HIQU NEDERLANDSCHE EN:NED:INDISCHE. MAANDELUK5CH PRENTENBOEK GEUJUDAAN HU 5 INRICHTING BOUUJ EN5IERKUN5TD EJEIEllslIËlIslIslIslIslEl TRT (fresor) 397

El

NEDERLANDSCHE EN:NED:INDISCHE

HIQU

MAANDELUK5CH PRENTENBOEK GEUJUDAAN HU 5 INRICHTING BOUUJ EN5IERKUN5TD EJEIEllslIËlIslIslIslIslEl TRT (fresor)

397

JAARG:20 AFL:2

193 POST

FRANCO:P.

BiNNENLF. Q50

BUITENLF. 250

I. A N T W E R P E N . A. H.CORNETTE M O D E R N E B O U W - EN MEUBELKUNST, JAN LAUWERIKS H E T S I E R G L A S O U D EN NIEUW, N.SNOEP-BINGER M O N U M E N T BIJ HET ST. JOZEFS-ZIEKENHUIS TE HEERLEN

T

1

GEBR. VAN CAMPEN - NIJMEGEN HANG- EN SLUITV\^ERK B R O E R S T R A A T 53 TELEFOON 629 - 2597

VERTEGENW. VAN LIPS SLOTENFABRIEK

V E N T U S EN H A H N ' S FRISCHE LUFT-BOVENLICHTSLUITINGEN ^ ^ DIAL EN KOSMOS- ^ ^ SCHUIFDEURGARNITUREN = : BALKIJZER ^ ^ ^ ^ ^ "LT-IJZER ? = =

WETA EN = HESEMANN'S = PATENT - BOVENLICHTSLUITINGEN = NICKSIL BOUWBESLAG ^ BETONIJZER

BRAAT-DELFT STALEN RAMEN IN SPECIALE- EN STANDAARD-UITVOERING

CENTRALE VERWARMING PLAAT- EN SMEEDWERK

GLASDAKROEDEN LOONSCHOOPEERINRICHTING

N.V.F.W.BRAAT'S KONINKLIJKE FABRIEK VAN METAALWERKEN DELFT - TEL. 56-745-1120 BIJKANTOREN TE: AMERSFOORT, AMSTERDAM, S-GRAVENHAGE, GRONINGEN EN ROTTERDAM

N.V. ALFRED REGOUT& Go's VLOERTEGELFABRIEK

HETROKIN LINOLEÜMHÜIS 48, AMSTERDAM TELEFOON 37048

M A A S T R I C H T TEL. 308

TEL. 308

•"

•

SPECIALE DESSINS VOOR KAMERS, KEUKEN EN BADKAMER

PRIMA LINOLEUMVLOERBEDEKKING

m M m \A\ • •

ZIEKENHUIZEN, BANKGEBOUWEN, HOTELS, CAFE'S, KANTOORLOKALEN, ENZ. E S T R I C H ONDERVLOER VOOR LINOLEUM

FABRIEKSMERK

ALLE SOORTEN LINOLEUMS WORDEN DOOR

ONS VAKKUNDIG GELEGD EERSTE REFERENTIËN

FABRIEK VAN DUBBELGEBAKKEN V L O E R - EN T R O T T O I R T E G E L S

G R A T I S A D V I E S E N PRIJS

ELECTR O- TECHNISCHINSTALLA TJE-BUREA U

FA. J.J. DE GROOT

A. VORAGE STATIONSTR.

L

36 37 - TEL. 113

V A N W E L D E R E N S T R A A T 49 T E L E P H O O N 1327

HEERLEN

LICHTSIGNAAL-

EN

NIJMEGEN

TELEFOON-INSTALLATIES

AANNEMERS

JOS. SCHEEPERS - HEERLEN T E M P S T R A A T 36 T E L E F O O N I N T E R C . 132

TECHNISCH INSTALLATIE BUREAU CENTRALE VERWARMING

!i"^^^^^^^^^^^^^^^^

BOUWMATERIALENHANDEL

PHANG TEN SOEIJ 6 PHANG TJENG JAM & Co. HOOFDKANTOOR:

LAAN RADHEN

SALEH

BATAVIA

TELEFOON No. 3808 W l en 3949 W l

WILDHOUTBALKEN KASOS PANNEN LATTEN ATAP BAMBOES DJARO'S B U I T E N Z O R G S C H E MATTEN - BILIK - ZAND GRIND - KALISTEEN - KALK _ ROODE CEMENT

V L A A M S C H E EN E G T S C H E D A K P A N N E N TJIKAMPEK, TJISAOEK EN L. A.W. STEENEN iiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

VOLGENS

B . O W .FORMAAT

— STIPTE

LEVERING

iiiii

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

i

NAAML VENN. FABRIEK VAN SANITAIRE VLOEREN

V H VOLKING & Co. LELIEGRACHT 39 -

AMSTERDAM -

TELEFOON 46163

Linoleum-t Rubber-t Houtgraniet- en Terrazzovloeren OUDSTE ADRES

==

PRIMA R E F E R E N T I E S

R O O D E KRUIS-ZIEKENHUIS, S-GRAVENHAGE , DOOR O N S KINDER-ZIEKENHUIS „ IIITrFVOFRn ST. CANISIUS-ZIEKENHUIS NIJMEGEN i'^c.vijcKu

Ë I N S U L I T E als onderlaag van Linoleum | I op houten vloer is haast onverslijtbaar i

L VAN AALTEN 6 ZOON, AMSTERDAM C. SPUISTRAAT 30 - TEL. 43671-43681 = ^ ^ ^ —

VERTEGENWOORDIGERS VAN LIPS' SLOTENFABRIEK

= ^ = ^ ^

R O L B E W E G I N G VOOR D E U R E N DIE OM DEN HOEK SCHUIVEN. R E V O L V I N G - D E U R E N M E T T W E E EN VIER A F D E E L I N G E N MONSTERKAMERS TER

BEZICHTIGING

KOPEREN EN IJZEREN BOUW ARTIKELEN

HET NEDERLANDSCHE EN NED. INDISCHE HUIS OUD EN NIEUW n OPGERICHT DOOR ED.CUYPERS D C O M M I S S I E V A N REDACTIE H.J.A BIJLARD, A. A. FERMONT, K.v.GEYN, L D PETIT a M E T MEDEWERKING O.A V A N ; D F. H. HOEFER, H A T T U M ; D R . F. W . H U DIG, AMSTERDAM ; J LAUWERIKS, U T R E C H T ; M. L. J LEMAIRE, R O T T E R D A M ; DR. A. E. C VAN DER LOOY VAN DER LEEUW, D AMSTERDAM; N OTTEMA, LEEUWARDEN EN W SMIJTINK, HILVERSUM D A D R E S : REDACTIE B E E T H O V E N S T R . 59, AMSTERDAM - ADMINISTR • NOBELSTR 20,

DEN HAAG; VOOR N E D E R L A N D S C H - I N D I E :

MOLENVLIET OOST 30, W E L T E V R E D E N

I. ANTWERPEN. GEZICHT OP O. L. VROUWETOREN EN OP DE GROENPLAATS. Is type van stadsplein is de Groenplaats een der volmaaktste die men denken kan. Haar gevelkader is niet interessant meer sedert de slooping van het oude Hotel van den Abeele en de vervorming van het z.g. Karbonkelhuis. Doch haar proporties, haar geheele physionomie, de beweging en de historische herinneringen maken haar bijzonder sympathiek. Zij is een gemoedelijk milieu van lachend aanzicht met haren krans van olmen, en prachtig beheerscht door de stoute spits van O. L. Vrouwetoren. Rond het midden der XIX'= eeuw was zij afgesloten door paaltjes met kettingen verbonden, die haar een veel provincialer uitzicht gaven. Zij blijft voor den Antwerpenaar het Groen Kerkhof, want de Sinjoor is bewust dat de bodem nog vol zit van het gebeente der voorouders. Niet zelden gebeurt het dat bij openbare werken voor gas- of telefoongeleidingen, een bekkeneel door de spade der aardwerkers naar boven gewipt wordt en de voorbijgangers verdringen zich om de kuilen die rijk zijn aan griezehg gebeente. Dit knekelplein van Antwerpen is thans een centrum van onafgebroken verkeer. De gele trammetjes om-cirkelen het van 's morgens tot 's avonds. Het Groen Kerkhof is de verzamelplaats der burgerluidjes uit de buurt. De banken zijn regelmatig in beslag genomen door oude menschen, vrijende koppels, zoogende moeders, en de keuteljacht stoeit zonder ontzag op het schuine blauwsteenen voetstuk van Pieter Pauwei Rubens. Na menig avontuur is het standbeeld hier aangeland dat den vorst der Antwerpsche schilders moet voorstellen. Het is het type van beeld in burgerlijk-heroïschen, kuitenflikkerachtigen stijl. Wij bezitten nog andere exemplaren van standbeelden die beantwoorden aan het plastiek ideaal der jaren '40. Die pronkerige, joviale zwierigheid heeft nu veel van haar bekoring verloren. Reeds in 1875 schreef Fromentin: „La statue n'est pas un chef-d'oeuvre, mais eest lui, chez lui". Hier is hij te huis. Hier heeft hij geleefd en gewerkt. Hier heeft hij gewandeld met Isabella Brant en zijn twee zoons toen het Groen Kerkhof werkelijk nog de doodenakker was. Hier heeft hij dikwijls geflaneerd met zijn vrienden, met Burgemeester Rockox en Balthazar Moretus, met zijn beschermer Cornelis van der Geest, met den koopman Sweertius, en over kunst geredeneerd met Jan Bruegel, Van Balen en Marten Pepijn. Dat was in de dagen toen hij de Kruisrechting schilderde voor het altaar der Burchtkerk. Hier staat hij nu in de buurt van drie zijner grootste gewrochten, en niet ver van de Kloosterstraat waar hij gewoond heeft. Cl Ontzaglijk rijst de Toren, schiet het steenen gevaarte plotseling op, des te 33

o L Vrouwetoren

Zuidzijde

Antwerpen

grootscher daar wij ons dicht bij den voet van den reus bevinden. Op welk uur men hem ziet, hij is altijd doorzeefd van licht. Het is alsof hij de teere schakeeringen van onzen wolkigen westerschen hemel opslorpt. Eeuwen van winterstormen en zomerzonnebranden hebben hem gebeukt en geschroeid en gepatineerd in al de wisselende tinten van grijs en zwart, van de fijne puimgrijze toetsen die er als met het mes opgelegd zijn, tot de diepe donkere roetstrepen die een reuzenduim er zou in-geveegd hebben. Tusschen de schoormuren zijn de zwarte indiepingen als onmetelijke uitgetrokken, donkere spitsboogramen. Vlak bij den eersten omgang hangt de gouden uurplaat — een antiek en vertrouwd sein voor den Antwerpenaar: de naalden hebben zooveel vroolijke en bange uren gewezen! Daar binnen-in raadt men het mysterie van het uurwerk dat rusteloos voortwerkt. En daarboven hangen onze vrienden de klokken, van den patriarch Carolus tot de hooge fijne bellen. De gansche spits boven den tweeden omgang, die eindigt op een stel permentige kasteeltorentjes niet grooter dan bobijntjes, is zoo doorzichtig dat de wir-war van ijzeren gebinten zich tegen de lucht afteekent. Al steigend wordt de fantasie van onzen Toren stouter. De massieve eentonigheid van het onderste blok gaat van de eerste gaanderij over in een blijder stemming die rijst, rijst, en plots in de uitgemergelde spits een fantaske uitgelatenheid bereikt, om te eindigen met het zegevierend gekraai van den tikkenhaan die naar het weer kijkt in zijn sublieme eenzaamheid. D Keeren wij ons, vóór het Groen Kerkhof te verlaten, nog eens naar den Zuidkant der Kerk. Boven den achtergrond van burgerhuisjes ligt het schip van O. L. Vrouwe Kerk in zijn volle lengte, van den toren tot het koor, en het leuke torentje boven het dwarsschip teekent zich scherp af tegen de lucht. Geen vreedzamer beeld dan die hooge oude kerk met al die menschenwoningen veilig rond haar flanken geschaard. Het is een stemmig, kalm decor, ernstig en archaïek. De huizen zijn niet mooi; elk op zichzelf biedt geen enkele architectonische fraaiheid. En toch voelt men sympathie voor dit heterocliece front van winkeltjes en herbergjes. Het is als een groote muur die sedert eeuwen hier en daar bijgekalkt is en een verweerde patine gekregen heeft. Hier toetsen wij een der meest belangwekkende vraagstukken van stedenschoon. Over de al-of niet ontmanteling der hoofdkerk is destijds duchtig gepolemiseerd. Die bescheiden woninkjes zijn sedert eenige jaren voor sommigen een voorwendsel geworden tot zoogenaamde stedenverfraaiïng. Hun gebrek aan stijl geeft een schijn van gelijk aan hen die beweren dat zij een schande zijn rond het schoone schip van O.L.V. Kerk, en een deel van het publiek is geneigd om daarin grond te vinden voor een meedoogenloos verdict. De voorstanders der ontmantehng beroepen zich op de fraai-

o L. Vrouwetoren Noordzijde.

Antwerpen

heden van het schip der cathedraal, op de dringende behoefte om dit als een pronkstuk ten toon te stellen; zij halen er de piëtiet bij, aan een monument als de hoofdkerk verschuldigd, en het on-aesthetisch uitzicht der omringende huizen is een argument dat tot den laatsten droppel wordt uitgeperst. Zij houden vol dat de huizen moeten afgebroken worden en, althans gedeeltelijk, vervangen door geveltjes in den stijl der kerk om een harmonisch geheel te bereiken. D e straten namelijk die het koor omringen zouden herbouwd worden in gothischen trant. Sommigen gaan verder en zouden alles willen zien sloopen ter wille van het verkeer in de Sinte Pieterstraat en op de Melkmarkt. Deze zijn de verkeersrationalisten met hun kwalijke neiging om de drukte van het straatverkeer te overdrijven en daarin een voorwendsel te zoeken om aan het oude Antwerpen een ruimte te geven die men zelfs in het wat anders drukke oude Londen en Parijs niet kent. H e t grof geschut der ontmantelaars wordt door de tegenstanders met subtiele wapens beantwoord. T e g e n o v e r een verjongd stadsbeeld, dat zijn zou als een grijsaard met geblankette wangen, stellen zij een beeld gewijd door traditie; tegenover willekeurige vervorming, de historische vorming die getuigt van het leven van veel geslachten; tegenover kunstmatige aesthetiek, de aanslibbingen des tijds, een organischen groei, eigenaardig en mysterieus als de groei van madreporen op een r o t s ; tegenover een dood schema, het leven zelf in zijn blinde ongekunsteldheid. Ziehier wat Emm. D e Bom zegt in zijn pleidooi Rond den Toren: „Moest de afbraak doorgaan, dan zullen er geen tien jaren verloopen, of wat in Ulm en in Keulen en elders is gebeurd, zal ook hier waar heeten: men zal een algemeene klacht aanheffen over de doodsche leegte, de droeve vereenzaming; geheel in strijd met den geest der gothische gebouwen, welke feitelijk door onverstandigen werd gedecreteerd. D e geloovigen zullen het misschien even gauw voelen als de kunstenaars: men heeft de Godsgedachte verwijderd uit hun midden, en wat daar gebleven is, 't is een nuchter, koud, schematisch stuk architectuur, geïsoleerd van het dagelijksche leven, dat er immers de eigenlijke atmospheer aan geeft, dat zijn schoonheid en zijn gezag vertiendubbelt". E n verder, tot de kern van het vraagstuk doordringend: ,,Het stadsbeeld! Daar vergeet men voortdurend van te spreken in deze kwestie. M e n praat van 't mooie gebouw, maar men vergeet de mooie stad. Een stad is een organisch geheel; althans onze oude stad, waar helaas nog zoo bitter weinig van is overgebleven: onze oude stad is een stuk leven'). Snijd er een stuk uit, en gij raakt het hart, het heele complex is beschadigd". M a a r de afbraak is niet doorgegaan; de oorlog heeft de aandacht van het vraagstuk afgeleid, en het oude stadsbeeld is tot heden ongerept gebleven. •

o . L. Vrouwekerk.

De tweede plaat stelt de O. L. Vrouwekerk voor langs de Noordzijde, den Toren, de noorderkruisbeuk en het eigenaardig torentje in drie verdiepingen bekroond met een peer. Ook hier op de Lijnwaadmarkt is O. L. Vrouwekerk geflankeerd door huizen van gering aanzien en van kleine nering o. a. een ijsroomwinkeltje dat den impertinenten naam draagt: ,,Crêmerie électrigue". De kleine plaats der Lijnwaadmarkt maakte destijds deel uit van het O. L. Vrouwe-kerkhof. De naam is ontleend aan de groote lijnwaad-jaarmarkten der middeleeuwen. Wanneer men zich in de hoofdkerk bevindt op het kruispunt van het schip en de zijbeuken, dus vlak onder den reusachtigen koepel die afgesloten wordt door die vreemde peer, dan is men getroffen door de zoldering die op reusachtige hoogte gedekt wordt door een schilderij dat de illusie geeft alsof men recht in den hemel tuurt waar engelen dwarrelen rond O. L. Vrouw. Het zeldzame peervormige torentje met de fijne-naald-spits zou volgens J. K. Huysmans in zijn roman

La Cathédrale het ten-hemel-stijgen van het hart van Christus symboliseeren. De Lijnwaadmarkt behoort tot de eigenaardigste plaatsjes van Oud-Antwerpen, door haar benepen oppervlakte, haren grilligen vorm, de antieke huizen, en vooral de enorme oprijzing van O. L. Vrouwekerk en van den prachtigen toren, dien men daar op geringen afstand in geweldige verkorting ziet. D O. L. Vrouwekerk van binnen is een zeldzaam type van zeven-beukige cathedraal, en maakt diepe impressie. Zij bevangt door haar ontzaglijke afmetingen, hare grootsche diepten. Zij beklemt door haren strengen eenvoud, die elke wereldlijke gedachte afweert; de vrome moet zich hier zonder moeite afzonderen, zonder andere motieven van verstrooidheid te moeten duchten dan die van zijn eigen geweten. Men moet haar zien op een winteravond, dan is zij het aangrijpendst. Het lof is ten einde. Nog brandt het hoogaltaar in een apotheose van kaarsen; daarachter stijgt Rubens' Heilige maagd, van Engelen omstuwd, ten hemel. In de zijbeuken flonkeren ornamenten van donker goud; de hooge witte spitsbogen doezelen weg in schemering. Het orgel heeft al zijn sluizen opengezet en loeit door de hooge gewelven. Nu wordt het Allerheiligste Sacrament in plechtige staatsie naar zijn kapel teruggebracht. Prevelende priesters in zware gouden kazuivels — dikke rozige Vlaamsche typen en andere van onloochenbare Spaansche afkomst, echte figuren van Zurbaran — kerkmeesters in zwart-zijden mantels, koorknapen in roode rokken en witte koorhemden, vergezellen den deken die, in een wolk van wierook, voortschuift onder het baldakijn, dragend het ostensorium . . . . Zwierig evolueert de schitterende stoet in de wijde beuken waar de gemeente achteruit wijkt voor den breedgebaarden suisse De ceremonie is geëindigd, de kaarsen worden gedoofd, slechts bleek geschemer van gaslicht blijft hangen in de verlaten ruimte. D Zoo de archaeologische merkwaardigheden talrijk zijn, de echt waardevolle kunstwerken zijn schaarsch. Rubens, zooals veel groote meesters, is een geweldenaar. Zijn Hemelvaart van O. L. Vrouw op het hoogaltaar, maar voornamelijk zijn twee drieluiken nemen den toeschouwer zóó in beslag, dat hij naar geen ander kunst meer vraagt. Zij vereenzelvigen zich o.z.t.z. met de Kerk, en in menig toeristenbrein zal de cathedraal van Antwerpen wel kortweg beteekenen de Kruisrechting en de Kruisafdoening van Rubens. Meestal zijn zij achter stoflFerige groene gordijnen geborgen. Slechts een paar keer in de week zijn zij kosteloos zichtbaar. Een bijzondere gunst voor de Sinjoren! Al de andere dagen moeten Antwerpenaren zoowel als vreemde toeristen er lekker voor betalen. Voor veel kunstminnaars blijft, naast de geweldige episoden van Christus' lijden, het linkerluik der Afdoening, het Bezoek van Maria aan Elisabeth het

meest bekoorhjk fragment. Vooral de figuur der zwangere Maagd, met haar ooli)k zomerhoedeken, is een onvergetelijke, teere verschijning D Jammer dat de glasramen der O L Vrouwekerk niet warmer zijn. De geheimzinnige verlichting draagt toch zoo sterk bij tot de ingetogenheid der stemming! W I J denken met spijt aan het tooverachtig kaleidoskopisch licht dat zijpelt door de glasramen van Notre-Dame te Parijs, van de Ste Chapelle, van de cathedralen te Chartres, Le Mans, Bourges . . . Buiten het raam van de twee St Jans in de Zuiderbeuk en een paar ramen in de kapel van St Antonius a Padua is er mets te vermelden Het daglicht in O L Vrouwekerk is kil, en wat de avondverlichting betreft heeft de kunstsmaak der Kerkfabriek er nog mets beters op gevonden dan hooge electrische lampen zooals men wel ziet in spoorhallen (Nog met zichtbaar op de photo gemaakt in den tijd der onaesthetische gloeikousjes.) De photo geeft een gezicht op de schip met het triforium van W . naar O en op de twee volgende Noorderzijbeuken (De derde zijbeuk links valt buiten de photo ) Op den achtergrond der tweede zijbeuk en geplaatst in de Kruisbeuk, de Kvutstechttng van Rubens. De Krinsafdoemng hangt rechts zooals men bemerkt aan het fragment van een der luiken. D A

H

CORNETTE,

Hoofdconservator van het Koninkhjk Museum te Antwerpen

1) Ik voeg hier bij de woorden van E de Bom elke oude stad is een stuk leven W a t men echter uit het leven van oud-Antwerpen gesneden heeft wat et aan oud echt degelijk pittoresk verbalemond IS grenst aan het ongelooflijke Geen stad in België waar, tusschen de jaren 60 en 90 zooveel aan oud schoons verknoeid is Oud Brussel, Gent, Brugge zijn veel beter bewaard dan Antwetpen Het aantal mooie antieke huizen is er veel grooter Men hoort dit te Antwerpen niet graag maar het is zoo Het spreekt van zelf dat de handelsbloei enorm heeft bijgedragen om aan de stad het uitzicht te geven van pronkzucht en oppervlakkige zelfvoldaanheid W i e spreekt van het .onvergelijkehjkschoone Antwerpen zou beter doen een toontje laget te zingen W e komen daar overigens later wel even op terug Q

40

(

HaaBBaBBBBBBBBBSaE = = ;::==C:= = = CEBEDEBaBBB

•BHaaBBCDI

Afb I Dr Ir Richard Docker, Villa te Stuttgart

MODERNE BOUW- EN MEUBELKUNST I'l^n^lR is misschien geen land, waar zoo veel op het gebied der moderne bouw3- en meubelkunst tot stand wordt gebracht en waar tevens zoo veel wordt ^ gedaan om het publiek te interesseeren en in te lichten als juist in Duitschland. Er gaat bijna geen maand voorbij zonder dat er boeken of tijdschriften met vele uitstekende afbeeldingen verschijnen. Altijd staan wij weer verbaasd van de vele opdrachten, die in Duitschland en ook elders aan moderne jonge architecten gegeven worden. Het zijn niet alleen enkele rijkaards, die een villa in den nieuwsten stijl willen bezitten; het zijn niet alleen de fabrikanten, die fabrieken naar de nieuwste en hoogste eischen van onzen tijd laten bouwen; maar het is vooral ook de overheid, die telkens weer prijsvragen uitschrijft ten behoeve van hare dienstgebouwen. Daarom zien wij dan ook in Duitschland groote prachtige moderne villa's, fabrieken en hotels verrijzen. En terecht vragen wij bij dezen overvloed bij onze buren: W a a r blijft Holland? En nog wel datzelfde land, dat jaren geleden den eersten stoot tot de moderne architectuur heeft gegeven; een tijd toen buitenlandsche architecten naar ons land kwamen en geen lof genoeg konden vinden voor de HoUandsche bouwkunst. De tijden zijn veranderd. De buitenlandsche kunstenaars wisten de 41

nieuwe vormenwetten te verwerken en verder door te voeren, juist op dat punt waar de Hollandsche architect in gebreke is gebleven. D Wij beelden eerst een villa af, gebouwd door den architect Dr. Ing. Richard Docker te Stuttgart. Het huis is op de Zuidelijke helling van een der vele heuvelen, welke Stuttgart omgeven, geplaatst.Naar het Zuiden liggen beneden de ziten woonkamer, boven de slaapkamers voor de ouders en voor ieder kind een kleinere slaapkamer, terwijl de overige vertrekken op het Noorden gelegen zijn. Voor de woon- en de eetkamer bevindt zich een groot terras, dat gedeeltelijk overdekt is. Aan de straat, die de helling afgaat, is de garage, terwijl de hoofdingang aan het hooger gelegen straatgedeelte ligt. Zoo van beneden af gezien, bezit Afb 3 Bernhard Pfau, Boudoir het geheele huis een krachtig plastische werking, die versterkt wordt door den grooten ronden hoek met de ramen. De compositie wordt door een grootsch en sterk lijnenspel beheerscht. dat nergens gebroken wordt. D Van de afgebeelde interieurs noemen wij in de eerste plaats dat van den Franschman Anet te Parijs, omdat het de nieuwe idee op het gebied der woninginrichting wel het beste vertolkt. Vroeger leefde de mensch tusschen meubelen, want het leege vertrek was zoo ongezellig. Het systeem om kamers gezellig te maken door deze met meubelen te vullen werd tenslotte zoo uitgebreid, dat de inwoners niet meer het noodzakelijke van het overbodige wisten te onderscheiden. Er ontstond een rage om alles en nog wat in de woningen te sleepen en de mensch verbeeldde zich dan, dat dit alles heel erg noodig was voor het geluk en voor de dagelijksche gezelligheid. Hoe groot de afstand tusschen den tijd van voor den oorlog en het

44

Afb 5 H H Luttgen, Tafel voor boeken en tijdschriften

heden geworden is, toont ons dadelijk het afgebeelde interieur, ontworpen door den architect Anet te Parijs. Een zitgelegenheid in een groote woonkamer en het eerste dat den lezer opvalt is de schitterende ruimte, die plastisch en cubisch is, en die de architect niet door een druk behang of door te veel meubelen heeft bedorven. Men wil nu niet meer tusschen vele meubelen zitten, maar men wil zich vrij in een ruimte kunnen bewegen. Men heeft de groote waarde van een harmonische ruimte leeren kennen, want deze is zeer zeker even zoo schoon, ja vaak schooner en machtiger dan een vertrek vol mooie meubelen, en soms zoo vol, dat men er niet kan loopen. De kunstenaar Anet heeft getracht de ruimte zoo krachtig mogelijk met zoo weinig mogelijk middelen uit te beelden. De kleur der wanden is effen, evenzoo de kussens, die op de beide banken liggen en die donker en lichter zijn gekleurd om de beide richtingen der banken te accentueeren en zoodoende de plastisch perspectivische werking der ruimte te versterken. Alles is eenvoudig, zakelijk, maar vooral niet nuchter of kil. Integendeel. Door de twee ingebouwde smalle horizontale kastjes voor boeken zijn de twee banken voor het oog niet alleen hooger en omvangrijker geworden, maar de kunstenaar heeft tevens een band weten te leggen tusschen wand en bank. Er is een zekere gezeUigheid en sfeer in deze hoek gekomen, want zonder banken zouden deze twee muurkastjes

Afb 6 Walter Knoll en Co., Boekenkast en IcunstoLl

zeer zeker niet op hun plaats zijn. En de banken zonder muurkastjes zouden ook niet die verbindmg tusschen wand en meubel tot stand brengen. W a n t juist de architectonische verbinding tusschen wand en meubel is een belangrijke eisch voor een goed ingericht vertrek. D Het boudoir, ontworpen door Bernhard Pfau uit Düsseldorf, een leerling van den bekenden architect Emil Fahrenkamp, laat ons weer geheel andere kwaliteiten in zijn ontwerp zien. Bij het aanschouwen van dit interieur moeten wij er ons in de eerste plaats rekenschap van geven, dat dit vertrek voor gansch andere doeleinden is bestemd dan het zooeven besproken interieur van den Franschman Anet. Maar bovendien bezit Pfau ook andere kwaliteiten. Hij is lyrischer in zijn zakelijkheid. Hij versmaadt het niet om het muurvlak met fijne sierlijke bloemmotieven in teere zachte kleuren te versieren. Versieringen, die architectonisch ongebonden en vrij zijn en zich als het ware los over het muurvlak bewegen. Maar deze motieven zijn zoo beschaafd, dat zij het wandvlak, dat een omhullend element is, niet perspectivisch doorbreken of het vlak zóó geweldig vullen, dat het geheel onrustig werkt. Het wandvlak blijft als vlakte in dit interieur primair. W e l mist Pfau daarentegen

Afb 7 Walter Knoll en Co , Theetafel met leunstoel en tabouret

die sterke gebondenheid van meubel en muur, die ons bij het interieur van Anet zoo getroffen heeft. E n toch gaat er van dit vertrek, waar een ongedwongenheid en zorgeloosheid heerscht, wel een zekere charme uit. D Het interieur van H . H. Lüttgen, een architect die te Keulen werkzaam is, doet ons geheel anders aan. Hier was de opgaaf moeilijker, want er werd gevraagd om in een bestaand huis een aantal nieuwe vertrekken te bouwen. W i j hebben de kamer der dame afgebeeld. D e architect heeft door een geheel nieuwe raamindeeling achter het bestaande raam te plaatsen een rustig mooi raamvlak verkregen en het van gebogen regels voorziene oude raam gemaskeerd. D e ruimte tusschen de beide vensters is voor planten bestemd en hiervoor uitmuntend geschikt. D e ruimte zelf is van een geheel nieuwe betimmering voorzien en tevens is een kleine vitrine aan den eenen kant en een schrijftafel, waarboven een open vitrine, aan den tegenover gestelden kant ingebouwd, zoodat niets het doosachtige cachet van de ruimte zal hinderen. Doosachtig in zoover, omdat de kunstenaar wand en zoldering van hetzelfde hout heeft laten betimmeren, zoodat het donkere plafond veel te zwaar op de ruimte drukt. D e geheele gedachte der indeeling is tot in de kleinste onderdeelen grondig doorgevoerd, waardoor weliswaar een eenheid is ontstaan, maar deze lijkt ons voor een boudoir veel te zwaar, te degelijk en te stevig. Dit

Afb 8 Prof E Fahrenkamp Slaapkamer \ a n een hotel Meubelen in macassar ebbenhout wanden m lichtgele sU]plak

LIPS' STALEN BOEKENSTELLINGEN HANDIG

VERSTELBAAR

LICHT SIERLIJK STERK IN E L K E G E W E N S C H T E

LENGTE

STALEN LADEN VOOR

BRIEVEN KAARTEN MAPPEN FABRIEKEN: DORDRECHT, BRUSSEL, MILAAN ALLEENVERTEGENWOORDIGERS

VOOR

NEDERLANDSCH

OOST-INDIE

LINDETEVES - STOKVIS S E M A R A N G - SOERABAJA - BATAVIA - TEGAL - DJOKJA - B A N D O E N G - M E D A N P A D A N G - PALEMBANG - PONTIANAK - BANDJERMASIN - MAKASSAR - M E N A D O LONDEN - NEW-YORK - A M S T E R D A M

N.V. BOUWHANDEL-MAATSCH. v h

MARTIN & Co

D. SPAAN & ZN AMSTERDAM

AMSTERDAM

ELANDSSTRAAT

ACHTEROOSTEINDE 2 4 6

67-69

TELEFOON 46724

ROTTERDAM S T A T I O N S P L E I N 11

SPECIALITEITEN

STALEN RAMEN

VLOERTEGELS DELFTSCHE KUNSTGLAZUUR-TEGELS ALLE SOORTEN WANDTEGELS VENETIAANSCHE GLASMOSAIK-TEGELS

IN

MET

DOORGESTOKEN

ROEDEN

D. VAN OORDT EN C2 OUDSHOORN (HOLLAND)

>rr-^'^=^

PANNEN EN

DAKSIERADEN

T^

NED. MATWI»1<EENUANDE

ÜJ.M.^SVOI^I^IIM MONS'ft!RZ4liENr^"^^'^^ I^OTTEEDAMT'

J. E. H. TERLINGEN ELECTRO-TECHNISCH BUREAU

A M S T E R D A M - T E L E F . 28254 LICHTSIGNAALINSTALLATIES VOOR ZIEKENHUIZEN

A. J. LINDEMAN AMSTELVEENSCHEWEG 4 6 7 NIEUWER-AMSTEL

GEBRAND GLAS GESCHILDERD GLAS IN LOOD I N SPECIALE

HERAKLITH HET NIEUWE EN G Q E D K O O P E B O U W M A T E R I A A L GESCHIKT VOOR BINNEN EN BUITENMUREN SEPARA TIES PLAFONDS KOELCELLEN DAKEN VAN FABRIEKEN EN GARAGES HET BEKLFEDEN VAN BETON TER VOORKOMING VAN CONDENSATIE ENZ HERAKLITH is LICHT, BRANDVRIJ, GELUIDDEMPEND VOCHTWEREND EN STERK WARMTE-ISOLEEREND. HERAKLITH KAN GEZAAGD GESPIJKERD EN BUITEN GEWOON G O E D GEPLEISTERD W O R D E N HERAKLITH WORDT GELEVERD IN PLATEN VAN 200 x 50 c M in dikten van 2'h 5 7 1, 10 121. EN 15 c M EN IS D O O R Z I J N E AFMETINGEN GEMAKKELIJK EN GOED KOOP AAN TE BRENGEN

".IMIS 1928 11 hRni \ Rn DS TIFNDUI/I MihN MIRKAMI MniRS ,Hh RAKUl H" MPT SUCCrS l\ NrnFRLAND TOECEPAST

G E N R E S

VERPAKKING

VOOR

INDlË

HOLLANDSCHE BETON-MIJ. N.V. AANNEMERS VAN ALLE SOORTEN VAN BOU\^ WERKEN. SPECIALITEITEN OP HET GEBIED VAN GEWAPEND BETONWERKEN. HOOFDKANTOOR: DLN HAAG - (,1!()0 1-IILUTOGIWELAAN 258 KANTOREN IN INDIE : W KLTEVREDEN - SOERABAIA - BANDOENG SEMARANG - DIOCJA - PALEMBANG TELEGRAM \DRES VOOR A I L E KANTOREN

BETONIJZER

H. VISSER P C HOOb rSTRAAT 28, AMSTERDAM TELEFOON 21305 - TEL-ADRES

A L L E

„BOUWVIS

VOORLOOPIG SCHETSONTWERP EN PRIJSOPGAAF KOSTELOOS

N.V. BERNTSEN 6 BRAAM'S AANNEMERSBEDRIJF

NIJMEGEN GRAAFSCHEWEG 132-132a T E L E F O O N

1 005

MM. ROKIN 86 ' AMSTERDAM C. TELEFOON 35822-37822

STERILISATIEEN

DESINFECTIEINRICHTINGEN S T E R I L I S A T I E - I N R I C H T I N G IN DE VROUWENKLINIEK VAN HET NIEUWACADEMISCH ZIEKENHUIS TE LEIDEN

FABRIKAAT

M. S C H A E R E R A.G. BERN

neemt niet weg, dat de architect Lüttgen zeer zeker als kunstenaar veel kwaliteiten bezit; wij maken den lezer alleen maar attent o p de indeeling van den wand met vitrine. Geheel anders van karakter is de afgebeelde groote tafel voor tijdschriften en b o e k e n (afb. 5). Een meubel, dat aan den eenen kant een ding t u s s c h e n tafel en kastje vormt en aan den anderen kant weer treft door zijn origineele uitbeelding. E e n meubel, dat voor het oog beweeglijk lijkt. Men kan nooit het gevoel van zich afzetten, d a t in dit meubel een levend organisme zit, dat plotseling met beide vleugelparen begint te wapperen en zich in de lucht zal verheffen. Een dier meubelen dus, die lijken steeds Afb. 9. Fr. Gross en C. Bamberger, Zit- en slaapkamer. door de kamer te wandelen. T o c h mag niet ontkend worden, dat deze bergtafel buitengewoon practisch in het gebruik zal zijn. In het midden het kastje voor kostbare boeken, dat goed van hoogte en breedte is en rechts daarnaast een lade om platen op te bergen Dit is het eigenlijke lichaam. D e overige ruimte wordt door grootendeels vrij uitstekende bladen ter weerszijden van het kastje gevormd, die een heerlijke bergruimte voor tijdschriften enz. zijn. T o c h heeft de architect Lüttgen ook wel gevoel voor kleine details; zoo zijn b.v. de twee bovenste bladen iets hooger dan het kastje geplaatst; hoe de bladen ten opzichte van het kastje iets terug liggen; de eigenaardig sleevormige pooten, waarop het meubel rust, dit alles zijn kleinigheden,

Afb. 10. Ernst May, Huis van den kunstenaar.

50

Afb I I . H Fr Wiepking, Fontein en tuin.

51

Afb 12. H. H. Luttgen, Stoel en lamp in een ontvangkamer.

die erop wijzen dat wij hier met een talent te doen hebben, dat eigenlijk zijn weg nog niet gevonden heeft. D De firma Walter Knoll en Co. te Stuttgart is ook in Holland door haar voortreffelijke anti-motstoelen bekend. Wij beelden van Walter Knoll een boekenkastje met stoel (afb. 6) en een theetafeltje met tabouret (afb. 7) af. Dit model boekenkastje zagen wij al meer en het schijnt in de plaats van den bekenden ouden boekenmolen gekomen te zijn. Dit kastje heeft het groote voordeel dat er nog enkele laatjes in ondergebracht zijn, benevens een kleine gesloten ruimte om iets op te bergen. Het meubel is aan alle zijden te gebruiken, waardoor men er een groot aantal boeken in kan plaatsen. De stoelen van Knoll zijn uitstekend en zij zitten verrukkelijk; zij zijn goed gebouwd en logisch van vorm, waardoor zij in ieder interieur toegepast kunnen worden. Het theekastje, verrassend eenvoudig van vorm

en constructie, is wel een zeer geslaagd ontwerp. Het bestaat uit een klein vierkant tafeltje, waarop een glazen kastje, waarvan men de bovenste ruit weg kan schuiven. Het voordeel is, dat men het servies steeds goed kan zien en dat het uitstekend tegen stof bewaard wordt en er dus geen theekleedje noodig is. G De architect Professor Emil Fahrenkamp behoort tot de beste moderne kunstenaars. Wij beelden van hem een slaapkamer van een hotel af, die al zijn kwaliteiten duidelijk naar voren laat komen. Hij bezit de macht de ruimte als één plastische massa op den beschouwer te laten inwerken. Zoo ook bij deze kamer. Een groote ruimte, waarvan de vier wanden even iets naar achteren zijn geplaatst, zoodat er vlakke, ondiepe nissen ontstaan, waardoor het vertrek grooter lijkt en de spanning der plastische ruimte wordt verhoogd, terwijl de hoeken massale pijlers lijken, die het plafond dragen. De wanden zijn decoratief en horizontaal ingedeeld, wat met de beide lage, maar buitengewoon krachtig gevormde bedden overeenkomt. Hoe prachtig is bij dit interieur de architectonische verhouding van het bed en het daarachter zich bevindende muurvlak. De kunstenaar heeft de plaats der bedden willen accentueeren door deze iets hooger dan het overige gedeelte van het vertrek te plaatsen. Een zeer juist toegepaste vinding, want in een slaapkamer is het bed het belangrijkste meubel en moet dit bij het betreden der ruimte onze meeste aandacht vragen. Bij het raam staat de toilettafel met spiegel en stoel. Aan weerszijden van het bed is een kastje, dat zeer laag is en verder niet opvalt. Men lette erop hoe door de lage meubelen het vertrek hooger, ruimer en grooter lijkt. Maar naast de gave van vormgeving bezit de kunstenaar ook een buitengewoon fijn kleurgevoel. De meubelen in deze slaapkamer zijn van macassar-ebbenhout dat tegen het lichtgeel van den wand buitengewoon fïjn harmonieert. D Het vraagstuk van een zit-slaapkamer wordt vooral in die landen, waar nog steeds een tekort aan woonruimte heerscht, ernstig bestudeerd. Ook de Weensche architect Fritz Gross heeft in samenwerking met de Carl Bamberger A. G. een aardig resultaat bereikt. Wij laten hier natuurlijk maar een kleinen hoek van een groote kamer zien. Het zal den lezer wel dadelijk opvallen hoe geheel anders een Oostenrijker een interieur inricht dan een Duitscher. Hij is lichter, kleuriger, oppervlakkiger, luchthartiger en vroolijker dan een Duitscher, maar mist aan den anderen kant weer diens gebondenheid en grondigheid. Een lamp, zooals Fritz Gross voor deze kamer ontworpen heeft, kan nooit door een Duitscher gemaakt zijn. De Oostenrijkers houden van veel bonte kleuren en weten die dan buitengewoon harmonisch met elkander te gebruiken. Maar wil men een groot contrast beleven, dan vergelijke men dit interieur met het besproken vertrek van den Franschman Anet. Toch is dit niettegenstaande een zekere wanordelijkheid in de compositie buitengewoon charmant.

Welke resultaten men door een juiste toepassing van planten en architectuur kan bereiken toonen ons de beide volgende afbeeldingen (10 en 11); het eerste is het huis van den architect der stad Frankfurt a. M., Ernst May. Zoo ziet men het huis, wanneer men van de straat den hoofdingang binnen komt. Hoe buitengewoon gezellig zijn de planten gerangschikt en daartusschen het pad met groote steenen belegd, waartusschen mos groeit. ') JAN LAUWERIKS.

Afb. 13. Eugene Printz, Parijs, Dientafeltje.

') De cliché's zijn ontleend aan: Haus und Raum. Julius Hoffmann Verlag, Stuttgart 1929. Drie deelcn met circa 700 afbeeldingen. Prijs 26.— Mark. •

HET SIERGLAS OUD EN NIEUW door N. SNOEP-BINGER. (Vervolg van blz. 162, 19e Jaargang)

et spreekt vanzelf, dat ook hij met moeilijkheden van technischen en van practischen aard te kampen had. V a n de 9 drinkserviezen welke hij vervaardigde, in volgorde van A tot J genoemd, zijn niet alle in de praktijk even bruikbaar. D Z e zijn zeer verschillend van ontwerp, elk servies op een bepaalden harmonischen grondvorm opgebouwd. Het ontbreekt ons hier natuurlijk aan plaatsruimte om elk afzonderlijk te behandelen, te meer daar ook niet alle meer in den handel zijn. Het is jammer, dat de Bazel niet in de gelegenheid is geweest, zijn krachten ook op meer kostbaar werk te beproeven. Dikwijls doet zijn glas, niet wat vorm, doch wat materiaal betreft, ietwat goedkoop aan, een fout, die vooral voor de karaffen nadeelig werkt. Behalve eenige vazen en andere gebruiksvoorwerpen, heeft de Bazel in persglas nog een koffieservies ontworpen. Hij is er in geslaagd de oplossing voor het persglasprobleem te vinden. Beoogde vóórdien de fabricage van persglas uitsluitend imitatie van geslepen kristal en verkreeg men daarbij foeileelijke resultaten, thans onstond een geheel op zichzelf staand product, goedkoop, terwijl het toch aan artistieke en praktische eischen voldeed, en tenslotte, het geeft niet voor iets anders te zijn, dan het in werkelijkheid is. D D e Bazel's vroegtijdig heengaan is voor „Leerdam" een groot verlies geweest. Verschillende andere Nederlandsche kunstnijveren hebben zich toegelegd op het ontwerpen van glas voor de Leerdamsche fabrieken. W i j noemen hiervan C. de Lorm, die sinds 1917 reeds meerdere ontwerpen voor gebruiksartikelen maakte. Bekend zijn: de bowlkom met glazen, waarvan hierbij een afbeelding, zijn kaasstolp en Normaalservies, enz. D Uit Lanooy's werk spreekt sterk het keramische element. Zijn werk is flink en forsch, en toch niet mathematisch. Evenals Gidding ziet hij in het beschilderen van glas geen bezwaar. T o c h heeft de tijd geleerd, dat dit laatste op den duur niet in den smaak valt, zoodat verschillende van de aanvankelijk beschilderde modellen thans onversierd in den handel komen. D Chris Lebeau ontwierp eenige vazen, waarvan men een enkele ook als lamp toegepast ziet. W i j doelen hier op de hooge goudkleurige vaas met nauwen hals, waarin hooge sierlijke bloemen, als b.v. lelies goed tot haar recht komen. O o k als lamp, half met water gevuld, met dof perkamenten kap, vormt zij een warmrustig lichtpunt in het vertrek. D

Onze groote bouwmeester, Berlage, dien wij reeds noemden in verband met zijn glas, ontworpen voor de Cristalleries de Baccarat, volgt in zeker opzicht zijn overleden kunstbroeder, de Bazel, na. Mogen de drinkserviezen niet in elk opzicht bevredigen, met het persglas is hij zooveel te beter geslaagd. D A. D. Copier neemt onder de voor Leerdam ontwerpende kunstenaars een uitzonderingspositie in. Sedert een vijftiental jaren is hij vast aan de fabriek verbonden en uitteraard zijn dus van zijn hand de meeste ontwerpen verschenen. Een zeer sterk stijgende lijn valt bij zijn prestaties waar te nemen, prestaties welke zich over een zeer groot gebied uitstrekken. Hij is glaskunstenaar in den goeden zin van het woord. Het materiaal leeft voor hem, en verreweg de meeste van zijn ontwerpen kunnen we geslaagd noemen. De successen in den laatsten tijd door de Leerdamsche fabrieken behaald zijn zeer zeker niet het minst aan Copier te danken. Hij houdt zich niet bepaald aan een vast genre. Wel zou men kunnen zeggen, dat hij tegenwoordig een zekere voorliefde voor den zuiveren veelhoek koestert. Hij heeft hiermede goede resultaten weten te bereiken. Het fijne strakke facetslijpsel, dat met deze constructie nauw tezamen hangt, schept een levendig spel van licht en schaduw: het is een sobere en tegelijke rijke versieringsmethode. D Een paar drinkserviezen, met gladde kelk en geslepen been en (of) voet, daarbij behoorende karaffen, messenleggers, en zelfs... de bijna „Spielerei" te noemen servetringen. worden in rouwpaars en ongekleurd uitgevoerd. Ongetwijfeld draagt zoo'n paars servies een zeer onge meen, en ook wel voornaam karakter, doch de wijn kan niet volkomen tot zijn recht komen. De dieproode of gouden tinten worden eenigszins groezelig. D Het forsche whisky-stel beantwoordt juist aan het doel: een flinke mannenband kan gemakkelijk den stevigen knop omvatten, de gulle glazen behoeven niet buitensporig voorzichtig te worden neergezet... Glazen bollen. Leerdamsch glaswerk.

i" tegensstelling met het ranke, fijne likeur-

Likeurstel Copier. Glaswerk Leerdam.

stelletje in groene kleur uitgevoerd. Eerst kort geleden is een hors d'oeuvre schaal, met in elkaar sluitende veelhoekige losse bakjes in den handel verschenen, wit of in rouwpaars bij het drinkservies passend. De gebakschaal met deksel, met als eenig versiersel de fijn geslepen stop, beschermt lekkernijen in een door rook bedorven atmosfeer. Al deze genoemde voorwerpen en nog vele andere kunnen wij rangschikken onder de industrieele kunstnijverheid, bereikbaar voor iedereen en gesigneerd met den letter L. van Leerdam in monogram met den letter van den ontwerper. D Onder een geheel andere categorie vallen de „Unica" en de „Serica" van de Leerdamsche fabrieken. Hier doet Copier zich van geheel andere zijde kennen. De onmiddellijke invloed van den kunstenaar op de praktische uitvoering treedt hier sterker dan ooit naar voren. Men voelt, dat Copier zoowel als Lanooy ten volle in de gelegenheid werden gesteld om naar hartelust te experimenteeren en

het is merkwaardig, te constateeren hoe verschillend de resultaten zijn. Copier's werk verraadt een Venetiaanschen invloed, die nochtans geheel origineel en individueel werd toegepast. Groote vazen en pullen, dikbuikig, met sierlijken hals, wijde kommen, platte schalen voor vruchten, ze dragen allen een geheel eigen karakter. • Copier toovert als het ware met het materiaal, een ruwe oppervlakte van wit tot diep rose of grauw-wit met grijsachtig zwart gespikkeld; elk voorwerp op zichzelf verraadt de meesterhand. Dat zij in bijna elk interieur op haar plaats zijn, is op zichzelf reeds een groote verdienste. Ook onder de „Serica" van Copier, mogen zij dan al niet geheel het kostbaar-exclusieve karakter dragen, bevinden zichvele goede ontwerpen, die bij het koopgrage publiek veel opgang maken. Ook op religieus gebied, een gebied, waarin de goede artistieke smaaknog slechts metmoeiteveld wint, heeft Copier in samenwerking met Dom Gregorius deWit, O.S.B, eenige stijlvolle voorLamp, Prof Ornstem en Dr van Di)ck. werpen gemaakt. Van graniver, dat op dezelfde wijze wordt toegepast als keramiek-tegels voor vloeren, schoorsteenmantels enz., ontwierp Copier een cactuspot, op zichzelf aardig van vorm, doch den waren cactusliefhebber is het materiaal te chemisch. Het doet, hoewel het tegendeel reedsbewezen is, te weinig poreusaan. Verbeelding, traditieof hoe menhet noemen wil?

Ook op het gebied van de verlichting hebben de Leerdamsche fabrieken reeds goede resultaten mogen bereiken. Behalve de lamp van Prof. Ornstein en Dr. van Dijck, in samenwerking met Copier, welke in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar is, heeft ook Frits Lensvelt meerdere ontwerpen geleverd. Laatstgenoemde kunstenaar legt zich vooral toe op het probleem der indirecte verlichting, zoowel voor de geheele kamer en boven de tafel gecombineerd, als plaatselijk in cylindervorm boven schoorsteenmantel of rustbank. Deze wijze van verlichting, op velerlei manier toegepast, schept onbegrensde mogelijkheid op dit gebied. Het diffuus verspreide licht schept een aangename rustige sfeer. De vermoeide oogen vinden rust na het jachtig leven in onzen modernen tijd. G Ook voor tentoonstellings-, winkel- en andere verlichting leent dit systeem zich buitengewoon goed. Op het gebied der glassculptuur is tot nog toe weinig gepresteerd. Het materaal is daarvoor nauwelijks geschikt. Wellicht heeft het oog zich er nog niet aan gewend, misschien ontbreekt ons het „handvorm-karakter". Op de juiste wijze verlicht, doet de ,,glas-beeldhouwkunst" zeker fantastisch aan. Veel meer dan een masker van C. C. van Asch van Wijck en een madonna-figuurtje van Uyterwaal is op dit gebied nog niet verschenen. D Het is bijna onmogelijk een geheel compleet beeld te geven van de vele producten der Leerdamsche fabrieken, doch haar producten ondervinden in wijden kring zooveel belangstelling dat een meer uitvoerige beschrijving geheel overbodig zou zijn geweest. Het is te hopen dat de titel die een van de laatste boekjes van „Leerdam" als leuze draagt, bewaarheid moge worden: D „Het schoone wint".

MONUMENT BIJ HET SINT JOZEFS-ZIEKENHUIS TE HEERLEN en 4^" Juli 1930 is op het voorplein van het St. Jozefs-Ziekenhuis te Heerlen een monument onthuld, dat daar is opgericht als een blijk van dankbaarheid en waardeering voor den arbeid, die in dit ziekenhuis verricht wordt. Aanleiding tot het plaatsen van zulk een monument, was het jubileum van het St. Jozefs-Ziekenhuis, dat op 4 September 1929 zijn 25-jarig bestaan herdacht. Voor een ziekenhuis is zulk een jubileum een zeer bijzonder feit. Niet minder is het echter voor hen, die in de omgeving van zulk een inrichting leven, daarvan de zegeningen zien en ondervinden, hetzij voor zichzelf of wel voor hun familie en anderen. Juist waar in een ziekenhuis, dat op het oogenblik ongeveer 500 bedden telt, altijd de droeve zijde van 's menschen leven gezien wordt, kwam het enkelen voor, dat aan een gedenkdag van het 25-jarig bestaan moest worden verbonden, een uiting van de groote en innige dankbaarheid, waarmede velen aan het huis en zijn verplegenden terugdenken. Men vormde een comité uit de burgerij en de oud-patiënten, dat giften verzamelde, die van alle zijden spontaan toevloeiden. De vorm, waarin het aan te bieden geschenk zou moeten bestaan zou een symbool moeten zijn van het liefdewerk, dat in het ziekenhuis verricht wordt. Het St. JozefsZiekenhuis biedt namelijk in de Mijnstreek het beste aan hen, die bij ziekte of na ongeval in deze inrichting hun hulp en genezing zoeken, zoodat terecht kan worden gezegd, dat het een toevlucht is voor hen, die in hun lijden uitkomst zoeken. De gedachten voerden toen naar een monument, waarin de kunstenaar, die het zou vervaardigen, dit bieden van troost en genezing zou symboliseercn. De opdracht werd verstrekt aan den beeldhouwer Ch. Vos te Maastricht, die naar onze meening de juiste toon heeft getroffen en in zijn ontwerp alleszins geslaagd is. G De groep stelt voor „De Behoudenis der Kranken" die een zieke hare hulp geeft; de uitvoering is in brons. Het voetstuk met fontein is in metselwerk met graniet uitgevoerd naar het ontwerp van het Architectenbureau Eduard Cuypers. D Op het voetstuk is een plaat aangebracht, waarin het opschrift: ,,Feestgave van Heerlens Burgerij en Oud-patienten, 1904 4 Sept. 1929". Door den voorzitter van het Comité, de Heer Mr. J. Oland, werd dit monument aan het College van Regenten van het Ziekenhuis overgedragen; een album waarin de lange lijst van hen die een bijdrage inzonden, vervaardigd door den Heer H. Eyck, vergezelde deze gave. G Achterstaande afbeelding geeft een goeden indruk van hetgeen te dezer plaatse bereikt is. Q

Monument bij het Sint Jozefs-Ziekenhuis te Heerlen

64

(Foto G Rheingans, Heerlen )

N.V. IJZERHANDEL l J. W. A. DE WILD HAAGSCHEVEER 16-17 - TELEFOON 2123-2143

ROTTERDAM SPECIALITEIT IN

HANG- EN SLUITWERK VOOR G R O O T E I N R I C H T I N G E N EN GESTICHTEN.

SCHUIFDEUR- CONSTRUCTIE

N.V.DEVENTER

GEHEEL GERUISCHLOOZE SCHUIFDEUR - CONSTRUCTIES

IATRAS5EN~EN LEDIKANTEN FABCIEK VOO C HEEN A.J.HOLTKAMP DEVENTER.

IIEHENiMRANMMMG^N, V£R105eA/OPeRAT7jErj4^£L5.

Tl

ZIJ DIENAAR INDIË GAAN DOEN HET BESTE OM

pA STAM & WEIJNS

GEBR.

STRUYCKEN

(EIGENAAR: P. BURGHGRAEF)

NOORDWIJK 16, WELTEVREDEN (BATAVIA) TELEFOON 2170 EN 350

AANNEMERS

ALS LEVERANCIER TE NEMEN:

BROOD-, KOEK-, BESCHUIT- EN BANKETBAKKERIJ COMESTIBLESHANDEL EN VRIESKAMER-DELICATESSEN DINERS - SOUPERS

TILBURG UTRECHT

KOUDE EN WARME SCHOTELS, ENZ GEEFT ONSUW BESTELLINGEN OP VOOR UW FAMILIE EN VRIENDEN IN INDIË, P R O M PT E U I T V O E R I N G WORDT GEGARANDEERD VERZENDINGEN O N D E R R E M B O U R S DOOR GEHEEL INDIË EN BUITENLAND

N.V. „RIPPERDA" - H A A R L E M SCHILDERWERKEN

=^==

VRAAGT OFFERTE

GEBROEDERS M I O N

NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP

TILBURG

AMSTERDAMSCHE STEENHOUWERIJ

T E L E F O O N 610

DIR.: W. F. G N I R R E P ]R.

TERRAZZO', CEMENT-, BETONEN H O U T G R A N I E T V L O E R E N

A M S T E R D A M , A M S T E L 107

KUNSTSTEENFABRIEK

TEL. 53715-53716

HILVERSUM,

LIEBERGERWEG TEL. 948

G. W. HARMSEN ^ — = ^ = — ^ — —

GROOTE VOORRAAD

AMSTELVEENSCHEWEG 50-56 N A T U U R S T E E N

FARMER IN PLATEN EN

AMSTERDAM - TEL. 21202

BLOKKEN. PRIMA REFER.

N.V. DE GRANIETZUIL

A-T. I.B.A.

AMSTERDAM

ALGEMEEN TECHNISCH INSTALLATIE-BUREAU

BLOEMGRACHT 112-116 TELEFOON 49027

AMSTERDAM

FABRIEK VAN

PL.

NAADLOOZE SANIT. VLOEREN HOUTGRANIET-, TERRAZZOEN MOSAIEKWERKEN ESTRICH ONDERVLOEREN VOOR LINOLEUM.RURBER EN PARKET. LINOLEUM IM. RUBBERTEGELS. K U N S T G R A N I E T AANRECHTBLADEN, GOOTSTEENEN, TRAPT R E D E N ENZ. HOUTGRANIET B L A D E N VOOR WERKTAFELS. SANITAIRE V L O E R O L I E , WAS, STAALKRULLEN

I

FRANSCHELAAN 15

T E L E F O O N INTERC. 53919

VOORHEEN

CENTRAL H E I Z U N G S W E R K E A.G. HANNOVER

-

HAINHOLZ

DROOGINRICHTINGEN — VENTILATIE-, BAD-, STOOM-, KOOK-, WASCH- EN DESINFECTIE-INRICHTINGEN — WARM- EN KOUDWATER-AFVOER BRANDBLUSCH- EN GAS-LEIDINGEN

ADVIEZEN OP AANVRAAG

TTT

NV,,D(DUV5lOrrCN' v/H„A>Ë.DDAAT=

TÉÖÉL2AAk: .ÓCniNKÉLkADÉ.Q^I . ZMMÓTÊDDAM.TEL.^?^

N.V. NEDERLANDSCHE INSTALLATIE-MAATSCHAPPIJ CENTRALE VERWARMING / VENTILATIE SANITAIR-TECHNISCHE INRICHTINGEN, ENZ. VONDELSTRAAT 36 N.V.

/

AMSTERDAM

/

BOUWMATERIALEN ^/H

TEL. 83790 EN 81790 IMPORTEUR BOUWMATERIALEN SPECIAAL

VAN DE VENNE & VAN DER SLUIS

VAN ALLE

HEERLEN

NIJMEGEN

T E L E F O O N 50

TELEFOON

VLOER- EN M U U R T E G E L S

BATAVIA:

103b

= Ï?A T M H ï ? A7DTPQ —

Tanah Abang West 18,20 tfn 2471 F ^ ! • iVl» LfLj

VKIE/Ö

SOERABAIA:

Nieuw Hollandstraat tfn 2518 N

H A N G - E N SLUITV\^ERK, BOU\A^MATERIALEN, E N Z .

N.V. DEESTER PANNENFABRIEK DEEST a.d. WAAL TELEFOON 3 NA 6 UUR 21 D R U T E N

HEINEKEN'S STOOM-JALOEZIEËN-EN ROLLUIKENFABRIEK AMSTERDAM -

MODERNE PRODUCTIE VAN VERBETERDE HOLLANDSCHE PANNEN, MULDEN

SANATORIUM HOOGLAREN • MARQUISES, ZONNESCHERMEN, EIKENHOUTEN SCHUIFLUIKEN

TUILES DU NORD RECHTHOEKIGE EN HALFRONDE LEIPANNEN

KLEINE VERBETERDE HOLL. PANNEN ± 33 PER M-'. ALLE MOGELIJKE HULPSTUKKEN PRODUCTIE

4 MILJOEN

ONDER LEIDING VAN ARCH. ED. CUYPERS WERDEN DOOR ONS O.M. VOLG. ORDERS UITGEVOERD: ST. JOSEFSZIEKENHUIS, HEERLEN • LICHTDICHTE GORDIJNEN

EN

TE LEVEREN IN ROOD EN GENUANCEERD HALFMAT

'S-GRAVENHAGE

VERGLAASD

WINTER- EN ZOMERBEDRIJF

KENNEMER LYCEUM, BLOEMENDAAL: GORDIJNEN

LICHTDICHTE

JAVASCHE BANK, MALANG : TEAKHOUTEN BINNEN-JALOEZIEËN R.-K. H B.S. EINDHOVEN: LICHTDICHTE GORDIJNEN LEVENSVERZEKERINGMAATSCH. „ARNHEM", BUITEN-JALOEZIEËN

WELTEVREDEN:

JAVASCHE B A N K , M E D A N : BUITEN-JALOEZIEËN

SPECIALITEIT IN TUINPARASOLS

N.V. A. N. DE LINT - DELFT - HOLLAND TEGELS EN BOUWAARDEWERK FABRIKAAT „DE PORCELEYNE FLES" C

] GLAS IN LOOD EN C GEBR.-SCHILDERD GLAS UIT EIGEN ATELIER

TWEE BELANGRIJKE VERSIERENDE ELEMENTEN BIJ DEN BOUW IN EEN HAND ZIJN EEN WAARBORG VOOR EENHEID IN UITVOERING O P JAVA V E R T E G E N W O O R D I G D DOOR A. N. DE L I N T Kzn. - BATAVIA

EEN WELVERZORGDE CATALOGUS D I E N T ALS EEN SCHILDWACHT BIJ U W E A F N E M E R S

UW DRUKWERK G E E F T VAAK DEN EERSTEN I N D R U K V A N UW Z A A K . DIE B E S L I S T VEELAL.

WU ZIJN ER OP INGERICHT OM ALLE SOORTEN D R U K W E R K

A L S : VEILING-

NOTITIES, PERIODIEKEN, BROCHURES, HANDELSDRUKWERK, VERSLAGEN,

RECLAMEDRUKWERK

IN E E N - , T W E E - O F D R I E K L E U R E N - B O E K D R U K , BESTEKKEN,

BOEKEN

EN

WAARDEPAPIEREN

SNEL EN GOED TE MAKEN • TEN HAGEN'S DRUKKERIJ EN • U I T G E V E R S - M A A T S C H A P P I J , N.V. NOBELSTRAAT 2 0 - DEN HAAG - T E L E F . 11 1 9 8 7 DE V R E U G D E OVER G O E D K O O P DRUKWERK I S VAN V E E L K O R T E R DUUR DAN DE ERGERNIS

SLECHT VERZORGD RECLAMEDRUKWERK WERKT GELIJK EENE ROMMELIGE ETALAGE.