Naast deze infokaart over hepatitis zijn er ook infokaarten beschikbaar over: infectieziekten algemeen, tuberculose, seksueel overdraagbare aandoeningen, jeugd en onveilig vrijen en jeugd en vaccinatie.
Inleiding Hepatitis is een ontsteking van de lever die veroorzaakt wordt door een virus. De drie meest voorkomende vormen van hepatitis zijn A, B en C. We zullen daarom alleen deze vormen bespreken. De ontstaanswijze en het beloop is voor elke vorm anders. Hepatitis komt veel voor en kan ernstige gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Alle vormen van hepatitis dienen volgens de Infectieziektenwet binnen 24 uur te worden gemeld bij de GGD (meldingsplichtig). Hepatitis A Van de verschillende vormen van hepatitis is hepatitis A de minst ernstige. Hepatitis A komt veel voor bij jonge kinderen die de ziekte vaak met weinig ziekteverschijnselen doormaken. Bij oudere kinderen en volwassenen is het beloop veel ernstiger en kunnen de ziekteverschijnselen enkele maanden duren. De aandoening kan niet worden behandeld. Besmetting treedt door het nuttigen van besmet voedsel of water. In Nederland is 10% van de jong volwassenen ooit besmet geraakt met hepatitis A. Volwassenen lopen de besmetting meestal op tijdens een verblijf in een (sub)tropisch land of in een Oostblokland. Meestal duurt de ziekte niet langer dan 6 weken. Na het doormaken van de ziekte is de patiënt voor de rest van zijn leven immuun voor de aandoening. Hepatitis A kent geen chronische vorm. Het aantal gemelde gevallen van hepatitis A in Noord- en Midden-Limburg varieerde in de periode 1995-2005 van 11-23 per jaar (zie bijlage 1). Preventie hepatitis A De preventie richt zich op reizigers naar de (sub)tropen en Oostbloklanden. Gestimuleerd wordt dat deze zich laten vaccineren tegen hepatitis A. Door vaccinatie kan een langdurige bescherming worden verkregen. In de afgelopen jaren werden regelmatig vaccinatiecampagnes gevoerd die waren gericht op kinderen van Turkse en Marokkaanse ouders. Deze kinderen lopen een hoog risico en het merendeel laat zich niet uit eigen beweging vaccineren. In 2005 werden in 543 kinderen gevaccineerd. INFOKAART GGD Noord- en Midden-Limburg /infectieziekten hepatitis
Hepatitis B Hepatitis B is een groeiend probleem. Het virus is zeer besmettelijk. Besmetting kan onder andere plaatsvinden via bloed, seksueel contact en tijdens de bevalling via de moeder. In 61% van de gevallen wordt hepatitis B via seksueel contact overgedragen. Hepatitis B wordt daarom gerekend tot de seksueel overdraagbare aandoeningen. Ook door het gebruik van andermans tandenborstel of tondeuse, via het prikken van gaatjes voor oorbellen of via tattoo en piercing kan het virus worden overgedragen. De ziekte kent een acute vorm die kan overgaan in een chronische vorm. De acute vorm kan heftig verlopen met moeheid, koorts en geelzucht. De acute vorm kan ook met weinig of geen ziekteverschijnselen gepaard gaan. 90% van de mensen geneest volledig van acute hepatitis B. Behandeling van deze acute vorm is niet mogelijk. 10% van de mensen die hepatitis doormaken ontwikkelt een chronische vorm van hepatitis B. Zij blijven besmettelijk en hebben een verhoogde kans op een levensbedreigende leveraandoening. Van de kinderen die bij geboorte besmet raken ontwikkelt de meerderheid een chronische vorm. Patiënten met een chronisch actieve vorm van hepatitis B kunnen worden behandeld met medicijnen. Deze medicijnen hebben als nadeel dat ze zware bijwerkingen hebben. In 2005 werd 7 maal een melding gedaan van acute hepatitis B en 56 maal werd chronische hepatitis B gemeld bij de GGD Noord- en Midden-Limburg. Naar schatting hebben 1000 inwoners (0,2%) van Noord- en Midden-Limburg chronische hepatitis B (zie bijlage 1). Preventie hepatitis B Vaccinatie van groepen met een verhoogd risico is naast vroege opsporing de belangrijkste preventie strategie. Vanaf 2002 worden risicogroepen door de GGD actief benaderd voor vaccinatie. Vaccinatie biedt langdurige bescherming tegen het virus. Voor vaccinatie komen de volgende groepen in aanmerking: patiënten die regelmatig bloed of bloedproducten krijgen toegediend, verstandelijk gehandicapten, pasgeborenen van moeders die besmet zijn, homoseksuelen met veel wisselende contacten, prostituees en hun klanten, intraveneuze druggebruikers en medisch en paramedisch personeel dat regelmatig met bloed in aanraking komt. In bijlage 2 is een © juli 2006
overzicht opgenomen van de in 2005 verstrekte vaccinaties door de GGD Noord- en MiddenLimburg. Alle zwangere vrouwen wordt de mogelijkheid geboden zich te laten onderzoeken op dragerschap van hepatitis B. Als de moeder drager is van het virus wordt het kind meteen na de geboorte behandeld om besmetting te voorkomen. Uit cijfers van de Stichting Provinciale Entadministratie Limburg blijkt dat in 2004 vrijwel alle zwangere vrouwen werden onderzocht op dragerschap van hepatitis B. 14 vrouwen bleken drager te zijn van het virus. Alle 14 zuigelingen ontvingen de benodigde vaccinaties (zie bijlage 3). Ook kinderen met ouders die afkomstig zijn uit een land waar veel hepatitis B voorkomt krijgen deze vaccinaties actief aangeboden. Hepatitis C Hepatitis C wordt overgedragen via bloed-bloed contact. Bijvoorbeeld via bloedtransfusie, intraveneus druggebruik, piercing en tatoeages. De ziekte verloopt veelal ongemerkt. In 80% van de gevallen leidt deze infectie tot dragerschap van het virus met kans op een chronische leveraandoening. Bij niet-tijdige behandeling kan deze leiden tot de dood. Voor 1992 werd donorbloed niet getest op hepatitis C omdat de ziekte nog niet bekend was. Daardoor zijn een aantal mensen besmet geraakt, zonder dat men dit weet. Vaak wordt de aandoening bij toeval ontdekt. Het kan 10-20 jaar duren voordat de symptomen zich openbaren. Sinds kort is behandeling mogelijk, met 50-80% kans op genezing. Naar schatting hebben 1300 inwoners (0,25%) van Noord- en Midden-Limburg chronische hepatitis C.
Lokaal gezondheidsbeleid gemeenten Gemeenten hebben inmiddels een nota lokaal gezondheidsbeleid vastgesteld en zijn bezig om uitvoering te geven aan de voornemens in deze nota. Gemeenten hebben belangrijke taken en bevoegdheden op het terrein van de infectieziektebestrijding. De uitvoering van deze taken is voor een belangrijk deel gedelegeerd aan de GGD. Aangezien de uitvoering volgens strakke professionele standaarden verloopt hoeven gemeenten maar beperkt sturing te geven aan de uitvoering van deze taak. Wel kunnen gemeenten de keuze maken om voor bepaalde thema's of doelgroepen het preventiebeleid te intensiveren. Bronnen 1. RIVM. Nationaal Kompas Volksgezondheid. www.nationaalkompas.nl 2. C.J.P.A. Hoebe. Infectieziektesurveillance Limburg GGD Zuid-Limburg 2006. 3. Nationaal Hepatitis Centrum www.hepatitis.nl Colofon GGD Noord- en Midden-Limburg Contactpersoon: drs. Hans Spee, epidemioloog Postbus 1150 / 5900 BD Venlo / www.ggdnml.nl
Preventie hepatitis C Er is geen vaccin beschikbaar tegen hepatitis C. Hepatitis C is alleen besmettelijk bij bloed-bloed contact. De kans op besmetting via seksueel contact wordt nihil geacht. Ook van moeder op kind is de kans op besmetting klein.
INFOKAART GGD Noord- en Midden-Limburg /infectieziekten hepatitis
© juli 2006
Bijlage 1: Meldingen hepatitis A, B en C in Noord- en Midden-Limburg in 1995, 2000 en 2005 In de navolgende tabellen wordt een overzicht gegeven van het aantal bekende gevallen in Noord- en Midden-Limburg van hepatitis A, B en C in de jaren 1995, 2000 en 2005. Verder wordt het aantal gevallen per 100.000 van de bevolking in Noord- en Midden-Limburg vergeleken met het aantal gevallen per 100.000 in Nederland in dezelfde periode. Bron van de cijfers: Registratie Limburgse GGD'en 2005.
Meldingen Hepatitis A aantal NML (1) NML per 100.000 Ned. per 100.000 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0
1995 23 4,8 6,5
2000 17 3,5 4,1
2005 11 2,1 1,3
Hepatitis A
NML per 100.000
Ned. per 100.000
1. De aantallen van NML zijn gemiddeld teneinde jaarlijkse schommelingen op te vangen. Voor 1995 zijn gemiddeld 1994, 1995 en 1996 Voor 2000 zijn gemiddeld 1999, 2000 en 2001 Voor 2005 zijn gemiddeld 2004 en 2005
Meldingen hepatitis B acuut aantal NML (1) NML per 100.000 Ned. per 100.000 3,5 3,0 2,5 2,0
1995 8 1,7 1,5
2000 12 2,4 3,3
2005 7 1,4 2,0
Hepatitis B acuut
1,5 1,0 0,5 0,0 NML per 100.000
Ned. per 100.000
1. De aantallen van NML zijn gemiddeld teneinde jaarlijkse schommelingen op te vangen. Voor 1995 zijn gemiddeld 1994, 1995 en 1996 Voor 2000 zijn gemiddeld 1999, 2000 en 2001 Voor 2005 zijn gemiddeld 2004 en 2005
INFOKAART GGD Noord- en Midden-Limburg /infectieziekten hepatitis
© juli 2006
Nieuwe meldingen Hepatitis B chronisch aantal NML (1) NML per 100.000 Ned. per 100.000 15,0
1995
2000 33 6,7 6,6
2005 52 10,1 9,5
Hepatitis B dragers
10,0 5,0 0,0
NML per 100.000
Ned. per 100.000
1. De aantallen van NML zijn gemiddeld teneinde jaarlijkse schommelingen op te vangen. Voor 2000 zijn gemiddeld 1999, 2000 en 2001 Voor 2005 zijn gemiddeld 2004 en 2005
Meldingen hepatitis C aantal NML (1) NML per 100.000 Ned. per 100.000 (2) 8,0
1995
2000 29 5,9 3,2
2005 36 7,0 0,2
Hepatitis C
6,0 4,0 2,0 0,0 1 NML per 100.000
2
3
Ned. per 100.000
1. De aantallen van NML zijn gemiddeld teneinde jaarlijkse schommelingen op te vangen. Voor 2000 zijn gemiddeld 1999, 2000 en 2001 Voor 2005 zijn gemiddeld 2004 en 2005 2. Vanaf 2003 wordt in Nederland alleen acute hepatitis C geregistreerd waardoor de aantallen sterk zijn gedaald t.o. van voorgaande jaren. Aangezien dragers besmettelijk zijn worden in NML naast de acute gevallen ook de dragers van hepatitis C geregistreerd.
INFOKAART GGD Noord- en Midden-Limburg /infectieziekten hepatitis
© juli 2006
Bijlage 2: Vaccinaties hepatitis B in 2005
Vaccinaties hepatitis B Noord- en Midden-Limburg risicogroepen
Vaccinatie hepatitis B aan 350 personen: • 22 prostituees • 38 homoseksuelen • 42 heteroseksuelen met wisselende contacten • 137 druggebruikers • 6 overig • 105 kinderen met tenminste één ouder afkomstig uit een gebied waar hepatitis B veel voorkomt. Vaccinaties voor risicogroepen zijn 50% lager dan geraamd.
beroepsgroepen
Vaccinatie hepatitis B aan 2.124 personen: • 843 leerlingen Gilde-opleidingen • 77 medewerkers zorginstellingen • 1204 individueel aangemelde beroepsbeoefenaren Vaccinatie voor beroepsgroepen zijn 60% hoger dan geraamd. Onder andere als gevolg van een uitbreiding van vaccinaties aan Gilde-opleidingen en een actieve benadering van onder andere pedicures, piercers/tatoeagezetters en schoonheidsspecialisten
Bijlage 3: Samenvatting van de belangrijkste kenmerken van hepatitis A, B en C virus Hepatitis A Hepatitis B
Hepatitis C
overgang naar chronisch
overdracht zeer besmettelijk via ontlasting in water en voedsel zeer besmettelijk 1. 61% via seksueel contact 2. via bloed 3. via contact met huisgenoten 4. tijdens bevalling van moeder naar kind alleen besmettelijk via bloedbloed contact
vaccin beschikbaar
nooit
ja
meerderheid geïnfecteerde pasgeborenen ontwikkeld chronische vorm
niet voor acute vorm
van de overige ontwikkeld 10% een besmettelijke chronische vorm 80%
INFOKAART GGD Noord- en Midden-Limburg /infectieziekten hepatitis
wel voor chronische vorm
nee
© juli 2006
Bijlage 3: Vaccinaties hepatitis B bij zuigelingen van moeders die drager zijn hepatitis B Aantal zuigelingen geboren in 2004 in Limburg Aantal zuigelingen geboren in 2004 in Noord- en Midden-Limburg Aantal vrouwen bevallen in 2004 die zijn onderzocht op dragerschap hepatitis B virus in Limburg in 2004
10.691 5.355 10.786
Aantal vrouwen bevallen in 2004 die zijn onderzocht op dragerschap hepatitis B virus in Noord- en Midden-Limburg
?
Aantal vrouwen in Noord- en Midden-Limburg waarbij dragerschap voor hepatitis B werd vastgesteld
14
Aantal zuigelingen dat - immunoglobuline ontving bij de geboorte - 1e vaccinatie ontving - 2e vaccinatie ontving - 3e vaccinatie ontving - 4e vaccinatie ontving
14 14 14 14 14
Bron: Stichting Provinciale Entadministratie Limburg 2006
INFOKAART GGD Noord- en Midden-Limburg /infectieziekten hepatitis
© juli 2006
