Het menselijk oog: beter dan de beste camera? Aangeboden door uw huisarts. Lijfverhaal: de ziekte van Lyme. De vrouwen van schilder Casper Faassen

LIJFMAGAZINE Tijdschrift over gezondheid en leefstijl

Nummer 1 • juni 2011

! gratnis door

Aangebodearts uw huis

Lijfverhaal: de ziekte van Lyme

De vrouwen van schilder Casper Faassen Waarom is vis eten zo gezond?

Het menselijk oog: beter dan de beste camera?

HagaZiekenhuis van Den Haag

Bel 112 bij pijn op de borst Wie in de regio Haaglanden acute hartproblemen heeft, wordt automatisch naar het HagaZiekenhuis gebracht. Dit ziekenhuis biedt patiënten als enige ziekenhuis in de regio 24 uur per dag spoed dotterbehandelingen en hartoperaties. Een hartinfarct begint haast altijd met een heftige pijn op de borst. De pijn kan uitstralen naar de linker- of rechterarm, of deze voelen zwaar aan. Hevig zweten, misselijkheid en kramp in de kaken zijn de meest voorkomende symptomen.

Bel snel

Door binnen een half uur na het begin van de klachten 112 te bellen, krijgt u de snelste en de beste zorg. Met een paar controlevragen kan de meldkamer een inschatting maken of er inderdaad sprake is van een hartinfarct.

Hartcentrum

Hartcentrum HagaZiekenhuis

De hulp komt onmiddellijk op gang door middel van een ambulance met gespecialiseerde hulpverleners. Alle ambulances in de regio Haaglanden zijn uitgerust met apparatuur die draadloos in verbinding staat met het Hartcentrum van het HagaZiekenhuis. Het ambulancepersoneel is opgeleid om samen met de interventiecardioloog de diagnose te stellen of het een hartinfarct betreft waarvoor de patiënt gedotterd moet worden. Bij aankomst in het Hartcentrum op de Leyweg in Den Haag staat een deskundig team klaar om een dotterbehandeling uit te voeren.

Deskundige samenwerking

Door deze samenwerking met de ambulancediensten is een patiënt binnen 60 minuten, nadat 1-1-2 is gebeld, gedotterd. Een enorme tijdwinst. Het Hartcentrum van het HagaZiekenhuis werkt ook goed samen met de cardiologen van de ziekenhuizen MCH Haaglanden in Den Haag en Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Hierdoor kunnen alle patiënten in de regio Haaglanden terecht voor deskundige zorg bij acute hartproblemen in het Hartcentrum van het HagaZiekenhuis. Voor meer informatie: www.hagaziekenhuis.nl/hartcentrum

LIJFMAGAZINE TijdschrifT over gezondheid en leefsTijl

Nummer 1 • juni 2011

graTis!

door Aangebodenrts uw huisa

Nieuw en betrouwbaar Het is nieuw. Het is betrouwbaar en het voelt vertrouwd. LIJFMAGAZINE.

Lijfverhaal: de ziekte van Lyme

Het is een gratis tijdschrift over gezondheid en leefstijl dat u wordt aangeboden door uw huisarts. In dit tijdschrift draait alles om leefstijl. Een gezonde leefstijl, waardoor u fitter door het leven kan gaan en langer gezond kan blijven. Dat u daardoor minder vaak uw huisarts zult bezoeken wordt door uw huisarts alleen maar toegejuicht. Preventie, het voorkomen van een ongezonde leefstijl,

De vrouwen van schilder Casper Faassen Waarom is vis eten zo gezond?

Het menselijk oog: beter dan de beste camera?

is tenslotte een belangrijke taak van de huisarts. LIJFMAGAZINE wil u graag de helpende hand reiken om te werken aan een gezonde leefstijl. Met betrouwbare artikelen over gezondheid en de werking van het menselijk lichaam én met artikelen over gezonde voeding en een aangename en sportieve vrijetijdsbesteding. Die artikelen worden geschreven door een ervaren team van redacteuren die zich in de afgelopen jaren hebben gespecialiseerd in journalistieke producties op het gebied van gezondheidszorg en medisch wetenschappelijk onderzoek. Uitgever en

Gezondheid Gezonde voeding Musea Wetenschap Vrije tijd Theater Preventie Kunst Fotografie Sport Bewegen Wandelen Citytrip Praktijkverhaal Bijzondere huisartsen Lijfverhaal Gezond ouder worden Leefstijl Werking van het menselijk lichaam

redactie hechten een groot belang aan de juistheid en betrouwbaarheid van de medische informatie in het tijdschrift. Alle medische artikelen worden daarom op hun juistheid beoordeeld door een huisarts/hoofdredacteur en een redactieraad bestaande uit huisartsen. Het tijdschrift wil u ook een inkijkje geven in de dagelijkse praktijk van de huisartsen. Met portretten van bijzondere huisartsen en praktijkverhalen die de huisartsenzorg zo uniek maken. Bijvoorbeeld over de kwaliteit en veiligheid van de geboden zorg of over de opleiding van jonge aankomende huisartsen in de praktijk van uw eigen huisarts. LIJFMAGAZINE is een gratis tijdschrift, u aangeboden door uw huisarts. Het verschijnt vanaf juni 2011 zes keer per jaar. Neem dus gerust een exemplaar mee naar huis zodat ook familieleden en vrienden kennis kunnen maken met dit nieuwe tijdschrift over gezondheid en leefstijl. Pieter van Dam, uitgever en hoofdredacteur

3

inhoud

40 24 34

36

29 8

4

Omslagverhaal Als we rondkijken door de wereld, lijkt het alsof ons oog een uitstekende camera is. Haarscherp beeld, prachtige kleuren, zelfs als het bijna donker is. Maar in werkelijkheid is het beeld dat op ons netvlies valt helemaal niet zo goed. Ons oog is slechter dan een goedkope wegwerpcamera. We zien zo goed dankzij een supercomputer die het beeld bewerkt: onze hersenen. Toch hebben we onze ogen ook hard nodig.

juni 2011 • LIJFMAGAZINE

Jaargang 1 • nummer 1 • juni 2011

7 14

26

44

32

36

Gezondheid

Cultuur

6. Kort Nieuws: Minder verkouden door meer bewegen, Verliefd binnen één seconde 12. Help, mijn kind heeft koorts! 20. Antwoorden op alledaagse medische vragen 23. ‘Wondermiddel’ werkt niet bij artrose 26. Nederlander wordt steeds ouder 36. Wetenschap: genen zorgen voor extra kilo’s 39. Als je letters en cijfers door elkaar gooit

14. De vrouwen van Casper Faassen 44. C abaretière Paulien Cornelisse, Unieke expositie over tekenkunst

huisarts in de praktijk

Vrije tijd en beweging

18. De thuisdokter van het Concertgebouw 32. Het vak leren in de praktijk

29. Bijzondere wandelroutes in De Peel 43. L ouwman Museum: showroom of museum? Corpus Experience: reis door de mens

Voeding 24. Vis is gezond, maar waarom eten we dan toch liever vlees?

LIJFMAGAZINE • juni 2011

Preventie 16. De zin en onzin van diëten 40. Een ‘APK’ voor je lichaam. Doen of niet doen?

LIJFverhaal 34. Klein beestje, groot gevaar: de ziekte van Lyme

5

kort nieuws

Brein van vrouw groeit na zwangerschap De grijze massa in de hersenen van vrouwen neemt in de eerste vier maanden na een zwangerschap met een kleine, maar duidelijk meetbare hoeveelheid toe. De hersenen van moeders die het meest enthousiast waren over hun kinderen, vertonen ook de meeste groei. Dat blijkt uit een onderzoek van het Amerikaanse National Institute of Mental Health.

Minder verkouden door meer bewegen Hoe vaker een mens sport en hoe fitter hij zich voelt, hoe minder vaak heeft hij last van verkoudheden. Dit blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse onderzoeker David Nieman dat werd gepubliceerd in de British Journal of Sports Medicine. Ruim duizend volwassenen tussen de 18 en 85 jaar werden twaalf herfst- en winterweken gevolgd. De mensen die zich voor het onder-

zoek fitter voelden en meer bewogen, waren minder dagen en minder ernstig verkouden dan de minder fitte en de minder actieve deelnemers. Het aantal ziektedagen was ongeveer de helft bij de fitste en actiefste (vijf of meer keer per week minimaal 20 minuten flinke inspanning) deelnemers vergeleken met de minst fitte en actieve (één of minder keer per week inspanning).

Verliefd binnen één seconde Verliefdheid is duidelijk meetbaar in het menselijk brein en ontstaat binnen minder dan één seconde. Dat concluderen Amerikaanse wetenschappers van de Universiteit van West Virginia in een nieuw hersenonderzoek naar de gevoelens van liefde. Als mensen een aantrekkelijke persoon zien, duurt het gemiddeld 0,2 seconde voordat de eerste stoffen in hun hersenen meetbaar zijn die kunnen leiden tot verliefdheid. Het verliefde gevoel wordt uiteindelijk veroorzaakt door twaalf verschillende gebieden in het menselijk brein.

6

De lichte groei beïnvloedt onder meer hersengebieden die betrokken zijn bij ouderlijke motivatie en het verwerken van emoties. De wetenschappers onderzochten het brein van negentien vrouwen die recent waren bevallen. Ze maakten hersenscans van de proefpersonen op twee verschillende momenten: twee tot vier weken na hun bevalling en drie tot vier maanden later. Het onderzoek wees uit dat de hoeveelheid grijze hersenmassa in het brein van de vrouwen duidelijk was toegenomen. De onderzoekers vermoeden daarom dat de hersengroei de oorzaak is van moedergevoelens die vaak opkomen bij jonge vrouwen na de geboorte van hun kind. Normaal gesproken verandert de hersenmassa van mensen niet zomaar. Schommelingen in de hoeveelheid grijze massa kunnen wel worden veroorzaakt door actief studeren, hersenbeschadigingen of ziekten.

Hogere bloeddruk door witte jas Als dokters de bloeddruk van patiënten meten zonder daarbij zelf in de kamer aanwezig te zijn, is de uitkomst veel exacter. Dat blijkt uit onderzoek van het Universitair Medisch Centrum St Radboud in Nijmegen. De onderzoekers denken dat één op de vier patiënten last heeft van het zogenoemde ‘witte jasseneffect’: alleen al het feit dat ze bij de dokter zijn, doet hun bloeddruk stijgen. Hierdoor kan het zijn dat ze medicijnen krijgen voorgeschreven die ze eigenlijk niet nodig hebben en dat kan weer slecht zijn voor hun gezondheid.


Tekst Pieter van Dam Beeld Pieter van Dam, Hans Oostrum

Vier op de tien kinderen vindt zichzelf te dik Bijna vier op de tien kinderen vindt zichzelf te dik. Vooral meisjes zijn ontevreden. Van de kinderen met overgewicht vinden acht van de tien zichzelf te dik. Dat blijkt uit onderzoek van bureau Intomart GfK onder kinderen in de leeftijd van 8 tot en met 12 jaar. Het onderzoek liet ook zien dat kinderen goed weten wat gezond eten is. Zij zijn goed op de hoogte welke tussendoortjes gezond zijn en welke niet. Vrijwel alle kinderen noemen bijvoorbeeld cakejes en ijsjes ongezond en wortels en appels gezond. Onder kinderen met overgewicht is driekwart daarvan op de hoogte. Het lievelingseten van vrijwel alle kinderen bestaat uit patat, pasta, pizza en pannenkoeken). Meer weten over gezond eten: www.voedingscentrum.nl.

Gewichtsverlies door minder vleesconsumptie Minder vlees eten is het geheim voor een gezond gewicht en voor verantwoord afvallen. Dat blijkt uit een onderzoek van het Imperial College London onder bijna 400.000 volwassenen. Zelfs als mensen hetzelfde aantal calorieën als altijd gebruiken, maar andere dingen in plaats van vlees zouden eten, verliezen ze gewicht. Aan het onderzoek deden vrijwilligers

uit tien Europese landen mee. Bij aanvang van het onderzoek werden ze gewogen en opgemeten. Vijf jaar later werd dit nog eens gedaan. Ook werd ze gevraagd een gedetailleerde vragenlijst over hun voedingspatroon bij te houden. Zo ontdekten de onderzoekers het verband tussen vleesconsumptie en gewicht. Dit werd zowel bij mannen als vrouwen gevonden.

Ziekenhuisseries slecht voor de gezondheid Het kijken naar populaire ziekenhuisseries als House, E.R. en Grey’s Anatomy is niet goed voor je gezondheid. Mensen die regelmatig naar dit soort programma’s kijken zijn angstiger over hun gezondheid en banger dat ze zeldzame aandoeningen krijgen. Het kan er zelfs toe leiden dat zij een minder positieve kijk op hun eigen leven krijgen. Dat concluderen onderzoekers van de Amerikaanse University of Rhode Island uit een onderzoek naar het kijkgedrag van 274 studenten.

Ochtendhumeur De helft van de Nederlanders heeft last van een ochtendhumeur, zo blijkt uit een onderzoek van bureau Synovate. Van de ruim 1.000 ondervraagden gaf 48 procent aan wel eens met het verkeerde been uit bed te stappen. Vraag je het de partners, dan loopt het percentage op tot 54 procent. Vooral mensen tot 35 jaar blijken vaker een ochtendhumeur te hebben.

Onderzoekers vinden ‘lengtegenen’ Het is al jaren bekend dat de lengte van ons lichaam voor tachtig tot negentig procent erfelijk is bepaald, maar tot nu toe was nog nooit vastgesteld welke genen daarvoor verantwoordelijk zijn. Onderzoekers van het Erasmus MC in Rotterdam hebben nu 180 genen (bouwstenen van ons erfelijk materiaal) ontdekt die bepalen hoe lang iemand wordt. De ontdekking is volgens de onderzoekers belangrijk bij het zoeken naar oorzaken van groeistoornissen. Daarnaast blijkt dat sommige ‘lengtegenen’ een rol spelen bij het ontstaan van bepaalde ziekten waaronder suikerziekte en overgewicht.


7

omslagartikel

Het menselijk oog: beter dan de beste camera? Als we rondkijken door de wereld, lijkt het alsof ons oog een uitstekende camera is. Haarscherp beeld, prachtige kleuren, zelfs als het bijna donker is. Maar in werkelijkheid is het beeld dat op ons netvlies valt helemaal niet zo goed. Ons oog is slechter dan een goedkope wegwerpcamera. We zien zo goed dankzij een supercomputer die het beeld bewerkt: onze hersenen. Toch hebben we onze ogen ook hard nodig.

O

ns oog heeft veel overeenkomsten met een camera. Die heeft ook een lens, een verstelbare lensopening (diafragma) en een film of een digitale chip die het beeld opvangt. Bij het oog valt het licht via de pupil door de ooglens op het netvlies. De pupil regelt net als het diafragma van de camera de hoeveelheid licht die binnenvalt. Bij het oog is bovendien de cameraman bijgeleverd. De verschillende spieren van het oog zorgen ervoor dat we steeds in beeld hebben wat we graag willen zien. Zo’n videocamera is nog niet uitgevonden. Toch wilt U geen camera met dezelfde beeldkwaliteit als uw oog. Als we echt zouden zien wat er op ons netvlies komt,

8

zouden we er duizelig en misselijk van worden. Het grootste deel van het beeld is vaag, krom, met slechte kleurkwaliteit en er drijven rare vlekjes doorheen. Een webcam van tien euro bij de discount supermarkt is een heel stuk beter. Bovendien staat het helemaal niet stil. Hoe zit dat en waarom denken we dat we voortdurend beeld van hoge kwaliteit hebben?

Je kijkt met je hersenen Het menselijk oog is prachtig, maar als camera is het een raar design. Geen ontwerper zou op het idee komen om een camera bolvormig te maken. Dat geeft nodeloze vervor-


Tekst Pieter van Megchelen Beeld Dirk Ketting, Levien Willemse

ming. Wanneer we het netvlies vergelijken met de beeldchip van een digitale camera, valt iets anders op. In een digitale camera zijn de beeldpunten (‘pixels’) gelijkmatig verdeeld. Daardoor kan een foto op elke plek even scherp worden. In ons netvlies is het heel anders. Er is een klein gebiedje dat haarscherp beeld levert, de zogeheten gele vlek. Daar zitten de lichtgevoelige ‘pixels’ heel dicht op elkaar. In de rest van het oog zijn zij veel minder dicht verdeeld. Het oog is tegelijkertijd een kleurencamera en een zwartwit camera. Er zijn lichtgevoelige cellen (de ‘kegeltjes’) die kleur waarnemen. Zij zitten vooral in de gele vlek. En er zijn lichtgevoelige cellen die vooral licht en donker waarnemen, de ‘staafjes’. Zij zitten vooral in de rest van het netvlies. Het grootste deel van ons beeld zien we met de staafjes. Dat is dus eigenlijk vooral ‘zwart-wit’ beeld. Staafjes zijn veel lichtgevoeliger dan kegeltjes. Als het donker wordt, zien we vooral met onze staafjes. Onze ogen zien dan nauwelijks nog kleur. Het grootste deel van het beeld op ons netvlies is dus vaag, krom, met slechte kleurkwaliteit. Als het een camera was zouden we hem inleveren en ons geld terugvragen. Gelukkig wordt het oog niet apart geleverd. Het zit in één cadeauverpakking met de sterkste supercomputer die er bestaat, het menselijk brein. Een groot deel van onze hersenen doet niets anders dan beeldbewerking. Voortdurend worden de signalen vanuit ons oog geanalyseerd, gecorrigeerd en tot een nieuw beeld bewerkt. De hersenen sturen bovendien signalen terug naar het oog. Niet alleen naar de spieren die de oogbol bewegen, maar ook naar de lens en het netvlies.


Eigenlijk kijken we helemaal niet met onze ogen, maar vooral met onze hersenen.

Spiegel van brein en lijf U pakte dit blad in de wachtkamer van uw huisarts. Ook de dokter kijkt naar uw ogen. Om te zien hoe het met u gaat, hoe u zich voelt. Net als ieder ander mens maakt ook een arts gebruik van ogen als spiegels van de ziel (zie ook kadertekst). Maar voor medici is er aan ogen nog meer te beleven. Bij geelzucht bijvoorbeeld, kleurt vooral het oogwit geel. Bij iemand met een donkere huidskleur is dit zelfs de enige plaats waar je geelzucht kunt zien. De oogbewegingen zijn vaak afwijkend bij neurologische ziekten, maar ook bij gebruik van drank of drugs. Rode ogen kunnen wijzen op een ontsteking van het oog, op verkoudheid, of op het gebruik van hasj of wiet. Een heel nauwe pupil kan betekenen dat iemand morfine of heroïne gebruikt heeft. >>>

9

omslagartikel

Nog veel meer informatie is te halen uit een gedetailleerd oogonderzoek. De arts ziet daar niet alleen ziekten van de ogen zelf, maar ook allerlei andere aandoeningen. Suikerziekte bijvoorbeeld kan al in een vroeg stadium schade in het oog veroorzaken. Een zeer hoge bloeddruk kan het netvlies beschadigen. En in tropische landen zie je soms wormpjes en andere parasieten in het oog. Het netvlies is eigenlijk een onderdeel van de hersenen. Het is het enige stukje van onze hersenen waar de arts naar kan kijken zonder onze schedel open te maken. Om naar het netvlies te kunnen kijken, zal de arts vaak eerst druppels in het oog doen. Deze zorgen dat de pupil wijd open blijft staan, ook als er licht in het oog wordt geschenen. Dit onderzoek wordt soms door de huisarts zelf gedaan, soms door de oogarts of de neuroloog.

Kijken dankzij een supercomputer

Een leven lang kijken

Laserbehandeling helpt je van je bril af We kunnen zien doordat het licht op precies de juiste manier afgebogen wordt wanneer het ons oog binnenvalt. Dat gebeurt door het hoornvlies en de ooglens. Het hoornvlies is de buitenste laag van het oog. Daarachter zit de ooglens. Samen zorgen zij dat er een scherp beeld op het netvlies achterin het oog valt. Wanneer we een bril nodig hebben, werkt dat dus niet goed. Daar is tegenwoordig iets aan te doen. Tienduizenden mensen maken elk jaar gebruik van een laserbehandeling. Een computergestuurde laserstraal haalt dan een heel klein laagje van het hoornvlies weg. Daardoor verandert de vorm van het hoornvlies. Het licht wordt dan op de juiste manier afgebogen. Er is daarna meestal nog maar een kleine afwijking over. De patiënt is bevrijd van de bril of heeft alleen nog maar een lichte bril nodig. De techniek voor laserbehandelingen is in de afgelopen jaren sterk verbeterd. Daardoor is er meer mogelijk. Niet alleen bijziendheid, maar ook verziendheid en andere afwijkingen kunnen nu met een laserstraal behandeld worden. De behandeling is bovendien veiliger geworden. Natuurlijk blijft het een ingreep waarbij hoge eisen gesteld worden aan de kwaliteit. Niet alleen de kwaliteit van de apparatuur, maar ook van degene die de apparatuur bedient. In Nederland weet je waar je aan toe bent. Een oogarts die lid is van het NGRC (Nederlands Gezelschap voor Refractiechirurgie) werkt volgens de nieuwste inzichten en de hoogste kwaliteitseisen. Datzelfde geldt voor klinieken met het keurmerk van de Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN). Bij andere artsen en klinieken of in het buitenland heb je geen garantie dat de behandeling ook veilig en effectief is. Misschien kun je dan toch maar beter een bril of lenzen blijven dragen...

10

Mensenkinderen kijken al vanaf het moment dat zij geboren worden. In het eerste uur na de geboorte zijn ze vaak extra wakker. Voor moeder en kind kan het heel mooi zijn om die tijd goed te gebruiken om uitgebreid naar elkaar te kijken. Wat een zuigeling precies ziet, is moeilijk te zeggen. Hersenen en ogen moeten nog leren om samen te werken. Wie blind geboren is en op latere leeftijd gaat zien, heeft geruime tijd nodig om te begrijpen wat al die gekleurde vlekken precies zijn. Ook hier blijkt weer dat we vooral met onze hersenen kijken. In het begin zijn de ogen vooral gericht op wat dichtbij is. Pas als het kind opgroeit, gaat het verder weg ook scherp zien. De ogen groeien, waardoor soms het oog te lang of te kort wordt. De afstand tussen de ooglens en het netvlies klopt dan niet, waardoor het beeld niet scherp is. Een te lang oog (of een ooglens die te sterk is) leidt tot ‘bijziendheid’. Dat wil zeggen dat men dingen die ver weg zijn, niet scherp ziet. Je hebt dan een bril of contactlenzen nodig die het beeld verkleinen, zodat het toch scherp op het netvlies valt. Verziendheid is het omgekeerde: een oogbol die te kort is of een ooglens die te zwak is. Bij verziendheid moet een bril of lenzen het beeld vergroten. Wanneer we ouder worden, wordt de ooglens vaak wat stijver. Hij kan zich minder goed aanpassen. Dat merk je vooral als je dingen dichtbij wilt zien. Door veroudering kunnen we met andere woorden verziend worden. We hebben dan een vergrotende (lees)bril nodig. En als de lens verder achteruitgaat, hebben we ook voor verder weg een bril nodig. Veroudering in het oog kan ook nog allerlei andere gevolgen hebben. De lens kan troebel worden; dat heet staar. De gele vlek op het netvlies kan achteruitgaan (maculadegeneratie). En de druk in de oogbol kan zo toenemen dat het netvlies beschadigd raakt. Door deze en andere aandoeningen kunnen mensen op latere leeftijd slechtziend of zelfs blind worden. Gelukkig kan de oogarts de meeste van deze ziekten goed behandelen. Want ook al kijken we met onze hersenen, we hebben het oog daarbij wel nodig. •


Spiegel van de ziel Onze hersenen kijken niet zomaar naar alles. De meeste aandacht gaat uit naar andere mensen en hun gezichten. Aan de ogen van de ander kunnen we zien hoe die zich voelt. Niet voor niets luidt het gezegde: de ogen zijn de spiegel van de ziel. Door te kijken, delen we razendsnel onze gevoelens met elkaar. Dan is er ‘liefde op het eerste gezicht’. Of soms meer een geval van ‘als blikken konden doden’. Of de tranen springen ons in de ogen van ontroering. Meestal beïnvloeden we elkaar zonder dat we het zelf merken. Van de een worden we vrolijk, van de ander chagrijnig. Die signalen zijn al heel oud. Onze verre voorouders die nog op apen leken, ontwikkelden al hersenen die graag naar gezichten kijken. Want dat is handig als je moet samenwerken op jacht of als je op zoek bent naar een partner. Dat geldt anno 2011 nog steeds. Maar er is wel wat veranderd. We ontmoeten nu veel meer mensen op een dag dan onze voorouders. Bovendien zijn er mensen die bewust spelen met die signalen. Door make-up te gebruiken, bijvoorbeeld. Niet voor niets wordt daarbij vaak de meeste aandacht besteed aan de ogen. Of in de reclame. Bladenmakers weten ook dat onze hersenen graag gezichten zien. Op de omslag van een tijdschrift staat daarom bijna altijd wel een mens, liefst een vrouw. Mannen kijken graag naar vrouwen. En vrouwen kijken ook veel naar andere vrouwen. Dat is een feit – en het verkoopt bladen. Dit blad is dan wel gratis, maar we moesten u ook ‘verleiden’ om het te pakken en open te slaan. Hoe we dat deden? Door een gezicht op de omslag te zetten.


Nachtblindheid Wanneer de staafjes in ons netvlies niet goed werken, zien we in de schemering bijna niets meer. Dat heet nachtblindheid. Die kan veroorzaakt worden door een tekort aan vitamine A. Bij normale voeding is dat echter heel zeldzaam. Meestal gaat het om een erfelijke aandoening zoals de ziekte retinitis pigmentosa, die tegenwoordig ook wel tapetoretinale degeneratie (TRD) wordt genoemd. Nachtblindheid betekent een flinke handicap, vooral in de wintermaanden als het vroeg donker wordt. Mensen komen dan vrijwel niet meer naar buiten. Gelukkig zijn er hulpmiddelen. Sommige mensen zijn al goed geholpen met een goede zaklamp. Bij ernstige nachtblindheid wordt soms ook een speciale nachtzichtbril voorgeschreven. Die lijkt op de brillen die militairen gebruiken om in het donker tegenstanders te zien. Revalidatiecentra voor slechtzienden kunnen hierbij adviseren.

Lui oog? Het plakboek helpt Ongeveer één op de 30 kinderen kijkt maar met één oog. Het andere oog wordt vrijwel niet gebruikt. Men spreekt dan van een ‘lui oog’. Eigenlijk klopt die uitdrukking niet. Het oog zelf is in orde, maar de verwerking van het beeld in de hersenen werkt niet goed. Als er niets aan gebeurt, wordt het probleem steeds erger. Uiteindelijk ziet de patiënt met dat oog bijna niets meer. Hij of zij kan dan slecht diepte inschatten en mist een stuk beeld. Behandeling voor het zesde jaar biedt de beste kansen op herstel. Soms is een bril voldoende, of het druppelen van het gezonde oog. Ook kan het helpen om het goed ziende oog een aantal uur per dag af te plakken met een speciale pleister. Het kind wordt dan gedwongen om met het ‘luie’ oog te kijken. Daardoor verbetert de beeldverwerking in de hersenen. Het kan lastig zijn om dat principe uit te leggen aan ouders en kinderen. Zeker bij ouders die niet zo goed Nederlands spreken. Dan mislukt de behandeling vaak. Het is immers niet leuk om met een pleister op je oog te lopen. Als je niet goed begrijpt waar je dat voor moet doen, houd je er al snel mee op. Om dat probleem op te lossen, ontwikkelden de oogartsen van het Rotterdamse Erasmus Medisch Centrum een speciaal kinderboek. Het ‘Oogplakboek’ is een stripverhaal dat goed uitlegt waarom het afplakken nodig is. Met stickers wordt het kind beloond als het oog gedurende de voorgeschreven tijd wordt afgeplakt. Dankzij het plakboek deed bijna 80% van de kinderen na zes weken gewoon mee met de behandeling. Zonder het plakboek was dat maar de helft. Het plakboek is met steun van het bedrijfsleven via apotheken verspreid.

11

kinderen

Tekst Corina de Feijter Beeld Hans Oostrum

Help, mijn kind heeft koorts! U bent vast ongerust als uw kind ziek en hangerig is en koorts heeft. Op zichzelf is koorts geen ziekte. Het geeft aan dat er ergens iets mis is in het lichaam.Waar kunt u zelf op letten?

O

uders bellen vaak de huisarts of in het weekeinde de huisartsenpost als hun kind koorts heeft. Rotterdams onderzoek op een grote huisartsenpost toont aan dat een groot deel van de kinderen voor een consult op de post wordt uitgenodigd. “Het is moeilijk om aan de telefoon een onderscheid te maken tussen kinderen die je wel en niet moet zien”, zegt Marjolein Berger, hoogleraar huisartsgeneeskunde bij het UMC Groningen en destijds betrokken bij het onderzoek. Hoe ziek is het kind? Uit het onderzoek blijkt volgens haar dat veel ouders het lastig vinden om dat goed te interpreteren. Vaak is het ook niet helemaal duidelijk waar de assistenten aan de telefoon nu precies naar vragen. Daarom is het belangrijk dat assistenten de juiste vragen stellen om te kunnen inschatten of en wanneer de arts een kind moet zien. De eigen indruk van u als ouder is daarbij van groot belang.

12

Koorts gaat meestal vanzelf over Koorts bij kinderen komt heel vaak voor. Als uw kind koorts heeft, gaat het meestal na drie dagen vanzelf over. Het is een normale reactie van het lichaam op een onschuldige aandoening, een infectie met virussen of bacteriën. Door de wat hogere temperatuur werkt de afweer van het lichaam beter en kan het lichaam sneller van een ziekte herstellen. De hoogte van de koorts zegt op zich weinig over de ernst van de ziekte. Zolang het lichaam de warmte kwijt kan, zal de temperatuur niet boven de 42 graden oplopen. De temperatuur daalt weer zodra het lichaam de ziekte de baas is. Dat een kind koorts heeft is dus eigenlijk niet het belangrijkste. Koorts komt bij vele onschuldige en ook bij een aantal ernstige ziekten voor. Koorts zelf is geen reden voor ongerustheid en hoeft niet behandeld

te worden. Veel belangrijker dan steeds de koorts opnemen (eenmaal per dag is voldoende) is het gedrag van uw kind in de gaten houden en nagaan of er veranderingen optreden. Dat kan iets zeggen over hoe ziek uw kind is. Zorg dat uw kind goed drinkt en geef het extra aandacht. Dat biedt een goede mogelijkheid om uw kind te observeren. Het hoeft niet per se in bed te blijven.

Alarmsignalen Waar dient u op te letten? Drinkt uw kind minder dan de helft van normaal, gaat het snel achteruit, verandert de ademhaling, huilt het veel en kunt u het niet troosten, heeft het kind huiduitslag gekregen tijdens de koorts, of is het kind zo suf dat het niet meer op u reageert of niet meer kan drinken? Dit zijn alarmsignalen die er op kunnen wijzen dat er iets ernstigs met uw kind aan de hand is. Of dit echt zo is, kan de huisarts beoordelen door het kind te zien en te onderzoeken. Een kind tussen de nul en drie maanden zal de huisarts over het algemeen nog dezelfde dag willen zien. •


advertentie

‘De tandarts is enger.’ En nog meer eye-openers over ooglaseren. Ooglaseren klinkt niet als een gezellig dagje uit. Misschien vindt u het zelfs doodeng. Die angst is logisch maar onnodig. Ooglaseren is een veel minder zware ingreep dan u denkt, maar wel een die het leven een stuk prettiger kan maken. Dat de tandarts enger is, horen we vaak na een behandeling. Hieronder vindt u meer eye-openers over ooglaseren. Niet om u over te halen. Maar om te voorkomen dat u straks het mooiste cadeau aan uzelf misloopt, omdat u wel wilde maar niet durfde.

In Nederland staat ooglaserchirurgie op hoog niveau. Het medisch toezicht in Nederland is scherp, de protocollen zijn streng en er worden hoge eisen gesteld aan klinieken, apparatuur en artsen. Daardoor is het niveau van ooglaserchirurgie in Nederland erg hoog. VisionClinics is een 100% Nederlands bedrijf dat hoog

Ooglaseren is net zo veilig als

Ooglaseren is goedkoper dan jarenlang

scoort bij alle belangrijke kwaliteitsinstanties,

lenzen dragen.

een bril of lenzen dragen.

zoals bij de ZKN.

Het is wetenschappelijk bewezen dat oog-

Een ooglaserbehandeling is kostbaar. Logisch,

laseren ongevaarlijk is. Zeker bij een kliniek

als u bedenkt hoeveel technologie, deskun-

VisionClinics gaat nog een stap verder.

als VisionClinics, waar de meest ervaren oog-

digheid, voorbereiding en nazorg erbij komt

VisionClinics doet niets anders dan ooglase-

artsen werken met de modernste technologie

kijken. Maar toch valt die prijs mee. Vergelijk

ren en contactlensimplantaties. Dankzij die

en volgens strenge medische richtlijnen. Na-

het maar met de steeds terugkerende kosten

focus kunnen we verder gaan dan andere

tuurlijk heeft elke medische ingreep risico’s.

van uw bril of lenzen. Dan is uw behandeling

aanbieders. Verder in technologie, verder in

Maar die zijn zeker zo klein als de risico’s van

gemiddeld na een jaar of drie al terugverdiend.

veiligheid en verder in kwaliteit. Een voorbeeld: ons vooronderzoek is zeer uitgebrei-

het langdurig dragen van contactlenzen. Laser uw leesbril de deur uit.

der waardoor we heel precies meten. En ook

Ooglaseren doet geen pijn.

Wie genoeg heeft van zijn leesbril kan bij ons

de betrokkenheid van onze oogartsen bij het

Bij VisionClinics voeren we standaard de

terecht voor verschillende leesbrilbehande-

vooronderzoek is uniek.

Femtolasik behandeling uit. Dit is de beste

lingen. Correctie van de leesbril is tegen-

techniek op het gebied van ooglaseren. De

woordig goed mogelijk. Voor iedere situatie

behandeling is niet pijnlijk en geschikt voor

is er een veilige en beproefde behandeling

vrijwel elke oogafwijking.

voorhanden.

Meer informatie?

Ga naar www.visionclinics.nl voor alle informatie over ooglaseren. U kunt ook bellen met ons gratis informatie nummer: 0800 – 88 88 999 VisionClinics heeft vestigingen in Amsterdam, Delft, ‘s Hertogenbosch, Velp, Utrecht en Zwolle.

cultuur

‘Kunst is het overbrengen van je emoties. Dat kun je niet onderwijzen, dat moet uit jezelf komen’

De vrouwen van schilder Casper Faassen D

e schoonheid en mysterieuze aantrekkingskracht van de vrouw is de rode draad in het werk van de jonge, talentvolle Leidse schilder Casper Faassen. Met krachtige verfstreken legt hij in zijn schilderijen de contouren van het vrouwelijk schoon vast zonder in een voorspelbare herhaling van beelden verzeild te raken. Elk schilderij heeft een andere uitstraling, een eigen emotie en een subtiele boodschap die iedere keer een ander verhaal lijkt te vertellen. Een verhaal dat versterkt wordt door de sfeer van vergankelijkheid van de ondergrond van zijn schilderen. Oude jute zakken, verregende en verschroeide linnen doeken, verweerde houten deurpanelen en uitgevouwen kartonnen dozen vormen de verrassende ondergrond van zijn schilderijen.

14

Speelgoed Al in zijn jongensjaren waren voor de nu 35-jarige Casper Faassen penselen en tekenpotloden belangrijk ‘speelgoed’. Hij werd gefascineerd door het werk van de klassieke schilders en beeldhouwers, die hem inspireerden om zijn eigen gevoelsleven te vertalen in eigen kunstuitingen. Toch koos hij na zijn middelbare school niet voor een kunstopleiding, maar voor een studie communicatiewetenschap. “Kunst is het overbrengen van je emoties. Dat kun je niet onderwijzen, dat moet uit jezelf komen”, zegt hij over die keuze. Na het afronden van zijn studie communicatiewetenschap ging hij aan de slag bij een pr-bureau. Maar niet voor lang. In 2002 besloot hij uiteindelijk toch om zich full time met schilderen bezig te gaan houden.


Tekst Pieter van Dam Beeld Dirk Ketting

Gelijk zijn klassieke voorgangers was de vrouw zijn belangrijkste inspiratiebron. Met krachtige rode verfstreken schetste hij op een bijna ingetogen wijze de contouren van de vrouw tegen een achtergrond die zijn nieuw gecreëerde werkelijkheid een sfeer van vergankelijkheid meegeven. Zijn grote werken vullen nadrukkelijk de ruimten waar zij worden opgehangen zonder opdringerig te zijn en de kijker een gevoel van voyeurisme, begeerte of platte verleiding te bezorgen. Casper Faassen: “Mijn uitgangspunt is de Griekse schoonheid, dat is waar ik naar toe werk in mijn verbeeldingen van de vrouw. Ik wil dat mijn schilderijen de rust, ingetogenheid en schoonheid van die periode uitstralen. In mijn schilderijen maak ik de werkelijkheid mooier dat hij is, dat was ook zo in de tijd van de klassieke beeldhouwwerken.”

Snelle ontwikkeling Zijn werk blijft niet onopgemerkt. Reeds in 2002 nam Kunsthuis Leiden zijn werk op in haar permanente collectie en wist hiervoor een breed toen nog lokaal publiek te interesseren. Ook buiten zijn eigen woonplaats Leiden werd zijn ontwikkeling als autodidact met belangstelling gevolgd. In 2003 behaalde Casper Faassen een verrassende tweede plaats achter Corneille bij de verkiezing “Kunstenaar van het jaar”. In 2007 won hij de prestigieuze prijs van Nederlands ‘Meest veelbelovend talent’. Een jaar later verscheen reeds een boek over zijn werk en leven als kunstenaar.

Women in red Zijn werken in die beginperiode kunnen aangeduid worden als ‘women in red’. Vrouwen zijn nog steeds zijn belangrijkste inspiratiebron met regelmatige uitstapjes naar bloemen, landschappen en stillevens. De kenmerkende rode contouren zijn echter verdwenen. Zwart, wit, grijstinten, goud en bruintinten vormen nu het kleurenpalet van zijn werken waardoor zijn werk meer warmte en nog meer rust en meer ingetogenheid uitstralen. Het spelen met uitzonderlijke materialen als ondergrond voor zijn werk is echter gebleven. Deze zomer verbleef hij twee weken in India waar hij samenwerkte met een Nederlandse zeefdrukker. Versleten jute waterzakken, oude legerzakken en lompen vormden daar het ‘afdrukmateriaal’ voor zijn vrouwenportretten. Bij de zeefdrukken die hij in India ver-


vaardigde paste hij dezelfde technieken toe als bij de zeefdrukken in zijn beginperiode. Door het beeld op verschillende achtergronden met verschillende boodschappen te drukken of een gedrukt beeld opnieuw te bewerken zijn al zijn zeefdrukken aan te merken als unieke werken.

Subtiele afstand Naast schilderijen vormen foto’s een belangrijk onderdeel van het werk van Casper Faassen. In zijn begintijd gebruikte hij foto’s van modellen als schetsen voor zijn schilderijen. Nu zijn die foto’s een ‘eigen leven’ gaan leiden. “Ik merkte dat in een aantal gevallen het oorspronkelijke beeld niet sterker werd door er een schilderij van te maken”. Ook in zijn foto’s zet Casper Faassen de kijker op een subtiele afstand door zijn modellen achter een verregende glasplaat

te fotograferen en het uiteindelijke beeld af te drukken op met bladgoud beklede glasplaten, waardoor zijn foto’s uiteindelijk weer een schilderachtige uitstraling krijgen. Het werk van Casper Faaasen heeft in korte tijd een sterke ontwikkeling doorgemaakt. De bijzondere aandacht die hij is gaan besteden aan zijn materiaalgebruik en onderwerpkeuze hebben zijn werken een bijzondere uitstraling gegeven. Hij is dan ook al lang niet meer de schilder die voornamelijk in zijn eigen woonplaats Leiden furore maakte. Inmiddels is zijn werk met veel succes geëxposeerd op beurzen en in galeries in Hasselt, Londen en Chicago. Meer zien van het werk van Casper Faassen: www.casperfaassen.com. •

15

Preventie

Als de noodklok luidt… Was het maar zo eenvoudig als kiezen tussen een appel of een moorkop! Veel vrouwen lijnen hun leven lang om aan de heersende modenormen te kunnen blijven voldoen. Mannen hebben daar minder last van, maar moeten om gezondheidsredenen net zo goed op hun gewicht letten. Dat valt niet mee in een wereld die op een doorlopend smulfestijn lijkt. Voor wie het niet lukt, zijn er duizenden diëten die het onmogelijke beloven. Het beruchte jojo-effect ligt altijd weer op de loer. Redactrice Els van Thiel probeerde 1001 diëten uit en gaf het uiteindelijk bijna op. Totdat haar huisarts de noodklok luidde. Een persoonlijk relaas.

M

aak mij midden in de nacht wakker, noem een voedingsmiddel en ik vertel je moeiteloos het aantal calorieën. Noem een dieet en ik volgde het. Ik leed honger tot ik in staat was gewapenderhand een patatkraam in te nemen. Ik diste alle smoezen op die je maar bedenken kunt. Familie en vrienden vertelden me dat dik-zijn zo echt bij mijn persoonlijkheid paste, het maakte me tot wie ik was. Ik wilde het graag geloven, maar zag ook een adder onder het gras. Want dikkerds krijgen algauw een etiket opgeplakt. Daar staat op dat ze gemoedelijk, joviaal en gezellig zijn. Er zijn dikkerds die zich daarnaar gaan gedragen. Maar wie wil er nou altijd gezellig zijn? Wie wil zijn eigen persoonlijkheid zien verdwijnen achter overtollige kilo’s?

Schok Begrijp me goed, we spreken hier niet over iemand met wat kilootjes te veel op de heupen, maar over een kleine vrouw die jojode rond de negentig kilo. Ik had me er min of meer mee verzoend. Tot dat éne moment van de waarheid. Mijn huisarts vertelde (ja, ongevraagd!) dat ik tegen diabetes aan zat, dat mijn bloeddruk torenhoog was en dat er ellende dreigde met spieren en gewrichten. Dat nooit, dacht ik, dát nooit. De vastberadenheid die op dat moment bezit van me nam, heeft me niet meer verlaten. Ook nu niet - anderhalf jaar later en vijfentwintig kilo lichter. Het moet de schok geweest zijn. Er zijn huisartsen die zich afvragen of ze wel

16

ongevraagd advies mogen geven. Dokters, luister goed - hier spreekt een ervaringsdeskundige - schilder de toekomst van uw patiënten met overgewicht inktzwart af. Jazeker, gevraagd of ongevraagd. Want het hélpt.

Geen buitenissige diëten Natuurlijk informeerden mensen welk dieet achter deze wonderbaarlijke gedaanteverwisseling stak. Geen dieet, zei ik naar waarheid, ik ben gewoon afgevallen.

Passie voor Marokkaanse koekjes

‘Ik mag alles eten, met mate. Dat is het toverwoord: met mate’ Maar hóé dan, hielden ze aan. Ik vertel op z’n tijd graag een spectaculair verhaal. Maar wat is er bijzonder aan minder in de mond stoppen en meer bewegen? Want hoe je het ook wendt of keert, daar komt de klassieke manier van afvallen op neer. Geen strenge of buitenissige diëten, want die houd je toch niet vol. Gewoon matig, gezond en gevarieerd eten. Nee, dat klinkt niet erg opwindend en dat was het ook niet. Maar het werkte wel. Nog steeds ben ik geen slanke vrouw, een maat 42, maar - triomf - ik hoef voor mijn broeken niet meer naar winkels voor een maatje meer.

Mijn ‘eetgevaarlijke’ tijden waren de avonduren. Ik ben journalist en was gewend tot tegen middernacht te werken, met een hoofd vol drukte m’n bed in te tuimelen om vervolgens uren wakker te liggen of door het huis te spoken. Richting koelkast. Mijn eerste stap was het avondwerk zo veel mogelijk te schrappen. Nu plan ik leuke dingen en slaap ik beter. Van sporthater ben ik niet veranderd in een sportief iemand. Wandelen leek de minste van alle kwaden. Vraag me niet hoe het kan, het is een hobby geworden. Tot mijn verbazing geniet ik van de tinteling van de ochtendkou en van stevig stappen op modderige paden. Mijn passie voor Marokkaanse koekjes is niet verdwenen. Maar ik merk dat ik niet met de tanden op elkaar geklemd door het leven hoef te gaan om op gewicht te blijven. Zo nu en dan een beetje bijsturen volstaat. Ik mag alles eten - met mate. Dat is het toverwoord: met mate.


Tekst Els van Thiel Beeld Dirk Ketting, Hans Oostrum

Huisarts mag ‘dikkerds’ ongevraagd advies geven De helft van de Nederlanders is te dik. Maar liefst veertien procent heeft zelfs ernstig overgewicht (obesitas). Mag de huisarts zijn patiënten daar ongevraagd op aanspreken? Ja, dat mag, vindt een ruime meerderheid van de mensen. En ook driekwart van de huisartsen vindt een ongevraagd advies op zijn plaats. Huisartsen roeren het onderwerp vaak niet aan door tijdgebrek of omdat ze denken dat patiënten dat bemoeizuchtig of vervelend vinden. Niet nodig, zo blijkt uit onderzoek, van degenen die zo’n spontaan advies kregen vond maar zes procent het vervelend.

Emotie-eters Eetgedrag staat niet op zichzelf, het zit verknoopt in je totale leefpatroon. Dat maakt afvallen zo moeilijk. Zeker voor het grote legioen ‘emotie-eters’. Mensen die proberen problemen of nare gevoelens weg te eten, ontkomen er niet aan ook hun leefstijl aan te pakken. Misschien heb je je wel aangeleerd dat eten troost biedt of een gevoel van geborgenheid geeft. Even rust, even geen zorgen. Kijk eens bewust naar waar jouw ‘eetgevaarlijke’ momenten zitten en probeer die op een andere leuke en gezonde manier in te vullen. Realiseer je dat knabbelen en kauwen om de tijd te doden of om een ‘leeg’ gevoel in je geest op te vullen, lapmiddelen zijn. Probeer anders om te gaan met emoties en stress. Praat zorgen van je af. Zoek ontspanning, ga sporten. Maar kies wel een sport die bij je past, anders houd je het niet vol.


Het voelt goed, mijn nieuwe leven met vijfentwintig kilo minder. Anderhalf jaar nu al. Ik voel me fitter, het leven is leuker. Mijn bloeddruk is gedaald en mijn bloedsuiker-

waarden zijn weer normaal. En dit alles door één opmerking van mijn huisarts. Beseffen huisartsen wel hoe belangrijk hun rol kan zijn voor patiënten met overgewicht? •

Waar zijn de deskundigen het over eens? De Gezondheidsraad geeft het volgende advies over gezond eten en bewegen:

• Zorg dagelijks voor voldoende lichaamsbeweging, bijvoorbeeld een half uur stevig fietsen of wandelen • Eet zo gevarieerd mogelijk: hoe meer afwisseling, hoe groter de kans dat je alle nood zakelijke voedingsmiddelen binnenkrijgt • Gebruik dagelijks 150-200 gram groente en 200 gram fruit • Gebruik zo weinig mogelijk producten met een hoog gehalte aan verzadigde vetzuren zoals roomboter, kaas en melkproducten, vet rundvlees en chocolade • Eet regelmatig (vette) vis (twee keer per week) • Beperk de inname van keukenzout • Wees matig met alcohol: niet meer dan 2 standaardglazen per dag voor vrouwen, niet meer dan 3 voor mannen

17

Praktijkverhaal


De ‘thuisdokter’ van het Concertgebouworkest Op zijn visitekaartje staat medisch adviseur, maar de Amsterdamse huisarts David de Boer noemt zichzelf liever de ‘thuisdokter’ van het Koninklijk Concertgebouworkest.

D

avid de Boer is in de eerste plaats gewoon huisarts. Maar wel een met een galerie in zijn praktijk, waar hij jonge talentvolle kunstenaars de kans geeft hun werk te exposeren. Hij is een groot liefhebber van kunst én van muziek. Hij aarzelde geen moment toen een collega hem vroeg of hij interesse had om hem op te volgen als

18

dokter van het beste orkest ter wereld: het Koninklijk Concertgebouworkest. “Ik wist direct dat dit bij me zou passen. Mijn moeder was violiste en ik ben met muziek opgegroeid. Ik vind het plezierig om met musici om te gaan. Het zijn kunstenaars met een intense belevingswereld die anders durven te denken. Dat is inspirerend.”

Podiumangst De Boer heeft zich inmiddels gespecialiseerd in beroepsgebonden medische problemen van musici. Zij krijgen door het musiceren bijvoorbeeld klachten aan het bewegingsapparaat. Ook richt hij zich op hun mentale gezondheid. “Musici willen snel en goed behandeld worden, net als iedereen, maar bij deze beroepsgroep staat er veel op het spel. Ze willen zo snel

mogelijk weer op dat podium staan en ik moet hen vaak eerder afremmen.” Sommigen kampen met podiumangst. “Volgens mij is dat geen sociale fobie, zoals psychiaters vinden. Dat klopt niet omdat musici het podium niet vermijden. Ze hebben juist een ambivalente houding: ze doen het bijna in hun broek van angst maar willen tegelijkertijd ook heel graag dat podium op. Door goed naar hen te luisteren, weet ik inmiddels dat er vaak een traumatische ervaring ten grondslag ligt aan deze angst. Daar kan ik mijn behandeling op richten. Daarnaast probeer ik jonge musici te leren om te gaan met hun talent. Iedere keer presteren op topniveau, hoe bereid je je daarop voor? Een toptalent, of je nu musicus of voetballer bent, moet zichzelf goed kennen.” •

december juni 2011 2010• •LIJFMAGAZINE UWLIJFBLAD

Lof der Geneeskunst

Erasmus mc-lezing over medische wetenschap en mensen

Vrijdag 23 september 2011, 14.30 uur, de Doelen Rotterdam

Jong geleerd, oud gezond Rotterdam in de wereld

Gezond opgroeien, gezond leven en vitaal ouder worden. Hoe komt het dat de ene mens daar beter in slaagt dan de andere? Twee inspirerende lezingen over hoe de resultaten van bevolkingsonderzoeken bijdragen aan betere preventie en zorg. Door topwetenschappers Albert Hofman, hoofd afdeling Epidemiologie (Erasmus MC) en Walter Willett, hoofd afdeling Voeding (Harvard School of Public Health, Boston). De lezingen worden afgewisseld met optredens van studenten van Codarts Rotterdam.

Meer informatie en aanmelden: www.erasmusmc.nl/lofdergeneeskunst

vraag en antwoord

In de rubriek ‘Vraag en antwoord’ geeft huisarts en hoofdredacteur Jan Huizinga antwoord op vragen van patiënten en lezers over gezondheid, medicijngebruik en veelvoorkomende alledaagse klachten.

Krijg je hoge bloeddruk van drop eten? In Nederland wordt relatief veel drop gegeten, een kwart van de Nederlanders eet regelmatig drop en tien tot veertien procent dagelijks. Het eten van veel drop eten kan er voor zorgen dat de bloeddruk omhoog gaat. Het is niet zozeer het zout in de drop dat dit veroorzaakt maar het stofje glycyrrizine. Dit komt ook in zoete drop voor. Het zorgt er voor dat de bloeddruk omhoog gaat en te hoog kan worden (hypertensie). Glycyrrizine komt ook voor in zoethoutthee en dan vaak in hogere doseringen. Meer informatie kunt u vinden op de website van het Voedingscentrum (rubriek eten en veiligheid, schadelijke stoffen, natuurlijke gifstoffen).

Kan ik na de bevalling direct weer de ‘pil’ slikken? De anticonceptiepil gaat in zeer kleine hoeveelheden over in de moedermelk. Dit levert echter voor het kind geen nadelige gevolgen op. Wel kan de hoeveelheid moedermelk nadelig beïnvloed worden waardoor deze iets kan afnemen en de groei van het kind daardoor geremd kan worden. Als een moeder regelmatig borstvoeding geeft (om de zes uur) en er geen vaginaal bloedverlies optreedt, dan is de kans op een zwangerschap echter zeer klein (2%). Er zou dan gekozen kunnen worden om pas met de ‘pil’ te beginnen wanneer het kindje bijgevoed wordt en de borstvoeding gaat afnemen. Vindt men dit risico echter toch te groot dan kan er gekozen worden om zes weken na de bevalling te beginnen met de pil. Als een vrouw geen borstvoeding geeft dan kan na twee weken weer begonnen worden met de ‘pil’.

Wat te doen tegen aften? Aften zijn blaasjes in de mond die kapot gaan en dan ontstoken raken. Vaak zijn ze erg pijnlijk. Ze gaan meestal na een tot twee weken vanzelf weg. Aften kunnen onder andere ontstaan bij het tandenpoetsen of door bijten op de wang. Ook sommige geneesmiddelen en stress kunnen aften veroorzaken. Omdat aften soms erg pijnlijk zijn kan men er een verdovende gel opsmeren (lidocaine). De werking is echter kort maar kan verlichting geven door de gel op te brengen voor de maaltijd. Het effect van ontsmettende middelen, zoals het spoelen van de mond met chloorhexidine is maar beperkt. Extra informatie kunt u vinden op de website van het Nederlands Huisartsengenootschap ( rubriek kenniscentrum/voorlichting/ ziektebeschrijvingen)

20


Tekst Jan Huizinga Beeld Dirk Ketting, Hans Oostrum

Pijnstillers als oorzaak van hoofdpijn? Pijnstillers kunnen wel degelijk de oorzaak zijn van hoofdpijn. Dit noemen we ook wel medicijnafhankelijke hoofdpijn. Mensen die met een zekere regelmaat pijnstillers gebruiken voor bijvoorbeeld hoofdpijn kunnen door het gebruik van deze medicijnen juist weer hoofdpijn krijgen. Medicijnen die vaak gebruikt worden bij hoofdpijn zijn paracetamol, acetylsalicylzuur, ibuprofen, naproxen en diclofenac. Daarnaast kunnen bij migraine medicijnen zoals triptanen en ergotamine gebruikt worden die vaak door de huisarts worden voorgeschreven Al deze medicijnen kunnen aanleiding geven tot het ontstaan van hoofdpijn als ze met regelmaat gebruikt worden. Het beste is toch te stoppen met deze medicijnen. Tijdens het stoppen kan de hoofdpijn wel erger worden maar na een tijdje (een paar dagen tot twee weken) zal het afnemen. Wel kan het zijn dat de ‘eigen’ hoofdpijn dan terug komt, maar de medicijnafhankelijke hoofdpijn is dan verdwenen.

Weg met die wratten! Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum hebben recent onderzoek gedaan naar de behandeling van wratten. Uit dit onderzoek blijkt dat het bevriezen van wratten met vloeibare stikstof de meest effectieve manier is waarop de huisarts ze kan behandelen. De onderzoekers vergeleken drie behandelgroepen van in totaal 240 kinderen en volwassenen. Eén willekeurig gekozen groep werd elke twee weken behandeld met stikstof ( de zogenoemde cryotherapie), een andere groep bracht gedurende minimaal vier weken minstens vier keer per week zelf salicylzuur aan op de wrat. Salicylzuur verweekt de hoornlaag van de huid waarna men die kan wegschrapen. De derde groep kreeg geen behandeling. Met stikstof

bleek 49 procent van de wratten te verdwijnen, met salicylzuur slechts 15 procent. Wie niets deed, raakte in 8 procent van de gevallen toch van zijn wrat af. Voor wratten op de voetzool, vaak in de voet gedrukt en met eelt eromheen, weken de resultaten sterk af. Bij voetzoolwratten hadden salicylzuur en stikstof geen meerwaarde boven niets doen. Deze wratten verdwenen bij de helft van de kinderen onder de twaalf binnen drie maanden, ongeacht of ze behandeld werden. Bij adolescenten en volwassenen verdween maar een enkele wrat, ook met behandeling. Vervolgonderzoek moet dus gaan uitwijzen waarom de behandeling van voetwratten zo’n verschillend beeld laat zien en/of hier sprake is van een bepaald virus.

Een andere huisarts? Veranderen van huisarts kan voorkomen en is mogelijk omdat u gaat verhuizen of ontevreden bent over uw eigen huisarts. Met het zoeken van een nieuwe huisarts moet u met een aantal zaken rekening houden. Sommige huisartsenpraktijken zijn vol of de afstand tussen uw huisadres en de huisartspraktijk is te groot zodat de huisarts u in geval van spoed niet tijdig (binnen vijftien minuten) kan bezoeken. Ook kan een nieuwe huisarts een andere visie hebben op onderwerpen als euthanasie, abortus of alternatieve geneeswijzen. Daarnaast verschilt de zorg die gegeven wordt per huisarts. Iedere huisarts levert huisartsgeneeskundige basiszorg maar huisartsenpraktijken kunnen wel van elkaar verschillen in de omvang hun zorgaanbod. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de zorg voor chronisch zieken. Ook verschilt de organisatievorm van de huisarts. Hij of zij kan als solist werkzaam zijn of in een gezondheidszorgcentrum met meerdere disciplines zoals een psycholoog, fysiotherapeut of apotheek.


21

De Zorgregelaar van Zilveren Kruis helpt bij het vinden van de juiste zorg Dat is de Plus van Zilveren Kruis

Zoekt u iemand die u bij het huishouden helpt als u weer thuis bent? Dan helpt de Zorgregelaar u bij het vinden én regelen van de juiste zorg. Of het nu voor uzelf is, of voor iemand anders. Kijk op www.zilverenkruis.nl/zorgregelaar of bel met een van onze zorgregelaars op 0900 - 55 66 768 (lokaal tarief).

Gewrichtspijn


‘Wondermiddel’ werkt niet bij artrose Artrose wordt in de volksmond gewrichtsslijtage genoemd. Het is een lastige aandoening die gepaard gaat met pijn en beperkingen in het dagelijks leven. Verschillende fabrikanten prijzen het middel glucosamine aan. Recent onderzoek wijst echter uit dat het geen zin heeft om dit voedingssupplement te slikken.

U

kent vast Popeye nog wel. Schuilt er gevaar dan verorbert hij zijn blikje spinazie. Dat verdwijnt direct in zijn biceps, de belangrijkste armspier in de bovenarm, die onmiddellijk aanzwelt. Olijfje ligt aan zijn voeten. Als we de reclame moeten geloven, is het populaire glucosamine ook zo’n wondermiddel. Fabrikanten beweren dat twee op de drie mensen er baat bij hebben. Het zorgt voor soepele gewrichten en gezond kraakbeen. Het werkt tegen de pijn en remt de artrose af. Heel wat mensen met heup- of knieartrose slikken daarom glucosamine. Het is vrij verkrijgbaar bij de drogist.

Geen effect Onlangs heeft Rianne Rozendaal van het Erasmus MC onderzoek gedaan naar het effect van glucosamine bij een milde heupartrose. Twee groepen patiënten van gelijke samenstelling kregen óf glucosamine óf een placebo (een geneesmiddel zonder werkzame bestanddelen). In beide groepen meldden de deelnemers aan het begin van het onderzoek dat de pijn minder werd, maar later verflauwde dat weer. Tevens viel er geen verschil te constateren tussen de groepen in de mate waarop ze konden bewegen. Er zijn zelfs röntgenfoto’s genomen om te zien hoe de ziekte zich


in de loop van het onderzoek had ontwikkeld, maar daaruit bleek niet dat de ene groep het beter deed dan de andere. Dit onderzoek toont dan ook aan dat het middel niet helpt. Er is eveneens gekeken of mensen met wat ernstiger artrose er baat bij hebben, maar ook voor hen geldt: glucosamine werkt niet bij heupartrose.

Huisartsen raden gebruik glucosamine af Er waren aanwijzingen dat het middel de pijn zou verlichten en daarom schreven orthopeden het vaak voor. De huisarts herhaalde dit middel dan vaak. Er is al jaren discussie over het effect van glucosamine op de pijnklachten en op het ziekteproces. Eerdere onderzoeken leverden geen eenduidig resultaat op. Het Rotterdamse onderzoek heeft nu meer duidelijkheid gebracht. Huisarts Jan Huizinga uit Grootegast in Groningen weet dat patiënten op het spreekuur komen met een reclameartikel. Ze willen dat hun huisarts het voorschrijft. “Maar huisartsen raden het gebruik van glucosamine af, omdat onderzoek dus heeft aangetoond dat het gebruik ervan niet leidt tot vermindering van de pijn- en functieklachten. Patiënten moeten we daarom ontmoedigen glucosamine te gebruiken.” •

23

Levensverwachting

UWLIJFBLAD 26 • december 2010

december april 2011 2010• •LIJFMAGAZINE UWLIJFBLAD


Nederlander wordt steeds ouder Nederlanders worden steeds ouder. De levensverwachting van vrouwen is op dit moment 82,3 jaar. Van mannen is dat 78,3 jaar.

D

at verschil in levensverwachting is de afgelopen jaren steeds kleiner geworden. Mannen zijn duidelijk bezig met een kleine inhaalslag. Zij boekten vanaf 1980 een winst van 5,8 jaar. Vrouwen een winst van 3,1 jaar. Het toegenomen aantal vrouwelijke rokers is een van de belangrijkste oorzaken van het ‘verlies’ van de vrouwen.

Achterblijvers Ondanks de pogingen van de overheid om een ongezonde levensstijl van haar inwoners (roken, alcoholgebruik, vet eten, te weinig bewegen) terug te dringen worden Nederlanders minder oud dan de bevolking in groot aantal andere landen. Ook de levensverwachting van de Nederlanders stijgt langzamer dan die in andere landen. Nederland haalt met een gemiddelde levensverwachting van 79 jaar slechts de dertigste plaats op de ‘wereldranglijst’. Per tien jaar komt er voor ons maar één jaar aan levensverwachting bij; in Japan is dat bijvoorbeeld 2.5 jaar. Gemiddeld gezien leven de Japanners ook het langst. De levensverwachting van mannen en vrouwen is daar respectievelijk 79 en 86 jaar.

ze sterven gemiddeld ook vier jaar eerder. Minder gunstige materiële omstandigheden (wonen, werk, inkomen) leiden vaker tot ongezond gedrag en bepalen daarmee ook voor een aanzienlijk deel het verschil in levensverwachting tussen hoogopgeleiden en laag opgeleiden. Vooral roken, slecht eten (vet, te weinig groenten en fruit), overgewicht, overmatig alcoholgebruik, niet bewegen zijn vormen van ongezond gedrag.

Honderdplussers Met het stijgen van de levensverwachting neemt ook het aantal honderdplussers in Nederland toe. Begin dit jaar telde Nederland 1.743 inwoners van 100 jaar of ouder. Dat zijn voornamelijk vrouwen, maar ook hier zijn de mannen langzaam maar zeker bezig aan een kleine inhaalslag. De verwachting is dat ons land in 2050 bijna 14.000 honderdplussers zal tellen. Optimisten leven beduidend langer dan

pessimisten. Dat blijkt uit een Nederlands onderzoek onder duizend senioren tussen de 65 en 85 jaar. Het onderzoek is uitgevoerd door de Leidse hoogleraar psychiatrie Frans Zitman en de Delftse psychiater Erik Giltay. Zij maakten hiervoor gebruik van de gegevens van een onderzoek uit 1997 van de Wageningen Universiteit naar de relatie tussen gezondheid en eetgewoonten van duizend mensen tussen de 65 en 85 jaar waarbij de senioren ook gevraagd werd naar hun kijk op het leven en hun toekomstverwachtingen. Na dat eerste onderzoek werd negen jaar lang de levensloop van de deelnemers aan het onderzoek gevolgd. Van de optimistische mannen was na negen jaar nog 65 procent in leven, van de pessimistische mannen slechts 40 procent. Bij de vrouwen leefde na negen jaar 70 procent van de optimisten en maar 50 procent van de pessimisten. Vooral de mannen en vrouwen die nog allerlei doelen en toekomstplannen hadden, bleek een langer leven beschoren. •

Binnenlandse verschillen Opvallend in de statistieken is dat er ook binnen Nederland verschillen te zien zijn qua levensverwachting. Inwoners van Drente en Twente leven bijvoorbeeld korter dan hun landgenoten in Zeeland en Utrecht. Ook is er een duidelijk verschil in levensverwachting te zien tussen hoogopgeleide en laagopgeleide mensen. Laagopgeleiden leven in Nederland twaalf jaar korter in goede gezondheid dan hoogopgeleiden en


27

voeding

Vis eten is gezond, maar waarom eigenlijk? Vis is gezond. Zo gezond zelfs dat de Gezondheidsraad van de Nederlandse overheid adviseert om twee keer per week vis te eten. Vraag is dus: waarom is vis eten eigenlijk zo gezond?

I

edere week een haring happen of een gerookte makreel bij de visboer halen en een lekkere visschotel klaarmaken verkleint de kans op een hartinfarct. De Gezondheidsraad adviseert al jaren om wekelijks twee keer per week verse vis te eten, waarvan één keer vette vis. Zeer waarschijnlijk vermindert het namelijk de kans op harten vaatziekten, vooral de acute hartstilstand. En er zijn aanwijzingen dat regelmatige visconsumptie minder kans geeft op een hersenbloeding of een beroerte. Wie wekelijks deze twee porties vis eet, krijgt de juiste hoeveelheid visolievetzuren (oftewel visolie) binnen die een mens nodig heeft. Want het zijn de visolievetzuren (met de mysterieuze afkortingen EPA en DHA) die het ‘m doen. Eicosapentaeenzuur (EPA)

24

en Docosahexaeenzuur (DHA) zitten bijna uitsluitend in vis, schaaldieren en schelpdieren. Daarom heten ze visolievetzuren. Het zijn meervoudig onverzadigde vetzuren, de zogenoemde omega 3 vetzuren. Omega 3 vetzuren zijn essentieel. We hebben ze nodig voor groei, ons bloed, de bloedvaten, onze hersenen, het zenuwstelsel, onze huid, ogen, ons hormoon- en afweersysteem. Met veel zekerheid is vastgesteld dat ze ons beschermen tegen harten vaatziekten. Ze werken gunstig op de bloeddruk en een te hoog cholesterolgehalte. Het is vooral dit effect waar de Gezondheidsraad naar verwijst. Er zijn wetenschappers die omega 3 nog veel meer goeds toedichten. Dat ze werken als ontstekingsremmers. Dat ze een rol spelen bij de bescherming tegen

een groot aantal chronische aandoeningen. En dat ze belangrijk zijn voor de ontwikkeling van onze hersenen. Zo wordt beweerd dat we minder agressief, depressief en impulsief worden door deze vetzuren.

Geen sterk imago Feit is helaas, dat vis veel minder populair is dan vlees. De Nederlander is vooral een vleeseter (43 kilo vlees tegen 3,6 kilo vis per jaar). Het imago van vis is nog steeds niet sterk. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat we vis duur vinden. De tijd dat we dat voor een habbekrats konden kopen is allang voorbij. Veel Nederlanders weten er ook nog niet goed raad mee. De gedachte dat het bereiden van vis moeilijk is en dat van vis niets is te maken, leeft nog sterk,


Tekst Bernadette Schoemaker Beeld Dirk Ketting

maar dit klopt niet. Wellicht biedt de website www.visrecepten.nl van het Nederlands Visbureau uitkomst. In het afgelopen jaar zou die een half miljoen keer zijn bezocht. Positief is wel dat de visconsumptie in Nederland blijft groeien. Volgens het Nederlands Visbureau eet nu bijna 92 procent van de Nederlandse huishoudens gemiddeld eens per 3 weken vis. Misschien moeten we dit cijfer met een korreltje zeezout nemen, want het komt van de organisatie die de afzet van vis promoot. Die roept natuurlijk graag dat de verkoop goed loopt.

‘We eten meer vis maar blijven toch echte vleeseters’ De helft van de vis die we kopen is vers. Op dit moment zijn verse mosselen, haring, kabeljauw, gerookte zalm en makreel erg in trek. Vissoorten dus, die weinig bereiding vragen. We maken het onszelf graag gemakkelijk blijkt verder uit de verkoopcijfers, want we eten veel vis uit blik: vooral tonijn. Of uit een potje: haring. En er wordt veel diepvriesvis verkocht: vissticks, kabeljauw en zalm. Om optimaal gebruik te maken van het gezonde van vis, moet de Nederlander toch anders vis gaan eten. De meeste omega 3 zit namelijk in verse, vette vis: haring, zalm, makreel, paling, botervis, sardine, ansjovis, sprot en forel.

Giftig Bij twee keer (vette) vis per week zou het moeten blijven. Méér is weer niet verstandig omdat vis ook giftige stoffen kan bevatten zoals bijvoorbeeld kwik. Vooral in grote roofvissen zoals haai en zwaardvis zit veel kwik, maar in Nederland eten we die niet zo vaak. Geruststellend is het, dat het gehalte aan chemische verontreiniging in vis in ons land systematisch wordt gevolgd. Volgens de Europese Voedsel en Waren Autoriteit en het RIVM en de Gezondheidsraad die hun adviezen weer volgen - blijkt dat het gezondheidsrisico door die giftige stoffen verwaarloosbaar klein is als we maar variëren in onze visconsumptie en ons houden aan de richtlijn van twee keer vis per week.


Pillen en voedingssupplementen Veel mensen nemen hun toevlucht tot de droge variant van vis: visolie in de vorm van een pil. Die is er in vele soorten en maten, waardoor je door de bomen het bos niet meer ziet. Lastig is het vooral om erachter te komen of en hoeveel visolie (feitelijk: EPA en DHA) die pil bevat. Het Voedingscentrum geeft er op zijn website een ingewikkelde rekensom voor die je tijdens het boodschappen doen natuurlijk niet bij de hand hebt. Dagelijks moeten volwassenen er volgens de Gezondheidsraad 450 mg van binnen krijgen, maar die maakt daarbij geen onderscheid tussen EPA en DHA. Het gevaar van overdosering ligt op de loer. Daarom is de visolie-pil toch niet aan te bevelen. Nieuwere alternatieven zijn handiger: visolie-supplementen, afkomstig uit algen, al dan niet gekweekt. Die worden toegevoegd aan allerlei producten. We zien ze steeds vaker terug in een aantal soorten margarine, yoghurt en eieren. Daar heten ze dan weer ‘omega 3’.

Verse vis Visolie-pillen en supplementen zijn een aanvaardbaar alternatief, maar de Gezondheidsraad adviseert ons toch om verse vis te eten. Ook omdat het verschil in effect tussen de alternatieven en verse vis nog niet is onderzocht. En hoe weten we eigenlijk of vis vers is? Vis moet veerkracht hebben. Als er een vingerafdruk in blijft staan, is hij oud. De ogen van een vis moeten helder zijn en bol staan. Zijn kieuwen lekker rood. De beste toetssteen is de geur. Die moet neutraal zijn. Dus ruikt u die indringende, sterke vislucht? Weg wezen! Dat is nou typisch oude vis. •

KORT Eetbuien Een op de drie Nederlandse vrouwen heeft wel eens last van eetbuien. Na afloop zeggen veel vrouwen zich schuldig te voelen en meer dan de helft probeert het verborgen te houden voor anderen. Dat blijkt uit een enquête van tijdschrift Margriet onder 4.000 vrouwen van 25 jaar en ouder. Vrouwen met eetbuien zijn impulsiever, grotere perfectionisten en minder stressbestendig. Nog geen kwart van de ondervraagde vrouwen is tevreden over haar gewicht.

Minder zout Nederlanders eten gemiddeld tien gram zout per dag, terwijl ons lichaam aan een tot drie gram per dag voldoende heeft. De Hartstichting, de Nierstichting en het Voedingscentrum roepen mensen daarom op minder zout te eten. Volgens deze organisaties sterven per jaar ongeveer 2.500 Nederlanders aan overmatige zoutconsumptie. Vooral in de fabriek gemaakte producten zoals kanten klaar maaltijden, pizza’s, sauzen en snacks bevatten veel zout.

Afvallen met melk Volwassenen die veel zuivel gebruiken, vallen sneller af. Dit blijkt uit Amerikaans onderzoek. Mensen die dagelijks 1 glas melk of 580 mg. calcium uit zuivelproducten binnenkregen, waren na 2 jaar 6 kilo kwijt. Volwassenen die een half glas dronken vielen maar 3,5 kilo af. Hoe het werkt, is nog onbekend. Waarschijnlijk zorgt meer calcium voor meer vetverlies via de stoelgang.

Schone groenten Gifvrij eten? Bloemkool nemen. Dit blijkt uit de jaarlijkse Gifmeter van de Vereniging Milieudefensie, Stichting Natuur en Milieu en Foodwatch. De vuilste groente is komkommer. De schoonste: bloemkool, rode biet en broccoli. Kiwi is het schoonste fruit, peer en druiven het giftigste.

25

Vacances France Vacances France Vacances France SINDS 1976

SINDS 1976

SINDS 1976

Zó exclusief kan uw vakantievilla in Frankrijk zijn

O

Op zoek naar een locatie waar u heerlijk kunt genieten van een optimaal comfort, absolute privacy en een prachtig uitzicht? Vacances France biedt u precies datgene wat u wenst.

Vacances France beschikt al meer dan 35 jaar over honderden villa’s in het topsegment waar u stijlvol kunt ontspannen. Onze accommodaties zijn met name gelegen in de Côte d’Azur, de Provence en Toscane. Deze buitenverblijven zijn van alle gemakken voorzien en beschikken over een privé-zwembad. Vacances France maakt het u gemakkelijk. Nadat u uw wensen kenbaar heeft gemaakt, gaan wij op zoek naar de villa die precies bij u past. Op basis van uw wensen selecteren wij een aantal huizen waaruit u kunt kiezen. U maakt de definitieve keuze en wij regelen de reservering.

Wanneer u waarde hecht aan persoonlijke service, kijk op onze website www.vacancesfrance.nl of neem contact met ons op: [email protected] • Tel. 036-521 6592

Verborgen parels in Nederland: wandelen in de Peel De Peel, op de grens van Brabant en Limburg, was in het verleden een belangrijk gebied voor de turfwinning. Nu is de streek beroemd en geroemd om zijn afwisselende landschap van agrarische vergezichten, prachtige veenmoerassen, bossen, open heidevelden en zandruggen. Redactrice Els van Thiel trok de stoute schoenen aan en ging voor LIJFMAGAZINE op zoek naar de mooiste plekjes. >>> UWLIJFBLAD • december 2010

29

Vrije tijd

H

Ook deze zomer zet het Peelmuseum in America een aantal keren op zondag de deuren open voor het publiek: 11 juli, 8 augustus en 12 september. Normaal is het museum van begin april tot eind oktober op woensdagmiddag geopend (13.30-16.30 uur). Het thema van het Peelmuseum is: wonen, werken en leven in De Peel van 1850 tot 1950. Je kunt er zelf turf steken! In de twee Peelmuseum fietsroutes (13 km en 21 km) die bij het museum verkrijgbaar zijn, vind je veel van dit thema terug. Peelmuseum America, Griendtsveenseweg 69, 5966 PV America, telefoon 077-464 16 26. www.stichtingpeelmuseum.nl

et regent pijpenstelen, dreigwolken trekken over, de wind zwiept de takken op en neer. Ik trek mijn capuchon nog maar wat strakker dicht. “Lente, zomer, herfst of winter, De Peel is altijd prachtig”, zeggen ze filosofisch in bezoekerscentrum Mijl op Zeven. “Maar in de lente en de zomer is het hier het allermooist.” Bij het bezoekerscentrum beginnen verschillende wandelingen. Ik kies voor de Knuppelbrugroute (3 km), die voor een deel voert over de oude Peelbanen, waarover vroeger de karretjes met turf reden. Het gebied is een levend geschiedenisboek. Het kost niet de minste moeite om me voor te stellen hoe hard de turfstekers van vroeger in dit weerbarstige gebied hebben moeten ploeteren om ‘het goud van de Peel’ uit te graven. Het meeste veen is afgegraven en wat er over is, groeit niet meer vanzelf. Maar in kleine veenputten is nog steeds te zien hoe veen ontstaat. Die vervaarlijke gaten zijn vaak bedekt met een veenmoslaag, waar allerlei planten overheen groeien. Stap er niet op, want je kunt kopje onder gaan!

Zomerpret voor kinderen

Peelpuist

Kort

Ook leuk: Peelmuseum Fietsroute

In de Groote Peel zijn tal van leuke activiteiten voor kinderen. Wat dacht je van een zomerse Doe- en Ontdektocht (op verschillen data de hele zomer door)? Of voel je meer voor een Peel Ontdektocht Zomerse Zoemers? Of het Zinderende Zintuigenpad? Die laatste twee activiteiten vinden plaats tijdens de speciale Peelweek (25-31 juli). Het hele jaar door zijn er volop leerzame en spannende evenementen. Voor de meeste geldt vooraf (telefonische) aanmelding bij Bezoekerscentrum Mijl op Zeven 0495-64 14 97.

Bed & Breakfast

De Peelbanen die niet als wandelpad gebruikt worden zijn helemaal dichtgegroeid met soms ondoordringbare manshoge varens. Al snel doemt het eerste knuppelbruggetje op. Knuppelbruggetjes zijn wandelpaden gemaakt van boomstammetjes. Spectaculair voor stadse bangerikken zoals ik. Met één oog op het roestbruine moeras onder me, spreek ik mezelf toe: stevig doorlopen, niet uitglijden… Temidden van de weergaloze natuur voel je je een nietig pluisje. Als er al een een wandelaar opdoemt, leidt dat dan ook meteen tot verbroedering. We turen stilletjes naar

een aalscholver die bewegingsloos op een peelpuist zit, strak in zijn verenpak, als gebeeldhouwd. Peelpuist? Als het water niet te hoog staat in de Meerbaansblaak steken overal fossiele boomstronken en boomwortels in wonderlijke vormen boven het water uit. Die geheimzinnige uitsteeksels heten peelpuisten, de turfstekers noemden ze al zo. Officieel: kienhout.

Jan en Marijke van Lievenoogen hebben in hun karakteristieke boerderij ‘De Hoge Peel’ in Midden-Limburg een Bed & Breakfast ingericht. Voor de gasten zijn er een sauna, een verwarmd zwembad en een schitterende tuin. Buurman Mart Dings voert de gasten van ‘Logies De Hoge Peel’ desgewenst met paard en wagen langs de mooiste plekjes in de omgeving. De Bed & Breakfast is het hele jaar door geopend en ligt hemelsbreed 4 kilometer van bezoekerscentrum Mijl op Zeven in een prachtig wandelen fietsgebied. Logies De Hoge Peel, Hollander 16, 6093 PC Heythuysen, telefoon 0495-64 18 17

30


Tekst Els van Thiel Beeld Jos Crins, Staatsbosbeheer

Verborgen parels in Nederland: wandelen in de Peel

Gakgeluid Het is een bijzondere ervaring om op het verende mostapijt te lopen. Als het ophoudt met regenen, voel ik ineens de mysterieuze en verstilde sfeer van dit gebied. Wie houdt van stilte en uitgestrektheid kan hier zijn hart ophalen. Hier verdwijnen chaos en drukte uit je hoofd. In het bezoekerscentrum hebben ze me verteld dat de statige kraanvogel in De Peel graag een korte pitstop maakt op weg naar het Zuiden. Jammer, vandaag is zijn onmiskenbare getrompetter niet te horen. Wie zich wel laten zien én horen zijn duizenden riet- en kolganzen. Hun gakgeluid en hun wiekende vleugels klinken alsof er een middelgroot passagiersvliegtuig opstijgt.

Meerbaansblaak De Peel is een drassig (laarzen mee!) en uitgestrekt gebied (4.500 hectare). Vanwege de grote betekenis voor watervogels is het een internationaal erkend ‘wetland’. Er zijn drie gemarkeerde wandelroutes, van


twee, drie en zes kilometer. Alle drie voeren ze langs de plas Meerbaansblaak, die is ontstaan door het uitbaggeren van turf. Aan de plas is een uitkijkvlonder. Een vogelobservatiehut en een forse uitkijktoren zijn er ook. Dit deel van De Peel en de zandrug aan de zuidoostkant van het gebied zijn het hele jaar toegankelijk. Wie dit te ‘uitgestippeld’ vindt, kan ook op eigen initiatief het gebied verkennen. Maar let op: in het broedseizoen (15 maart t/m 15 juli) en in de vogeltrekperiode (15 oktober t/m 15 november) is het gebied buiten de gemarkeerde paden grotendeels voor het publiek gesloten.

Mooie uitvalsbasis In bezoekerscentrum Mijl op Zeven in Ospel bij De Groote Peel kom ik op verhaal met een hapje en een speciaal drankje, een Peelneut. In het mooie, ecologisch verantwoorde gebouw is een café ondergebracht, er is natuurinformatie in te zien en te koop en er zijn tentoonstellingen. Prachtige foto’s van de gegroefde koppen van turfstekers

Stoere wandelaars in de voetsporen van turfstekers herinneren aan het verleden. Het bezoekerscentrum is een prima uitvalsbasis voor een Peelbezoek. Hier starten de gemarkeerde wandelroutes en excursies. Sla een bezoek aan de ecologisch verantwoorde wc niet over. Het door een rietveld gezuiverde spoelwater is diepbruin door het veen in de ondergrond. Een wonderlijk gezicht! Bezoekerscentrum Mijl op Zeven Moostdijk 15, 6035 RB Ospel, Telefoon 0495-64 14 97 Meer informatie: www.nationaal-parkdegrootepeel.nl www.staatsbosbeheer. nl •

31

praktijkverhaal

32

december 2010 • UWLIJFBLAD

Tekst Els van Thiel Beeld Levien Willemse

‘Dokteren’ leer je in de praktijk Een huisarts in opleiding doet op de universiteit veel theoretische kennis op. Maar zo’n jonge dokter leert het vak pas écht in de praktijk. Er zijn in Nederland ongeveer 1.700 huisartsen die in hun praktijk jonge artsen opleiden tot huisarts. Kunt u uw gezondheidsproblemen met een gerust hart toevertrouwen aan zo’n beginnende dokter?

H

uisarts Joop Dopper leidt al jarenlang jonge collega’s op in zijn praktijk in Vlaardingen. Medische kennis is natuurlijk onontbeerlijk, zegt hij, maar pas in de omgang met patiënten krijg je het huisartsenvak echt in de vingers. “Er is een groot verschil tussen wat je op de universiteit leert en wat je meemaakt in de dagelijkse huisartspraktijk. Het is geen theoretisch vak waarbij op vraag één altijd antwoord één past. Met andere woorden: je moet je kennis leren toepassen.” Als huisarts moet je altijd op je hoede zijn, stelt Dopper. Wie is de patiënt en waarom stelt hij zijn vraag nu? Wat is zijn achtergrond? En zit er misschien achter zijn verhaal nóg een vraag die hij niet durft te stellen? “Je moet leren risico’s in te schatten en uit het verhaal van de patiënt juist die details op te pikken die voor jou als dokter belangrijk zijn. In de collegebanken kun je dat niet helemaal leren.” Dopper geeft als voorbeeld een patiënt die vertelt dat hij de laatste tijd zo lekker afvalt, de kilo’s vliegen eraf zonder dat hij er iets voor doet. Dat hoeft niet, maar het kán een signaal zijn dat er iets niet in orde is.

Plussen en minnen

een studie geneeskunde heeft afgerond. Hij of zij volgt nu een opleidingsprogramma om de bijzondere vaardigheden van het huisartsenvak te trainen. “Je krijgt een dokter die nog niet zo ervaren is, maar tegenover dat minnetje staan verschillende plussen.” De opleidende huisarts houdt toezicht, controleert en bespreekt achteraf hoe het consult is verlopen. En is ook altijd medeverantwoordelijk voor de zorg die geboden wordt. “Eigenlijk kijken twee dokters naar je probleem in plaats van één.” Er zijn meer

pluspunten: huisartsen in opleiding gaan nog één dag per week naar de universiteit, ze zijn uitgerust met de nieuwste kennis. “Soms zijn patiënten een beetje uitgedokterd met hun eigen huisarts. Dan kan het een voordeel zijn dat iemand anders nog eens naar het probleem kijkt.” De huisarts in opleiding heeft vaak ook wat meer tijd voor de patiënt.

‘Mensen begrijpen hoe belangrijk het is dat er ook in de toekomst goed opgeleide huisartsen zijn’ Heftig Dopper vindt het heerlijk dat hij zijn meer dan vijfentwintig jaar ervaring als huisarts en zijn enthousiasme voor het vak kan overdragen. Hij merkt dat de aanwezigheid van een jonge dokter voor een gezellige sfeer in de praktijk zorgt. “Ons werk kan heftig zijn, daarom is een plezierige werkomgeving goud waard.” Aan patiënten wordt altijd gevraagd of ze het goed vinden dat een huisarts in opleiding hen behandelt. Soms krijgen ze ook de vraag of het gesprek voor onderwijsdoeleinden op video mag worden opgenomen. Weigeren kan altijd, het gebeurt zelden. “Mensen begrijpen hoe belangrijk het is dat er ook in de toekomst goed opgeleide huisartsen zijn.” •

Dopper benadrukt dat een huisarts in opleiding altijd een bevoegde arts is die


33

lijfverhaal

Verborgen gevaar van het bos Twee jaar geleden liep Karlijn Bekke een insectenbeet op. Ze kreeg daarna allerlei lichamelijke klachten, waaronder een gezichtsverlamming. Ze had de ziekte van Lyme. Nog steeds kampt ze met de gevolgen daarvan en zoekt ze naar de juiste behandeling.

E

en beet, waarschijnlijk van een teek, heeft het leven van Karlijn danig in de war geschopt. “In juni 2008 werd ik gebeten. Ik kreeg een rood, dik been en ging naar de huisarts die een zalf voorschreef. Twee weken later kreeg ik flink last van mijn nek en schouders. Ik kon me niet meer aankleden en liggen in bed of me omdraaien, alles deed pijn. De huisarts dacht dat het door stress kwam. Op zich niet gek,

want ik was al eerder met stressklachten bij hem geweest. Ik zat op dat moment in de brugklas Mavo/Havo. Ik wilde graag naar de Havo, maar dat lukte niet. Ik sliep slecht en had wekenlang nachtmerries”, vertelt ze. Fysiotherapie hielp ook niet. Op een zaterdagochtend werd Karlijn wakker, haar gezicht was voor een deel verlamd. “We zijn toen onmiddellijk naar de huisartsenpost gegaan”, vult haar moeder Jolanda aan. “De

Diagnose lastig voor artsen Het is voor huisartsen soms lastig om de ziekte van Lyme te herkennen. Jan Huizinga, huisarts in Grootegast zegt: “In het begin kan de diagnose vrij duidelijk zijn door de rode vlek die om een beet heen gaat ontstaan of vlekken die op andere delen van het lichaam ontstaan. Als dit beeld verdwijnt, kan er een chronische fase komen. De symptomen zijn vaak niet typisch voor Lyme. Zeker als de patiënt vergeten is dat hij ooit een tekenbeetziekte heeft gehad. Dat is dan direct het lastige voor de huisarts die er ook niet meteen aan denkt.”

34

dienstdoende arts schreef Prednison voor en liet bloed prikken om te controleren of ze Lyme had. Karlijn was flink ziek. De week daarna zijn wij vanwege de gezichtsverlamming naar een KNO-arts geweest die de medicijnen aanpaste. Een collega van mijn man, die dierenarts is, adviseerde ons toen met klem om snel naar een neuroloog te gaan.”

Twee stappen vooruit en weer een terug Tijdens het bezoek bij de neuroloog werd er direct een lumbaalpunctie uitgevoerd. Daaruit bleek dat de Borelliabacterie in het hersenvocht werd aangetroffen. De ziekte van Lyme werd hiermee nogmaals bevestigd. De neuroloog liet haar onmiddellijk opnemen. Karlijn: “De ziekenhuisopname duurde tien dagen en is grotendeels langs me heen gegaan. Inmiddels was de andere helft van mijn gezicht ook verlamd. Ik voelde me zo beroerd, ik kon helemaal niets meer.” De behandeling bestond uit Prednison en een veertiendaagse zware antibioticabehandeling. Een vlot herstel bleef echter uit. “Het ging heel langzaam, twee stappen vooruit en weer een terug. Maar ik ging weer naar school en kreeg een aangepast rooster.


Tekst Corina de Feijter Beeld Pieter van Dam, Corina de Feijter

Ruim een schooljaar lang ben ik met de bus naar school gebracht.”

Wat is de ziekte van Lyme?

Vreemde pijntjes

De ziekte van Lyme wordt overgedragen door teken. Door een tekenbeet kan de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt, de zogeheten Borrelia, in het lichaam terechtkomen. Na drie dagen tot twee maanden, gemiddeld 16 dagen, kan er een rode ring of (soms blauwachtige) vlek op de huid ontstaan rond de plaats van de tekenbeet. Dat gebeurt echter niet altijd: ook zonder het verschijnen van de rode ring of vlek kunt u de ziekte van Lyme krijgen. Een ander verschijnsel is een grieperig gevoel met bijvoorbeeld koorts, hoofdpijn en gewrichtspijn. In een later stadium van de ziekte is er kans op verlamming van gezichtsspieren, heftige pijn aan een arm of been, dubbelzien, krachtsverlies in armen en/of benen, pijnlijke of gezwollen gewrichten, een neiging tot flauwvallen en hartklachten.

Haar oude leven oppakken was er voor Karlijn niet bij. Ze blijft last houden van pijn in haar gezicht, hoofdpijn, koorts en andere vreemde pijntjes. Ze bezoekt vaak de neuroloog, een osteopaat (een manueel therapeut, red.) en een medisch psycholoog om met pijn te leren omgaan. Ze heeft zelfs drie maanden lang vijf paracetamol per dag geslikt, maar ook dat hielp niet. Haar moeder zoekt op internet en komt terecht bij een specialist in het Gelreziekenhuis. Die treft antistoffen in het bloed aan maar zegt: ‘Hier staat een kerngezond kind, daar mag je trots op zijn’. Een nieuwe antibioticakuur voorschrijven vond hij niet zinvol.

Karlijn (15) heeft de ziekte van Lyme: “Ik wil wel maar mijn lichaam niet”

Geef teken geen kans!

- Heeft u een uitstapje in de natuur gemaakt of in de tuin gewerkt, controleer dan uw lichaam én uw kleding op teken.

Doe dat ook bij uw kinderen als zij buiten hebben gespeeld. Kijk vooral op warme plekken en onder de randen van het ondergoed. Teken kunnen zich ook, vooral bij kinderen, op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren nestelen. - Controleer uw huisdieren op aanwezigheid van teken. Teken kunnen op huisdieren ‘meeliften’.

Wat moet u doen bij een tekenbeet?

- Verwijder de teek direct met een pincet of ‘tekenverwijderaar’ (dus niet met de vingers). Pak de teek onder het lijf vast. - Noteer de datum waarop en de plaats waar u bent gebeten. Hou de huid rondom de plek enkele maanden in de gaten. - Ga bij een kring of vreemde vlek direct naar de huisarts. Ga ook zonder huiduitslag bij andere klachten als griepverschijnselen toch naar de huisarts, er kan sprake zijn van de ziekte van Lyme. Meer informatie op www.lymevereniging.nl of www.rivm.nl

Het is soms moeilijk voor Karlijn. “Je ziet niet dat ik ziek ben. Sommigen denken dat ik me aanstel en begrijpen niet dat ik wel drie kwartier naar school kan fietsen, maar dat ik niet met gym meedoe. Ik ging ook aan mezelf twijfelen: voelde ik echt wel pijn?”

Hoop De patiëntenvereniging adviseerde om contact te zoeken met een kinderarts in Utrecht. Jolanda: “Onze eigen huisarts stond open voor een verwijzing naar Utrecht. Deze kinderarts zit in een team dat onderzoek doet naar de behandeling met antibiotica. Hij vond Karlijns klachten typisch voor Lyme. Hij heeft haar een nieuwe behandeling met antibiotica voorgeschreven, nu voor zes weken.” Of de medicijnen werken, weet Karlijn nog niet. Samen met haar ouders heeft ze hoop dat het ooit over gaat. “Je leert ermee leven, maar elke dag is het er. Als ik me naar voel is er gelukkig onze hond. Die is altijd vrolijk.” •


Vereniging pleit voor grootschalige voorlichting De Nederlandse Vereniging voor Lymepatiënten (NVLP) is de laatste tijd flink gegroeid naar circa tweeduizend leden. Deze patiëntenvereniging vindt dat artsen niet goed op de hoogte zijn van de ziekteverschijnselen. “Ze herkennen symptomen vaak niet en patiënten worden niet of onvoldoende behandeld. De testen op Lyme zijn onbetrouwbaar. Patiënten met Lyme zijn hiervan de dupe. Ze voelen zich genegeerd en niet serieus genomen.” De ziekte is een reëel gevaar voor mensen die in het groen werken of veel buiten recreëren. De laatste tien jaar stijgt het aantal Lymepatiënten, omdat het aantal besmette teken toeneemt.

De NVLP pleit voor verder onderzoek naar de diagnose en behandeling. Ook moet er een goede richtlijn voor behandeling komen die aansluit op de praktijk. Het is de hoogste tijd voor actie en daarom wil de vereniging bredere en grootschaligere voorlichting. De NVLP is een burgerinitatief gestart om de problemen onder de aandacht te brengen van de politiek. Het doel van de petitie is onder meer het instellen van een meld- of informatieplicht voor de ziekte van Lyme, het ontwikkelen van goede testen en het opzetten van een Lyme Expertisecentrum. Kijk voor meer informatie op: www. lymevereniging.nl

35

wetenschap

Beter leren met beter licht

Bijziendheid is erfelijk Mensen die bijziend zijn hebben deze aandoening gekregen via hun ouders. Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC in Rotterdam. Omgevingsfactoren als lezen op jonge leeftijd en weinig buitenspelen lijken de aandoening te verergeren bij mensen die erfelijk belast zijn. Ook komt de aandoening vaker voor bij stadsbewoners dan bij mensen op het platteland. “Omgevingsfactoren veroorzaken of verergeren de klachten bij mensen die al erfelijk belast zijn. Maar iemand die als kind een boekenwurm was en niet erfelijk belast is, hoeft zich waarschijnlijk geen zorgen te maken”, zegt onderzoeker en oogarts Caroline Klaver van het Erasmus MC.

Leerlingen presteren stukken beter als leslokalen zijn uitgerust met speciaal licht. Hun concentratie gaat met bijna twintig procent omhoog en ook zijn de leerlingen meer gemotiveerd om te leren. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Twente naar de effecten van een speciaal door Philips ontwikkelde lichtinstallatie. Aan het onderzoek Namen 200 kinderen uit de hoogste klassen van een basisschool deel. Volgens de onderzoekers kan de installatie door variatie in de sterkte en de kleur van het licht een positieve bijdrage leveren aan de concentratie, het gedrag, het welbevinden en de motivatie van kinderen. De lichtinstallatie heeft de knoppen ’standaard’, ‘rust’, ‘energie’ en ‘concentratie’. Bij de rustinstelling zijn de kinderen bijvoorbeeld sneller in het oplossen van een gezamenlijke puzzeltaak dan bij de standaardinstelling.

Ruim een kwart van de mensen kampt met bijziendheid, waardoor ze slecht veraf kunnen zien. Bij bijzienden groeit de oogbol excessief in de lengte. Hierdoor valt het brandpunt van de lichtstralen die in het oog vallen vóór het netvlies in plaats van erop. Dat zorgt voor een onscherp beeld. Het zicht kan gecorrigeerd worden met een bril, lenzen of een chirurgische ingreep. “Het oog blijft echter altijd langer, waardoor het netvlies kan oprekken of de oogzenuw beschadigt. Hierdoor kan bijvoorbeeld het netvlies loslaten of staar ontstaan” zegt Caroline Klaver . Voor de studie zijn in een bevolkingsonderzoek alle chromosomen van ruim 15.000 mensen getest.

Dinsdag meest depressieve dag Het terrein van het wetenschappelijk onderzoek is blijkbaar onbegrensd. Wetenschappers van de London School of Economics hebben zich gestort op de vraag welke dag van de week het meest deprimeert. Dat is niet de maandag zoals zo vaak gedacht maar de dinsdag. Volgens de Britse onderzoekers zijn de meeste mensen op zaterdag het vrolijkst. Ook de zondag kan nog aangemerkt worden als een redelijk vrolijke dag. Aan het begin van de werkweek worden mensen echter minder tevreden met als dieptepunt dus de dinsdag. Volgens de onderzoekers komt het omdat het weekendgevoel op maandag nog niet helemaal is verdwenen, maar op dinsdag wel. Ook duurt het dan nog heel lang voor het volgende weekend weer in zicht is, maar dat gevoel hadden we eigenlijk altijd al.

36



KORT

Genen zorgen voor extra kilo’s Voor sommige mensen is het veel moeilijker om op gewicht te blijven dan voor anderen. Onderzoekers van vier universitair medische centra in Nederland hebben nu ontdekt dat mensen die van hun ouders veel erfelijke factoren hebben meegekregen die van invloed zijn op hun gewicht zelfs 7 tot 9 kilo meer wegen dan mensen die weinig van die factoren hebben geërfd. Of je als gevolg van dat extra gewicht een ‘appelvorm’ of een ‘peervorm’ krijgt, blijkt ook al door je erfelijk materiaal te worden bepaald.

Bepalen genen dan toch uw politieke kleur? Amerikaanse wetenschappers hebben een genvariant ontdekt die mogelijk de politieke ideologie van mensen beïnvloedt. Mensen met een specifieke variant van het gen DRD4 (een bouwsteen van ons erfelijk materiaal) zijn eerder geneigd om liberale denkbeelden te adopteren dan personen die een andere variant van het gen dragen. Het onderzoek is uitgevoerd aan de Universiteit van Harvard en de Universiteit van San Diego.


Het gen DRD4 is betrokken bij de verwerking van dopamine, een hormoon dat een grote rol speelt bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn. De variant die wordt geassocieerd met liberalisme zorgt er volgens onderzoekers voor dat mensen eerder op zoek gaan naar nieuwe ervaringen. Dat gedrag zou er toe leiden dat mensen met deze genvariant veel vrienden hebben met verschillende levensstijlen en sociale normen. Als gevolg daarvan zouden ze als volwassene een meer liberale kijk op de wereld hebben ontwikkeld. Het gaat volgens hoofdonderzoeker James Fowler om een genetische aanleg in combinatie met het maken van veel vrienden in de puberteit. “Mijn bevindingen geven aan dat je politieke voorkeur niet uitsluitend gebaseerd is op je sociale omgeving”. De wetenschappers kwamen tot hun conclusies door 2.000 proefpersonen te ondervragen over hun politieke opvattingen en sociale netwerk. Vervolgens werden alle deelnemers aan het experiment ook onderworpen aan een genetische test.

Trainen in hitte leidt tot betere prestaties Trainen in de hitte leidt tot grotere prestaties dan trainen in de kou. Dat blijkt uit onderzoek van de University of Oregon in de Verenigde Staten. Aan het onderzoek werkten in totaal twintig professionele wielrenners mee. Zij moesten tien dagen lang verschillende tests doen en uitputtende trainingen volgen. Twaalf renners trainden in een ruimte waar het 40 graden Celsius was. De overige renners trainden in een ruimte van 12,7 graden Celsius. De sporters die in de warmte getraind hadden, bleken zo’n acht procent beter te presteren. Onduidelijk is nog of de onderzoeksresultaten ook voor amateursporters gelden.

Druppeltje bloed verraadt leeftijd Het Erasmus MC in Rotterdam heeft een methode ontwikkeld om met slechts één druppel bloed een inschatting te maken van iemands leeftijd. De methode kan gebruikt worden bij het opsporen van een onbekende dader van een misdrijf of bij het identificeren van slachtoffers van rampen. Om de leeftijd van een onbekende persoon te achterhalen, was het tot nu toe noodzakelijk om te beschikken over tanden of botten. Bij de meeste misdrijven zijn echter alleen bloedsporen te achterhalen.

37

Geef teken geen kans *

Picksan Teken Stop Spray beschermt tegen ziekten die

Gebruik:

door teken overgedragen kunnen worden zoals Borreliose

Picksan Teken Stop Spray vooral sprayen aan de voor- en

(Ziekte van Lyme) of FSME (virusinfectie van de hersenen).

achterkant van de benen. Spray hierbij gelijkmatig en aan alle

De natuurlijke werkzame stoffen vormen tot 6 uur lang een

kanten op de schoenen, de broekspijpen of de onbedekte huid.

* De werking van Picksan is geba-

reukbarrière tegen teken. Als de teek in direct contact komt met Picksan Teken Stop Spray wordt deze gedood. Teken Stop Spray werkt ook in de tropen.

TEKEN STOP

• Voorkomt tekenbeten • 100% natuurlijk

seerd op de natuurlijke afweerstoffen die bepaalde planten bezitten. Prof. Mehlhorn van de universiteit van Düsseldorf ontdekte dat teken een afkeer hebben van planten waarin deze stoffen voorkomen. Picksan bevat een gedoseerde hoeveelheid afweerstoffen, die volkomen veilig zijn voor de mens. In tegenstelling tot DEET kunnen teken niet resistent worden tegen de stoffen in Picksan, simpelweg omdat ze uit de natuur zelf voortkomen.

• Geschikt voor volwassenen en kinderen vanaf 3 jaar • Vormt 6 uur lang een reukbarrière • Handige spray • Klinisch dermatologisch getest • Veroorzaakt geen allergische reacties, mild voor de huid

Verkrijgbaar bij drogisterij, apotheek en gezondheidswinkel. Kijk voor uitgebreide informatie ook op www.picksan.nl

Dyslexie

Tekst Pieter van Megchelen Beeld Dirk Ketting

Als je de letters door elkaar gooit! Voor sommige kinderen is leren lezen een ramp. Terwijl hun klasgenootjes moeiteloos van losse letters woorden vormen, blijven zij elke letter apart zien. Vaak duurt het een hele tijd voordat duidelijk wordt wat er aan de hand is: dyslexie. Met wat hulp kunnen de meeste kinderen met zo’n probleem prima verder leren. Alleen dokter worden is misschien een probleem.

A

lbert Einstein had dyslexie, Leonardo da Vinci waarschijnlijk ook. Met domheid heeft het dus niets te maken. Hoewel je je in het begin heel dom kunt voelen als je telkens achterblijft bij klasgenoten. Gelukkig is er tegenwoordig steeds meer aandacht voor op scholen. Dyslexie, vroeger ook wel leesblindheid genoemd, betekent dat iemand problemen heeft met automatisch lezen. Wat de meeste kinderen in groep drie leren, de stap van losse letters naar hele woorden, is voor iemand met dyslexie bijzonder moeilijk. Hoe dyslexie precies komt, wordt nog onderzocht. Dat gebeurt onder andere in een groot Nederlands onderzoek onder honderden kinderen. We weten al dat allerlei verschillende gebieden in de hersenen moeten samenwerken om taal te begrijpen. Bij dyslexie verloopt dat anders, waardoor lezen, schrijven en het herkennen van woorden een probleem kunnen zijn. Mensen met dyslexie zeggen vaak dat zij ook anders denken. Meer in beelden, minder in woorden. Misschien was hun dyslexie zelfs een voordeel voor sommige beeldende kunstenaars zoals Pablo Picasso en Andy Warhol.

delde schoolklas. Alleen een psycholoog of pedagoog kan met zekerheid vaststellen of iemand dyslexie heeft. Vaak is het kind dan al acht jaar of ouder en heeft dus al heel wat frustraties met lezen achter de rug. Het zou dus mooi zijn als de diagnose dyslexie al wat eerder gesteld kon worden. Psychologen kunnen al bij kleuters vaststellen of ze aanleg hebben voor dyslexie. Als een van de ouders dyslexie heeft, is er een heel grote kans dat het kind het ook heeft. Duidelijkheid over de diagnose is vaak een hele opluchting. Het kind is niet dom of lui, maar heeft hersenen die wat anders functioneren dan andere kinderen. Er kan met gerichte oefeningen gewerkt worden aan een betere routine bij het lezen of spellen. De meeste scholen houden tegenwoordig goed rekening met dyslexie. Leerlingen met dyslexie krijgen meer tijd bij examens. Fou-

Getallenbrij Dyslexie is intussen redelijk bekend op scholen. Minder bekend is dat ongeveer één op de twintig kinderen last heeft van problemen met rekenen: dyscalculie. Zij hebben moeite om getallen goed te lezen, halen soms de plus en de min door elkaar en krijgen de tafels van vermenigvuldiging niet in hun hoofd gestampt. Sommige kinderen met dyslexie hebben ook dyscalculie. Maar je kunt ook alleen dyscalculie hebben. Meer informatie: www.dyscalculie.org

ten in het spellen worden wat minder zwaar beoordeeld. Ook zijn er speciale leerboeken voor kinderen met dyslexie. Bij latere studie en beroepskeuze kan dyslexie wel een beperking zijn. Wie bijvoorbeeld dokter wil worden, mag niet al te erg last hebben van problemen met lezen, spellen of rekenen. Aan de ene kant is dat jammer. Maar we willen ook niet dat de dokter de naam van een geneesmiddel verkeerd op het recept zet, of per ongeluk de dubbele dosis voorschrijft. Meer informatie: www.steunpuntdyslexie.nl •

Snelle diagnose Dyslexie bestaat in verschillende vormen. Zo zijn er mensen bij wie het probleem vooral in het lezen zit. Bij anderen ontstaan vooral problemen als zij woorden moeten spellen of nieuwe woorden moeten uitspreken. De ernst van de problemen is ook niet altijd even groot. Sommige mensen hebben echt grote moeite met lezen of schrijven, bij anderen is het vooral een kwestie van wat meer tijd nemen. Ongeveer één op de tien mensen heeft dyslexie of vergelijkbare problemen. Dat zijn dus twee of drie kinderen in een gemid-


39

Preventie

Een APK voor je lichaam. Nuttig? Tegenwoordig kunnen we zelf de vinger aan de pols houden, bijvoorbeeld thuis de bloeddruk meten. En op internet is een ware wildgroei aan zelftests om te meten hoe het met je gezondheid gesteld is. Zelfs een complete ‘doorlichting’ van je lichaam is mogelijk. Heeft dat zin? Huisartsen zijn geen voorstander, want ze merken dat patiënten zich onnodig ongerust maken en ze twijfelen aan de betrouwbaarheid van sommige tests.

A

ls mondige consumenten willen we tegenwoordig weten hoe het ervoor staat met onze gezondheid. We zijn beter op de hoogte dan vroeger, daardoor misschien ook wat angstiger. Producenten van tests en aanbieders van total body scans (zie kader, red.) spelen hierop in met een overweldigend aanbod. Een gewaarschuwd mens telt immers voor twee. Dat valt nog te bezien, zegt wetenschappelijk onderzoeker Sandra Spronk. Zij is epidemioloog en deed

40

“Dankzij steeds betere beeldvormende technieken is bij maar liefst 91 procent van de mensen wel iets afwijkends te vinden als je maar lang en nauwkeurig genoeg zoekt.” Een andere reden om het belang van checks en tests te relativeren is dat mensen zich graag gerust laten stellen en een positieve uitslag als een stimulans zien om op de oude voet door te gaan. Ik blijf lekker roken, want er is niks aan de hand met mij…

Geweldig ongerust in het Rotterdamse Erasmus MC onderzoek naar de effecten van bijvoorbeeld de total body scan bij gezonde mensen. “Er is geen enkel bewijs dat de levensverwachting toeneemt. Sterker nog: het vervolgonderzoek brengt, zoals alle onderzoek, enig risico met zich mee. Daar komt nog bij dat al dat onderzoek de gezondheidszorg extra belast.” Met andere woorden: artsen die bezig zijn gezonde mensen gerust te stellen, hebben minder tijd voor echt zieke mensen.

Ook Ted van Essen, huisarts in Amersfoort en vaste huisarts van Omroep Max, krijgt wel eens patiënten in zijn spreekkamer die net een total body scan hebben ondergaan, meestal in Duitsland. Ze maken zich vaak geweldig ongerust over de uitslag. “Zo’n patiënt overhandigt mij een papier. U hebt galstenen staat erop, uw prostaat is een beetje vergroot en mogelijk zien wij een litteken op uw linkerlong… De galstenen blijken nooit last te hebben gegeven.


Tekst Els van Thiel Beeld Dirk Ketting

Waarom zou je dat dan willen weten? De prostaat is inderdaad een beetje vergroot, maar zeker niet meer dan normaal gezien de leeftijd van de patiënt. En het litteken op de long heeft de patiënt als kind in de Tweede Wereldoorlog opgelopen toen hij tbc had.” Kortom: allemaal afwijkingen die geen klachten geven en waar niets aan hoeft te worden gedaan. “Maar intussen leidt de total body scan wel tot duur vervolgonderzoek, want de aangewakkerde ongerustheid bij de patiënt moet worden bezworen.”

PreventieConsult Is zo’n APK voor het lichaam dan overbodig? Nee, dat zeker niet, want het aantal mensen met chronische ziekten groeit.

Huisarts beste adres voor adviezen over preventie Daar is onze ongezonde leefstijl niet vreemd aan. We roken, eten te veel en te ongezond, we worden te dik en bewegen te weinig. Steeds meer mensen lopen een verhoogd risico op harten vaatziekten, diabetes en nierschade. Vroegtijdige opsporing kan dus veel ellende voorkomen. Om die risico’s goed in kaart te brengen en sneller te kunnen beginnen met de begeleiding en behandeling hebben huisartsen een nieuwe methode ontwikkeld: het PreventieConsult. Het PreventieConsult spoort mensen met een verhoogd risico op harten vaatziekten, diabetes en nierschade vroegtijdig op. De eerste stap is het invullen van een eenvoudige vragenlijst op internet. Bij alarmsignalen krijg je het advies een afspraak met je huisarts te maken voor een PreventieConsult. Op basis van de uitkomsten van de vragenlijst neemt de huisarts een aantal tests af of vraagt aanvullend laboratoriumonderzoek aan. In een tweede gesprek wordt het risico definitief vastgesteld. Je krijgt adviezen voor een gezondere leefstijl en als het nodig is start de huisarts de behandeling.

Vertrouwensband “Het nieuwe PreventieConsult komt als geroepen”, zegt huisarts Ted van Essen. “Ik vind dat preventie echt thuishoort bij de huisarts. De huisarts houdt zich daar al sinds


jaar en dag mee bezig. Denk aan de griepprik en het uitstrijkje, allebei goed doordachte en bewezen preventiemaatregelen.” Het PreventieConsult is maatwerk: de persoonlijk ingevulde vragenlijst is de richtsnoer voor wat er gebeurt. Bovendien kent de huisarts zijn patiënten en hun voorgeschiedenis. Door de vertrouwensband tussen dokter en patiënt zullen mensen de leefstijladviezen van hun huisarts ook eerder opvolgen dan van een vreemde zorgverlener, verwacht Van Essen. “Als je een probleem vindt, moet je er ook iets aan kunnen doen. Wie kan preventie beter verbinden met behandeling dan de huisarts?” De patiënt kan van zijn huisarts adviezen over voeding, beweging en leefwijze verwachten die passen in zijn situatie. De huisarts zal als het nodig is ook beginnen met de behandeling van bijvoorbeeld hoge bloeddruk of een verhoogd cholesterolgehalte.

Zelftest Een zelftest is een test die je zelf thuis kunt uitvoeren om het verhoogde risico van een ziekte op te sporen. Er zijn twee soorten zelftests. In de eerste plaats tests die werken met eigen lichaamsmateriaal, zoals bloed, urine, ontlasting of wangslijm. En in de tweede plaats tests met een vragenlijst, bijvoorbeeld over depressie, dementie of alcoholgebruik. De antwoorden op de meerkeuzevragen worden omgerekend in een eindscore en die zegt iets over de kans op een bepaalde aandoening. Als er een risico is, krijg je meestal het advies contact op te nemen met de huiarts. Een zelftest schaf je op eigen initiatief aan en voor eigen rekening. Vragenlijsten zijn vaak gratis en kunnen direct online worden ingevuld.

Betrouwbaar en bewezen Naast het opsporen van risicofactoren is er nóg een reden waarom het PreventieConsult ontwikkeld is. De initiatiefnemers willen een dam opwerpen tegen de wildgroei aan zelftests en de op de commerciële markt aangeboden total body scan. Hun voornaamste bezwaar is dat de uitslag onnodige ongerustheid veroorzaakt. Van veel tests staat bovendien niet vast dat ze deugdelijk zijn. Het PreventieConsult is betrouwbaar en het nut is door onderzoek bewezen. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgenees kunde (NVAB) hebben het gezamenlijk ontwikkeld. De Hartstichting, Nierstichting en het Diabetes Fonds verleenden graag hun medewerking. Vanaf april 2011 kunnen huisartsen het PreventieConsult aanbieden aan hun patiënten. Een mijlpaal, want harten vaatziekten, nierziekten en diabetes zijn nauw verwant. Hoge bloeddruk belast de nieren, wie diabetes heeft loopt een grotere kans op nierschade en een ongezonde leefstijl is een risicofactor voor al deze aandoeningen. Het PreventieConsult helpt je om in een vroege fase maatregelen te nemen en je leefstijl te verbeteren op een manier die bij je past. •

Total body scan Een total body scan is een grondig onderzoek van top tot teen. Tijdens zo’n medische check-up wordt je lichaam onder meer bekeken op tumoren en ontstekingen. De conditie van je bloed wordt onder de loep genomen. Ook je schedel, hersenen en longen ondergaan een onderzoek. Vooral mensen die zich zorgen maken over hun gezondheid laten een total body scan doen. Soms omdat ze meer risico lopen: rokers, drinkers, mensen met overgewicht of mensen die een erfelijke aanleg in de familie hebben. De total body scan wordt vooral op de commerciële markt aangeboden. De prijs varieert van 400 tot ruim 2.000 euro. Zes op de tien Nederlanders vindt een total body scan te duur.

41

NIE

Sanature “The healthy period”

UW

!

Voor de meeste vrouwen is de menstruatieperiode een normaal onderdeel van het leven. Echter voor 44% van de vrouwen gaat deze periode gepaard met vaginale klachten zoals jeuk, een branderig gevoel of zelfs pijn1. Vaginale huidirritatie kan hier een oorzaak van zijn.

ter voorkoming en behandeling van vaginale huidirritatie (jeuk, roodheid, branderig gevoel) Geen irritatie maar wel een optimale bescherming Sanature inlegkruisjes en maandverband zijn geproduceerd van 100% katoen en zijn hypoallergeen, pH-neutraal en dermatologisch getest. Sanature is zonder recept te koop bij de betere drogist of bij de apotheek. Kijk voor meer informatie of een proefverpakking op www.sanature.net 1

Consumentenonderzoek: Initial Concept N: 400 / December 2010

Katoenen maandverband

Sanature is een medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing.

SAN 082895 Adv halve pag_02.indd 1

25-05-2011 14:44:03

Bepaal zelf de beste zorg voor uw ogen!

Wanneer u lichamelijke klachten heeft, gaat u naar uw huisarts. Wanneer de huisarts uw klacht niet kan behandelen zal hij u doorverwijzen naar een specialist. Maar wist u dat u zelf kunt kiezen naar wie u doorverwezen wilt worden? Wist u bijvoorbeeld dat u, wanneer u klachten aan uw ogen heeft, met een verwijsbrief van uw huisarts binnen 10 dagen in Medinova Kliniek OMC Haarlem terecht kunt? Hier staat een team oogartsen, optometristen en orthoptisten voor u klaar om u uitstekende zorg te geven op het gebied van oogheelkunde. Kijk op onze website voor meer informatie of bel de kliniek voor een afspraak. Bepaal zelf de beste zorg voor uw ogen!

www.omc.nl Beste-zorg_210x146.indd 1

t: 023 - 535 00 00

13-5-2011 13:44:02

cultuur

Samenstelling Pieter van Dam Beeld PR

Showroom of museum? Is het een museum of een fors uit de kluiten gewassen showroom? Autoliefhebbers zal het een zorg zijn. Zij zullen al snel in vervoering raken bij een rondgang langs 230 antieke en klassieke auto’s die bijeen zijn gebracht in het Louwman Museum in Den Haag, dat in de zomer van 2010 werd geopend door koningin Beatrix.

Het museum omvat de particuliere collectie van de Nederlandse auto-importeur Evert Louwman, die door kenners over de hele wereld als uniek wordt omschreven. Die collectie geeft een uitstekend beeld van de ontwikkeling van de automobiel sinds 1886, het jaar waarin de eerste auto werd gebouwd. Het omvat zowel pionierauto’s uit het einde van de negentiende eeuw als raceauto’s, sportwagens en luxe limousines uit latere perioden. De collectie is gehuisvest in een speciaal voor dat doel gebouwd museum in Den Haag, de stad waar Louwman begon als importeur van Dodge- en Chrysler-automobielen. Het opvallende museumgebouw telt drie etages en heeft ruim 10.000 vierkante meter expositieruimte. Het is ontworpen door

de Amerikaanse architect Michael Graves. De bekende landschapsarchitect Lodewijk Baljon ontwierp de inrichting van het fraaie park rondom het gebouw. In het museum zijn niet alleen auto’s te zien. Bijzonder is ook de collectie automobiele kunst, zoals schilderijen, sculpturen en affiches. Deze grootste collectie ‘automotive art’ ter wereld werd nog nooit eerder getoond aan het publiek en wordt tentoongesteld in een speciaal hiervoor ingerichte ruimte. Uiteraard is ook het Nederlands erfgoed uitstekend vertegenwoordigd. Het Louwman Museum heeft de grootste collectie Spykers ter wereld, maar toont ook de laatst overgebleven Eysink uit Amersfoort en een prototype van de DAF 600 uit 1957. Daarnaast omvat de collectie ook andere auto’s met een Nederlandse geschiedenis, zoals de Ferrari van prins Bernhard. Het Louwman Museum is gevestigd aan de Leidsestraatweg 57 in Den Haag. Het is van dinsdag tot en met zondag geopend van 10.00 uur tot 17.00 uur. Op maandag is het museum gesloten. Entreeprijzen: volwassenen € 13,50, kinderen van 6 jaar t/m 12 jaar € 7,50, kinderen tot 6 jaar gratis. Museumjaarkaarten kunnen niet gebruikt worden. Meer informatie: www.louwmanmuseum.nl

Reis door de mens Wie in een uurtje tijd zijn kennis over de werking van het menselijk lichaam wil bijspijkeren wordt op zijn wenken bediend in belevingscentrum Corpus in Oegstgeest. Je kunt er zien, voelen en horen hoe het menselijk lichaam werkt en welke rol gezond eten, gezond leven en veel bewegen daarbij spelen. Corpus is gevestigd in een 35 meter hoog gebouw aan rijksweg A44 (afslag Leiden of Oegstgeest) dat aan de buitenkant de vorm heeft van het menselijk lichaam. Het gebouw telt zeven verdiepingen. Op elke verdieping zijn zogenoemde ‘orgaantheaters’ ingericht waar met behulp van animaties en 3D-films de werking van onze belangrijkste organen wordt uitgelegd. Via roltrappen worden groepen bezoekers, gewapend met een walkman en een 3D-brillen langs deze theaters geleid. De reis begint op de begane grond ‘in de knie’ en eindigt op de bovenste verdieping ‘in de hersenen’. Je wandelt onder andere door de darmen, de baarmoeder, de longen en het hart. Je beleeft de reis van een rood bloedlichaampje door het lichaam en ziet hoe de darmen een broodje kaas ‘verorberen’. Corpus is van dinsdag tot en met zondag geopend van 09.00 tot 17.00 uur. De laatste ‘reis’ start om 17.00 uur. Tijdens feestdagen en vakanties is Corpus ook op maandag geopend.


Het imposante gebouw is gevestigd aan de Willem Einthovenstraat 1 in Oegstgeest (A44, afslag Leiden of Oegstgeest en ANWB-borden Corpus volgen. Toegangsprijzen: kinderen van 8 tot 14 jaar € 14,00, volwassenen € 16,50. Corpus is niet toegankelijk voor kinderen onder de 8 jaar. Bezoekers worden in kleine groepen langs de ‘orgaantheaters’ geleid. Het reserveren van toegangskaarten is dan ook aan te bevelen. Toegangskaarten kunt u bestellen op www.corpusexperience.nl .

43

cultuur

Samenstelling Pieter van Dam Beeld PR

Paulien Cornelisse: Hallo aarde

Foto: Bop Mulder

Paulien Cornelisse is cabaretière en schrijfster van de bestseller ‘Taal is zeg maar echt mijn ding’ over hoe we taal gebruiken en wat we nu eigenlijk echt zeggen. Van het boek zijn inmiddels ruim 300.000 exemplaren over de toonbank gegaan. Vanaf september vervolgt zij haar tournee door Nederland en België met haar tweede avondvullende programma ‘Hallo aarde’. In 2007 stond Paulien Cornelisse in de finale van het Leids Cabaret Festival. In datzelfde jaar bracht zij ook haar eerste avondvullende programma ‘Dagbraken’ op de planken. In september 2010 won zij de prijs voor de meest veelbelovende cabaretier die jaarlijks door de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties wordt uitgereikt. Met haar nieuwe cabaretprogramma ‘Hallo

Aarde’ is zij hard op weg om een plaats te veroveren bij de beste Nederlandse cabaretiers. In deze nieuwe voorstelling houdt Paulien Cornelisse zich onder andere met haar specialiteit bezig: het observeren en analyseren van het vaak opmerkelijke gedrag en taalgebruik van de mens en van zichzelf. Daarnaast laat zij ook haar licht schijnen over de dieren en hun vaak onbegrijpelijke bezigheden. Zo vraagt zij zich af wat konijnen zouden zeggen, als ze konden praten. Ook wordt het mannetje op het bord bij het stoplicht aan een diepteanalyse onderworpen. Kortom: in ‘Hallo Aarde’ wordt onmisbare informatie verstrekt waar u de rest van uw leven iets aan kunt hebben. De speellijst van ‘Hallo Aarde’ vindt u op www.pauliencornelisse.nl

Uniek overzicht Nederlandse tekenkunst De laatste jaren staat de tekenkunst als autonome kunstvorm weer sterk in de belangstelling. Galeries en musea richten steeds vaker exposities in met tekenwerk van Nederlandse kunstenaars. Nederland is op dat gebied een duidelijke koploper. Een tekening wordt dan ook al lang niet meer gezien als een schets of voorstudie voor een schilderij. En tekenmaterialen beperken zich niet tot potlood of houtskool. Tekenen kun je ook met stro, stift, textiel of metaal zoals te zien is in de tentoonstelling ‘All about drawing’ in het Stedelijk Museum in Schiedam. Het museum presenteert tot 28 augustus van dit jaar een groot en uniek overzicht van de Nederlandse tekenkunst na 1960 met werk van 100 Nederlandse kunstenaars waaronder Rosemin Hendriks, Marlene Dumas, Lucebert, Armando, Co Westerik, René Daniëls en Erik Andriesse. De expositie laat verschillende stijlen en tekentechnieken zien en het gehele palet tussen figuratieve en abstracte tekenkunst. De tentoonstelling laat vooral werk op papier zien met hier en daar een uitstapje

44

naar ander materiaal zoals werken op glas, collages en extreme combinaties van collages en tekenen. De meeste kunstenaars, die uitgenodigd zijn voor deze expositie, werken met traditionele materialen als houtskool, potlood, inkt, pastel en aquarel. Kenmerkend voor de nieuwe ontwikkeling binnen de tekenkunst is dat kunstenaars op steeds groter formaat gaan werken zoals te zien is in het werk van Jacobien de Rooij, Erik Odijk en Renie Spoelstra.

U vindt het museum aan de Hoogstraat in Schiedam. Het museum is van dinsdag tot en met zondag geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Bij de tentoonstelling is bij uitgeverij d’Jonge Hond een omvangrijk boek verschenen van 360 pagina’s met meer dan 250 afbeeldingen. ISBN 9789089102652. Prijs € 34,50.

Gelijktijdig met de expositie wordt op initiatief van het museum een Tekeningen Manifestatie georganiseerd om de tekenkunst op zoveel mogelijk locaties in Nederland onder de aandacht te brengen van een breed publiek. Vijftig galeries, musea en kunstinstellingen nemen aan deze manifestatie deel. Meer informatie over de expositie en een overzicht van deelnemers aan de Tekeningen Manifestatie vindt u op de website van het museum: www.stedelijkmuseumschiedam.nl


Palmer’s werkt. Mijn huid is het bewijs. Palmer’s Cocoa Butter Formula is met vakmanschap gemaakt van 100% pure cacao boter. Palmer’s Cocoa Butter is rijk, dik en luxueus en maakt zelfs de droogste huid zacht en mooi. Vitamine E is speciaal toegevoegd om oneffenheden en beschadigingen te verzachten, het zorgt voor een egale tint van de huid. Palmer’s werkt, jouw eigen zachte mooie huid is het bewijs. HET PRODUCT

www.palmersnaturalcare.nl

Colofon LIJFMAGAZINE verschijnt zes keer per jaar (februari, april, juni, augustus, oktober, december) Uitgever Pieter van Dam Hoofdredactie Pieter van Dam, Jan Huizinga [email protected] Redactie Corina de Feijter, Pieter van Megchelen, Els van Thiel, Bernadette Schoemakerr Fotografie Pieter van Dam, Dirk Ketting, Hans Oostrum Fotografie, Levien Willemse Vormgeving en drukwerkbegeleiding Kim Brinkkemper, Bert van der Ryd, (Ditems Media, Monnickendam) Advertentie-acquisitie Adcom Media bv Jose van Vuuren Sint Jansstraat 20 1251 LA Laren Telefoon: 035-5317374 Email: [email protected]

in

Postadres Rooseveltstraat 45H, 2321 BL, Leiden Telefoon: 071-5281020 Fax: 071-572 85 89

[email protected]

www.lijfmagazine.com

In het volgende nummer... Het volgende nummer van LIJFMAGAZINE verschijnt in september 2011. Weer boordevol interessante artikelen over gezondheid, leefstijl en vrije tijd. Een kleine greep uit de inhoud.

•

H art voor je zaak Het hart is het symbool van liefde maar bovenal de motor van ons lichaam. Maar hoe werkt dat hart eigenlijk en hoe houd je het hart in een goede conditie? U leest er alles over in het omslagartikel van het komende nummer.

•

G ezond zwanger worden

Gezond zwanger worden en een kind een goede start in het leven geven begint eigenlijk al voor de conceptie. Met een gezonde levensstijl van de moeder én de vader.

• B iologische boerderijen

Het aantal biologische boerderijen en winkels groeit als kool, evenals het aantal biologische producten in de schappen van de supermarkten. Maar wat is nu het verschil tussen ‘biologische’ producten en ‘gewone’ producten? Zijn ze echt gezonder en smaken ze ook altijd beter?

• L eiden, stad van ontdekkingen

Leiden noemt zichzelf met enige trots ‘stad van ontdekkingen’ verwijzend naar beroemde wetenschappers die hier hun belangrijke ontdekkingen deden. Met een historische binnenstad met duizenden monumenten, twaalf musea en vele restaurants en speciale winkeltjes maakt de stad die naam ook in andere opzichten meer dan waar.

• V oorkomen van sportblessures

Sport en bewegen is gezond. Het is een prima medicijn tegen overgewicht en kan allerlei gezondheidsproblemen voorkomen. Het heeft echter ook een vervelende keerzijde: blessures. De redactie van LIJFMAGAZINE geeft u tien tips om blessures te voorkomen.

46


Sytrinol GT Complex uit citrusvruchten en palmolie helpt je cholesterolgehalte te verlagen Cholesterol is een vetachtige stof en is als bouwstof nodig voor ons lichaam. We kunnen niet zonder. Er wordt onderscheid gemaakt tussen LDL en HDL cholesterol. LDL vervoert het cholesterol naar de verschillende delen van het lichaam. HDL voert het eventuele teveel aan cholesterol juist af. Beiden zorgen ze voor een verantwoord cholesterolgehalte. Sytrinol GT is ontwikkeld volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Dit natuurlijk supplement - bestaande uit een combinatie van ingrediënten uit de schil van citrusvruchten (flavonen) en tocotriënolen (een vorm van vitamine E) uit palmolie - kan goed helpen bij de verlaging van het cholesterolgehalte. Het complex van bioflavonen uit citrusvruchten en tocotriënolen uit palmolie is onderdeel van Sytrinol GT. Deze voedingsstoffen zijn tevens goed voor het triglyceridengehalte en kunnen helpen de bloedvaten schoon te houden. De gepatenteerde combinatie in Sytrinol is in olie opgelost en wordt in softgels gemaakt. Deze wijze van vervaardigen (GT = gel technology) zorgt ervoor dat de actieve bestanddelen in Sytrinol tot drie keer beter biobeschikbaar zijn dan andere vormen van Sytrinol.

Springfield Nutraceuticals, Oud-Beijerland T 0186-626173, E [email protected]

H E A LT H

THROUGH

Het aanbevolen gebruik van Sytrinol GT is twee x daags een capsule. Onder andere verkrijgbaar bij De Tuinen, Vitaminstore en gezondheidswinkels. Een maandverpakking bevat 60 softgel capsules en kost € 29,95 in de winkel.

NATU RE,

SCIENCE

&

INNOVATIO N

Het menselijk oog: beter dan de beste camera? Aangeboden door uw huisarts. Lijfverhaal: de ziekte van Lyme. De vrouwen van schilder Casper Faassen

Recommend Documents