CAROLUSNIEUWS!
!
!
JANUARI 2013!
!
!
!
NR. 7
Namens de Kerkfabriek van onze St.-Carolus Borromeusparochie, houd ik eraan U bij het begin van het nieuwe jaar onze beste wensen over te maken. Moge het voor ieder van jullie en jullie familie een gelukkig en voorspoedig jaar worden, waarin we gespaard mogen blijven van al te veel grote zorgen. Wij hopen op een goede vriendschappelijke verstandhouding in onze gemeenschap en om die te versterken roepen wij u op om deel te nemen aan ons parochiediner op zondag 28 april na de Artiestenmis in de ‘Zoltjes’ en ook hopen wij op een mooie opkomst voor onze geplande bedevaart naar Meerseldreef op zaterdag 18 mei. Noteer alvast deze data in uw agenda. Ten gepaste tijden kan u hiervoor inschrijfformulieren vinden achteraan in de kerk. Diegene die graag op de hoogte gehouden worden van onze activiteiten, volstaat het om uw e-mail op te geven, formuliertjes vindt u achteraan in de kerk. Vorig jaar heb ik in mijn nieuwjaarsboodschap een oproep gedaan om mee te werken aan de festiviteiten, die georganiseerd worden in verband met de festiviteiten van 400 jaar St.-Carolus Borromeuskerk. Tal van initiatieven beginnen ondertussen vorm te krijgen, maar als we er iets groots van willen maken, zullen we allemaal moeten meewerken. Voor wie graag wil meedoen, staat mijn deur altijd open. Geef een seintje. Dan kunnen we bijeen komen om te zien hoe we het zullen aanpakken. Er zijn verantwoordelijkheden en taken genoeg die dienen ingevuld te worden. Het is nu 2013: we hebben nog wel wat tijd, maar lang mogen we toch niet meer talmen. Met dank aan hen die zich in het voorbije jaar hebben ingezet in de St.-Carolus Borromeusparochie/kerk. Dat je mag zijn: jong genoeg om geestdriftig te blijven, groot genoeg om over kleine inspanningen heen te stappen, klein genoeg om je te blijven verwonderen, persoonlijk genoeg om geen massamens te worden, sociaal genoeg om met mensen samen te delen, begrijpend genoeg om veel te kunnen vergeven, sterk genoeg om de zwakken te steunen, nederig genoeg om anderen te dienen, hoopvol genoeg om te geloven in de toekomst, gelovig genoeg om het met God en de mensen te blijven wagen, liefdevol genoeg om jezelf te kunnen vergeten, gelukkig genoeg om anderen gelukkig te maken,
hartelijk genoeg om dit elk-ander toe te wensen!
Een voorspoedig en gezond 2013
DE TERUGKEER (2) De Terugkeer van de Heilige Familie uit Egypte E.H. Rudi Mannaerts, kunsthistoricus en voorzitter Toerismepastoraal Antwerpen, stelde in zijn betoog “De religieuze en de sociale betekenis van ‘De Terugkeer uit Egypte’”, dat het stereotiepe beeld van Jozef als man ‘die geen vlieg kwaad deed’ typisch was voor einde 19e eeuw tot midden de 20e eeuw. In de zo christelijke middeleeuwen was er van Jozef nauwelijks sprake en was een aparte devotie tot St.-Jozef onbestaande. Niet de echtgenoot van Maria, maar haar moeder Anna genoot toen bijzondere bijval. In de 16de eeuw komt Jozef meer en meer in de kijker te staan, bij de karmelieten als grote voorspreker en bij de jezuïeten die Jozef tot een nieuwe bemiddelaar bij Jezus maken en daarmee Maria’s exclusieve bemiddelingsrol bij haar Zoon doorbreken. In 1621 verheft paus Gregorius XV de herdenking van St.-Jozef op 19 maart tot een feestdag. In dat zelfde jaar wordt de Antwerpse jezuïetenkerk ingewijd en besluit men dat er naast de kapel van Maria voor ‘haar bruidegom’, in de zuidelijke kapelapsis, een kapel komt toegewijd aan de heilige Jozef. Voor het altaarstuk wordt een beroep gedaan op Rubens. De grootmeester brengt hier een nieuwe devotie van de orde in beeld, de zgn. jezuïtische Drievuldigheid ‘Jezus – Maria – Jozef’. Centraal staat de Heiland, Maria is de ‘door God begenadigde’ en ‘de gezegende onder alle vrouwen’ Daarom bekleedt zij de hiërarchische ereplaats, iconografisch rechts, en staat Jozef bijgevolg iconografisch links. Maar Jezus staat niet alleen als kind van zijn ouders in het midden van een horizontale as, als Zoon van God staat Hij tegelijkertijd onderaan in een verticale as, met geheel bovenaan God de Vader en in het midden de zinnebeeldige duif van de Heilige Geest. M.a.w. de uitgekiende compositie met het Jezuskind op de snijlijn van beide assen wil klaar en duidelijk een christelijk geloofspunt in beeld brengen: de enige Zoon van God is ingetreden in de mensheid, gebaard door Maria en opgevoed door haar echtgenoot Jozef. Jezus verbindt compositorisch de Heilige Drievuldigheid en de Heilige Familie. Zoals het Joodse volk door de woestijn trok op stap naar het Beloofde Land zo gaan Maria en Jozef met Jezus steevast in hun midden naar Palestina.
Ter verspreiding van het geloof, in de overzeese missies, werden door de j e z u ï e t e n kunstwerken van de hand van beroemde barokmeesters zoals P.P. Rubens, als devotieprent o n t e l b a a r vermenigvuldigd. Als het schilderij na de opheffing van de jezuïeten in Antwerpen wordt verkocht komt er een paneel van Marco Antonio Garibaldi in de plaats Het enige opvallende verschil is dat Jozef in plaats van een gewone wandelstok een grote lelietak in de hand houdt, ten teken van de zuiverheid. Ter afronding stelde E.H. Mannaerts dat doordat het Concilie van Trente meer de nadruk legt op het individu en op de persoonlijke beleving het individuele gezin centraal komt te staan. De Heilige Familie als spiegelbeeld voor de heiligheid van het gezin, hetzij op een ontspannen wandeling op de toenmalige stadsvesten, hetzij na de beëindiging van het Twaalfjarig Bestand in 1621 op de loop voor het oorlogsgeweld, zeker in de omgeving van het Antwerpse. A.M.D.G. Erik van Alsenoy, collectiebeheerder St.-Carolus Borromeus
De terugkeer van de kantstroken In het najaar van 1992 besluit de groep vrijwilligers, die zorgt voor het kerkelijk textiel, om de kantcollectie van de Sint -Carolus Borromeuskerk ten toon te stellen. Deze verzameling is uniek. Ze bevat kantwerk dat vanaf het prille begin van de kantnijverheid in de 16de eeuw in Antwerpen werd geproduceerd. Vanaf het begin tot in de 18de eeuw was Antwerpen het belangrijkste Europese handels- en productiecentrum van vele verschillende kloskanttypes. De verscheidenheid en de kwaliteit van de Antwerpse kant blijven tot nu toe zwaar onderschat in de geschiedenisboeken. Als enige informatie over de collectie van Sint-Carolus Borromeuskerk vinden we een onvolledige inventaris en een reeks mooie foto’s die jaren geleden gemaakt werden door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium.
Voor de tentoonstelling kan van start gaan moeten bijna alle stukken opgefrist worden. De kantjes worden één voor één nagekeken, bestudeerd en zo nodig gewassen. De collectie is veel groter dan we eerst dachten. Behalve de stukken die in de kantkamer liggen, vinden we nog prachtige corporalen, albeboorden, witborduurwerk enz. in de vele kasten en laden van de kerk. We vergelijken alle stukken met de inventaris en met de foto’s. De kantstroken die in de inventaris voorkomen zijn er allemaal. Wat de foto’s betreft is er een probleem: twee kantstroken van de 17de eeuw zijn er niet. Heeft het KIK misschien een fout gemaakt en ons foto’s van een andere verzameling gestuurd? Ook na grondig nazicht van alle mogelijke bergplaatsen blijven de twee kantstroken onvindbaar. Op een mooie zomerdag in 2009 praten we met Mevrouw Sorber, conservator van de historische collectie van het Modemuseum. Ze vertelt ons dat er in de collectie van het
Momu twee stukken kant zijn die in de 60er jaren van vorige eeuw in bruikleen gegeven werden aan het Sterckshof voor een tentoonstelling. (De textielcollectie van het Sterckshof verhuisde intussen naar het Vrieselhof en van daar naar het Momu in Antwerpen). Mevrouw Sorber heeft nooit kunnen achterhalen wie de rechtmatige eigenaars zijn. Bij ons gaat er een belletje rinkelen….We nemen de goed bewaarde foto’s van het KIK en vergelijken deze met de goed bewaarde kantjes in het Momu. Geen twijfel mogelijk, dit zijn “onze” kantstroken. We nemen de zeer waardevolle kantstroken in ontvangst en na meer dan 40 jaar keren ze terug naar waar ze thuis horen: de kantkamer van de Sint-Carolus Borromeuskerk. De oudste kantstrook dateert van het eerste kwart van de 17de eeuw. Dit Oudvlaamse kanttype wordt soms aangeduid met de term “passement”. De kant is grotendeels opgebouwd uit vlechten en vertoont grote afgeronde schulpen. De andere kantstrook is veel dichter van structuur en dateert van het tweede kwart van de 17de eeuw. Deze kantsoort was een geduchte concurrent van de peperdure Italiaanse naaldkant en werd zeer gegeerd door vorstenhuizen en adel. In Frankrijk wordt deze kant “Louis XIII”genoemd. De vele portretten van het Engelse Koningshuis en de Engelse adel, geschilderd door Antoon Van Dyck, gaven de Nederlandse naam: Van Dyckkant. Beide kantstroken zijn tentoongesteld in de Kantkamer Nora Andries, Kantkamer
De Drie koningen Dit verhaal begint een tweeduizend jaar geleden met drie mannen, drie wijzen, die de ster volgen die hen naar de stal van Betlehem leidt want “Wij zijn gekomen om Hem te huldigen ” (Matteüs 2,2) In de katholieke liturgie wordt het Driekoningenfeest (Epifanie of Feest van de Openbaring) gevierd op de zondag na 1 januari. Het Griekse woord 'epiphaneia' betekent oorspronkelijk zowel de zichtbare openbaring van de godheid als het feestelijke bezoek van de keizer aan een stad. Bij Kerstmis ligt het accent op de menswording van Jezus bij Epifanie op het goddelijke koningschap van (de mens) Jezus. Jezus is gekomen is voor alle mensen, maar de Joden, de schriftgeleerden op kop, doen geen moeite om hem te zoeken – gebrek aan belangstelling bij gebrek aan geloof – maar eenvoudige herders en wijzen uit het Oosten aanbidden Hem en erkennen Hem als de Verlosser ; 'En volken komen naar uw licht, koningen naar de glans van uw dageraad', zegt Jesaja in de eerste lezing (Jes 60, 3). Aanvankelijk was de Openbaring des Heren een belangrijker feest dan Kerstmis. In de Oosterse Kerken wordt Kerstmis zelfs gevierd op de dag van de Openbaring des Heren. Omwille van hun vorstelijke geschenken en op grond van voorzeggingen, onder meer in Psalm 72 en in het boek Jesaja (Js 60,6), werden ze ook koningen genoemd. -‐
“De vorsten van Tarsis, het kustland, ( Spanje) zij komen geschenken hem brengen, de koningen van Sjeba (Arabië) en Seba (Ethiopië) zij dragen hun schatting hem aan.” Psalm 72, 10
-‐
“Een vloed van kamelen zal u bedekken, dromedarissen van Midjan en Efa; alle bewoners komen uit Seba, met goud en wierook beladen; zij verkondigen de lof van Jawhe.” Jesaja 60, 6
Het getal drie komt overeen met de drie zonen van Noach: Cham, Sem en Japhet die zich na de Zondvloed vestigden bekende werelddelen: Europa, Azië en Afrika.
in de drie toen
Zodoende vertegenwoordigen de Drie koningen de drie takken van het menselijk geslacht. De naamgeving van de Drie koningen Caspar, Balthasar en Melchior komt reeds voor in een geschrift uit Alexandrië van omstreeks 500. De Drie koningen symboliseren (dikwijls) de drie levensstadia van de mens. De middeleeuwse kunstenaars volgden de voorschriften voor de afbeelding nauwgezet op. Van oud naar jong:
-! Melchior (blank), een rijzige gestalte met een lange witgrijze baard en witte haardos (de derde leeftijd) heeft zijn kroon naast zich en wordt knielend afgebeeld. Hij is koning van het Avondland en vertegenwoordigt Europa. -! Balthazar (geel, de middelbare leeftijd) met baard, kijkt al dan niet naar boven, naar de ster die hen heeft geleid. Hij is een koning uit het Morgenland en vertegenwoordigt het Oosten, Azië. -! De baardeloze Caspar (bruin, de jeugd) wordt rechtstaand afgebeeld. Hij vertegenwoordigt Afrika. Zij geven drie geschenken: -!
Melchior offert goud: dit verwijst naar het koningschap en de koninklijke macht,
-! Bathazar schenkt mirre: een kruid dat gebruikt wordt bij het zalven van koningen (Jezus is de Christus, de Gezalfde) en bij het balsemen; wat reeds vooruitwijst naar Jezus’ kruisdood. -!
Caspar geeft wierook: symbool voor de goddelijke natuur en het gebed,
Voor hun vertrek uit Betlehem kregen de wijzen tijdens hun slaap van een engel de boodschap dat zij koning Herodes niet mogen inlichten over de plaats waar Jezus, de pas geboren koning der Joden, verblijft. Bij hun terugkeer, zij nemen een andere weg, leggen zij getuigenis af van de geboorte van de Zoon van God. Zij gaan in armoede leven en worden na Christus’ Hemelvaart gedoopt en door de H. Thomas tot priester en tot bisschop gewijd. De overblijfselen van de Drie koningen werden door de H. Helena gevonden en via Constantinopel (Aya Sophia of de kerk van de Heilige Wijsheid) naar Milaan overgebracht. Na de verovering door de Duitse koning Frederik Barbarossa verhuisden ze in 1163 naar Keulen waar ze de Dom als zerk kregen. De Drie koningen werden uitgeroepen als patroon van de reizigers en men ging naar Keulen op bedevaart. In het schoeisel werden de initialen CMB (niet te verwarren met …) ingebracht om de reizigers bij te staan voor alle onheil. In sommige streken worden op de voordeurpost door de Driekoningenzangers deze initialen ook met krijt geschreven om het huis te beschermen.
In onze streken worden door de bakkers Driekoningentaarten gebakken met daarop een gouden kroon en de in taart een boon. Wie het stuk heeft gekregen met de boon is koning voor de avond en mag de kroon dragen. Het verhaal gaat verder als van 17 tot 21 augustus 2005 achthonderdduizend jongeren uit de vijf werelddelen de oproep van de paus volgen en naar Keulen komen, n.a.v. de 20e Wereldjongerendagen plaats met als thema “Wij zijn gekomen om Hem te huldigen (aanbidden).”
Ik wens u een goede tocht naar de kerststal. Erik van Alsenoy Vrij naar Kerknet, de website van de Kerk in Vlaanderen, Rondom de kribbe, Alex Elaut en Marc Wouters, eigen notities
AGENDA
Het Jubeljaar 70 jaar Artiestenmis eindigt met de Artiestenmis van Pinksterzondag op 19 mei 2013. Alhoewel elke Artiestenmis de moeite waard is willen toch graag uw aandacht vestigen op: Zaterdag, 2 maart 2013 – 20u Concert: POKAJANEN KANON van Arvo Pärt Kamerkoor AQUARIUS o.l.v. Marc Michael De Smet De kanon weerklinkt in een kerkruimte die door brandende kaarsen nauwelijks verlicht wordt. Arvo Pärt ‘s Kanon Pokajanen (Boetepsalmen 1995-97) is gebaseerd op boete en berouw zoals die reeds in de vroegste Slavisch-Christelijke manuscripten (6de eeuw na Christus) is terug te vinden.
What’s in a name? Dit ensemble liep in Vlaanderen voorop met nieuwe muziek en nieuwe concertvormen. En liep misschien te hard. En botste op administratief onvermogen en publieke drempelvrees. Vanaf mei 2007 wordt het geweer van schouder verlegd en de boodschap in een nieuw jasje gestoken. Dat jasje heet: AQUARIUS. Het motto blijft: zijn tijd vooruit, indachtig de astrologische nieuwe tijd die onder het sterrenbeeld Aquarius aanbreekt. Voortaan zal de nieuwe muziek in dialoog treden met oude(re). Onderwerp van de dialoog zullen thema’s zijn die iedereen aangaan: oorlog/vrede, ellende/passie, geloof/ongeloof, democratie/dictatuur, klank/beeld. Een concert van AQUARIUS wil meer zijn dan een esthetische belevenis. INFO: - http://artiestenmis70jaar.be /
[email protected] / + 32 (0)3 234 26 62 TICKET: KASSA € 18 - VOORVERKOOP € 15 in de kerk tijdens de openingsuren / per overschrijving: Artiestenfonds vzw KBC BE47 4096 5179 5180 / BIC KREDBEBB Artiestenmis van zondag 12 mei : Litouws volksmuziek orkest van muziekschool nr 2 uit Siaullai (Noord Litouwen). Dit orkest bestaat uit 20 kinderen die de kanklès (familie van de cither), birbyne (familie van de klarinet), en lamzdelis (familie van de blokfluit) bespelen. Het orkest treedt regelmatig op in scholen, bij stadsfeesten, nationale en internationale festivals. In 2010 kregen zij de nominatie “Gouden Vogel” als beste orkest van hun leeftijdscatagorie in Litouwen. De programma’s van het orkest bestaan meestal uit Litouwse volksmuziek en hedendaagse muziek. Zij treden steeds op in Litouwse klederdracht. De leiders van het orkest zijn hun leraren, Lora Andriuskiene, Darius Daknys en Kristina Kupryté (www.kristinakupryte.eu) Kristina is voor ons geen onbekende. Zij heeft reeds meermaals opgetreden tijdens de Artiestenmissen. Artiestenmis 19 mei 2013 Pinksterzondag: Op Pinksterzondag in 1943 vond de 1ste Artiestenmis plaats. 70 jaar wordt de Artiestenmis nog steeds met veel belangstelling bijgewoond. Dit willen we graag vieren met een feestelijk programma met solisten, koor en orkest. De mis ‘Gratias agimus tibi (ZWV 13)’ van Jan Desmis Zelenka, een tijdgenoot van J. S. Bach, zal uitgevoerd worden door het Muzikaal ensemble ‘Alegrìa’ o.l.v. Mannu Wuyts. Tijdens de offerande, de communie en het slot worden verschillende delen uit the Coronation Anthem ‘The King shall rejoice’ van G.F.Händel gezongen. Na deze feestelijke Pinksterviering sluiten wij het jubileumjaar af met een drink op het Hendrik Conscienceplein. Iedereen welkom !
Redactie: Marnix Van Herzeele, Erik van Alsenoy, Marc Hesbain, Nora Andries, Maria Cock, Anne-Marie Fourrel de Frettes Verantwoordelijke uitgever Marnix Van Herzeele
