreciative Inquiry als visie, werkingsprincipe en ontwikkelingstool. Concreet: we leren van successen, van een aanpak die werkt. Kortom, we richten onze aandacht en leerinterventies niet zozeer op de tekorten of op wat niet werkt, maar wel op sterktes, talenten en de gewenste toekomst. Want iedereen heeft talenten! In 2013 mag je alweer een mooi aanbod aan activiteiten, workshops, cursussen en trainingen verwachten. We ontwikkelen onze innovatieve projecten zoals CLIP en Nevenstroom verder. Het ‘Open To Yourope’-project kent een spetterend einde in Brussel. We gaan op zoek naar ‘Schatten van mensen’. We laten de uitspraak van Nelson Mandela niet los: “Education is the most powerful weapon in the world!”

Het Citizenne-team: An, Benedicte, Erika, Magda, Samira, Sissi, Cathelyne, Fatima, Najila.

2

Citizenne in ‘t kort

Citizenne maakt leren plezant! Voor het brede publiek Citizenne organiseert een brede waaier aan workshops, cursussen, uitstappen, ... voor Brusselaars die willen bijleren over de wereld, de stad en zichzelf.

Voor organisaties Brusselse socio-culturele organisaties kunnen rekenen op onze expertise in: • communicatie • sociale competenties • interculturaliteit / diversiteit • grootstedelijke competenties • Appreciative Inquiry

In projecten In onze projecten werken wij met mensen gedurende langere tijd. Met moeders uit een oudercomité, met onze vrijwilligers, met een groep Bruselleerders, ... Specifieke vorming die aansluit op hun vraag of nood. Ook een specifiek thema of een uitdaging kan een inspiratiebron zijn voor een project. Zo is ondermeer CLIP ontstaan. Soms spruiten uit deze projecten concrete activiteiten voort die openstaan voor het grote publiek.

Alle info vind je op www.citizenne.be

3

City L ife I magine & P lay

Citizenne in verhalen

Benedicte Serroen, educatief netwerker

Eendjes vissen op de Kunstberg Het project CLIP creëert meer speelruimte voor mensen in de stad. Door de chaos en de drukte gunnen volwassenen het zichzelf niet meer om even halt te houden. Om even de rush van elke dag te doorbreken. En daar wil CLIP een antwoord op bieden. Benedicte Serroen geeft tekst en uitleg. gen kan voor nieuwe ideeën en nieuwe energie zorgen. Je kan niet geloven hoe verademend het kan zijn om als volwassene opnieuw eens simpelweg te mogen spelen. Eendjes vissen op de Kunstberg, Twister spelen of schommelen! Spelen is ook een vorm van duurzaam denken. Het is ons niet alleen om de fun te doen, de wereld vraagt gewoon om nieuwe manieren van denken. Onze workshop ‘straatmeubilair met recupmateriaal’ sloot daar bijvoorbeeld mooi bij aan. Niet steeds nieuwe dingen produceren maar bestaand materiaal, bestaande zaken of ideeën gaan herdenken.

Volwassenen die weer mogen spelen. Leuk! Absoluut. We kozen voor het echt letterlijke en fysieke spelen door bijvoorbeeld een reuzengrote schommel voor volwassenen te plaatsen. Maar ook het mentale aspect kwam aan bod. Dat gaat dan eerder over een andere manier van kijken. Stilstaan bij zaken die je anders misschien evident vindt en ze vanuit een andere hoek benaderen. Ook dat is een vorm van spelen. Waarom moeten we met zijn allen weer gaan spelen? Brussel kan wel wat zuurstof gebruiken. Zuurstof geeft leven aan nieuwe dingen. Mensen rijden zichzelf soms vast omdat ze zich te veel focussen op één doel. Spel en dus lucht in je dagelijks leven bren-

Hoe doe je dat, speelruimte creëren in een stad? We hebben installaties op een aantal plaatsen in de stad gezet met als doel mensen te verleiden tot spel. Dat was een belangrijk aspect: dat verleiden. We hebben samengewerkt met kunstenaars die al wat ervaring hadden met werken in de publieke ruimte. Doel: een kortstondige, speelse beleving. Het bracht ook wel andere dingen teweeg in de buurt. De ‘Social Swing’, een grote schommelinstallatie voor volwassenen waar je niet naast kon kijken, werd na verloop van tijd een ontmoetingsplek in de wijk. Door het opzet en de grootsheid. We hebben hiermee ook een signaal gegeven: er is geen overschot aan fysieke speelruimte in de stad. Het enthousiasme toont aan dat Brussel hier nood aan heeft. En dat hoeft zelfs niet groots te zijn. Naast de installaties waren er ook acties met kleinere groepjes?

Ja, onze interventies. Ook weer met als doel om mensen kortstondig te verleiden tot spel. Bijvoorbeeld eendjes vissen op de Kunstberg. Je doet iets wat je in die context niet verwacht. Dat hebben we met die interventies proberen te doen. Zo rolden we een rode loper uit op het voetpad, iedereen die erover liep kreeg een applaus. Mensen verwachten dat niet en reageren in het begin ook wat raar, maar daarna zie je die glimlach wel verschijnen. Er waren ook workshops? Die waren er inderdaad ook. Van creatief zijn met afvalmateriaal om je eigen straatmeubilair te maken tot een parcours van street art. Waar we met de installaties en interventies kortstondig wilden prikkelen, gingen we in de workshops meer verdiepen. Hoe kun je dat speelse integreren in je dagelijks leven? Hoe kun je routines doorbreken op een leuke manier? Dat gaat over heel simpele dingen. Bijvoorbeeld afwassen. Je zou dat kunnen zien als hét moment om een gesprek met je partner te hebben of muziek te beluisteren waar je anders geen tijd voor hebt. Wat is de tussenstand na 4 maanden spelen? We hebben een klein prikje gegeven, maar er is nog veel meer mogelijk. Je merkt dat er in Brussel heel veel mensen bezig zijn met dat speelse. Wij hebben met ons project aangesloten bij een trend die duidelijk leeft in de stad. We proberen om dingen bij elkaar te brengen, te omkaderen en dichterbij te brengen.

4

Een rol geknipt voor Citizenne? Het is onze rol om vast te grijpen wat er allemaal leeft in de stad en daar iets mee te doen. Maak er iets leuks van, maak mensen weerbaar om in de stad stand te houden. Daar sluit dit project naadloos bij aan. Onze expertise ligt vooral in het educatieve, vooral daar is het speelse meer dan welkom. Mensen uitnodigen en prikkelen om op een andere manier de dingen te bekijken en aan te pakken. Dat moet een soort van natuurlijke reflex worden, eigen aan onze aanpak als het over leren gaat. Hoe zit het met CLIP 2013? In 2013 zetten we CLIP verder met vooral workshops waarbij het accent iets meer ligt op rust dan op spel. Die twee gaan samen. Rust is niet hetzelfde als passiviteit of niets doen. Rust kan zeer actief zijn. Door iets te doen wat je anders niet doet, neem je afstand van de drukte en de stress. Op die manier liggen spel en rust heel dicht bij elkaar. Je hebt soms een speelse aanpak nodig om ruimte voor rust te creëren. Bijvoorbeeld een workshop creatief denken. Dat is met een andere bril naar de dingen kijken. Daar zit iets speels in. Mensen kunnen soms verstijven omdat ze iets willen bereiken, omdat ze zeer doelgericht zijn. De dingen eens durven loslaten geeft rust en vertrouwen, als het ook effectief lukt. Welk speels moment zul je niet vlug vergeten? Wel ik denk spontaan terug aan de workshop ‘Maak van je leven een speeltuin’. Dat was ronduit grappig. Een groep volwassenen waarbij dat kindse, die verwondering helemaal terug naar boven kwam. En de snelheid waarmee dat gebeurde! Door een aantal eenvoudige oefeningen. Dat besef, dat er niet veel nodig is om mensen aan het spelen te krijgen, ze anders te laten kijken en handelen, is toch fantastisch!

5

Learning community Familiehulp Benedicte Serroen, educatief netwerker

Architect van je eigen leerproces Familiehulp biedt mensen thuis hulp: van poetshulp tot thuisverzorging. Veel medewerkers zijn anderstaligen die een basis Nederlands hebben, maar thuis vaak geen Nederlands spreken. Familiehulp wil z’n werknemers de kans bieden om hun Nederlands te oefenen in een informele sfeer. Ze klopten aan bij Citizenne voor een learning community. Benedicte Serroen verduidelijkt.

Waarom spreek je van een learning community en niet van cursisten? Omdat we op voorhand niet vastgelegd hadden rond welke thema’s en topics we zouden werken. De eerste momenten hebben we veel aandacht besteed aan het ontrafelen van de behoeftes van de deelnemers. We zochten in eerste instantie naar wat hun vragen, en noden waren. Dat bleek uit twee domeinen te bestaan. Heel wat vragen gingen over waar ze tegenaan liepen op de werkvloer. Maar ook het gegeven Brussel en België bleek een belangrijk topic.

Een belangrijk facet van zo’n proces is dat je op een bepaald moment kiest met de groep. Mensen zijn op dat moment architect van hun eigen leerproces.

Wat kwam er bovendrijven? Familiehulp bereikt veel dames van Afrikaanse origine en zij gaven aan dat ze weinig voeling hebben met de Belgische cultuur. Hun vraag was om daar meer inzicht in te krijgen. Maar de Belgische cultuur is heel breed. We zijn daarom gestart met het inventariseren van een aantal kernwoorden. Met wat associëren ze België: met mode, lekker eten, … ? We hebben ze ook collages laten maken rond dit thema waaruit automatisch vragen voortvloeiden. Naast de Belgische cultuur was er een tweede aandachtspunt: het aangeven van grenzen bij cliënten. Je hebt oude mensen die heel veel vragen en misbruik maken van de situatie. Of ze hebben veel nood aan een babbel, waardoor de thuisverzorgers hun werk niet meer kunnen doen en hun planning in het honderd loopt. Terwijl ze wel een heel strakke planning hebben, soms moeten ze op één dag op zes verschillende plekken werken. Hoe ben je met de deelnemers aan de slag gegaan? We hebben bewust gekozen voor een aantal vormingsmomenten en een aantal bezoeken. De deelnemers hadden namelijk ook echt behoefte om meer te weten te komen over de Brusselse context. Zo zijn we naar het Atomium, de VRT, het Warandepark en het museum Broodhuis geweest. In totaal hadden we meer dan tien momenten. Ongetwijfeld ligt er nog materiaal waarop we zouden kunnen verder werken. Omgaan met grenzen en vragen rond communicatie bijvoorbeeld vragen zeker nog verdere vorming. Niet alleen voor deze learning community, maar ook voor de andere medewerkers. Waarom scoort deze aanpak, denk je? Mensen leren elkaar op een andere manier kennen. Want eigenlijk werken ze niet samen. Er zijn weinig momenten waarop ze elkaar ontmoeten en ervaringen kunnen uitwisselen. Over werk, maar net zo goed over andere dingen. Er was ook veel aandacht voor wat ze nodig hebben als mens. Bij Familiehulp hebben ze vaak te maken met vrouwen uit kwetsbare milieus of vrouwen die al een heel parcours hebben afgelegd en heel wat meemaakten. Daardoor hebben ze dikwijls een gebrek aan zelfvertrouwen, zijn ze kwetsbaar en fragiel. Familiehulp heeft heel goed begrepen dat het weerbaar maken van deze vrouwen ervoor zorgt dat ze ook sterker in hun job staan. We hebben

6

geprobeerd om het heel warm en informeel aan te pakken. De locatie was daarvoor zeer geschikt: de zolder bij Familiehulp. We bouwden ook speelse momenten in. Die hele context zorgde ervoor dat de sfeer heel open was. Dat er andere soorten gesprekken ontstonden. Wat ik bijvoorbeeld heel mooi vond, was een vrouw met een moeilijke achtergrond die doorheen het proces echt openbloeide en zowaar begon te lachen. Terwijl ze in het begin heel gesloten was en op haar eilandje zat. Stap voor stap zagen we dat ze meer deelde met de anderen en haar kwetsbaarheid durfde te tonen. Waar zit volgens jou de kern van dit community-verhaal? Ik denk dat het in eerste instantie gaat om mensen meer vertrouwen te geven. Hen duidelijk maken dat ze troeven in handen hebben en tools geven om hen sterker te maken in bepaalde situaties. Dat is één ding. Daarnaast is het belangrijk om ervoor te zorgen dat er een grotere verbinding is tussen hen en hun omgeving, Brussel. We hebben gemerkt dat deze mensen heel leergierig zijn. Met de aangepaste begeleiding zijn ze perfect in staat om hun eigen leerproces vorm te geven. Met wonderlijke resultaten tot gevolg!

 

7

BON, Talent days Erika Rau, educatief medewerker

Kijken door een waarderende bril Bon, dat is het Brussels onthaalbureau waar mensen uit de vier windstreken neerstrijken om een inburgeringstraject te volgen. Hoe geven deze mensen vorm aan hun leven in België? Citizenne organiseerde hierover de tweedaagse workshop Talent Days. Appreciative Inquiry (AI) in het echte leven. Erika Rau vertelt.

Met dat ‘DNA voor succes’ gaan we in een tweede fase de ideale toekomst verbeelden. We ontdekken wat mogelijk is in een ideale context. We laten mensen dromen over hun ideaal en proberen hen zo out-of-the-box te laten denken. In de derde ‘Design-fase’ ontwerpen we samen wat nodig is om de dromen om te zetten in realiteit, zonder de ambitie van de vorige fase te verliezen. Ten slotte maken we samen een actieplan dat uitgevoerd wordt in de laatste fase van het proces: Destiny. Visual harvesting: visuele verslaggeving + ondersteuning van groepsprocessen

Fris ons geheugen eens op: wat is Appreciative Inquiry? De belangrijkste doelstelling van Appreciative Inquiry is om te waarderen wat er is. We vertrekken vanuit positieve ervaringen, van dingen die werken en mensen energie geven. Het is als een soort bril die je opzet waardoor je plots veel meer gaat zien. Een waarderende bril die mensen eigenlijk veel te weinig opzetten. Het gaat over sterktes en talenten die iedereen in huis heeft, maar waarvan we niet weten of vergeten zijn dat we ze hebben. Appreciative Inquiry legt deze sterktes bloot en kijkt hoe je die talenten verder kan ontplooien. Appreciative Inquiriy bestaat uit 4 stappen. Klopt. Je onderzoekt een bepaald topic in vier fases. Om het even concreet te maken, bij de ‘Bonners’ of inburgeraars was dat: wat zijn mijn talenten en hoe kan ik ze inzetten om mijn leven in België uit te bouwen? Vervolgens start je het proces met de eerste fase ‘Discover’. We gaan op zoek naar succesfactoren en sterktes die mensen in het verleden al hebben ingezet. In de vorm van verhalen worden ze opnieuw tot leven gewekt.

Talenten komen wellicht niet zomaar bovendrijven? Je moet er inderdaad echt naar op zoek gaan. Dat hebben we dan ook op verschillende manieren gedaan. Zo hadden we foto’s met allerlei talenten en vaardigheden. Het gegeven visueel maken, werkt ontzettend goed. We zijn ook vertrokken vanuit de dagdagelijks rollen: zus, moeder, vriend, … Dan is de vraag aan welke rol zij het meest plezier hebben beleefd. Vervolgens vragen we door naar wat ze op dat moment precies deden. In de meeste gevallen levert dat bruikbare antwoorden op. We hebben ook een kort toneelstukje in scène gezet om mensen te tonen hoe je open vragen kan stellen. Dat was absoluut nodig, anders was het nooit gelukt. Fase 2: dromen. Kunnen deze mensen dat makkelijk? We merkten dat het moeilijk is om de realiteit los te laten. In onze samenleving waar alles realistisch, praktisch en haalbaar moet zijn, zijn we vergeten hoe we kunnen dromen. Om mensen zo ver te krijgen, is het belangrijk om het geheel goed te kaderen. We nodigen hen expliciet uit om zichzelf dit droom-moment te gunnen. Door de juiste vragen te stellen, te werken met beelden zetten we ze in gang. Eenmaal op weg zie je ze enorm

genieten en komt er ongelooflijk veel energie vrij. Mensen gaan verder en breder denken. Dat was op zich ook wel de doelstelling van de dag. Zoveel mogelijk het blikveld van mensen verruimen. Als je weet waar je goed in bent, voel je je zoveel groter. De essentie: mensen laten groeien? Daar gaat het om. Verruim hun blikveld en breng ze bij hun eigen krachten. Die kracht kun je inzetten om je toekomstproject concreter te maken. Gebaseerd op wie je bent. Dat is het sterke aan de AI-benadering, ze vertrekt vanuit de persoon zelf en keert er ook telkens naar terug. Wij of de trajectbegeleider zeggen niet wat ze moeten doen maar stellen vragen. Wat zou je willen doen? Hoe kun je dat te weten komen? Welke hulp heb je nodig? Van wie heb je die nodig? Ik zeg nu wij en de trajectbegeleiders, maar ik bedoel eigenlijk de hele groep. Want het is een onderzoek dat we samen aangaan. Ik vind het ook belangrijk om mensen te ondersteunen in hun integratieproces in Brussel. Omdat je zo een samenleving creëert die echt kosmopolitisch is, waarin je elkaar versterkt. Iedereen AI? Als het kan, graag. In de toekomst willen we daarom een ‘train de trainer’ opzetten. Zodat de trajectbegeleiders van BON zelf met de methodiek aan de slag kunnen. Op die manier werken wij aan het verspreiden van AI in Brussel. Een mooie doelstelling van Citizenne.

8

Het opvoeden van een kind, het leren is niet een zaak van de school alleen. Maar van de school, de ouders, de maatschappij… Ouders kennen hun kind het best. Leerkrachten zijn dan weer expert in het leren. Mama Aziza El Miamouni, Ouderraad Vier Winden basisschool

9

It takes a village to raise a child Fatima Bouchataoui, educatief medewerker

Ouders doen en denken mee op school! Vorig schooljaar startte Citizenne in drie Brusselse scholen een experimenteel traject om een oudercomité op te richten. Doel van het project is ouders laten participeren op school, ieder op zijn eigen manier. Van meedenken tot meedoen. Om zo bij te dragen tot de kwaliteit van het onderwijs. Fatima Bouchatoui licht toe.

It takes a village to raise a child, een sprekende titel, wat zit erachter? Ik vind het een mooie titel. Het klopt ook. Het opvoeden van een kind is niet een zaak van de school alleen. Maar van de school, de ouders, de maatschappij… Ouders kennen hun kind het best. Leerkrachten zijn dan weer expert in het leren. Het is in het belang van het kind dat kennis wordt uitgewisseld. Scholen zijn vragende partij voor meer ouderparticipatie. Wat verwachten scholen van de ouders? Scholen staan open voor meer inspraak van ouders en leerlingen. Zo heeft school 13 een leerlingenparlement. Het is niet de bedoeling dat ouders of leerlingen inspraak krijgen in de leerstof of hoe die best kan gegeven worden. Het gaat meer over inspraak in thema’s als pesten op school, huiswerkbegeleiding. Het is belangrijk dat ouders en school hier op dezelfde lijn zitten. Zo zie je bijvoorbeeld dat wanneer er een conflict is, de school daar anders mee omgaat dan sommige ouders. De school zal er eerder voor kiezen om de dingen uit te praten en naar elkaar te luisteren. Terwijl sommige ouders zeggen: “als iemand jou slaat, moet je maar terugslaan”. Op die manier krijgen kinderen verschillende signalen. Ouders informeren en betrekken zorgt ervoor dat school en ouders tot een gedeelde visie komen. Zo ook voor huiswerkbegeleiding. Een te strenge aanpak van de ouders kan leiden tot faalangst. Wat dan weer nefast is in de klas. Hoe kunnen ouders hun ideeën kwijt op school? Scholen hebben oor voor een relevante feedback of een goed idee en pikken dat vaak ook op. Het is geen eenrichtingsverkeer. Al mag het niet ingaan tegen de globale visie of het opvoedingsproject van de school. Het is niet altijd evident voor ouders om ideeën en visies kenbaar te maken. Een oudercomité is daarom essentieel. Het vormgeven en het aanscherpen van vaardigheden van ouders evenzeer. Wat doet Citizenne concreet in de scholen? Vorig schooljaar concentreerden we ons op het oprichten van het comité. Maandelijks zaten we samen rond de tafel: om te

brainstormen, te plannen, te experimenteren en ervaringen uit te wisselen. We werkten met de waarderende methodiek (appreciative inquiry): we keken naar wat ouders appreciëren en waar ze van dromen. Daaruit haalden we een aantal prioriteiten. Dit jaar ligt het accent op het omzetten van plannen en dromen in concrete acties. We bekijken wat we op korte termijn kunnen realiseren, wat we zelf kunnen of waar we hulp voor nodig hebben. Je hoort soms wel van ouders dat de dingen te traag gaan. Maar de realiteit is nu eenmaal dat je vaak afhankelijk bent van een toestemming van de gemeente, van subsidies, … Citizenne heeft in dit project dan ook een gevarieerde rol: facilitator, procesbegeleider, coach, … Op welk moment laten jullie het los? Het is de bedoeling dat het oudercomité na een jaar zelfstandig kan functioneren. In school 13 en Klavertje Vier heb je een aantal sleutelfiguren die het proces trekken zoals Rikia of Abdel. Mama’s en papa’s die de vaardigheden hebben om een vergadering voor te zitten. Wij ondersteunen hen , zo komen we samen om de agenda op te stellen. Ik stuur er dan bijvoorbeeld op aan om niet te veel op de agenda te zetten. Want op de vergadering wordt in vier talen gecommuniceerd en dat vertraagt alles een beetje. Als je dan te veel op de agenda zet, wordt het zwaar. Nadien evalueren we ook samen. Vorige keer was er een conflict in de vergadering, Rikia heeft dat goed aangepakt. Dat zeg ik dan ook. En mocht dat niet zijn gelukt, was het aan ons om haar tools aan te reiken om dat wel te kunnen. De meeste ouders hebben geen vergadercultuur. Het is dan ook bemoedigend om te zien hoe goed ze die vergaderingen nu aanpakken. Komen jullie vaak samen? Bij Klavertje Vier komen we vier keer per maand samen. In school 13 is dat twee keer per maand. Eén keer is er het oudercomité en één keer een theesalon. Tijdens het oudercomité bespreken we agendapunten, het theesalon is meer een ontmoetingsmoment voor ouders en werkt vooral vanuit de talenten van de ouders. Is er iemand die goed kan koken, dan organiseren we een kookworkshop. Die laten we dan plaats-

10

vinden in GC De Rinck. Zo verkennen ze de buurt en komen ze op plaatsen waar ze nog nooit kwamen. Het oudercomité en het theesalon vullen elkaar goed aan. Het theesalon heeft een minder formeel karakter en staat open voor iedereen, maar het is ook een voedingsbodem voor het oudercomité. Jullie organiseren ook de Vaderweek en Snuffelbeurs? In school 13 werken geen mannen mee, maar de vraag naar helpende mannen is er wel van de directie en de leerkrachten. In Klavertje Vier zien we dat het feit dat er papa’s in de groep zitten een andere dynamiek geeft. Zij pakken de dingen veel pragmatischer aan, houden van aanpakken en zijn doelgericht. Terwijl bij school 13 het soms meer een theekransje is. Die ouders genieten van het samenzijn. Daar is op zich niets mis mee, maar we moeten ze soms wel bij de les houden. Daarom zetten wij de Vaderweek op om het belang van de vader in the picture te zetten. Hetzelfde geldt voor de Snuffelbeurs. Wij kregen van ouders de boodschap dat zij zich wel willen engageren maar nood hebben aan ondersteuning en informatie. Hierop biedt de Snuffelbeurs een antwoord. Op één dag en op één locatie brengen we een dertigtal organisaties met expertise inzake ouderparticipatie bijeen. Het zou te gek zijn dit enkel voor één school te doen en daarom ontsluiten we dit naar heel Brussel.

Wil je meer weten over het proces dat werd afgelegd dan kan je onze inspiratiegids ‘Ouderparticipatie werkt!’ bekijken. Je vindt deze online op www.citizenne.be onder de rubriek downloads of je kan een exemplaar aanvragen bij [email protected].

11

Versterk jezelf Erika Rau, educatief medewerker

Workshop: grenzen aangeven Workshops en cursussen die de competenties van Brusselaars een boost geven. Interactief, met als vertrekpunt het dagelijks leven in Brussel. Erika Rau pikt er één workshop uit: Grenzen stellen. Omdat haar ogen spontaan schitteren wanneer ze eraan terugdenkt en omdat het model staat voor het luik Versterk Jezelf.

Waarom springt de workshop ‘Grenzen aangeven’ eruit? Mensen zaten echt met een specifieke vraag waar ze in de loop van de dag een antwoord op kregen. Wat het voor mij zo geslaagd maakte, is dat we vertrokken van wat er leefde bij de mensen, dat ik kapstokken kon aanbieden en dat ze die de dag zelf leerden toepassen. Van bij het begin was er heel veel energie én hebben we veel gelachen. Speelde je hier zelf een rol in of had je gewoon een grappige groep? Als begeleider heb je daar zeker een aandeel in. Ik geef van in het begin veel ruimte. Ik ga positief in op alles wat deelnemers aanbrengen. Deelnemers voelen dat ze op een vriendelijke en respectvolle manier worden benaderd en dat zet meteen de toon voor de dag. Mensen voelen: ik mag er zijn. Zo durven ze ook plaats in te nemen, een grapje te maken en ervaringen uit te wisselen. Zij maken uiteindelijk de dag. De juiste sfeer en context scheppen is essentieel voor het welslagen van de vorming. Bij Citizenne vinden we dat belangrijk. Met welke vragen komen mensen aanzetten? Dat is uiteenlopend. Zo was er bijvoorbeeld een man die moeilijk neen kan zeggen aan zijn ouders die hem voor alles en nog wat inzetten. Er zijn ook vragen over werk. Hoe ga ik om met een collega die zich dominant tegenover mij opstelt? Of een meisje dat last had met een medestudente en daar letterlijk bevelen van kreeg. Dat begrenzen is vaak een hele uitdaging. Grenzen aangeven is moeilijk? Ja, dat blijkt. We starten ook met de vraag wat je tegenhoudt om grenzen te stellen. Grenzen stellen kan elk klein kind. Maar dat zijn we verleerd door socialisering en opvoeding. Dat aan de deelnemers duidelijk maken, geeft vertrouwen. Het is een handvat voor mensen: ‘Ik heb dat vroeger gekund, dus ik kan dat wel weer oppikken’.

In deze workshop zochten we samen naar antwoorden op concrete vragen waar mensen mee worstelen in hun dagdagelijks leven. En dit in een ongedwongen sfeer. Dat is echt onze missie vervullen hé. Citizenne maakt leren plezant en die dag heb ik daaraan meegewerkt.

Is het vooral durven of ook wel kunnen? Allebei. In grote groep bekijken we wat ons tegenhoudt, wat het moeilijk maakt en hoe we dat allemaal kunnen aanpakken. Vervolgens nemen we in kleine groepjes de eigen situatie onder de loep. Hoe kan je daar mee omgaan met respect voor jezelf en de ander. Mensen gaven op het eind ook aan dat ze vooral geleerd hebben dat grenzen stellen oké is. Dat dat mag en niet uncool is. Dit heeft echt iets betekend voor de mensen. Straf dat we dat konden doen op één dag. Heb je daar zelf ook iets aan in het dagelijks leven? Als je er in slaagt om op een respectvolle manier je grenzen te stellen, verhoogt dat je welzijn enorm. Dat is niet zomaar iets wat ik weet of geloof, het is een zekerheid. Ik zie vaak rond mij dat mensen worstelen met het stellen van grenzen. Ik geloof heel sterk dat als mensen daarin ondersteund worden, ze dat kunnen leren en daardoor een beter leven uitbouwen. Dat is wat ze in communicatie ook je eigen territorium noemen. Als je je jezelf het recht geeft om je eigen territorium uit te bouwen, te doen wat je echt wilt en je eigen keuzes te maken, dan word je regisseur van je leven en dat geeft je kracht. Het is die kracht die ik aanboor. In deze workshop zochten we samen naar antwoorden op concrete vragen waar mensen mee worstelen in hun dagdagelijks leven. In een ongedwongen sfeer. Dat is echt onze missie vervullen. Citizenne maakt leren plezant, en die dag heb ik daaraan meegewerkt.

12

Brusselleerders nemen deel aan een activiteit van Citizenne voor een breed publiek: ‘Den boer op’. Een geslaagde mix.

13

Project Nevenstroom Sigrid Vandeput, educatief medewerker

Brusselleerders laten doorgroeien Nevenstroom is een samenwerking tussen Brusselleer en Citizenne waarbij we met Brusselleerders, cursisten die Nederlands als tweede taal volgen, een boeiend traject afleggen. Sigrid Vandeput legt uit. Wat moeten we ons bij het woord traject voorstellen? Het traject bestaat uit twee delen. In het eerste deel zijn we aan de slag gegaan met vier groepen cursisten van Brusselleer. In totaal zo’n vijftig mensen. We werkten volgens de visie van ‘learning community’ waarin empowerment en talentontwikkeling centraal staan. Dat wil zeggen dat de cursisten zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. Ze zoeken en organiseren activiteiten die aansluiten bij hun interesses, talenten en goesting. De bijeenkomsten vonden plaats in hun klas, wat de drempel verlaagt. Hoe pak je dat concreet aan? Tijdens de eerste samenkomst besteden we veel tijd aan kennismaking. We brainstormen over mogelijke thema’s en activiteiten en zoeken zaken op via de computer. De ideeën leggen we samen en daarna maken we een keuze. Later organiseren we deze activiteit samen. Het is niet mijn project, maar dat van de groep. Leuke plekjes bezoeken in Brussel is een mooi idee. Zelf ga ik er niet naar op zoek, ik pols wel bij de cursisten wat ze willen doen, wat die leuke plekjes voor hen betekenen of wat ze willen leren. Ik laat de mensen ook zelf bellen. Zo organiseren ze stap voor stap hun activiteit. En daar leren ze heel wat uit: ideeën formuleren, voor een groep spreken, keuzes maken, organiseren en plannen. Mensen leren voeling krijgen met wat ze willen, wat ze nodig hebben en hoe ze hun doel kunnen bereiken. Bovendien maken ze kennis met plekjes die ze achteraf ook met vrienden of met hun gezin kunnen bezoeken.

De interesses en talenten ontdekken: een moeilijke opdracht? We beginnen met het maken van een pièce unique. Een blad vol foto’s, tekeningen en uitspraken dat uitdrukt wie de cursisten zijn. De collage komt tot stand door vragen en korte oefeningen. Zo laat ik een kussen in de vorm van een hart rondgaan met de vraag: “Waar hou je van? Waar ligt je passie?” Mensen vertellen daar heel persoonlijke zaken: een heel eerlijk en oprecht moment. Op zo’n moment zie je hoe belangrijk het is om in vertrouwde setting, met kleine groepjes te kunnen werken. Ik geef ook een klok door die niet meer werkt - met de vraag: “Waarvoor wil jij de tijd stilleggen?” Als je nu niet naar de les zou moeten, of je moet niet koken voor je kinderen en je man, waar zou jij dan mee bezig willen zijn? Zo krijg je een mooi beeld van wat iedereen belangrijk vindt. Dat was 1 kant van het project. Benieuwd naar deel 2. In het tweede deel van het project proberen we zoveel mogelijk cursisten van de vier groepen te laten doorstromen naar een nieuw samengestelde groep. Een nieuwe learning community: Nevenstroom. Deze groep komt één keer per week samen bij Citizenne, buiten de klas dus. We laten op die manier zien dat er naast de klas nog ettelijke mogelijkheden zijn om Nederlands te oefenen en nieuwe mensen te leren kennen. Bovendien wilden we de cursisten - elk volgens hun interesses en behoeften - een breder sociaal-cultureel netwerk laten zien. We merkten echter dat de doorstroming niet evident is. Vooral de zoektocht naar werk primeert en vraagt veel tijd en energie.

14

Daarom beslisten we om het ook open te stellen voor andere cursisten, mensen uit de alfaplus-groep van Brusselleer. Zij hebben een bepaald taalniveau en groeien traag door, maar ze hebben wel een grote behoefte om dingen te doen en te leren. Deze groep kwam zeer regelmatig opdagen. We zijn nu met ongeveer tien deelnemers. En wat daarna? Hoe ga je verder? Bedoeling is dat de groep kan uitbreiden. Elke Brusselleerder is welkom. Qua aanpak gaan we op hetzelfde elan verder. Wij bedenken geen kant-en-klare workshops, maar we blijven zoeken naar de noden, vragen en interesses. We proberen te ontrafelen wat de groep wil leren en bekijken vervolgens samen hoe Citizenne of een andere organisatie in het Brusselse daar een antwoord op kan bieden. Het is de bedoeling dat mensen hun eigen netwerk uitbreiden, nieuwe organisaties en mensen leren kennen. Zodat ze hun plek in Brussel vinden. Dat is niet makkelijk, want er zijn nog behoorlijk wat drempels. Wat maakt het moeilijk voor de cur-

De clou is dat je vertrekt van wat raakt, van waar mensen mee bezig zijn en goed in zijn. Op die manier openen wij echt deuren.

15

sisten om hun eigen plek te vinden? Het is opvallend hoeveel mensen om socio-economische redenen uit de boot vallen. De (Brusselse) samenleving vraagt zoveel competenties, diploma’s, ... Sommige mensen kunnen gewoon niet volgen. Met sociale, culturele en economische uitsluiting tot gevolg. Ik heb het gevoel dat we door ons werk laten zien dat je, ondanks alle beperkingen, wel invloed kan hebben en actie kan ondernemen. Ik kan de cursisten niet aan een job helpen, maar ik kan er wel toe bijdragen dat ze zich gewaardeerd voelen. Dat ze voelen dat ze iets kunnen met de talenten die ze hebben en wel degelijk een plaats hebben in deze maatschappij. Dat ze een platform hebben waar ze hun verhaal kwijt kunnen. Je voelt dat mensen met heel veel plezier komen. Ze zeggen mij dat ook: “Dit is mijn moment. Weg van de stress. Om eens te praten en alles te vergeten.” Het is bovendien fijn om te zien dat ze ook deelnemen aan activiteiten van Citizenne voor een breed publiek. Dat ze die stap durven zetten. Je krijgt zo een heel rijke sociale mix tijdens activiteiten. Volgend jaar willen

we graag nog meer inzetten op talenten van mensen. Hoe spreek je die talenten aan? Wel spontaan denk ik aan een deelneemster die op één van de bijeenkomsten kwam met een zak vol knopen. Bleek dat ze heel vaardig is met naald en draad. Je zou haar ogen moeten zien blinken als ze erover vertelt. Dan moet je verder kijken en uitzoeken waar deze vrouw haar talenten kan ontplooien. Bij GC Essegem bijvoorbeeld krijgen mensen met een bepaald talent - van naaien tot breien en koken- de kans om dat aan te leren aan anderen. Hier zou ik deze mevrouw helemaal zien openbloeien.

Open to Yourope An Macharis, coördinator

Ontwerp je eigen Europa Het project Open to Yourope (OTY) telt zes partners uit vijf verschillende landen. Door elkaar te bezoeken leren ze van elkaars cultuur, achtergronden en gewoontes. Tijdens de workshops ter plaatse geven ze vorm aan wat zij denken dat Europa zou moeten zijn. Designing your view on Europe. Aan het woord is An Macharis. 6 partners, 5 landen, 50 deelnemers … Ja, we hebben voor het project een partner in Przemysl (Polen), Ankara (Turkije), London (GB), Sardinië en Firenze (Italië). De subsidies komen van het Europese Grundtvig-programma, dat levenslang en levensbreed leren wil stimuleren. Organisaties die daarmee bezig zijn, kunnen beroep doen op dat geld. Al onze partners hebben dus iets met levenslang en levensbreed leren te maken. Nu, daar zijn heel grote verschillen en het is soms moeilijk om zicht te krijgen op wat mensen precies doen in hun land omdat de context zo verschillend is. Alleen dat al, uitwisselen wat iedere organisatie doet en wat leren voor hen betekent, is uitermate boeiend. Onze Turkse partner bijvoorbeeld is een soort van ministerie van onderwijs. Zij zijn verantwoordelijk voor zeshonderd scholen in het district Ankara. Daarbij vergeleken zijn wij klein bier. De 50 deelnemers zijn professionele medewerkers van de partners? Nee, uiteraard wel aan aantal maar het gros van de deelnemers zijn mensen uit de doelgroep van de organisaties. Voor Citizenne zijn dat onze cursisten en mensen uit ons netwerk. Wij als organisatie zijn eerder een tussenpersoon. Wij maken het mee mogelijk dat een zeer gemengde groep mensen (zowel qua leeftijd als socio-economisch als etnisch-cultureel) met elkaar van gedachten wisselen en nadenken over wat Europa zou kunnen zijn. Burgers die al dan niet bewust met Europa bezig zijn. Er is ook een Belgische delegatie? Ja, we zijn een learning community. We deden een oproep naar een breed publiek via ons e-zine en onze website. We hebben ook mensen uit ons netwerk aangesproken waarvan wij vermoedden dat het thema Europa hen wel zou aanspreken. Tot onze grote verbazing bleek Europa echt wel iets te zijn dat leeft bij de mensen. Binnen de kortste keren hadden we zeven mensen, nu telt onze learning community al zo’n twintig ‘learners’. Zeer betrokken mensen die ook samen het afsluitend bezoek in mei hier in Brussel zullen vormgeven. Daar zijn al massa’s ideeën voor. Als we een partner bezoeken krijgt ook iedereen een opdracht, elk vanuit zijn eigen interesse. MarieClaire houdt een dagboek bij, Johan maakt prachtige foto’s, Shilemeza schrijft gedichten, Suzana en Karel nemen dan weer geluiden op waarmee ze een Europees lied willen componeren. De bezoeken zijn wellicht meer dan een toeristisch tripje?

Het verblijf duurt telkens zo’n vier dagen en de partner die ons ontvangt stelt het programma samen. Doelstelling van de bezoeken is steeds tweeledig. Enerzijds laat het bezoek ons toe meer te weten te komen over de cultuur, de gewoontes, het dagdagelijks leven, de arts & crafts van het land. In Italië leerden we pasta maken, in Turkije hebben we watermarbling gedaan. In Sardinië kregen we een rondleiding door de ‘learners’ zelf, ze hebben daar een half jaar aan gewerkt. Dat geeft iets helemaal anders dan een toeristische gids. Anderzijds zijn er ook steeds een aantal workshops waarin we vooral bezig zijn met hoe Europa er zou moeten uitzien. De ondertitel van dit project is dan ook ‘designing your view on Europe’. En hoe is die blik op Europa? Europa is een heel moeilijk verhaal. Weinig positief ook omdat wij vandaag vooral geconfronteerd worden met het economische aspect. Met besparingen allerhande. Maar tegelijkertijd zien mensen wel het potentieel en dat potentieel krijgt vorm in deze workshops. We denken na over welke waarden Europa zou moeten uitdragen, dat gaat dan over solidariteit, interculturaliteit, verbinding tussen mensen. Je ziet dat het accent veel meer komt te liggen op dat sociale, terwijl het in de media en op regeringsniveau veel meer een economisch verhaal is. Als het van de mensen aan de basis afhangt zou Europa een veel socialer verhaal moeten worden. We zien bij onze partners uit Turkije, Polen, Italië dat reizen in Europa en uitwisselen lang niet evident is. Voor ons Belgen is het dat wel. We nemen de trein en we zitten algauw in Nederland, Frankrijk, Duitsland. In Sardinië waren er mensen die dankzij dit project voor de eerste keer hun eiland verlieten. Dat alleen al is een meerwaarde van dit project. Dat mensen die daar anders nooit de kans toe krijgen echt fysiek dat Europa gaan ontdekken. Citizenne organiseerde ook al workshops? Absoluut. Tijdens de eerste twee bezoeken was er te weinig aandacht voor het luik ‘designing your own view on Europe’ en daar wilden we als Belgische delegatie verandering in brengen. Bovendien zit je daar met de taal. Veel mensen spreken geen Engels, dat vraagt om methodieken die taaloverschrijdend zijn. En daar heeft Citizenne wel kaas van gegeten. Zo hebben we de laatste keer met collages gewerkt. Ongelofelijk hoe dat is gelopen. Met slechts een kleine aanmoediging, ontstonden er meteen zes heel gemengde groepjes. Ondanks het feit dat

16

mensen elkaar niet of nauwelijks verstonden, was iedereen na nog geen vijf minuten aan het knippen, plakken, gebaren aan het maken, lachen. .. Na een half uur konden we zes verschillende collages presenteren over hoe ons ideaal Europa eruitziet en wat de sleutelwoorden zijn. We zouden die collages ook aan de president van Europa willen overhandigen en hem een brief schrijven met onze kijk op Europa. Hoe belangrijk is het kenbaar maken van die visie? Het project is sowieso geslaagd, zelfs al maken we onze visie niet kenbaar, maar we laten deze opportuniteit niet liggen. We geloven heel sterk in wat we nu aan het doen zijn, in die onderliggende waarden, in onze kijk op Europa. Vooral omdat we zo’n gemengde groep zijn, die representatief is voor Europa. En dus is onze kijk daarop ook representatief. Het zou mooi zijn mochten we die ook kunnen uitdragen. Waarom vind je het belangrijk dat Citizenne dat doet? Voornamelijk om twee redenen. Ten eerste omdat de economische stem en de negatieve beeldvorming over Europa overheerst. Het idee leeft dat mensen niet bezig zouden zijn met Europa. Dit project bewijst het tegendeel. Mensen zijn er wel mee bezig , alleen zouden ze het anders invullen. Het is aan ons om die mensen een forum, een stem te geven en die luider te laten klinken. Als tegengewicht van dat puur economische. Een tweede reden is dat je hier aan den lijve ondervindt wat dat levensbreed en levenslang leren is. Je krijgt hier een heel mooi samenspel van formeel en niet formeel leren. En het is wonderlijk te zien dat je vaak nog het meest leert door gesprekken te voeren, vragen te stellen, samen dingen te doen. Vergeet niet dat mensen elkaar bovendien soms nauwelijks verstaan. En toch leren ze van elkaar. Ik vind het opvallend en mooi te zien dat leren dus niet per se gelinkt is aan taal en kennis, maar dat je dus blijkbaar ook kunt leren van elkaar zonder elkaar te verstaan. Marie-Claire bijvoorbeeld spreekt enkel Nederlands, maar iedereen begrijpt haar en zij begrijpt de anderen. Dat is heel merkwaardig. Wij hebben echt een European community op mensenmaat gemaakt waarvan ik denk dat de Europese instellingen nog iets te leren hebben.

17

Sigrid Vandeput, educatie & training Learning communities, het empoweren van groepen dat is helemaal Sissi’s ding. Ook voor een rendez-vous met België of Brussel moet je bij haar zijn. [email protected] Benedicte Serroen, educatie & netwerking Is het aanspreekpunt voor samenwerkingen. Maar ook educatie en stedelijk sociaal-cultureel werk behoort tot haar focus. [email protected]

Citizenne in mensen

Erika Rau, educatie & training Is voornamelijk bezig met trajecten rond empowerment, sociale vaardigheden en communicatie. Ze is ook je contactpersoon voor vragen rond talent en waarderend onderzoek (A.I.). [email protected] Fatima Bouchatoui, educatie & training Fatima is voornamelijk bezig met ouderbetrokkenheid. Haar motto: alles wat aandacht krijgt groeit! [email protected] Cathelyne Van Overstraeten, communicatie Houdt je op de hoogte over het reilen en zeilen van Citizenne via de site, e-zines, brochures, ... [email protected]

Najila Aloui, educatie & training Is de avonturier onder ons. Zij traint mensen hun communicatieve vaardigheden en coacht groepen rond empowerment. [email protected]

An Macharis, coördinator Is de kapitein van het schip. Ze laveert het team door stormen heen, stelt de koers scherp en draagt de AI methodiek hoog in het vaandel. [email protected]

Samira Agazar, onthaal & inschrijvingen Als je belt naar Citizenne, kom je bij Samira terecht. Zij regelt de inschrijvingen en onthaalt je steeds met een warme glimlach. [email protected]

Magda Van Cauter, personeel & boekhouding Magda staat in voor de financiële ondersteuning van de organisatie en de personeelsadministratie. Je kan bij haar terecht met boekhoudkundige vragen of voor informatie over werknemersmateries. [email protected] Sabine Swartelé Sabine is in brugpensioen sinds 1 maart. Maar ze verdient zeker een plaatsje in deze brochure. Zij stond aan de wieg van Citizenne en is de pionier van de learning community gedachte in Brussel.

18

Vormingplus

Met de steun van de

Met de steun van de Vlaamse ministers voor cultuur & Brussel