HET INLEIDEN VAN DE BEVALLING In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over het inleiden van de bevalling. Bij een inleiding wordt de bevalling kunstmatig op gang gebracht. Dit gebeurt met medicijnen die de weeën opwekken. Een inleiding vindt altijd plaats in het ziekenhuis onder verantwoordelijkheid van een gynaecoloog. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Aan het einde van deze folder vindt u een verklarende woordenlijst. Indien voor u van toepassing zullen aanvullingen en/of wijzigingen op deze algemene informatie altijd door uw behandelend arts aan u worden meegedeeld.
Waarom wordt een bevalling ingeleid De gynaecoloog adviseert meestal een inleiding als hij of zij verwacht, dat de situatie voor uw kind buiten de baarmoeder gunstiger zal zijn dan daarbinnen. De bevalling wordt dan opgewekt op een tijdstip dat de toestand van het kind nog goed is en de gynaecoloog verwacht dat de baby een normale bevalling kan doorstaan. Ook ernstige klachten van u zelf kunnen een reden zijn om de bevalling in te leiden. Veel voorkomende redenen voor een inleiding zijn over tijd zijn, langdurig gebroken vliezen, groeivertraging van het kind en een verslechtering van het functioneren van de placenta.
079-250707
Over tijd zijn
spontaan op gang komen. De gynaecoloog
Als u twee weken na de uitgerekende datum
adviseert meestal een inleiding tussen 24
niet bevallen bent, spreekt men van ‘over
uur en drie dagen na het breken van de
tijd’ zijn. U bent dan 42 weken zwanger. De
vliezen. Als de vliezen vóór de 37 weken
medische term hiervoor is serotiniteit. De
breken, wacht men vaak langer met een
gynaecoloog beoordeelt dan veelal de hoe-
inleiding zolang er geen tekenen van infec-
veelheid vruchtwater door middel van echo-
tie zijn.
scopisch onderzoek. Ook wordt een CTG (cardiotocogram) gemaakt, een registratie
Groeivertraging van de baby
van de harttonen van de baby. Als uit deze
Als de verloskundige of gynaecoloog vindt
onderzoeken blijkt dat de conditie van het
dat uw baby aan de kleine kant is, onder-
kind achteruitgaat, kan de gynaecoloog
zoekt men met een echo of dit inderdaad zo
adviseren de bevalling in te leiden. Meer
is. Ook weinig vruchtwater kan duiden op
informatie vindt u in de algemene folder
een klein of te klein kind. Regelmatige
Serotiniteit op www.nvog.nl.
echo’s kunnen informatie geven over de verdere groei van het kind. Zo nodig vindt
Langdurig gebroken vliezen
ook controle van de conditie van het kind
Het breken van de vliezen is vaak het eerste
plaats met een CTG. Bij onvoldoende groei
teken van het begin van de bevalling. Als de
of dreigende achteruitgang van de conditie
vliezen langer dan 24 uur gebroken zijn,
van uw kind, kan de gynaecoloog een
spreekt men van langdurig gebroken
inleiding adviseren.
vliezen. De bevalling kan dan alsnog uit zichzelf op gang komen. Wel adviseert men
Achteruitgaan van de functie van de
meestal een bevalling in het ziekenhuis,
placenta
omdat iets meer infectiegevaar bestaat. Bij
De baby krijgt voeding en zuurstof via de
langdurig gebroken vliezen is het verstandig
placenta (moederkoek). Bij bijvoorbeeld een
de temperatuur op te nemen. Bij koorts
te hoge bloeddruk of suikerziekte tijdens de
(meer dan 38 graden) moet u contact
zwangerschap, kan de placenta minder goed
opnemen met de verloskundige of gynae-
gaan functioneren. Als het voor het kind
coloog. Als de vliezen langer dan drie dagen
beter lijkt om geboren te worden, bespreekt
gebroken zijn bij een voldragen zwanger-
de gynaecoloog een inleiding.
schap, is er weinig kans dat de weeën nog
2
079-250707
Andere redenen
ontspanning en tijdverdrijf mee te nemen.
Er zijn nog vele andere redenen voor een
De eerste uren zijn er soms nog niet zoveel
advies om een bevalling in te leiden. Deze
weeën. Afleiding kan dan plezierig zijn.
kunnen te maken hebben met het verloop van de vorige bevalling of met andere bij-
Wanneer is een inleiding mogelijk
komende problemen tijdens de huidige
Een inleiding is pas mogelijk als de baar-
zwangerschap. In sommige ziekenhuizen
moedermond al een beetje open en ver-
spreekt men soms op verzoek van de
weekt is. Verloskundigen en gynaecologen
zwangere een inleiding af zonder dat hier-
gebruiken hiervoor de term ‘rijpheid’. Op de
voor een medische reden bestaat.
tekeningen ziet u voorbeelden van een onrijpe en een rijpe baarmoedermond.
Gynaecologen verschillen soms van mening over de noodzaak van een inleiding. Twijfelt u of het echt nodig is de bevalling in te leiden, bespreek dit dan met uw gynaecoloog. Mocht u er samen niet uitkomen, dan kunt u desnoods ook een andere gynaecoloog of in een ander ziekenhuis om een tweede mening vragen. onrijpe baarmoedermond
Voorbereiding
Een onrijpe baarmoedermond is nog lang en
Om te beoordelen of het mogelijk is de
voelt stevig aan. Dit noemt men een staan-
bevalling op gang te brengen, doet de
de portio (portio is het medische woord voor
gynaecoloog een inwendig onderzoek. Vaak
baarmoedermond). Meestal is er nog geen
gebeurt dit op de polikliniek. In veel zieken-
ontsluiting.
huizen is het mogelijk om al voor de inleiding een kijkje op de verloskamers te nemen. Over het algemeen moet u dezelfde spullen meenemen als bij een ‘gewone’ bevalling: kleding voor uzelf voor tijdens en na de bevalling, toiletartikelen en babykleertjes. Ook is het verstandig wat ter
3
079-250707
tabletvorm, in geleivorm (gel) en in de vorm van een kleine tampon. Wat gebeurt er bij het rijp maken Het inbrengen kan gebeuren door middel rijpe baarmoedermond
van een vaginaal toucher (het voelen met vingers in de vagina). De arts brengt met de
Een rijpe baarmoedermond is over het
vingers de gel, het prostaglandinetabletje of
algemeen korter. Men spreekt dan over een
de tampon diep in de vagina in de buurt van
verstreken portio. Deze voelt ook weker aan
de baarmoedermond. Dit is meestal niet
en vaak is er al wat ontsluiting. In dat geval
pijnlijk, hoewel het inwendig onderzoek on-
is het mogelijk een inleiding af te spreken.
plezierig kan zijn. Deze middelen kunnen ook via een spreider (speculum) ingebracht
Als de baarmoedermond onrijp is
worden. Als de baarmoedermond nog erg
Wanneer de baarmoedermond onrijp is en
stevig aanvoelt, brengt men de gel soms
er toch een dwingende reden is om de be-
aan via een ballonkatheter in de binnenkant
valling op gang te brengen, kan de gynae-
van de baarmoedermond. Het inbrengen
coloog adviseren de baarmoedermond ‘rijp’
van de spreider of de katheter geeft soms
te maken. In medische termen spreekt men
een onaangenaam gevoel. Men kan de gel
dan van ‘primen’ (Engels voor voorberei-
ook met een spuitje in de vagina inbrengen.
den).
Daar voelt u doorgaans weinig van.
Methoden om de baarmoedermond rijp
Na het inbrengen
te maken
Na afloop is er vaak wat bloedverlies. U
De meest toegepaste methode is het in-
hoeft daar niet van te schrikken. Na het
brengen van prostaglandinen in de vagina
inbrengen controleert men de conditie van
(schede) of de baarmoedermond. Prosta-
het kind met behulp van een CTG. Zeker bij
glandinen zijn hormonen die de rijpheid van
een erg onrijpe baarmoedermond is het
de baarmoedermond bevorderen. Ze spelen
nogal eens nodig de behandeling te herha-
ook een rol bij het op gang komen van de
len, soms gedurende een paar dagen.
bevalling. Prostaglandinen zijn er in
Prostaglandinen maken niet alleen de baarmoedermond rijp, maar ze kunnen ook
4
079-250707
weeën veroorzaken. Vaak ontstaan er na
(schedelelektrode) op het hoofd van het
het inbrengen harde buiken. Dit zijn meestal
kind vastgemaakt om de harttonen te
nog geen weeën. Men spreekt pas van
registreren. Dit gebeurt via een inwendig
weeën als er ontsluiting ontstaat. Soms
onderzoek. Daarbij breekt men ook de
gaan de harde buiken wel over in weeën en
vliezen. U voelt dan warm vruchtwater via
komt de bevalling spontaan op gang.
de vagina naar buiten stromen. Ook kan de arts een dun slangetje (drukkatheter) in de
Het inleiden van de bevalling
baarmoeder inbrengen om de sterkte van
Bij een inleiding brengt men de weeën op
de weeën te meten. Soms laat men dit
gang en controleert men de conditie van het
achterwege of registreert men de weeën
kind.
met een band om de buik.
Het opwekken van de weeën
Hoe gaat de bevalling verder
Het op gang brengen van de weeën gebeurt
Na het starten van de inleiding is het
vaak door middel van een infuus. Men
verloop in principe hetzelfde als bij een
brengt een naaldje in een bloedvat van uw
‘normale’ bevalling. De weeën worden
hand of onderarm en sluit daarop een dun
langzamerhand heviger en pijnlijker. Over
slangetje aan.
het algemeen hebt u de vrijheid om de
Een pomp dient medicijnen (oxytocine) toe
weeën op uw eigen manier op te vangen:
om de weeën op gang te brengen. De dose-
zittend in een stoel, staand naast het bed,
ring gaat stapsgewijs omhoog. Geleidelijk
of liggend of zittend in bed.
beginnen dan de weeën. Een andere
De uitdrijving (het persen) en de geboorte
methode van opwekken van weeën is het
van het kind en de placenta gaan niet
inbrengen van prostaglandinetabletjes of gel
anders dan bij een ‘normale’ bevalling. De
in de vagina. Dit gebeurt op dezelfde wijze
geboorte van het kind vindt over het alge-
als eerder beschreven bij het rijpen van de
meen binnen 24 uur plaats. Naarmate de
baarmoedermond.
baarmoedermond rijper is, gaat de ontsluiting vaak sneller. Ook gaat de bevalling
Controle van het kind en de weeën
van een tweede of volgend kind meestal
Men controleert de conditie van uw kind met
sneller dan die van een eerste.
een CTG. Dit kan uitwendig, via de buik, gebeuren. Meestal wordt een draadje
5
079-250707
Bij een inleiding met prostaglandinen zijn er
Soms maakt uw eigen gezondheid het nodig
vaak eerst veel harde pijnlijke buiken zon-
om langer te blijven, bijvoorbeeld in ver-
der dat dit nog echte ontsluitingsweeën zijn.
band met een hoge bloeddruk of ruim
Zijn de ontsluitingsweeën te pijnlijk, dan
bloedverlies waarvoor een bloedtransfusie
kunt u om pijnstillers vragen. U kunt dan
noodzakelijk is.
een prik krijgen met een sterk pijnstillend middel (pethidine). Een andere mogelijkheid
Wie zijn er bij de bevalling
is epidurale analgesie (een ruggenprik).
Omdat er een medische reden bestaat om de bevalling in te leiden, krijgt u een
Na de bevalling
medische indicatie om in het ziekenhuis te
Na de geboorte kijkt de arts of verloskun-
bevallen. Soms begeleidt de gynaecoloog de
dige uw kind na. Als daar een reden voor is,
bevalling. In andere situaties gebeurt dit
doet de kinderarts dit. Ongeveer een uur na
door een verloskundige of arts die onder
de geboorte van de placenta verwijdert de
verantwoordelijkheid van de gynaecoloog
verpleegkundige het infuus. Meestal kunt u
werkt en die daarmee nauw overleggen.
binnen 24 uur weer naar huis. Vaak is dit de
In sommige ziekenhuizen zijn naast ver-
volgende ochtend. Soms adviseert men om
pleegkundigen ook leerling-verpleegkun-
langer te blijven, zoals bij langdurig gebro-
digen of co-assistenten (medische studen-
ken vliezen of bij suikerziekte. Uw kind
ten) aanwezig. U kunt van tevoren navra-
wordt dan nog één of enkele dagen in het
gen wie er bij uw bevalling zullen zijn.
ziekenhuis geobserveerd. Risico’s en complicaties Bij een kind met een laag geboortegewicht
Bij elke bevalling, dus ook bij een ingeleide
of bij een te vroeg geboren baby duurt de
bevalling, kunnen complicaties optreden.
opname op de kinderafdeling soms langer.
We bespreken hier een aantal complicaties
Meestal mag u zelf in zo’n situatie 7-10
die met een inleiding kunnen samenhangen.
dagen in het ziekenhuis blijven. Het is verstandig om bij uw zorgverzekeraar te
Langdurige bevalling
informeren welke periode wordt vergoed,
Als men met de inleiding begint terwijl de
om te voorkomen dat u een rekening krijgt
baarmoedermond nog niet goed rijp is,
die u gedeeltelijk zelf moet betalen.
bestaat een grotere kans op een zeer langdurige bevalling. Soms wordt geen
6
079-250707
volledige ontsluiting bereikt en is een
Sneuvelen van het infuus
keizersnede noodzakelijk.
Dit is in wezen geen echte complicatie. Wel vinden vrouwen het vaak vervelend als er
Uitgezakte navelstreng
opnieuw een naaldje in de hand of in de
Bij het breken van de vliezen kan de navel-
arm ingebracht moet worden
streng uitzakken langs het hoofd van het kind als dit niet goed is ingedaald of bij een
Infectie van de baarmoeder
stuitligging langs het stuitje.
Als de vliezen gedurende lange tijd gebro-
Een keizersnede is dan noodzakelijk.
ken zijn, is er een iets groter risico op een infectie van de baarmoeder tijdens en na de
Beschadiging door het inbrengen van
bevalling. Dit is eigenlijk ook geen echte
de drukkatheter
complicatie van de inleiding zelf, maar
De drukkatheter is een dun slangetje dat
hangt samen met de reden van de inleiding.
men bij een inleiding in de baarmoeder kan brengen om de kracht van de weeën te
Ontsteking op het hoofd of de bil van
controleren. Als dit slangetje niet goed
het kind
terechtkomt, kan een bloeding vanuit de
Zoals beschreven, maakt men bij een inlei-
placenta of een beschadiging van de
ding een draadje in de hoofdhuid van de
baarmoeder optreden. Dit komt zeer zelden
baby vast om de harttonen te registreren
voor. Een keizersnede kan dan noodzakelijk
(schedelelektrode). Bij een kind in stuitlig-
zijn.
ging wordt het draadje op de bil bevestigd. Een enkele keer ontstaat een ontsteking op
Hyperstimulatie
de plaats waar de elektrode is vastgemaakt.
Hierbij komen er te veel weeën te snel
Dit is niet ernstig, maar wel vervelend voor
achter elkaar. Als dit lang duurt kan zuur-
het kind.
stofgebrek bij de baby optreden. Meestal is het mogelijk hyperstimulatie te verhelpen
De meeste inleidingen verlopen zonder
door de stand van de infuuspomp te ver-
complicaties en de risico’s van een ingeleide
lagen. Soms is een weeënremmend medi-
bevalling zijn meestal niet groter dan die
cijn noodzakelijk. Daardoor keren de weeën
van een normale bevalling. Wel is het
weer met normale pauzes terug.
noodzakelijk dat een inleiding onder goede controle en begeleiding plaatsvindt.
7
079-250707
Tot slot een opmerking over de veelgehoor-
Woordenlijst
de opvatting dat een ingeleide bevalling
Ballonkatheter
pijnlijker zou zijn dan een normale beval-
Dun slangetje dat men soms gebruikt bij
ling. Dit is moeilijk te bewijzen omdat geen
het rijp maken van de baarmoedermond.
twee bevallingen hetzelfde zijn.
Via dit slangetje kan de gynaecoloog prostaglandinen inbrengen aan de binnenkant van
Kunt u zelf wat doen om de bevalling
de baarmoedermond
op gang te brengen en zijn er
CTG (CardioTocoGram)
alternatieven
Registratie van de hartslag van het kind om
Dit is een veelgestelde vraag. Helaas valt dit
de conditie van de baby in de gaten te
vaak tegen. Hoewel sommigen wonderolie
houden.
aanbevelen, is het nut nooit bewezen. Wel
Dilapanstiftjes
kan dit middel vervelende darmkrampen
Dunne stiftjes die de gynaecoloog in de
geven. Een andere mogelijkheid om de be-
baarmoedermond kan brengen om deze
valling zonder inleiding op gang te brengen
rijper te maken.
is ‘strippen’. De verloskundige of gynaeco-
Drukkatheter
loog maakt dan met de vingers tijdens het
Dun slangetje dat men in de baarmoeder
toucher de baarmoedermond los van de
brengt om de kracht van de weeën te
vliezen. Dit kan pijnlijk zijn. Erna treedt
beoordelen en om na te gaan hoe vaak zij
nogal eens bloedverlies op, wat geen kwaad
komen.
kan. Bij een onrijpe baarmoedermond heeft
Epidurale anesthesie
strippen weinig zin. De kans dat een beval-
Een vorm van pijnstilling tijdens de ontslu-
ling daarna spontaan begint, is klein.
iting, waarbij via een prik tussen twee ruggenwervels pijnstillende medicijnen
Mocht u bezwaren hebben tegen een inlei-
worden toegediend (ruggenprik).
ding, bespreek dit dan met uw verloskun-
Gelei of gel
dige en/of gynaecoloog. Soms is er een
Prostaglandinen die in geleivorm in de
alternatief mogelijk, zoals het nauwkeurig
schede worden ingebracht om de baarmoe-
controleren van de conditie van het kind
dermond rijper te maken of de bevalling op
terwijl u afwacht tot de bevalling uit zichzelf
gang te brengen.
op gang komt.
Inleiden Het op gang brengen van de bevalling.
8
079-250707
Oxytocine
Vaginaal toucher
Medicijn dat de weeën op gang brengt.
Inwendig onderzoek in de schede met twee
Andere namen zijn Piton en Syntocinon.
vingers om de opening van de baarmoeder-
Pethidine
mond te beoordelen.
sterk pijnstillend middel. Placenta
Tot slot
Moederkoek.
Indien u na het lezen van deze algemene
Portio
informatie nog vragen heeft, stel deze dan
Baarmoedermond.
gerust aan uw behandelend arts. De mede-
Primen
werkers van de polikliniek Gynaecologie zijn
Rijp maken van de baarmoedermond zodat
op werkdagen van 08.00 tot 16.00 uur
deze geschikt wordt voor inleiding.
bereikbaar op telefoonnummer (0181)
Prostaglandine
65 83 80.
Hormoon dat de baarmoedermond rijp maakt of de bevalling op gang brengt.
Ook kunt u daar algemene folders van de
Ruggenprik
NVOG opvragen. U kunt deze ook
Een vorm van pijnstilling tijdens de ont-
downloaden op www.nvog.nl.
sluiting, waarbij via een prik tussen twee De tekst in deze algemene informatiefolder is gebaseerd
ruggenwervels pijnstillende medicijnen
op de voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor
worden toegediend (epidurale anesthesie).
Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), © 1998
Schedelelektrode
www.nvog.nl
Dun draadje dat op het hoofd van de baby geplaatst wordt om de harttonen te registreren. Serotiniteit Een zwangerschap die langer dan 2 weken na de uitgerekende datum blijft bestaan. Spreider Instrument waarmee de verloskundige of arts via de vagina naar de baarmoedermond kijkt (ook wel speculum genoemd).
9
079-250707
