NOTITIE Van
:
Het college
Aan
:
De Raad
Datum
:
23 november 2012
Betreft
:
Notitie Uitwerking motie en amendement CDA betreffende Team Werk&Participatie
Aanleiding Het college informeert u over de uitwerking van de motie d.d. 5 juli 2012 en het amendement d.d. 1 november 2012, dat ingaat op de wettelijke taak om ondersteuning bij arbeidsinschakeling invulling te geven binnen de gemeente Achtkarspelen. Inhoud motie en amendement Op 5 juli 2012 heeft het CDA tijdens de bespreking van de kadernota een motie ingediend, met de volgende tekst: Team Werk & Participatie Roept het college op: de mogelijkheden te onderzoeken om de toeleiding naar werk niet zelf ter hand te nemen maar daarbij organisaties buiten de gemeente in te schakelen waarbij de gemeente een regierol blijft vervullen. N.B. wanneer geld vrijkomt voor het Participatiebudget door afbouw van Detapay (ca. € 100.000 in 2013, oplopend naar € 300.000 in 2016) en Achtbaan (als voor hen een alternatief gevonden wordt, mogelijk 25% van € 800.000 = € 200.000), is er weer budget voor participatiedoelen; een van de mogelijkheden is om de formatie uit te breiden, het college zou daartoe dan een voorstel in de raad kunnen brengen.
De motie is aangenomen
Tijdens de behandeling van de programmabegroting op 1 november 2012 is er een amendement ingediend, met de volgende tekst: Investering in Team Werk & Participatie (amendement) Wijziging: stelt voor de Programmabegroting als volgt te veranderen: In de eerste tabel onder 'Wat gaat het kosten?' op pagina 30 de rijen 'Investering in werk' en 'Capaciteitsverhoging in verband met uitkeringsvolume' te schrappen. Het bedrag dat daarmee vrijkomt (1,1 miljoen euro) kan naar de algemene reserve, eventueel kan een relatief klein bedrag (maximaal € 100.000 per jaar) blijven staan voor een bescheiden uitbreiding die nodig is voor het vervullen van de regierol in dit dossier. We gaan op een later moment, bijvoorbeeld bij de kadernota 2013, graag in discussie met het college over een notitie waarin verschillende scenario's worden geschetst om mensen uit de bijstand toe te leiden naar werk.
Het amendement is verworpen
-2-
Het college wil u meenemen in de ontwikkelingen van de afgelopen jaren, beslissingen die er zijn genomen en de gronden van deze beslissingen, die invulling geven aan de wettelijke taak om ondersteuning bij arbeidsinschakeling vorm te geven. Inzet participatiebudget Tot 2008 bleef een (flink) deel van het participatiebudget van Achtkarspelen onbenut. Daarmee bleven kansen onbenut voor reactivering en toeleiding naar werk. Het toenmalig college van b&w besloot creatiever en intensiever met de inzet van die participatiemiddelen om te gaan. Dat leidde in de jaren daarna tot aansprekende resultaten in de uitstroom van klanten naar werk, tot onder het gemiddelde Friese werkloosheidspercentage. Die resultaten werden onder meer bereikt door nieuwe vormen van toeleiding naar werk en een actieve inzet vanuit het team werk binnen de afdeling Werk, Inkomen en Zorg. Net als in veel andere gemeenten werd een deel van het participatiebudget na goedkeuring door college en raad ingezet voor de financiering van de loonsom van team werk. Korting participatiebudget In 2011 werd ten gevolge van rijksbezuinigingen een forse korting van het participatiebudget aangekondigd per 2012. En tegelijkertijd werd bekend gemaakt dat gemeenten de loonkosten van hun teams Werk niet langer mochten bekostigen uit het Participatiebudget. Dat betekende voor Achtkarspelen een bezuinigingsopgave van circa € 840.000, het verschil tussen het budget € 2.145.742 (2011) en € 1.311.795 (2012)1. Om deze forse bezuiniging op te vangen heeft het college de raad (in 2011) voorgesteld de financiering van het team Werk uit het Participatiebudget (re-integratiedeel) per 2012 stop te zetten, het gaat hier om een bedrag van € 425.000 per jaar; Het contract met Stichting Startbaan (project Achtbaan) op te zeggen, een bezuinig van € 750.000 per jaar; De loonkosten Detapay terug te brengen naar het I-deel2 en daarnaast enkele andere bezuinigingen door te voeren. Het teruglopen van het Participatiebudget vanaf 2009 is in onderstaande tabel in beeld gebracht. toekenning voorlopig definitief definitief definitief definitief
jaar 2013 2012 2011 2010 2009
re-integratie inburgering 1.297.852 13.487 1.311.795 36.547 2.145.742 42.752 2.181.451 42.046 2.249.994 47.615
educatie 63.365 199.428 207.239 270.989 362.657
totaal 1.374.704 1.547.770 2.395.733 2.494.486 2.660.266
Alternatieve financiering team werk Per 1 januari 2012 zijn de afdelingen Werk & Inkomen van Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel samengevoegd. Door de grotere schaal van de organisatie, na samenvoeging van beide afdelingen, ontstond alternatieve dekking voor de loonsom van team werk. Vanaf januari 2012 is de formatieomvang van dat team daarop vooruitlopend teruggebracht en de overblijvende frictiekosten zijn vanuit de reserve flankerend beleid gedragen. Zo kon naar de inschatting van het college vermeden worden dat een nieuw beroep moest worden gedaan op de financiële middelen van de gemeente. Workload groeit explosief door crisis Met de kennis van nu is het opvangen van de bezuiniging op het participatiebudget ten laste van het team werk een onhaalbare opgave gebleken. De gemeente Achtkarspelen heeft een minimale omvang in de formatie aan te houden om haar wettelijke (regie)taak in de 1 2
Bedrag participatiebudget, excl. inburgering- en educatiegelden. het inkomensdeel waaruit de periodieke uitkering voor levensonderhoud wordt bekostigd.
2
-3-
toeleiding van klanten naar werk vorm te geven. Daarnaast was de ontvlechting met Kollumerland c.a. nog niet in beeld en was de impact c.q. uitgangspunten van de Wet Werken naar Vermogen3 (lees Participatiewet) nog niet volledig helder. Zie hiervoor het kopje "vernieuwde en intensievere werkgeveraanpak". Met de invulling van de wettelijke taak tot arbeidsondersteuning heeft de gemeente daarbij ook een welbegrepen eigenbelang omdat een voldoende uitstroom naar werk een direct effect heeft op het uitkeringsvolume dat de gemeente risicodragend moet uitkeren aan het klantbestand. De toename van het aantal uitkeringsgerechtigden heeft de afgelopen twee jaar de meest sombere verwachtingen van begin 2011 overtroffen. Voor een deel is de gemeente daarvoor via het Gemeentefonds gecompenseerd. Omdat het achterliggende rekenmodel uitgaat van een t-2 systematiek lopen de inkomsten voor deze taakuitvoering en het actuele uitkeringsvolume altijd twee jaar achter. Bij een oplopende werkloosheid geeft dat eerst een nadeel voor de gemeente. Een nadeel dat uit eigen reserves moet worden aangevuld. Bij een neergaande werkloosheid geeft dat eerst een voordeel en kan de reservepositie voor het I-deel worden versterkt. Deze ontwikkelingen deden zich – met enige vertraging – ook in Tytsjerksteradiel voor. Intussen lopen de klantenaantallen voor Achtkarspelen op; 2010
2011
2012
1 januari
31 december
1 januari
31 december
1 januari
1 november
542
588
588
620
620
661
Ter vergelijk de aantallen voor Tytsjerksteradiel: 2010
2011
2012
1 januari
31 december
1 januari
31 december
1 januari
1 november
341
395
395
442
442
507
Dat na het wegvallen van het participatiebudget als financieringsbron voor de loonkosten van team werk, de activiteiten van dat team niet gemist konden worden, blijkt wel uit de hoge uitstroomcijfers die het team realiseert. Het team overtreft de eigen gestelde focus op uitstroom van 100 cliënten ruimschoots in 2012. Vooropgesteld moet worden dat team Werk de afgelopen jaren goede resultaten heeft geboekt. En dat -naar vermogen- nog altijd doet. Het besluit om team Werk niet langer te financieren uit het Participatiebudget kan de gedachtegang op een negatieve manier beïnvloeden, het zou kunnen impliceren dat het team geen goede resultaten neerzette. In 2011 hebben door bemoeienis van het team 206 cliënten (155 kl Achtkarspelen en 51 kl Kollumerland c.a. een baan bemachtigd of zijn gestart met een opleiding. 62 klanten (45 Achtkarspelen en 17 Kollumerland ca) hebben door toeleiding van team Werk parttime werk gevonden. Tijdens de raadsvergadering van 3 november 2011 is de programmabegroting 2012 door de raad vastgesteld. Als indicator is de streefwaarde uitstroom vastgesteld op 38 cliënten (voor Achtkarspelen). Vanwege de positieve ontwikkeling in het aantal uitgestroomde cliënten is de prognose waarde in de 2e Berap aangepast naar 55. Inmiddels staat de teller al op 109 cliënten (85 kl Achtkarspelen en 24 kl Kollumerland c.a.) die naar werk of scholing zijn toegeleid. Daarnaast heeft het team 28 personen (22 kl Achtkarspelen en 6 Kollumerland c.a.) naar parttime werk toegeleid. Het resultaatverschil tussen 2011 en 2012 is toe te 3
het wetsvoorstel Wet Werken naar Vermogen wordt omgebogen naar de Participatiewet; aldus het regeerakkoord VVD – PvdA 'Bruggen Slaan'.
3
-4-
schrijven aan de verslechterde arbeidsmarkt, het oplopen van de werkloosheid en personele terugloop binnen het team. Los van de gestelde doelen in de programmabegrotingen van de gemeente Achtkarspelen en Kollumerland c.a. is in overleg met team Werk aan het begin van het jaar een focus bepaald; 100 cliënten laten uitstromen voor de gemeente Achtkarspelen én Kollumerland c.a.. Naast de activiteiten van team Werk wordt - onder regie van dit team/de gemeente – eveneens gebruik gemaakt van de expertise van externen. Zie hiervoor ook kopje 'vernieuwde en intensievere werkgeversaanpak'. De gelden van het participatiebudget worden onder meer ingezet voor het inhuren van deze externe partijen voor trajecten richting werk. Uiterst krappe formatie Op basis van een uitgebreide benchmark bleek eind 2011 er nog vanuit gegaan te worden dat de nieuwe dienst W&I De Wâlden 60 formatieplaatsen (fte's) zou tellen. Dat aantal correspondeert met de omvang van formatie in vergelijkbare diensten elders in het land. Al snel bleek dat dit voor beide gemeenten (financieel) onhaalbaar was, waarna een organisatieplan is opgesteld dat uitgaat van 45 formatieplaatsen. Het Cap Geminirapport bevestigde de 45 fte's als minimale bezetting voor een uitvoeringsorganisatie met de omvang van De Wâlden, om de kwaliteit van de wettelijke taak ondersteuning bij arbeidsinschakeling te kunnen garanderen4. Achtkarspelen bleek een afdeling W&I te hebben die strak ingeregeld was volgens leanprincipes, maar de groeiende taakopdracht (veel hogere instroom, versterking handhaving en versterking werkgeversbenadering) zowel kwantitatief als kwalitatief niet aan zou kunnen. Achteraf bezien ware het beter geweest de raad eerder in positie te brengen door een extra structurele bijdrage te vragen uit de algemene middelen om de prestaties op peil te houden. Dat begrotingsvoorstel heeft de raad nooit bereikt omdat in de periode 20062010 een oplossing werd gevonden de activiteiten van team werk ten laste te brengen van het toenmalige veel ruimere participatiebudget. In eerste instantie heeft het college onderzocht op welke wijze de nieuwe afdeling vanuit Achtkarspelen kon worden versterkt door met taken te schuiven. Daarmee is het mogelijk gebleken om 2,2 fte in te vullen. Echter, door de sterk gegroeide stroom klanten en goed invulling te geven aan de uitgangspunten van de Wet Werken naar Vermogen (lees Participatiewet) om de werkgeversaanpak te versterken, heeft het college voorgesteld voor een periode van twee jaren, 2013 en 2014, een extra bedrag beschikbaar te stellen van € 500.000 respectievelijk € 400.000 in de verwachting dat de nieuw gevormde afdeling dan in staat zou moeten zijn om op termijn een vergelijkbare prestatie te leveren. Voor de jaren daarna staat € 100.000 structureel geprognosticeerd. Wanneer de economische crisis langer aanhoud dan bij de opstelling van de Kadernota 2013 en de begroting 2013 is voorzien sluit het college niet uit dat zij met aanvullende voorstellen moet komen. Aan de andere kant verwacht het college veel van de samenwerking met Tytsjerksteradiel in de brede context van de sociaal maatschappelijke agenda waarbinnen een drietal decentralisaties in onderlinge samenhang worden vormgegeven. Dat leidt mogelijk tot efficiëncywinst en kostenvoordelen, waarmee de dienstverlening aan klanten toch blijvend kan worden gegarandeerd. In de contourennotitie WWB wordt de basis gelegd voor een sterk verminderde inzet op de klantgroep Zorg, wat zijn vertaling vindt in het O&F plan De Wâlden5. In het kader van de sociaal maatschappelijke agenda voorzien we de inzet van andere dan W&I-professionals voor deze doelgroep.
4
NB. CapGemini baseerde zich op circa 1050 klanten, bij de (voorlopige) vaststelling van de huidige formatie is uitgegaan van het huidige bestand 1200 klanten. 5 Organisatie & Formatieplan De Wâlden
4
-5-
Vernieuwde en intensievere werkgeversaanpak De Wet Werken naar Vermogen (lees Participatiewet) zet scherp in op de werkgeversbenadering. Het kabinet stelt samenwerking met UWV verplicht (aanpassing SUWI wetgeving6): één aanspreekpunt voor werkgevers in een arbeidsmarktregio en het transparant maken van gegevens over vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De voorspelling is dat de komende jaren de beroepsbevolking als gevolg van de vergrijzing en ontgroening krimpt. De prognose wijst uit dat de komende jaren ongeveer 700.000 werknemers de arbeidsmarkt verlaten vanwege pensioengerechtigde leeftijd en er ongeveer 350.000 jongeren beschikbaar komen voor de arbeidsmarkt. Hierdoor ontstaat er een tekort op de arbeidsmarkt van ongeveer 350.000 werknemers. Werkgevers moeten al het mogelijk arbeidspotentieel benutten om straks in hun personeelsbehoefte te kunnen voorzien en zowel werkgevers als de gemeente - hebben er belang bij om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werk te bieden. Voor een succesvolle uitvoering van de WWB en straks de Participatiewet betekent dit dat de samenwerking met werkgevers veel aandacht moet krijgen. Gemeenten zijn financieel verantwoordelijk voor de uitvoering van de WWB/Participatiewet. Er is een krachtige financiele prikkel aanwezig om te besparen op de uitkeringslasten. Gemeenten hebben er dus belang bij actief op zoek te gaan naar geschikte banen en de reintegratie-inspanningen af te stemmen op de vraag en behoefte van werkgevers. De werkgever wordt klant van de gemeente! Om dit te bereiken is het van groot belang samen te werken met werkgevers, onderwijsorganisaties en het Uitvoeringsinstituut werknemers verzekeringen (UWV). We hebben een actieve bijdrage geleverd om te komen tot een regionale werkgeversbenadering in de arbeidsmarktregio Fryslân. Dit provinciale initiatief moet resulteren in een coördinatie van vraag en aanbod van uitkeringsgerechtigden en werkgevers. Het uitgangspunt is: de werkgever (en zijn vraag) staat centraal. De arbeidsmarkt is in beweging. De tijden van baangaranties, droombanen en enkel volledig duurzame uitstroom zijn voorbij. Inzetten op volledige en duurzame uitstroom is en blijft uiteraard belangrijk. In het licht van een veranderende arbeidsmarkt (flexibilisering) waarin de beweging van baanzekerheid naar werkzekerheid wenselijk is, is het van belang dat we meer inzetten op uitstroom naar flexibele- en deeltijd arbeid. In het kader daarvan werkt team Werk al lange tijd samen met externe partijen zoals; lokale en landelijke uitzendbureaus (de vacatureborden in de centrale hal bevestigen dit), Caparis, WerkPro = Raderwerk, Ottema&Zwart, Aalsum&Nieuwland, Van der Sluis projecten, en tal van andere partijen, maar natuurlijk ook rechtstreeks met werkgevers. Het staat het college helder voor ogen dat alleen extra financiële mogelijkheden niet volstaan voor een goed draaiende en zakelijk opererende dienst W&I. De dienst bouwt het bestaande brede netwerk met ondernemers binnen en buiten de gemeente uit, werkt samen met vele partners om uitstroom te bereiken en voert wijzigingen door in de teamsamenstelling van team werk om huidige en toekomstige ambities en taakstellingen te kunnen realiseren. Daarvoor zet de gemeente Achtkarspelen haar meest gekwalificeerde mensen in en het college heeft er veel vertrouwen in dat zij zullen slagen. De resultaten in 2012, onder een ongelukkig gesternte, bevestigen dat inmiddels ook.
6
Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen
5
-6-
Wet Werken naar Vermogen / Participatiewet De gemeente was in 2012 al ver gevorderd met de voorbereidingen op de aankomende Wet Werken naar Vermogen. Er is een contourennotitie WWNV geschreven, diverse verordeningen stonden al in de steigers en uitvoeringsorganisatie De Wâlden werd in stelling gebracht. Na de val van het kabinet en het controversieel verklaren van het wetsvoorstel WWNV zijn wij van mening toch door te gaan op de ingeslagen weg. Er is een contourennotitie Wet Werk en Bijstand geschreven waarin de relatie wordt gelegd tussen het beschikbare participatiebudget en de te bedienen klantgroep. Uitgevoerd met de basis de sociaal maatschappelijke agenda. Uiteraard is bij het opstellen van de contourennotities gebruik gemaakt van onafhankelijke onderzoeken, informatie aangereikt door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid7 en ervaringen uit het verleden. In schema ziet het bedienen van de klantengroep er als volgt uit:
Klantgroep
Percentage van het bestand
Rol gemeente
Instrument8
Inzet Participatiebudget
Zelfredzaam
15%
Regie
Minimaal
Ondersteunen
40%
Uitvoerend & regie
Zorg
45%
Regie
Werkgeversdienstverlening Groepsgewijze dienstverlening Eigen verantwoordelijkheid Handhaven Werkgeversdienstverlening Jobhunten Jobcoaching Trainen werknemersvaardigheden Participatie Verwijzen'1 gezin, 1 plan, 1 contactpersoon'
7
Ja
Minimaal, vnl gebruik maken van andere financieringsstromen
o.a. Dynamiek in uitkering en werk Beschouwing bij het onderzoek Cliëntstromen in de SUWI-keten 2005-2008. Mei 2012. Memorie van Toelichting Wet Werken naar Vermogen. Hoofdlijnennotitie Wet Werken naar Vermogen. 8 Het genoemde instrumentarium is niet gelimiteerd, ze worden hier als voorbeelden genoemd. Uitvoeringsorganisatie Werk&Inkomen De Wâlden beoordeelt de benodigde instrumenten obv maatwerk.
6
-7-
Samenwerking met Tytsjerksteradiel Het college betreurt het dat het misverstand heeft kunnen ontstaan dat het college niet bereid zou zijn een nadere onderbouwing bij de gevraagde middelen voor de loonsom van de afdeling W&I te geven. Het college verkeerde in de veronderstelling dat de hiervoor beschreven context en chronologie in voldoende mate en op meerdere momenten reeds met de raad gewisseld was. Het college had zich beter rekenschap moeten geven of die helderheid inderdaad bij de raad bestond en is blij met de mogelijkheid alsnog een nadere toelichting bij die begrotingsposten te kunnen geven. Temeer omdat daarmee rechtstreeks de kwaliteit van de dienstverlening en ondersteuning aan kwetsbare groepen, werkzoekenden en werkgevers in onze gemeente is gemoeid. Zo beschouwd zijn de door het college gevraagde tijdelijke en extra middelen voor de loonsom van de afdeling werk noodzakelijk om een ondergrens van publieke dienstverlening op dit terrein te kunnen waarborgen op zodanige wijze dat het college daarvoor verantwoordelijkheid wil dragen. Daarnaast wil het college in de relatie met buurgemeente Tytsjerksteradiel een betrouwbaar partner zijn en de gezamenlijke dienst W&I laten slagen. Temeer nu beide gemeenten ook op andere terreinen, complementair en in wederzijds voordeel hun samenwerking verder versterken. Daarvoor is nodig dat Achtkarspelen voor haar deel bijdraagt in de afdeling W&I en niet op haar schreden terug keert.
7
