Helpcenter

Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter [email protected]

Overzicht van de presentatie • • • • • •

Opzet van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit? Seksualiteit in de hulpverleningspraktijk Seksualiteit en hiv Seksuologie in hiv-werkveld – Testing en sensibilisering – Quality of Life – Positieve preventie

• Conclusies

Opzet van de presentatie • Werken als seksuoloog in hiv-werkveld: specialistisch en specifiek • Aan de hand van concrete projecten uitleg over seksuologie binnen hiv-werkveld – Zelf vormgeven – Aanpassen aan veranderende omstandigheden

• Waarom ‘praten over seks’ en ‘seks in de hulpverlening’? 3

Wat is seksualiteit?

Relatie Intimiteit Liefde Vertrouwen Binding



Vrijen Geslachtsgemeenschap Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen



Lichamelijkheid Geslacht Voortplanting Anticonceptie






Religie Opvoeding Wetten Recht Media

Seksualiteit is multidimensioneel

Relatie Intimiteit Liefde Vertrouwen Binding Macht Schaamte

PSYCHOLOGIE






PSYCHOLOGIE



GEDRAG




PSYCHOLOGIE


BIOLOGIE


GEDRAG




PSYCHOLOGIE


BIOLOGIE


GEDRAG


CULTUUR

Seks in België • Frequentie: – Durex (2005): 106 keer per jaar (= 8.8 / maand) – www.femmefatale.be: 3- 5 keer per maand (Artikel Het Laatste Nieuws) – Frequentie neemt af, voornamelijk door relatieduur (minder door leeftijd)

• Beleving: – Beleving hangt samen met frequentie

• Relationele tevredenheid

Hoe verloopt seksualiteit? Seksuele respons cyclus

Masters & Johnson, 1966/1970 • Biologisch/fysiologisch georiënteerd • Observatie; seksueel goed functionerende koppels • 4 fasen: opwinding, plateau, orgasme, ontspanning

Helen Singer Kaplan, 1977 • Psychologisch georiënteerd • Toevoeging ‘verlangen’

Seksueel verlangen Seksuele respons cyclus

Zin in seks • Spontane zin versus responsieve zin? Lineariteit van het model? – “Research suggests that sexual response is not always a linear, uniform process and that the distinction between certain phases (e.g., desire and arousal) may be artificial.” (American Psychiatric Association)

• Moet zin aanwezig zijn om seks te hebben? Wat met andere motivaties om seks te hebben?  Onderzoek: 237 redenen (Meston & Buss, 2007) – Fysieke motieven, emotionele motieven, seks uit onzekerheid, seks om doelen te bereiken

Disfuncties: klacht en lijdensdruk • Verschil in verlangen • Hypoactief verlangen: – Vrouwen: 20% - 30%; halvering indien lijdensdruk wordt meegerekend – Mannen: 0% - 3%

• Hyperactief verlangen: – Recenter – Verslaving? Out-of-control? Hyperseksualiteit?

Symptomen hyperseksualiteit (DSM5) • Terugkerende, intense seksuele fantasieën en dwangmatig seksueel gedrag (> 6 mnd) • Overmatige hoeveelheden seks om stress aan te pakken. • Impact van seks op het dagelijks bestaan (job en sociaal leven) • Controle verliezen, zelfs als die voor grote problemen kunnen zorgen op vlak van carrière, relatie of financiën. • Zonder invloed van drugs of alcohol worden blootgesteld aan intense seksuele fantasieën, behoeften en gedragingen.

Seksuele opwinding Seksuele respons cyclus

Seksuele opwinding geactiveerd door zintuigen

Reuk

Zicht

Tast

Gehoor

+ Fantasie

Smaak

Opwinding • Wat gebeurt er? – Mannen: erectie – Vrouwen: vochtig worden van de vagina

• Disfunctioneren: – Vrouwen: 11% - 31%; aanzienlijke vermindering indien ook lijdensdruk wordt gemeten – Vrouwen: 41% ‘ten minste 1 seksuele disfunctie’ – Mannen: 14% (stijgt met leeftijd; hinder daalt met leeftijd)

Mogelijke oplossingen voor klachten • Pillen • Praten • Pillen en praten

Orgasme Seksuele respons cyclus

Orgasme

Orgasme • Mannen: – IELT: intravaginale ejaculatielatentie tijd – Algemene bevolking: • Mediane IELT (2 onderzoeken): 5.4min en 6.0min • Range: 30sec – 45min

• Vrouwen: – Mits ‘adequate’ stimulatie, niet noodzakelijk door enkel coïtus

Disfunctie • Ejaculatio praecox: – Klaarkomen voor, tijdens of kort na penetratie – IELT < 60sec + lijden of relationele spanningen – 20% ‘wel eens’ klachten van te snel klaarkomen

• Moeilijk / niet klaarkomen – Moeilijk of niet klaarkomen ondanks adequate stimulatie – ♀: 26% van de vrouwen; 10% hinder – ♂: 3% van de 18-70-jarigen

Pijn bij seks Seksuele respons cyclus

Pijnklachten • Mogelijk tijdens alle verschillende fasen van de resons cyclus • Vrouwen: – Oppervlakkige dyspareunie: 30% ‘wel eens’ pijn; 5% regelmatig + lijden – Vaginisme: 0.5% - 1% – Secundair aan opwindingsstoornis

• Mannen: – Prevalentie: 0.2%

Seksualiteit in de hulpverlening

Oefening • Per 3 • Vertellen over: – – – – –

Wanneer de laatste keer seks gehad? Met wie? Vaste of occasionele partner? Hoe het was (op schaal 1 – 10) Was er voorspel? Waaruit bestond dit? Condoom gebruikt tijdens laatste contact?

Seksuele counseling en sekstherapie • Seksuele counseling: 1ste lijn – Praten over seks – Educatie: basisinformatie – Adviezen + verwijzing

• Behandeling: 2de lijn – Bij problematische seksbeleving: disfuncties, hyperseksualiteit – Bij gecompliceerde problemen

Seksualiteit en hiv

Gecompliceerde relatie seks - hiv • Veel mensen hebben hiv opgelopen via seksueel contact – Bij seks  confrontatie met hiv – Angst om partner te besmetten

• Seks wordt gecompliceerder (condoom)

34

Seksuele activiteit bij hiv • Na diagnose: minder / geen seks – Verwerkingsproces (depressieve symptomen) – Angst om partner(s) te besmetten – Afkeer van seks

• Later: terug seksueel actiever – Angstreductie, stapsgewijs seksleven opbouwen – Belang van ondersteuning in veiliger vrijen

Seksueel risicogedrag bij hiv

• Mensen kennen hun hiv-status niet – Schatting: 30% in Europa – CDC: 25% niet op de hoogte, verantwoordelijk voor 54% van de nieuwe infecties

• Mensen kennen hun hiv-status wel – Seksueel risicogedrag komt vrij vaak voor: 1/3 – Klinisch: soa bij mensen met hiv – Seks met hiv: • Serosorting • Strategic positioning

Seksuele disfuncties bij hiv • Verminderd verlangen: – Kort na diagnose – Moeilijke verwerking / depressie

• Erectieklachten: – Moeilijke verwerking / depressie – HAART

• Orgasme: – Onduidelijke oorzaken – Komt minder voor

Seksuologie in hivwerkveld Hiv-testing en sensibilisering Quality of Life Positieve preventie

Testen en sensibilisering • Tot enkele jaren geleden opdeling: – Hiv-testing – Hiv-zorg – Preventie

• Pas recent onderdeel van preventie (combinatie preventie)

39

Hiv-testing en sensibilisering

40

Swab2know

41

Nieuwigheid swab2know • Doelgroepgericht project: – MSM – SAM – M$M

• Gebruik van speekselstalen • Outreach verzamelen of online bestelling van pakketten • Online communicatie van hit-testresultaat – www.swab2know.be

42

Boodschappen • Niet-reactief resultaat: – Hoe blijf je negatief? – Window periode – Andere soa

• Licht reactief resultaat: – Kleine kans op hiv, confirmatie noodzakelijk

• Reactief resultaat: – confirmatie op bloedstaal noodzakelijk

• Ongeldig resultaat: deelnemers worden uitgenodigd om een afspraak te maken

Resultaten na 1 jaar

44

Aantal uitgevoerde testen (N=904)

MSM (32 sessies) 231; 26%

SAM (12 sessies)

425; 47% 95; 10%

153; 17%

M$M (consultatie) Website (sinds 01/09/2013)

Ophalen testresultaat 100%

90%

2 71

35

19

80% 70% 60% 50% 40%

229 354

118

74

SAM

M$M

Testresultaat ontvangen

30%

20% 10% 0% MSM

Testresultaat niet ontvangen

Website

Testresultaten 100%

90% 80% 70% 60% 50%

396

148

86

225

Reactief (n=49)

40% 30%

20% 10% 0%

Niet reactief (n=855)

29

5

MSM

SAM

9 M$M

6 Website

Sterk reactieve stalen Sterk reactieve stalen (n=24) 2; 8% Geconfirmeerd hivpositief

3; 13% 11; 46%

Vooraf gekend positief Geen gegevens

8; 33%

Geen confirmatie, te recent

Zwak reactieve stalen Zwak reactieve stalen (n=25) 1; 4%

Geconfirmeerd negatief (vals positief)

2; 8%

Geen gegevens

7; 28% 15; 60%

Geen confirmatie, te recent Geconfirmeerd hivpositief

Nieuwe geconfirmeerde diagnoses (%) 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

Overall: 1,9%

MSM 9/416

SAM 2/150

M$M 4/90

Website 2/230

Opvolging • Deelnemers die resultaat niet ophalen: – Worden enkele keren telefonisch of per e-mail gecontacteerd om resultaat op te halen

• Deelnemers met sterk of zwak reactief resultaat: – Telefonisch contact nadat ze hun resultaat hebben opgevraagd: counseling

• Deelnemers met zwak reactief resultaat: – Telefonisch contact voor counseling en om hen uit te nodigen voor confirmatietest

Way forward • Voortzetting van het project – Lokaal: • 2014 – 2018 • Via Stad Antwerpen

– Internationaal: Euro HIV EDAT • 2014 – 2017 • Via Europese projectfinanciering

Swingers en soa Sensibilisering

55

Project swingers en soa

56

Quality of Life Cijfers seksuologie 2013

Seksuologieconsultaties

• Aantal consultaties: 87 • Aantal verschillende patiënten: 58

58

Aantal consultaties per doelgroep 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

79 76

6

7

10 12

Aantal gesprekken (%) Aantal mensen (%) 5

5

59

Thema’s % gesprekken 60 50 40 30 20 10 0

55

54

15

18 6

5

2

60

Specifieke aanpak • • • •

Informatie en educatie Achtergrond (niet enkel seksueel, maar breder) Open gesprek over motivatie, doelstellingen Plan van aanpak (na 1-2 gesprekken)

61

Onderliggende oorzaken van seksuele klachten • • • •

Mentale gezondheid: depressie Relationele factoren Medicatie- en druggebruik Persoonlijkheidskenmerken

Thema’s

63

Relationele aspecten

64

Relationele aspecten • • • •

Graag partner betrekken Communicatievaardigheden Wat gaat wel goed? Geen goed/fout, wel verbetering voor beiden

65

Seksueel risicogedrag

66

Seksueel risicogedrag • Aanleiding om te komen • Positieve bekrachtiging dát hij/zij komt • • • • •

Klachten Ideeën over ontstaan, instandhouding Relevante factoren Doelstelling Plan van aanpak

67

Voorbeeld • “Ik voel me slecht als ik seks heb buiten de relatie” – Wat wil je? • Geen seks buiten de relatie • Je er niet meer slecht bij voelen

– Wat is relevant? • Depressieve klachten • Alcohol / druggebruik

– Hoe kan je dit aanpakken? • Verwijzing psychiater/psycholoog/huisarts • Alcoholgebruik verminderen: max. 3 glazen per avond, max. 2x per week; geen drugs bij seks,

68

Zin in seks • Heel vaak onderliggende (relationele) klacht • Medicatie? • Depressieve klachten? • Aanpak: – Testosteronbepaling (uitsluiting) – Uitvragen van situatie

69

Opwinding • Verschil erectie krijgen / erectie houden – Geen biomedische oorzaak als erectie houden probleem is – Relationeel? – Anticiperen op falende erectie

70

Model van Barlow

71

Aanpak • • • •

Viagra als tijdelijk hulpmiddel Opbouwen van positieve ervaringen Geen zorgen om erectiefunctie Steeds afbouwen

72

Orgasmeklachten • Meestal prematuur orgasme

• Aanpak: – – – –

Educatie Minder tijd tussen seksuele contacten Masturberen voorafgaand aan seksueel contact Condoom

73

Andere • Verwerking homoseksualiteit: vaak in combinatie met andere klacht • Genderproblematiek: verwijzing genderteam Gent

74

Conclusies • • • •

Praten over seks Gevarieerde thema’s Individuele aanpak Kortdurende begeleidingen

75

Positieve preventie

Eurosupport 6

Europees onderzoek naar effectiviteit van interventie ter ondersteuning van condoomgebruik bij MSM en migranten

CISS: Computerised Intervention for Safer Sex • Concept – Drie face-to-face counseling sessies

– Ondersteund door audio- en video materiaal – Experimenteel design; ‘Interventie’ vs. ‘Controlegroep’ (‘Treatment as usual’)

• Met CISS willen we – Seksueel (risico) gedrag normaliseren

– Deelnemers motiveren om hun risicogedrag te veranderen – Gedragsoplossingen aanbieden – Deelnemers motiveren om een ‘individueel plan voor risicoreductie’ op te stellen en zich eraan te houden

14/01/2010

Verloop van CISS

• Sessie 1: Exploratie van moeilijkheden met condoomgebruik (emoties, partner, drugs, enz)

14/01/2010

Verloop van CISS • Sessie 1: exploratie van moeilijkheden met condoomgebruik (emoties, partner, drugs, enz) • Sessie 2: Doelstellingen opstellen om meer consistent condooms te gebruiken

Verloop van CISS • Sessie 1: exploratie van moeilijkheden met condoomgebruik (emoties, partner, drugs, enz) • Sessie 2: Doelstellingen opstellen om meer consistent condooms te gebruiken • Sessie 3: Plan opstellen om doelen te bereiken

Eurosupport 6 resultaten en conclusies • Effectiviteit: – Deelnemers uit 2 groepen scoren beter op verschillende aspecten van safer seks – Deelnemers uit CISS-groep: • Meer condoomgebruik tijdens laatste seksueel contact • Vooral verbetering door self-efficacy en attitudes tegenover condoomgebruik

• Praten over seks met patiënten verbetert hun safer seksleven: belang van praten over seks!

Conclusies

Hoe omgaan met cliënten en hun seksualiteit?

• Durf praten over seks

• Bouw hulpverleningsrelatie op met vertrouwen, neutrale, niet-veroordelende houding

Wat maakt dat cliënten veranderen?

15% Cliënt en omgeving 40% 15%

Therapeut / Therapeutische relatie Therapeutisch model / techniek Hoop

30% Bronnen: Lambert, 1992; Assay & Lambert, 1999; Duncan, Miller & Sparks, 2004

Hoe omgaan met cliënten en hun seksualiteit?

• • • •

Begin zelf over seksualiteit en hou het bespreekbaar Herhaal informatie regelmatig Wees bewust van je non-verbale signalen Niet interpreteren van signalen, maar bevragen: patiënt heeft het antwoord!

Bedankt!!

Helpcenter

Recommend Documents