Grootschalige inkoopacties

Grootschalige inkoopacties Ervaringen en leerpunten

Onderzoeksrapport

SMZ2013001 Utrecht, 22 februari 2013

Stichting Monitoring Zonnestroom – Grootschalige inkoopacties

1

Projecttitel Onderzoeksrapport ‘Grootschalige Inkoopacties’

Opdrachtgever Agentschap NL

Opdrachtnemer Stichting Monitoring Zonnestroom Korte Elisabethstraat 6 3511 JG Utrecht

Projectnummer: SMZ2013001


2

Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1. Aanleiding 1.2. Doel van het project 1.3. Aanpak van het onderzoek 1.4. Inhoud van dit rapport 2. Inkoopacties in Nederland 2.1. Inleiding 2.2. Wij willen zon 2.3. Zwolle Zonstad 2.4. 1.2.3 zonne-energie 2.5. Internationaal perspectief 3. Resultaten van onderzoek 3.1. Inleiding 3.2. Opzet en resultaten van de acties 3.3. Organisatorische aanpak van het project 3.4. Financieringsconstructies 3.5. Acquisitie en communicatieproces 3.6. Leverancierselectie 3.7. Leveringsproces 3.8. Gebruikservaringen van afnemers 3.9. Nazorg en aansprakelijkheid op korte en lange termijn 4. Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies 4.2 Best practices 4.3 Aanbevelingen en leerpunten


3

1. Inleiding 1.1. Aanleiding In de laatste twee jaar heeft zich in de Nederlandse PV markt een nieuwe vorm van aankoop van PV systemen ontwikkeld. Door grootschalige inkoopacties worden veel (particuliere) partijen, die de aanschafprijzen van PV nog hoog vonden en niet in aanmerking kwamen voor subsidies, in staat gesteld om op een aantrekkelijke wijze tot de aanschaf van een PV systeem over te gaan. Het eerste initiatief voor een grootschalige inkoopactie werd geïntroduceerd door de Stichting Urgenda (projectnaam ‘Wij willen zon’), waarmee PV systemen tegen een aantrekkelijkere prijs op de markt zijn gekomen. Mede als gevolg van deze actie zijn er meer aanbieders op de markt gekomen met vergelijkbare en soms nog gunstigere pakketprijzen. Deze aanpak heeft veel veranderd in de aanbiedersmarkt, voor de installateurs en in de prijsverwachting van potentiele kopers. Om na te gaan welke resultaten deze grootschalige inkoopacties hebben opgeleverd, welke ervaringen er zijn bij de hierbij betrokken afnemers, installateurs en initiatiefnemers, heeft de Stichting Monitoring Zonnestroom (SMZ) een evaluatie uitgevoerd om de leerpunten boven water te krijgen opdat ook toekomstige initiatiefnemers hun voordeel kunnen doen. Door in opdracht van Agentschap NL dit inzicht te onderzoeken en op een neutrale en betrouwbare wijze te ontsluiten via de website van de Stichting Monitoring Zonnestroom wordt een bijdrage geleverd aan de verdere ontwikkeling van de Nederlandse markt en een mogelijke versnelling van de toepassing van PV systemen in Nederland.

1.2. Doel van het project De doelstelling van dit project is als volgt: 1) Onderzoek naar de waarde van grootschalige inkoopacties als methode om de PV markt aantrekkelijker te maken voor veel partijen, op basis van een evaluatie naar de praktische en financiële uitvoerbaarheid voor initiatiefnemers, de medewerking vanuit de installateurs en de klanttevredenheid m.b.t. het kooptrajekt en productervaringen. 2) Vaststellen van leerpunten ten goede van de verdere uitvoering van onderzochte inkoopacties voor zover deze nog niet het hele traject doorlopen hebben, en als instructiemateriaal voor volgende initiatiefnemers.

1.3. Aanpak van het onderzoek De gegevens ten behoeve van het onderzoek werden verzameld door middel van uitvoerige contacten (interviews) met de relevante partijen, in het bijzonder de volgende initiatiefnemers van grootschalige inkoopacties:  Urgenda (actie: Wij Willen Zon)  Duurzaam Zwolle (actie: Zwolle Zonstad)  Vereniging Eigen Huis (actie: 1.2.3 Zonne-energie) Daarnaast werden gegevens verzameld van de bij de acties betrokken afnemers (gebruikers van aangekochte PV systemen), installateurs en leveranciers. Tot slot is gezocht naar relevante ervaringen met grootschalige inkoopacties in het buitenland.


4

Speciale aandacht ging naar gegevens over de praktische en financiële uitvoerbaarheid bij de initiatiefnemers, de ervaringen met samenwerking tussen de aanbieders en installateurs, persaandacht en de klanttevredenheid op het vlak van het aankooptraject en het aangekochte product. De verzamelde gegevens zijn geanalyseerd, om te kunnen komen tot een waardering van de onderzochte grootschalige inkoopacties als methode om PV aantrekkelijker te maken, en de bepaling van leerpunten voor huidige en toekomstige initiatiefnemers. Bij de analyse was speciale aandacht voor de ervaringen en leerpunten op het gebied van:  Het bereiken van het overall doel van de actie (in omvang en doorlooptijd)  Het organiseren van de benodigde financiering en de daarbij gebruikte constructies  De projectorganisatie voor de actie, en de rol van de verschillende partijen  Het acquisitie- en communicatieproces  Het leveringsproces  Gebruikerservaringen van kopers met het product  De nazorg en organisatie van aansprakelijkheid op korte (tot 10 jaar) en lange termijn (meer dan 10 jaar) Als onderdeel van het onderzoek zijn tijdens workshops in de maand november, met inhoudelijke deelname van onder andere enkele van de initiatiefnemers van inkoopacties, ervaringen en leerpunten uit het onderzoek getoetst.

1.4. Inhoud van dit rapport In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten uit het onderzoek naar grootschalige inkoopacties. In hoofdstuk 2 wordt allereerst een beschrijving gegeven van de binnen het kader van dit onderzoek 3 bestudeerde inkoopacties. In hoofdstuk 3 worden de resultaten van het onderzoek beschreven, waarna in hoofdstuk 4 de conclusies en aanbevelingen met verschillende leerpunten worden aangedragen.


5

2. Inkoopacties in Nederland 2.1. Inleiding Sinds begin 2011 is het aantal initiatieven voor grootschalige inkoopacties fors gestegen naar ruim 100 acties. Dat is een zeer groot aantal, zeker met het oog op het bijbehorende marktpotentieel bij succesvolle realisatie gerekend in MWp vermogen, en naar alle zekerheid is dit aantal nog groter indien ook initiatieven in de planningsfase worden meegeteld. Een onderzoek naar de eigenschappen van al deze acties is vanzelfsprekend binnen dit project niet haalbaar, en is ook niet noodzakelijk aangezien de acties ruwweg opgedeeld kunnen worden in 3 hoofdcategorieën.  Allereerst zijn er de collectieve inkoopacties die geïnitieerd worden door bedrijven of acties waarbij de organisator van de actie tevens de producten levert. Deze acties zijn over het algemeen vrij commercieel opgezet en aan de deelnemers (afnemers) worden geen specifieke randvoorwaarden gesteld.  Daarnaast zijn er acties die worden gesteund door provincies of gemeenten, en waarbij de organisator een belangenorganisatie voor verduurzaming van die regio is of uit een speciaal voor de actie opgezette werkgroep bestaat. Dergelijke acties en de deelnemende afnemers van de actie worden over het algemeen financieel gesteund met subsidies vanuit de provincie. Randvoorwaarden bestaan enkel uit de geografische beperking; de deelnemende particulier of bedrijf moet in de regio zijn gevestigd. Soms wordt een dergelijke inkoopactie gekoppeld aan andere vormen van verduurzaming, zoals isolatie of verwijdering van asbest.  Tot slot zijn er de grootschalige inkoopacties voor leden van verenigingen, van grote landelijke belangenorganisaties en voor werknemers van bedrijven, waarbij subsidiering vanuit overheden niet mogelijk is en binnen de actie veel aandacht wordt besteed aan het belang van kwaliteit voor de leden/werknemers. In het vervolg van dit hoofdstuk worden de 3 initiators van grootschalige inkoopacties beschreven.

2.2. Wij Willen Zon De Stichting Wij Willen Zon is eind 2010 opgericht als een maatschappelijk initiatief zonder winstoogmerk door Urgenda en De Betere Wereld, die graag wilden dat consumenten meer kansen kregen om hun eigen energie duurzaam en betaalbaar op te wekken op hun eigen dak. Stichting Urgenda huisvest het personeel van 'Wij Willen Zon' en zorgt voor de basisorganisatie. Onder de gelijknamige actienaam ‘Wij Willen Zon’ koopt de stichting grootschalig zonnepanelen. Uit onvrede over het geringe tempo waarin de Nederlandse zonne-energiemarkt zich ontwikkelde nam Urgenda met het vehikel “Wij Willen Zon” het initiatief om de markt ‘open te breken’. Hierbij werd gekozen voor een aanpak waarbij de stichting zelf als leverancier ging optreden door zelf de inkoop en levering op te zetten en afspraken te maken met producenten uit China. Met veel ‘free publicity’ leverde het initiatief al gauw duizenden reacties van particulieren op die bereid waren zich in te schrijven voor de aankoop van een PV systeem. Wij Willen Zon beloofde de afnemers volledig te ontzorgen tot het punt van installatie; welke de klant zelf mocht regelen. Wel deed ‘Wij Willen Zon’ haar best om zoveel mogelijk installateurs te vinden in het hele land. Het aanbod van de actie bestond uit de levering van een compleet PV systeem. Er kon gekozen worden uit vier verschillende pakketten met panelen en omvormers en een installatiepakket. Per pakket kreeg de klant een uitgebreide omschrijving met per pakket een berekening van de te


6

verwachten opbrengst. Alle pakketten waren inclusief standaard montagemateriaal en kabels, en vervoer tot de voordeur

Figuur 1: Website van Wij Willen Zon

De actie ‘Wij Willen Zon’ kan zonder twijfel worden beschouwd als de impuls die de Nederlandse thuismarkt voor residentiele PV systemen op gang heeft gekregen, zowel richting afnemers welke inzagen dat de aankoop van PV laagdrempelig en economisch aantrekkelijk was, als voor de vakhandel die op den duur ook nieuwe commerciële initiatieven ging ontwikkelen en het nieuwe prijsniveau van PV systemen overnam.

2.3. Zwolle Zonstad Geïnspireerd door Urgenda wilde Duurzaam Zwolle de (potentiele) deelnemers aan die landelijke actie lokaal bij elkaar brengen om te kijken of er meer mogelijk was dan individuele deelname aan de inkoop-actie. Want hoewel de zonnepanelen dankzij de actie ‘Wij Willen Zon’ konden worden aangeschaft met een korting van circa 30% waren er drempels; wie zou de panelen dan installeren en monteren? Duurzaam Zwolle stelde voor om als collectief een installateur te zoeken die de panelen van deelnemers in Zwolle en omgeving tegen een aantrekkelijk tarief zou installeren. Hieruit zijn nieuwe gezamenlijke inkoopacties binnen de regio Zwolle ontstaan.


7

De organisatie achter de actie Zwolle Zonstad bestaat feitelijk uit enkele enthousiaste burgers met een lange ervaring in verschillende duurzaamheids-initiatieven uit het verleden. Het is nauwelijks een echte organisatie, per activiteit wordt gekeken of het nodig is om een officiële entiteit op te richten, een website te bouwen of een kantoor te huren. Inmiddels zijn er twee grote inkoop-acties afgerond. Duurzaam Zwolle blijft betrokken bij de monitoring van de acties, maar ook hier weer; op heel losse wijze. Om een van de initiatiefnemers te citeren; “ls er iets misgegaan dan weet de klant ons heel goed te vinden, we zijn allemaal Zwollenaren”

Figuur 2: De initiatiefnemers in Zwolle

Het aanbod van de actie bestond uit de levering en installatie van een zonne-energiesysteem bestaande uit omvormer en een aantal panelen. Inbegrepen was:  Schouw op afstand óf een schouw op locatie vooraf (in overleg met klant)  Aankoop van het complete zonnestroomsysteem (panelen, bijpassende omvormer, bevestigingsmateriaal, bekabeling)  Montage en aansluiting van het complete systeem  Zekering automaat 230V plaatsen in bestaande verdeelkast, een extra groep in de meterkast  Gebruikershandleiding  Op montage van de installatie zit een garantie van 1 jaar  Op de panelen en omvormer zit de standaard fabrieksgarantie Niet inbegrepen was de eventuele huur van een hoogwerker, de dakdoorvoer voor een plat dak, en eventuele vervanging van de meter tbv. teruglevering. Dit laatste gebeurde kosteloos door de netbeheerder (Enexis). De Provincie heeft de actie van Zwolle Zonstad financieel gesteund onder meer met een aanschafsubsidie voor iedere koper.


8

2.4. Inkoopactie 1.2.3. zonne-energie Vereniging Eigen huis komt op voor de belangen van iedereen die een eigen woning bezit, met een achterban van ruim 690.000 leden. Dat vult men in door een voortdurende lobby bij overheden en marktpartijen om zaken voor eigenwoningbezitters goed te regelen, en door relevante, scherp geprijsde én kwalitatief uitstekende diensten en producten aan te bieden aan de leden. Met de actie ‘1.2.3 zonne-energie’ wordt voor de leden het zelf energie opwekken vergemakkelijkt. Vereniging Eigen huis (VEH) heeft o.a. als doel om de inkoopkracht van haar leden te bundelen om een zeer scherp tarief te realiseren voor zonnestroomsystemen. Dit was oorspronkelijk enkel gericht op de leden, maar zal in de toekomstige acties ook beschikbaar zijn voor niet-leden. Binnen de actie laat VEH verschillende zorgvuldig geselecteerde leveranciers tegen elkaar bieden voor de laagste prijs, zodat voor iedere omstandigheid een scherpe aanbieding wordt verkregen. Het principe daarachter is de logica dat hoe meer mensen zich inschrijven voor een dergelijke actie, hoe scherper de prijs kan worden bedongen bij een leverancier.

Figuur 3: Op de website van de inkoopactie vindt men uitgebreide heldere informatie over het aanbod

Voor het uitvoeren van de actie was bij VEH was vooral kennis van de behoefte en het profiel van de leden beschikbaar. De specifieke kennis die vanuit VEH ingezet werd bestond uit marketing (b.v. wat vindt een VEH lid belangrijk en wat biedt de actie aan toegevoegde waarde voor de leden) en juridische kennis (b.v. onderhandeling van overeenkomsten). Bij VEH was behoefte aan aanvullende expertise en specifieke kennis over de techniek, kennis van de zonnestroombranche, het opzetten van de communicatie rond de actie en de verificatie van leveranciers voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Deze deskundigheid kon succesvol worden ingehuurd, bestaande uit:


9

    

Zonnestroom adviseur voor het voorbereiden en uitvoeren van de selectie van de leverancier Technisch specialist Bureau voor de verificatie van verklaringen en certificering van producten (Kema) Marketingbureau Kennisinstelling (TNO)

Inmiddels hebben 2 acties plaatsgevonden en is een 3e recentelijk gestart. Overwogen wordt om daarna nog eens 3 acties uit te voeren, wat het totaal brengt op 6 acties. Zoals eerder aangegeven zullen de latere acties naar alle waarschijnlijkheid beschikbaar worden voor zowel leden als nietleden. Deelnemers moeten eigenaar zijn van het dak waarop de panelen geplaatst worden (in de praktijk is dit de eigenaar van de woning). Na acceptatie van de offerte van de leverancier wordt een gratis jaarlidmaatschap van Vereniging Eigen Huis aangeboden. Het aanbod van de actie 1.2.3 Zonne-energie bestond uit de levering en installatie van een zonneenergiesysteem bestaande uit omvormer en een aantal (6, 9, 12, 15, 18, 21 of 24 stuks) zonnepanelen. Bij de prijs voor 1.2.3 Zonne-energie actie is het volgende inbegrepen:  Schouw op afstand óf een schouw op locatie vooraf (in overleg met klant)  Aankoop van het complete zonnestroomsysteem (panelen, bijpassende omvormer, bevestigingsmateriaal, bekabeling, monitoringssysteem)  Montage en aansluiting van het complete systeem, incl. aanleg van een vrije groep  Gebruikershandleiding  10 jaar ontzorgingsgarantie met schoonmaak en technische controle in het 9de jaar Het zonnestroomsysteem werd ten behoeve van nazorg aangevuld met:  Productgarantie op de panelen van 10 jaar en vermogensgarantie van 25 jaar voor 80%. Dat betekent het paneel na 25 jaar nog minimaal 80% van het nominale vermogen (Wp) moet leveren.  Het zonnestroomsysteem werd standaard voorzien van monitoringunit, te weten een Sunny Explorer bij eerste actie en een Plugwise bij tweede actie. Hiermee heeft de koper thuis binnen het bereik van zijn (WIFI) netwerk altijd inzicht in de prestaties van het aangekochte zonnestroomsysteem .

2.5. Internationaal perspectief Gedurende de afgelopen jaren stond Nederland altijd achter in de rij van Europese landen als het ging om de ontwikkeling van haar thuismarkt van PV systemen, zowel ten aanzien van het aantal systemen als het gebrek aan een deugdelijke stimuleringsregeling. Met de komst van grootschalige inkoopacties, waarbij een succesvolle stimulering in de vorm van een aantrekkelijke prijs en een samenhorigheid in de bevolking (‘Nederland wil zon’) is ontstaan, staat ons land wellicht nog steeds niet in de lijst van koplopers in Europa, maar is de aandacht van veel andere Europese PV markten sterk op ons gericht. Met de massale groei van inkoopacties heeft Nederland iets wat nog in weinig andere Europese markten is geprobeerd, laat staan met succes is uitgevoerd. Het land waar wel ervaring met collectieve acties is opgedaan, en ver voordat deze in Nederland doorbraken, is België. Voornamelijk in het Vlaanderen werden al op lokale en regionale schaal acties opgezet voor het met gebundelde aankoopkracht door bewoners aankopen van PV systemen. Dergelijke acties zijn tot op heden op regionaal niveau gebleven en hebben nog niet het succes van acties in ons land bereikt. Het is echter aannemelijk dat andere landen het model van de grootschalige inkoopacties ook in hun markt zullen gaan toetsen, nu de traditionele stimuleringsregelingen (zoals FiT) in die landen worden afgebouwd.


10

3. Resultaten van onderzoek 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van de gesprekken met de initiatiefnemers besproken. Op relevante aspecten is eveneens inbreng vanuit leveranciers/installateurs en afnemers meegenomen. Gezien de verschillende eigenschappen van de 3 acties, en gezien het verschillende tijdvak waarin deze hebben plaatsgevonden is een directe vergelijking en beoordeling van de acties niet op zijn plaats, en is dan ook besloten om binnen het kader van de opdracht van dit onderzoek te streven naar het inzichtelijk maken van de acties op specifieke aspecten opdat toekomstige initiatiefnemers van acties binnen de doelstellingen van hun eigen actie gebruik kunnen maken van de ervaringen.

3.2. Opzet en resultaten van de acties De 3 acties hadden elk een andere opzet en hebben daaruit volgend ook andere resultaten opgeleverd. In de onderstaande tabel is een overzicht op hoofdlijnen gegeven met daarin enkele van de aspecten betreffende de opzet van de actie en enkele meetbare elementen van de resultaten om dit verder inzichtelijk te maken.

Figuur 4: Overzicht van acties op hoofdlijnen


11

Zoals uit het overzicht blijkt zijn de acties van Duurzaam Zwolle en van Vereniging Eigen Huis (VEH) een jaar na de actie van de Stichting Wij Willen Zon gestart, te weten het moment dat de praktische impact van de Wij Willen Zon actie bij potentiele afnemers zichtbaar werd en de eerste systemen werden uitgeleverd. Ook veel andere inkoopacties zijn gedurende dit tijdstip opgestart. De looptijd van de acties is eveneens vergelijkbaar, waarbij opgemerkt moet worden dat deze steeds verder afneemt door toenemende ervaring bij de initiatiefnemers en verbeteringen van de effectiviteit van het proces bij leveranciers. Zoals in de beschrijvingen van de acties (hoofdstuk 2) al is aangegeven verschilt de opzet van de 3 acties van de pertinente wil om een doorbraak in (de prijs van) de markt te realiseren, een lokale behoefte in te vullen tot het vertegenwoordigen van het belang van leden binnen een vereniging. Als financiële onderbouwing voor het kunnen uitvoeren van de acties en het aantrekkelijk maken van de aangeboden pakketten is gebruik gemaakt van diverse oplossingen, te weten banken, subsidies van de overheden, en een bijdrage van de leverancier. Hoofdstuk 3.4 gaat hier verder op in. De voor de actie benodigde deskundigheden verschillen met de eigenschappen van de actie. Bij acties waar een uitgebreide leveranciersselectie plaatsvindt, in dit geval bij 1.2.3 Zonne-energie, moet de initiatiefnemer de expertise van externe deskundigen/adviseurs in het project betrekken ter aanvulling van de intern aanwezige juridische en marketing expertise. In andere acties is minder expertise nodig of volstaat de deskundigheid van de eigen organisatie. Het spreekt vanzelf dat het inhuren van externe experts de kwaliteit van de actie sterk verhoogd, maar eveneens de kosten voor het uitvoeren van het project doet toenemen. De wijze waarop met de afnemers is gecommuniceerd (zie ook hoofdstuk 3.5) verschilt sterk tussen de 3 onderzochte acties. Daar waar Wij Willen Zon gebruik maakte van het ‘uitzenden’ van krachtige boodschappen via de massamedia heeft Vereniging Eigen Huis voor haar actie gekozen voor veel interactie met haar leden via diverse middelen en is de weg naar de massamedia niet gebruikt. Gezien het regionale karakter van de Zwolle Zonstad actie bleek daar juist een persoonlijk contact met geïnteresseerde bewoners in de regio goed te werken. Ook op het punt van leverancierselectie (zie hoofdstuk 3.6 voor details) is door de 3 acties voor een volledig andere aanpak gekozen. Daar waar de aanpak van die selectie bij Wij Willen Zon en Zwolle Zonstad vrij pragmatisch was, is op dit punt bij 1.2.3 Zonne-energie een zeer overwogen traject van selectie doorlopen, dat primair was gericht op het verkrijgen van een optimale kwaliteit en secundair op de laagste prijs. Binnen Wij Willen Zon was levering en installatie van de producten niet inbegrepen in de actie, en beperkte dit zich tot distributie. Bij de andere 2 acties werd de levering en installatie gecoördineerd door de geselecteerde leverancier. In Zwolle werd de installatie door de leverancier zelf uitgevoerd, in de actie van VEH vond dit plaats door een grote groep van door de leverancier geselecteerde installateurs. Hoofdstuk 3.7 gaat hier verder op in. Op het punt van nazorg (b.v. controle van de installatie en verhelpen van storingen) springt 1.2.3 Zonne-energie er in positieve zin ruimschoots uit. Daar waar de andere 2 acties reactief beschikbaar zijn voor nazorg heeft de actie van VEH een proactieve aanpak door het uitvoeren van steekproeven/audits en door toevoeging van monitoring aan de geleverde systemen. Bij problemen vallen alle 3 acties in eerste lijn terug op de partij welke de producten heeft geleverd, te weten voor Wij Willen Zon de producent in China, voor Zwolle Zonstad de lokale installateur en voor 1.2.3 Zonneenergie de leverancier. Als enige biedt VEH bij haar actie eveneens een tweede lijn voor het juridisch opvolgen van klachten en borgt zij de garantie middels een ‘eigen’ garantiefonds. Hoofdstuk 3.9 gaat verder in op het proces van nazorg en garantie/borging. Stichting Monitoring Zonnestroom – Grootschalige inkoopacties

12

Ook geeft de tabel van figuur 4 een indicatieve vergelijking van de resultaten, voor zover beschikbaar, van de 3 acties in aantal afnemers, aantal producten en aantal Wattpiek vermogen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de actie 1.2.3 Zonne-energie nog niet is afgerond. Uit de laatste regel van de tabel blijkt tot slot dat de bereikte prijsreductie van de 3 acties niet zoveel van elkaar afwijkt. De genoemde percentages zijn overigens indicaties en verschillen binnen een actie zijn mogelijk voor de door de afnemer gekozen grootte van het PV systeem en diensten, maar geven toch aan dat afnemers door deelname aan een grootschalige inkoopactie de aankoop van hun PV systeem financieel een stuk aantrekkelijker kunnen maken. Uit gesprekken met initiators van meer recentere inkoopacties blijkt overigens dat de grootte van de door hen bereikte prijsreductie aan het afnemen is, wat een indicatie zou kunnen zijn dat een optimum van een gunstige en haalbare prijsstelling wordt bereikt.

3.3. Organisatorische aanpak van het project In dit onderdeel van dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de projectaanpak voor het realiseren van een grootschalige inkoopactie. Hierbij is gekozen om de organisatie van de actie 1.2.3. Zonneenergie als voorbeeld te gebruiken, gezien de grootschalige nationale omvang van de actie en het uitgebreide leverancierselectieproces. Op hoofdlijnen bestonden de stappen binnen de projectaanpak van 1.2.3 Zonne-energie uit: 1. Uitwerking van het oorspronkelijke idee van de leden door de marketingafdeling van Vereniging Eigen Huis in de opzet voor de actie. 2. Aankondiging van de actie, inclusief materialen en tools (website, daktoets) en start van registratie van geïnteresseerden 3. Selectie van een leverancier en onderhandeling van de overeenkomst. 4. Aankoop door de geregistreerde geïnteresseerden De tijdslijn was als volgt. Tussen het idee (1) en de start van de registratie (2) voor de eerste actie zat 6 maanden. In het voorjaar van 2011 werd door de leden van VEH het idee geopperd om een actie op te zetten, en in november 2011 vond de eerste werving met vrijblijvende inschrijving plaats. Daaropvolgend vond in februari 2012 de selectie voor de leverancier plaats (3) en kon de aankoop in maart/april starten en duurde 6 maanden (4). Hieronder zijn de stappen vanaf de aankondiging van de actie (2) in meer detail beschreven. Individuele bepaling van haalbaarheid en keuze van pakket door geïnteresseerden: Om te bepalen of het dak wel geschikt was voor zonnepanelen, is de 123check ontwikkeld. Hiermee ziet de geïnteresseerde direct of zonnepanelen voor de specifieke situatie geschikt zijn. Ook kan men binnen de 123check kiezen voor een pakket dat binnen het individuele budget past en ziet men meteen wat er op jaarbasis met het betreffende zonne-energiesysteem kan worden bespaard, evenals het rendement op de investering. Vrijblijvende inschrijving: De geïnteresseerde heeft nu een helder beeld van de mogelijkheden, de kosten en wat zonnepanelen op kunnen gaan leveren. De volgende stap bestaat uit het vrijblijvend inschrijven waarbij men aangeeft interesse te hebben om het product aan te schaffen. Geregistreerde deelnemers ontvangen daarna aanvullende informatie over de voortgang van het project en de mogelijkheden van zonne-energie. Zo kan men een afgewogen keuze maken. Het aantal leden welke kon inschrijven voor de actie was beperkt om het project beheersbaar te houden. Stichting Monitoring Zonnestroom – Grootschalige inkoopacties

13

Leveranciers bieden tegen elkaar Aan geïnteresseerde leveranciers zijn de condities voor het uitbrengen van een bod gestuurd. Vervolgens vond een kwalitatieve selectie van leveranciers plaats met daaropvolgend een veiling (bieding op prijs). De hieruit resulterende winnende leverancier was de beste én de goedkoopste als het gaat om kwaliteit tegen een scherpe prijs. Vereniging Eigen Huis zag erop toe dat de winnende leverancier en alle producten van het systeem voldeden aan de kwaliteitscriteria, duurzaamheidseisen en maatschappelijk verantwoorde arbeidsomstandigheden. Deelnemers ontvangen een individuele aanbieding De geïnteresseerde en geregistreerde deelnemers ontvingen een individuele aanbieding van de winnende leverancier, waarin men precies kon zien wat het aanbod voor hen kon betekenen. Op basis daarvan besliste de deelnemers of men verder wilde gaat. Bij het accepteren van de aanbieding hoorde een waarborgsom van 100 euro. Zodra men de betaling van het 123zonne-energie systeem had voldaan, ontving men de waarborgsom van Vereniging Eigen Huis retour. De deelnemer raakte het bedrag kwijt indien niet tot aankoop werd overgegaan, behalve als bleek dat financiering niet mogelijk was of indien volgens de leverancier het dak van de deelnemer ongeschikt was voor plaatsing van een PV systeem. Oorspronkelijk was geschat dat de registratie van de aankoopbevestigingen (na de selectie van de leverancier) een periode van 2 maanden zou duren, maar door de grote interesse van de leden bleek de registratie al na 3 weken te moeten worden afgesloten. Leden welke zich nadien nog meldden werden opgenomen op een wachtlijst, om eventueel later alsnog toegevoegd te kunnen worden aan de actie (in de plaats van afvallers) of voor deelname aan de volgende actieronde. Persoonlijke afspraak Binnen twee weken nadat de deelnemer het systeem heeft gereserveerd (of besteld), stuurde de leverancier een bevestiging per mail. Hierin stond uitgelegd hoe de leverancier de persoonlijke situatie (zoals dakvlak) ging beoordelen, zodat een vlotte installatie kon worden gegarandeerd. Men kon daarna eventueel een telefonische afspraak of een afspraak op locatie maken, zodat alle persoonlijke wensen konden worden doorgesproken. Installatie en netkoppeling De deelnemers tekende een aankoopovereenkomst met de leverancier, waarmee hun commitment tot aankoop vast lag. De aankoopovereenkomst kon worden geannuleerd met betaling van annuleringskosten. De kosten van annulatie bedroegen, afhankelijk van het moment dat annulatie plaatsvond, tussen de 50 en 250 euro. De organisatie van distributie en levering was georganiseerd door de leverancier. De materialen werden via de leverancier naar de installateur verstuurd. De leverancier, als enige aanspreekpunt voor de afnemer, verzorgde ook de formaliteiten voor netkoppeling.

Vereniging Eigen Huis heeft geconcludeerd dat de inzet van goede zonnestroom adviseurs een groot verschil heeft gemaakt in het succesvol uitvoeren van dit project, maar dat er niet veel praktisch inzetbare adviseurs beschikbaar zijn in de markt en dat hun kennis van de markt zeer gefragmenteerd is. De kennis bij TNO over de installatie en netkoppeling van PV systemen bleek zich vooral op het niveau van eisen en normen te bevinden. De praktische vertaling hiervan naar adviezen en aandachtspunten richting de doelgroep vergde aandacht. Als voorbeeld, voor de aandachtspunten en eisen voor netkoppeling werd verwezen naar de NEN1010 normen, daar waar sommige delen uit het ‘Handboek Zonne-energie’ een praktischere bijdrage in de communicatie naar de afnemers had kunnen bieden. Kema was goed inzetbaar op het punt van MVO maar bleek minder kennis van de solar branche te hebben dan aanvankelijk gedacht. Dit kon gelukkig door andere adviseurs worden ondervangen.


14

3.4. Financieringsconstructies Zoals al eerder in dit rapport is opgemerkt verschilt de wijze van financiering van de acties en de middelen om de aanbieding financieel aantrekkelijk te maken voor de 3 acties. Indien ook ervaringen van de vele andere inkoopacties meegenomen worden en luisterend naar de discussies tijdens workshops dan kunnen op hoofdlijnen 3 vormen van financiering worden opgemerkt, uitzonderingen daargelaten, en past elk van de 3 onderzochte acties in één van deze financieringsconstructies. Zo onderscheiden we voorfinanciering van de aankoop van producten door een bank, subsidiering van de aankoopprijs door regionale overheden, en vergoeding van ‘leadgeneratie’ door leveranciers.

Voorfinanciering (Wij Willen Zon) Voor het kunnen aankopen van grote partijen PV panelen en omvormers in China bestond vanuit de Stichting Wij Willen Zon de behoefte aan voorfinanciering. Deze financiering is deels gerealiseerd door aanbetalingen van afnemers en aangevuld met financiering door banken.

Subsidiering door overheden (Zwolle Zonstad) Het initiatief Zwolle Zonstad viel samen met de bekendmaking van een subsidieregeling van de Provincie Overijssel. De bewonersgroepen gingen akkoord met de collectieve inkoopactie van zonnepanelen en om daarvoor subsidie aan te vragen bij de Provincie. Om in aanmerking te komen voor die subsidie moesten er voldoende belangstellenden gevonden worden die steeds binnen een straal van 6 km van elkaar wonen. De Provincie had namelijk nadrukkelijk nevendoelstellingen geformuleerd op het gebied van sociale cohesie. Met de subsidie van de Provincie lag een terugverdientijd van tien jaar binnen bereik. Na de introductie van de actie bleek de belangstelling van afnemers in de regio zo groot te zijn dat eindelijk twee subsidieaanvragen zijn ingediend voor een totaal van 480.000 Wp en een bijdrage van € 0,64 per geïnstalleerde Wp. Hierbij moet worden opgemerkt dat de provincie Overijssel hierin niet uniek is, en dat andere regionale inkoopacties eveneens hebben kunnen profiteren van subsidieregelingen op provinciaal niveau, waaronder in Noord-Brabant en Gelderland.

Vergoeding door leverancier (1.2.3 Zonne-energie) De kosten van de experts en de materialen welke benodigd waren voor het uitvoeren van de actie werden gedekt door een bijdrage vanuit de leverancier voor elk aangedragen/aangekocht systeem, oftewel als een vergoeding voor het genereren van leads. Feitelijk was er dan ook enkel een voorfinancieringsbehoefte bij VEH voor de werkzaamheden binnen het project. Voor VEH bestond het financieel risico voor het uitvoeren van de actie uit het niet voldoende opleveren van de bijdrage van de leverancier, door een eventueel te laag aantal aankopen. Dit risico werd als laag geschat, gezien de grote interesse bij de leden. Vanuit VEH zijn met Greenloans afspraken gemaakt voor een gunstig financieringsaanbod van de aankoop van een PV systeem, voor afnemers welke hier behoefte aan hadden en dit als een barrière voor de aankoop zagen. Daarnaast konden afnemers ook overwegen om de aankoop op te nemen in hun hypotheek. VEH was hier overigens geen contractuele partij in. Door afnemers kon ook gebruik worden gemaakt van de nationale subsidieregeling op aankoop van PV systemen, welke in juli 2012 werd ingesteld. Dit had enerzijds een positief effect op de kosten van Stichting Monitoring Zonnestroom – Grootschalige inkoopacties

15

de aankoop voor de afnemer. Anderzijds heeft het voor onduidelijkheid en onzekerheid gezorgd bij aanvragers en vertragingen in de actie. De actie was organisatorisch beter verlopen indien de subsidie, in zijn huidige vorm, niet beschikbaar was geweest.

3.5. Acquisitie- en communicatieproces Alle initiatiefnemers uit dit onderzoek, maar ook degene die deel namen aan workshops over dit onderwerp, waren het er over eens dat het communiceren, informeren en efficient onder contract brengen van geïnteresseerde afnemers het belangrijkste aspect is van het succesvol realiseren van een inkoopactie. Zoals in 3.2 aangegeven zijn hiervoor verschillende modi voor te bedenken. Ook de onderzochte 3 acties kozen elk voor een eigen aanpak, in lijn met de doelstellingen van de actie en de te bereiken doelgroep.

Massamedia (Wij Willen Zon) Omdat de Stichting Wij Willen Zon zelf naar China ging om panelen in te kopen werden daar relatief veel vragen over gesteld, zowel door (potentiele) afnemers als door de media en de zonneenergiesector. Wij Willen Zon heeft veel moeite gedaan om via de website en de diverse publieke media zoveel mogelijk vragen te beantwoorden en haar doelstelling als boodschap ‘uit te zenden’. Stichting Wij Willen Zon had dan ook nadrukkelijk als nevendoelstelling “het opschudden van de markt voor zonnepanelen. De boodschap was vrij direct; “Wij Willen Zon is een collectieve inkooporganisatie die voor gemiddeld 30 % lagere prijzen zonnepanelen, omvormers en het montagemateriaal levert. De installatie verdient zich bij de huidige stroomprijzen in slechts 13 jaar terug; daarna krijg je gratis stroom. Zodra de prijzen voor energie stijgen, lukt dat nog sneller”. Op de Dag van de Duurzaamheid 11 november 2010 startte Wij Willen Zon een mediacampagne op de website en in de vrije publiciteit. De mogelijkheid om samen met veel mensen zonnepanelen in te kopen, zonder ingewikkelde subsidieregels, sloeg meteen aan. Ondanks de aanvankelijke toestroom van geïnteresseerden zijn er in december te weinig inschrijvingen. De actie kan worden verlengd. Daar wordt bewust publiciteit voor gezocht; hoewel er ook een afbreuk risico is (“te weinig belangstelling”) gokt Wij Willen Zon er op dat het positief uitpakt. Dat blijkt uit te komen, er sluiten zich alsnog voldoende deelnemers aan. Op 31 januari 2011 sluit Wij Willen Zon de intekenlijst. De benodigde bestellingen zijn binnen. Door de publiciteit heeft de actie echter zo veel aandacht gekregen, dat er in de weken na sluiting nog honderden mails binnenstromen. De communicatie met de afnemers verloopt via mail en telefoon. Aangezien de levering in principe zonder installatiedienst wordt voorzien, verminderd de omvang van de communicatie na de distributie van de producten.

Persoonlijk contact (Zwolle Zonstad) De initiatiefgroep voor Duurzaam Zwolle formuleerde, nog voordat de actie werd opgezet, een aantal uitgangspunten waaraan ze het project wilde toetsen. In hun ogen moest het initiatief bijdragen aan:  Het in de hand houden van kosten voor energie  Investeringen in duurzame energie  Versterking van de sociale cohesie


16

 

Verduurzaming van de gemeente Prosperity van de regio; geld in het gebied houden

Uit deze uitgangspunten blijkt al dat het persoonlijke/sociale element van deze actie een belangrijke succesfactor zou moeten worden, en persoonlijk contact met geïnteresseerde afnemers bleek de beste aanpak voor communicatie en acquisitie. Op initiatief van Duurzaam Zwolle heeft de gemeente Zwolle in april 2011 een informatiebijeenkomst gehouden voor inwoners in Zwolle die aan de slag wilden met het realiseren van een eigen duurzame energievoorziening. Op deze avond waren circa 100 belangstellenden aanwezig. Na een inleidende presentatie zijn de belangstellenden in 6 groepen op wijkniveau ingedeeld en aan het werk gegaan. Per wijk is iemand gevonden die een actieve voortrekkersrol wilde vervullen. Deze mensen werden met eigenlijk maar 1 boodschap op pad gestuurd: “Wees bereidt elke vraag desnoods 100 keer opnieuw te beantwoorden”. Bij een vervolgbijeenkomst zijn onder andere presentaties gegeven van vergelijkbare initiatieven elders in Nederland en is er geïnventariseerd welke kennis binnen de wijkgroepen reeds aanwezig was en welke kennis men nog miste. De initiatiefgroep heeft de actie in fases opgeknipt en deze steeds helder aan (potentiele) geïnteresseerden in kleine directieve stapjes gecommuniceerd. Hieronder is een beknopte samenvatting van deze communicatie gegeven. 







Bepaal of de actie aantrekkelijk is om mee te doen o Begin met uw geheel vrijblijvende aanmelding als belangstellende en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. o Bezoek 1 van de 2 informatieavonden o Besluit of u zonnepanelen wilt aanschaffen en aan deze actie mee te doen Pakketkeuze en plaatsing voorlopige bestelling o Bepaal het maximale aantal panelen dat op uw dak geplaatst kan worden. o Maak een keuze uit de pakketten. o Geef uw bestelling door op de website van Zwolle Zonstad o Bevestig uw voorlopige bestelling; deze is bindend onder voorbehoud van subsidietoekenning o Print uw voorlopige bestelling uit en onderteken deze. o Stuur het formulier naar ons toe. Het adres staat op het formulier. Afwachten subsidiebeschikking, opname, definitieve bestelling o Subsidieaanvraag, definitieve offerte en bestelling o Collectieve subsidieaanvraag voor alle deelnemers voor 1 april o Toekenning subsidie en bedragen. Dit bepaalt de Provincie in 3 maanden. o Dakopname en definitieve offerte bij u thuis door de installateur. Deze maakt hiervoor een afspraak met u. o Onderteken de definitieve offerte en stuur deze naar de installateur. o Doe direct een aanbetaling. Pas als deze ontvangen is wordt uw bestelling in behandeling genomen. Levering en montage van het systeem o Levering en montage van het systeem o De installateur maakt met u een afspraak voor de montage en plaatst het systeem. o Vraag een teruglevermeter aan bij uw netbeheerder Enexis. o Na oplevering betaalt u het restantbedrag aan de installateur


17

Interactieve media en workshops (1.2.3 Zonne-energie) Voor het communiceren over de acties is vanuit VEH enkel gebruik gemaakt van eigen media. In de eerste ronde was dit een directe benadering van de leden, door mailing vanuit de ledendatabase. In de tweede ronde werd ook gebruik gemaakt van het VEH magazine. Voor volgende acties wordt ook communicatie via andere (niet VEH) media overwogen om ook deelnemers van buiten het VEH ledenbestand te kunnen bereiken. De eindgebruikers zijn vanaf het begin actief betrokken geweest in het ontstaan van het idee voor de actie. Daarnaast is er gebruik gemaakt van diverse interactieve initiatieven, zoals een online seminar, een platform om berichten van deelnemende leden te posten op de website (in analogie met sociale media zoals Facebook en Twitter) en zijn er informatieavonden voor alle geïnteresseerden georganiseerd. De inhoud van de gecommuniceerde informatie bestond voornamelijk uit:  Informatie over zonnestroom (feiten en cijfers)  Indicaties van mogelijke toepassingen en besparingen  Maximale prijs van aankoop van een systeem via de 1.2.3 Zonne-energie actie  FAQ (veelvoorkomende vragen)  Daktoets Als belangrijkste communicatiemiddel is gebruik gemaakt van de website van VEH, www.123zonneenergie.nl waarop eveneens de Daktoets kon worden uitgevoerd. Op basis van de daktoets konden deelnemers een beeld krijgen van de grootte van het systeem voor hun dak. Gemiddeld bleek dit op circa 2,6 kWp te liggen. Bij de opvolging door de leverancier en in de uiteindelijke aanbieding bleek dit soms te hoog geschat doordat geïnteresseerden niet rekening hielden met beschaduwen e.d. en zakte de gemiddelde grootte naar circa 2 kWp. In circa 50% van de gevallen is de aankoop uitgekomen op een systeem van 6 of 9 panelen.


18

Door het marketingteam van VEH is onderzocht welke aanvullende informatie de leden wensten. Hieruit bleek dat de algemene informatie voldoende was om de ledengroep goed te informeren, maar dat voor het individueel beslissen er voor elke situatie specifieke extra informatie gewenst was. Hierbij moet gedacht worden aan:  Specifieke technische informatie voor het plaatsen van het systeem  Verificatie of de huidige elektrische installatie voldoet aan de eisen voor toevoeging van PV systeem  Advies over onderhoud  Noodzaak van aanleg van bliksembeveiliging en brandveiligheid  Informatie over teruglevering, vergunningen en garantie VEH heeft zelf weinig publiciteit in de media gezocht. In vakbladen en internet nieuwssites is aandacht voor de actie geweest. Aandacht voor de actie op nationaal niveau zou voor komende acties wel bruikbaar kunnen zijn, maar VEH betwijfelt welke nieuwswaarde dit nu nog heeft. Vereniging Eigen Huis voert momenteel al voor de 3e keer een 1.2.3 Zonne-energieactie uit, en heeft uit de 2 voorgaande acties een indruk gekregen van te verwachten acquisitie en de aspecten die het acquisitieproces beïnvloeden. Het doel voor elke van de acties is 2200 systemen. Een veel groter aantal kan problemen opleveren bij de opvolging van de aanvragen en aankopen, waardoor de snelheid waarmee de leverancier kan reageren op vragen en de leveringsduur kunnen oplopen, en waardoor de klanttevredenheid negatief wordt beïnvloed. Een veel kleiner aantal dekt dan weer onvoldoende de behoefte/interesse van de leden van VEH. Bij de eerste actie hebben circa 10 duizend huiseigenaren vrijblijvend gereageerd op de aankondiging van de actie. Van deze eerste groep hebben zich er 2.800 ingeschreven en de inschrijvingsbijdrage betaald. Van de 2.800 hebben er 1.100 niet een systeem gekocht. Er zijn dus circa 1.700 systemen aangekocht wat overeenkomst met circa 4 MWp. De resultaten van de 2e ronde zijn nog niet compleet, echter ruim 2.350 leden hebben zich ingeschreven, waarvan er nu al bijna 2.000 een koopovereenkomst hebben gesloten. Er waren verschillende redenen voor de 1.100 afmeldingen van de eerste actie, waarvan slechts sommige in de voorbereiding van de actie ondervangen hadden kunnen worden. Hieronder zijn de belangrijkste redenen benoemd.  Bij 35% van de geregistreerde geïnteresseerden bleek dat het dakvlak niet gunstig was voor de toepassing van zonnestroom, b.v. een te klein dakoppervlak of een verkeerde positie van het dak. VEH had dit vooraf geprobeerd te ondervangen door geïnteresseerden middels een online tool ( ‘de daktoets’) een inschatting te laten maken van de geschiktheid van het dakvlak. Bij volgende acties zal naast dit (op zich prima) tool in de communicatie nog extra aandacht moeten worden gevestigd op het belang van het vooraf verifiëren van de geschiktheid van het dak voor een PV systeem.  Voor de overige 65 % gelden diverse redenen, waarvan de belangrijkste zijn het niet rond krijgen van financiering en het uitstellen (en afstellen) van de aanschaf door niet kunnen gebruik maken van de recentelijk in 2012 in het leven geroepen subsidie. De subsidie heeft overigens als ander negatief bijeffect gehad dat de leverancier van de geregistreerde geïnteresseerden met een toegekende subsidie op een zeer korte periode te veel aanvragen heeft gehad (piekmoment). Dit had tot effect dat de opvolging van vragen en het uitwerken van aanbiedingen moeilijk snel op te volgen waren (hollen of stilstaan), waardoor sommige kopers hun aankoop niet hebben doorgezet. Een exacte opdeling van deze en andere (diverse) redenen binnen de 65% is niet beschikbaar.


19

3.6. Leverancierselectie Ook op het gebied van de leverancierselectie is door alle 3 de acties een verschillende insteek gekozen.

Selectie van een producent (Wij Willen ZON) Door zelf naar China te gaan en daar onderzoek te doen naar (potentiele) leveranciers heeft Wij Willen Zon een selectie gemaakt van producten, direct af te nemen bij een producent. Hiermee heeft men beoogd om uit te kunnen sluiten dat men opgescheept zou worden met slechte kwaliteit materialen, en gekozen voor de producent en de producten met de beste prijsaanbieding. Naast wat algemene eisen die moesten bewijzen dat de betreffende producent betrouwbaar was - zo moesten de panelen voldoen aan de CE-normen, een IEC 61215 keurmerk hebben en TUV zijn gekeurd - was voor Wij Willen Zon een belangrijke incentive en ‘garantie’ dat CSUN werkt aan een recyclingregeling, zodat de panelen na 30 of 40 jaar levensduur ingeleverd en hergebruikt kunnen worden. Bij uitgave van dit rapport is daar nog niets meer over bekend, maar moet opgemerkt worden dat bijna alle PV producenten al samenwerken in een bestaand Europees recycling initiatief (PV Cycle) en dat de door Wij Willen Zon gekozen producent daar waarschijnlijk bij zal kunnen aansluiten. Het selecteren van producten direct bij een (Chinese) producent is, voor zover bekend, niet door andere initiators van inkoopacties toegepast, onder andere om redenen van nazorg en garantie.

Selectie van een installateur/leverancier in de regio (Zwolle Zonstad) Door de organisatie van Zwolle Zonstad is bij 5 installatiebedrijven een offerte opgevraagd. Belangrijkste criterium voor de selectie van deze 5 was dat ze uit de stad Zwolle of nabije regio moesten komen. Uiteindelijk is op basis van de prijs gekozen voor een installateur uit Hattem. Het bewust kiezen van een installateur in de regio waar de actie plaatsvindt komt bij veel van de regionale acties in Nederland voor, en heeft als belangrijke reden een eventueel bestaande positieve ervaring of relatie met het bedrijf en de verwachting dat de service door het bedrijf aan de afnemers van de actie op een correcte en plezierige manier wordt uitgevoerd. Het sociale aspect, al gaat het toch om een zakelijke overeenkomst, speelt hier dus een belangrijke rol in de selectie.

Selectie van leverancier middels een veiling (1.2.3 zonne-energie) Bij acties waar bewust gekozen (moet) worden voor de ‘beste’ leverancier en acties waarbij een nationale dekking noodzakelijk is, moet door de initiator een degelijkere selectieprocedure doorlopen worden. De uitkomst moet uiteindelijk onbetwistbaar en verdedigbaar zijn naar de afnemers. Bij een dergelijke selectie staat kwaliteit van de leverancier en de producten dan ook boven prijsstelling. Een voorbeeld hiervan is de selectieprocedure van 1.2.3 Zonne-energie. Bij het ontwikkelen van deze actie zijn bewust vooraf geen bedrijven geselecteerd, specifiek uitgenodigd om aan te bieden of producten voorgeschreven. Door middel van een algemene bekendmaking konden leveranciers inschrijven voor deelname aan het selectieproces.


20

De keuze voor de leverancier was bepaald in de volgende stappen:  RFI: Bedrijven konden antwoorden op een serie van RFI vragen over ervaring, financiële positie van bedrijf, e.d. De RFI had tot doel om het kaf van het koren te scheiden, en leverde een short list op.  RFP : Bedrijven op de short list werden gevraagd om een voorstel in te dienen voor producten, wijze van installatieproces, lijst van installateurs, service/nazorg. De RFP bestond uit eisen waaraan het bedrijf moest voldoen en vragen over de wijze waarop (o.a. methodiek en feitelijke personele bezetting) de leverancier de werkzaamheden gaat uitvoeren. Daarnaast was veel aandacht voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. In deze fase werd nog geen prijs afgegeven. Bij de beoordeling werd in het bijzonder gekeken of de leverancier begreep wat hem te wachten stond, c.q. of de leverancier wel klaar was voor een dergelijk omvangrijk project. Verder werd er strikt gekeken naar het voldoen aan de eisen. Als uitkomst van de beoordeling van de RFP werd een beoordeling gedaan van het kwaliteitsniveau van de leverancier (kwaliteitsscore).  Gesprek: De leveranciers die voldeden aan de RFP werden uitgenodigd voor een gesprek ter verifiëring van de beoordeling. Uit het gesprek volgde de definitieve bepaling van de leveranciers welke mochten deelnemen aan de veiling.  Veiling: Tijdens een online veiling konden de geselecteerde leveranciers bieden op het project. Het bieden betrof enkel de prijs, waarbij het kwaliteitsniveau uit de RFP werd meegewogen in de prijs. Dit betekent dat leveranciers met een hoge kwaliteitsscore ook tegen een iets hogere prijs mochten aanbieden, en dat leveranciers met een lage kwaliteitsscore deze score moesten compenseren door een lagere prijs. Uit de veiling volgde de keuze voor 1 leverancier. Binnen het selectieproces stelde Vereniging Eigen Huis geen producten of installateurs voor. De keuze voor de producten en de installateurs werd gedaan door de leverancier, waarbij tijdens de RFP fase de leverancier werd beoordeeld op zijn keuze. De beoordeling van de productkeuze vond o.a. plaats op MVO aspecten, welke door Kema zijn onderzocht. De beoordeling van de installateurs vond vooral plaats op beschikbaarheid van landelijke dekking (100% dekking, dus inclusief eilanden) en een schriftelijke bevestiging van de individuele installateurs voor deelname aan dit project was een vereiste. De criteria (b.v. ISO en technische normen) waren vastgelegd als harde eisen in de RFP. Het projectteam binnen de afdeling inkoop (commercieel en technische experts) verzorgden de beoordeling en boden hun conclusies en voorstel voor de te selecteren leverancier aan de directie voor goedkeuring. Opvallend in deze werkwijze is dat, zoals hierboven aangegeven, de selectie binnen de RFI en RFP fase volledig werd uitgevoerd op basis van kwaliteitsaspecten. Dit betrof in het bijzonder:  Ervaring van de leverancier met het leveren en ondersteunen van grote stromen klanten en snelle processen  Ervaring van de voorgedragen installateurs  Systeem efficiëntie  Geboden garanties  Wijze van monitoring, opgenomen in de aanbieding  Gereed zijn voor het afhandelen van grote aantallen telefoontjes en mails van klanten  Inhoudelijk kwalitatieve afhandeling van vragen van klanten  Snelheid van uitbrengen van offertes  Financiële stabiliteit van de onderneming  In staat zijn tot het afgeven van aanzienlijke bankgarantie Voor de 3e ronde wordt het pakket van eisen en criteria nog verder uitgebreid.


21

Het beschreven selectieproces vergt deskundigheid, maar levert ook goede resultaten. De belangrijkste succesfactor daarbij is de gefaseerde filtering van marktpartijen en het ontkoppelen en hard vasthouden aan kwaliteit en niet aan prijs. De onderstaande getallen geven een indruk van de werking van de gefaseerde filtering. Op de bekendmaking van de actie onder leveranciers is bij de eerste actie door 140 leveranciers gereageerd. Van de 140 geïnteresseerden hebben circa 25 leveranciers op de RFI gereageerd. Op basis van een beoordeling van de reacties op de RFI zijn 6 leveranciers opgenomen op de short list en hebben de RFP ontvangen. Na de beoordeling van de RFP, verificatie door experts en het gesprek, zijn er 2 leveranciers over gebleven voor deelname aan de veiling. In de tweede actie is er door 21 bedrijven gereageerd op de RFI. Uit deze groep zijn 12 bedrijven geselecteerd welke de RPF hebben ontvangen. In de veiling hebben er 7 bedrijven meegedongen naar de opdracht. VEH heeft bij de aankondiging van de eerste actie aan haar leden en aan geïnteresseerde leveranciers een referentieprijs voor de PV systemen bepaald en heeft aangegeven om middels de leveranciersselectie te streven naar een korting van tenminste 10% op deze referentieprijs. Uiteindelijk is door de specifieke aanpak met veiling van VEH een korting van gemiddeld 20% op de referentieprijs haalbaar gebleken. De grootste korting is bereikt voor de kleinste (6 panelen) en de grootste (24 panelen) pakketten, te weten 21 %. Pakketten met 15 of 18 panelen hebben een korting van 16% bereikt. Aangezien de meest verkochte pakketten bestonden uit 6 of 9 panelen, hebben de meeste deelnemers kunnen genieten van een korting van circa 20%. Door keuze van producten door winnende leverancier leverde elk pakket eveneens 9 % meer vermogen op dan oorspronkelijk aangenomen, wat resulteerde in een gunstigere prijs per geïnstalleerde Wattpiek dan oorspronkelijk geschat. Deze aanpak is zeer degelijk maar vergt ook meer tijd en deskundigheid. Zo had de beoordeling van de RFP een doorlooptijd van circa 3 weken en vergde het onderhandelen over de overeenkomst tussen VEH en de leverancier, met betrekking tot de uitkomst van de veiling, de afspraken over het uitvoeren van de actie, en de bepalingen rond garantie/nazorg nadat de actie, eveneens 3 weken. In het opstellen van de overeenkomst is gezocht naar de best mogelijke condities voor alle partijen, aangezien voor het succesvol uitvoeren van het project een constructieve samenwerking van belang was. VEH is overigens geen partij in de aankoopovereenkomst tussen de afnemers en de leverancier. Daarvoor gaat de afnemers met de leverancier een aankoopovereenkomst aan.

3.7. Leveringsproces In lijn met de verschillen in de selectie van de leveranciers, verschilt eveneens het leveringsproces van de 3 onderzochte inkoopacties aanzienlijk. Hieronder wordt een korte beschrijving voor de 3 acties gegeven, waarbij opgemerkt wordt dat de eerste een eenmalige unieke aanpak betreft welke we niet meer terugzien in latere inkoopacties in Nederland. Distributie, optionele installatiedienst (Wij Willen Zon) In het voorjaar van 2011 begon Wij Willen Zon met de leveringen aan de afnemers. De in China geplaatste order voor Wij Willen Zon werd niet in een keer geleverd, maar in tranches van 1 tot 2 MegaWatt. De planning was dat de panelen er 5 weken over zouden doen om in Nederland aan te komen. Door o.a. de aardbeving en de kernramp in Japan en de hoge olieprijzen (er werd daarom brandstof bespaard door langzamer te varen) liep dit vertraging op. In mei werden de eerste 5000 Stichting Monitoring Zonnestroom – Grootschalige inkoopacties

22

zonnepanelen in Nederland uitgereden. Gedurende de zomer van 2011 volgde de rest van de bestelde panelen. Met de distributie van de panelen en omvormers was de actie voor Wij Willen Zon gecompleteerd. Voor de installatie werd samengewerkt met installateurs door het hele land, welke afzonderlijk hun installatiediensten optioneel aan de afnemers konden aanbieden.

Combinatie van levering en installatie (Zwolle Zonstad) Begin 2012 werd begonnen met de plaatsing van de bestelde 166 PV systemen. De leverancier en installateur uit Hattem had daar vervolgens een half jaar zijn handen vol aan. Het bedrijf accepteerde dat het op deze klus nauwelijks winst maakte en zag het vooral als een kans om duurzaamheid in Zwolle en omgeving op de kaart te zetten. Ook nu weer speelde het sociale karakter van de actie een belangrijke rol, naast de evidente commerciële belangen van het opbouwen van naamsbekendheid voor het bedrijf in de regio. Ondanks dat het leveringsproces eenvoudig was en de tijdsduur voor de plaatsing van de systemen, naar huidig inzicht, lang was, heeft deze aanpak als voordeel dat gewerkt wordt met één duidelijk aanspreekbare partij voor levering en installatie, welke gelijktijdig veel technisch praktische ervaring opdoet welke ten goede komt voor in de nazorg van de afnemers van de actie en van toekomstige andere klanten van de installateur. Een dergelijke aanpak waarbij in een regio, dankzij het installeren van vele PV systemen voor een actie, een expert in zonne-energie ontstaat zien we vaker in andere inkoopacties door het land.

Nationaal installateursnetwerk (1.2.3 Zonne-energie) De PV systemen worden in deze actie door de installateurs van de leverancier gemonteerd en gekoppeld op het elektriciteitsnetwerk. De leverancier beschikt daarvoor over een uitgebreid netwerk van ervaren zonnestroom installateurs waarmee ze samenwerken in dit landelijke project. Alle installateurs committeren zich aan voorgeschreven verplichtingen aangaande kwaliteit, capaciteit en veiligheid. Na oplevering van het systeem ontvangt de koper een gebruikshandleiding. Indien nodig wordt er kosteloos een extra groep(en) naar de meterkast aangelegd. De omvormer wordt aangesloten op de (extra) groep. De installatie van elk PV system neemt gemiddeld 1 dag in beslag. Uitgaande van een doorlooptijd van 6 maanden voor de installatie van circa 2000 afnemers per actie, is het duidelijk dat het leveringsproces voor een dergelijke nationale actie niet enkel een netwerk van voldoende installateurs vergt maar in het bijzonder een zeer efficiënte back office bij de leverancier om de leveringen op tijd bij de kant te krijgen en het installatiewerk effectief voorbereid en aansluitend op de levering te laten plaatsvinden.

3.8. Gebruikservaringen van afnemers Uit de gesprekken met afnemers blijkt dat men over het algemeen tevreden is met de wijze waarop de acties zijn uitgevoerd en de aangekochte producten. Wel gaven de meeste aan dat het naar hun mening nog te vroeg was om een definitieve beoordeling te geven over het gebruik van het systeem. Bij de initiators van de acties zijn gedurende of na afloop van de installatie niet veel klachten ontvangen. De aard van de klachten die wel ontvangen zijn waren:  Onduidelijkheid over de werking of een storing van de omvormer. In veel gevallen had dit geen technische oorsprong, maar was het de afnemer die niet voldoende op de hoogte was van het gebruik. Een betere instructie over de omvormer aan de afnemer kan dit verminderen. Stichting Monitoring Zonnestroom – Grootschalige inkoopacties

23



Ontevredenheid over de plaatsing van de omvormer of andere materialen. In veel gevallen bleken de materialen juist geplaatst, maar had de afnemer (achteraf gezien) toch liever een andere plaats voor de montage gehad.  Fouten in het ontwerp of de werkvoorbereiding. Deze te voorkomen fouten bestonden onder andere uit de verkeerde afzekering, gebruik van te dunne bedrading, of het niet bij zich hebben van de benodigde steigermaterialen om veilig op het dak te mogen werken. De klachten werden overigens naar tevredenheid afgehandeld door de service desk van de leverancier. Als escalatieniveau had de afnemer, in het geval van 1.2.3 Zonne-energie, de mogelijkheid om VEH bij conflicten met de leverancier te betrekken als mediator. In het algemeen was men ook tevreden met de leveringsduur. In de praktijk was de spreiding groot, te weten van 1 maand tot 3 maanden. Bestellingen geplaatst voorafgaand aan de aankondiging van de subsidie werden snel (circa 4 weken) geleverd. De door de aankondiging van de subsidie ontstane piek in aanmeldingen veroorzaakte een grote druk op de uitvoering en leveringen. Bestellingen daarna werden, vanwege de onverwachte piek in het aantal bestellingen, laat geleverd. De late leveringen hebben frustratie bij de afnemers gegeven, maar konden niet door de leverancier worden voorkomen, vanwege de adhoc introductie van de subsidie. Ook de tijdelijke onzekerheid over de mogelijke BTW verlaging veroorzaakte een blokkering van acties, namelijk de geïnteresseerden stopten hun inschrijving in afwachting van zekerheid. Nadat die zekerheid eindelijk kwam was het maar af te wachten of het enthousiasme van deze geïnteresseerden nog steeds voldoende was om alsnog voor een PV systeem te gaan. Dit laatste viel soms tegen. Naast de subsidie en de discussies over de BTW verlaging hadden de volgende factoren een negatieve invloed gehad op de leveringsduur:  Leveringen vielen deels in de periode van de bouwvak  Afnemers waren soms niet beschikbaar voor het leveren van het systeem vanwege vakantie Vereniging Eigen Huis heeft overigens een tevredenheidsonderzoek gestart bij de afnemers van haar actie. Dit onderzoek loopt momenteel. Resultaten van dit onderzoek worden binnenkort verwacht.

3.9. Nazorg en aansprakelijkheid op korte en lange termijn Opvallend genoeg wordt er in de opzet van de onderzochte 3 acties, met uitzondering van 1.2.3 Zonne-energie, weinig aandacht besteed aan het onderhandelen met leveranciers en aan de afnemers bieden van speciale condities voor garantie op de korte termijn (5 jaar) en geen op de lange termijn (langer dan 10 jaar). Men beperkt zich hierbij tot de standaard productgarantie, en ‘vertrouwt’ op een deugdelijke nazorg voor afnemers door de leveranciers en installateurs. Van borging van de afspraken en aansprakelijkheden is eveneens bij 2 van de 3 inkoopacties geen sprake.

Productgarantie van producent (Wij Willen ZON) De keuze voor het PV paneel en de omvomer werd mede bepaald door de verzekering van de Chinese producent dat ze ook de Europese markt wilde veroveren. Die verzekering gaf Wij Willen Zon voldoende vertrouwen om met ze in zee te gaan. Bovendien bood de producent standaard 5 jaar garantie op hun product. Wij Willen Zon heeft contractueel vastgelegd dat een kapotte omvormer


24

zonder discussie binnen 48 uur wordt vervangen door een nieuwe. Alleen als later blijkt dat aantoonbaar de fout bij de klant of de installateur heeft gelegen, volgt een factuur. Het zal duidelijk zijn dat deze garantie/nazorg niet geborgd kan worden en weinig zekerheid voor afnemers biedt.

Garantie op systeem door installateur (Zwolle Zonstad) Door de initiators van Zwolle Zonstad zijn eigenlijk geen special afspraken gemaakt voor nazorg en garantie. De installateur geeft de gewone productgarantie en zorgt ervoor dat het PV systeem goed werkend wordt opgeleverd. Bij vragen konden klanten langskomen bij of opbellen naar het regionale installatiebedrijf. Ook opvolging (m.b.t. monitoring, klachten, prestaties) kan op deze manier werken zonder dat er veel vastgelegd is; “als een klant ontevreden is gaat hij gewoon naar de installateur, al dan niet samen met de initiatoren.“ Het werken met heel korte lijntjes en groot onderling vertrouwen werkte goed in dit relatief kleine en zeer sociaal geborgde project. Het risico echter is dat bij een eventueel probleem met het voortbestaan van de installateur enkel kan worden teruggevallen op de productgarantie van de leverancier.

Audits, monitoring en garantieborging (1.2.3 Zonne-energie) Met een achterban van tienduizenden leden kon Vereniging Eigen Huis zich niet veroorloven om iets anders dan de beste kwaliteitsborging na de installatie voor de afnemers, haar leden, te onderhandelen, en daar waar dit niet door de leverancier in kon worden voorzien zelf te ontwikkelen. De aanpak van Vereniging Eigen Huis met betrekking van nazorg en garantie is dan ook het andere eind van het spectrum in vergelijk met de 2 andere inkoopacties, is zeer degelijk te noemen, maar vergt wel veel deskundigheid van de initiator van de actie om te ontwikkelen. Tijdens de installatie controleerden energiedeskundigen vanuit VEH steekproefsgewijs of de installatie op correcte wijze plaatsvond. Na installatie ziet Vereniging Eigen Huis er op toe dat het systeem de komende tien jaar naar behoren functioneert. In het kwaliteitsproces zijn de volgende zaken opgenomen.  Vereniging Eigen Huis was bij de eerste tien intakegesprekken en eerste tien maatwerkoffertes aanwezig en controleerde daarna steekproefsgewijs de kwaliteit van de intakes en maatwerkoffertes.  Vereniging Eigen Huis controleerde de eerste tien installaties en daarna steekproefsgewijs een representatief aantal installaties.  Vereniging Eigen Huis zag er op toe dat de leverancier eventuele klachten snel en goed afhandelde.  Leden kregen 10 jaar juridische ondersteuning van Vereniging Eigen Huis bij problemen.  De specialisten van Vereniging Eigen Huis monitoren een representatief aantal systemen gedurende een periode van tien jaar. Onderdeel van de 1.2.3 zonne-energieactie was ook een 10 jaar ontzorgingsgarantie:  De leverancier geeft 10 jaar volledige garantie, dus niet alleen op de materialen maar ook op het installatiewerk. Bij gegronde klachten worden defecte onderdelen gerepareerd of vervangen, zonder arbeidskosten.  Garanties op de panelen en omvormers zijn te verhalen bij fabrikanten.  In jaar 9 voert de leverancier een inspectie van het systeem uit en worden de panelen schoon gemaakt.


25

Er zijn wel aandachtspunten m.b.t. het behoud van de garantie in het geval van modificatie van het systeem, te weten o.a. :  Aanpassingen aan het systeem dienen in overleg met de leverancier plaats te vinden.  Verhuizing van het systeem dient door leverancier te worden uitgevoerd  Bij verkoop van het huis en daarmee het PV systeem van het huis kan de garantie niet zo maar door de nieuwe eigenaar overgenomen worden en moeten nieuwe afspraken worden gemaakt met de leverancier. De genoemde periode van 10 jaar is lang, en ondanks de zorgvuldige selectie van de leverancier bestaat altijd een risico op het niet kunnen nakomen van de verplichtingen door een leverancier. Om die reden is bij de definitieve selectie door de leverancier een borg in de vorm van een bankgarantie over 10 jaar afgegeven. Deze bankgarantie kan worden gebruikt als laatste remedie voor het niet kunnen nakomen van verplichtingen door de leverancier tegenover de afnemers van deze actie, zowel als borging van de aanbetalingen als voor aansprakelijkheden tijdens de garantieperiode. VEH is geen partij in het nakomen van garantie en aansprakelijkheid; dit ligt bij de leverancier. VEH voorziet wel in juridisch advies voor haar leden indien dit nodig wordt geacht. Er is geen nazorg en aansprakelijkheid na de periode van 10 jaar bepaald. Wel krijgen afnemers 25 jaar vermogensgarantie. Dit houdt in dat de geleverde panelen over een periode van 25 jaar niet meer dan 20 % in vermogen mogen zakken, gerekend in Wattpiek zoals gespecificeerd op de naamplaatjes van de modules, aantoonbaar via VDE, Fraunhofer of TűV. Mocht een afname in vermogen worden geconstateerd, dan dient de leverancier het systeem te repareren c.q. panelen te vervangen. Hierbij moet worden opgemerkt dat de bepalingen van de vermogengarantie verschillen per producent (van de panelen), in het bijzonder ten aanzien van een andere verdeling van de afname van het vermogen over de jaren. VEH zal dit in de derde ronde meer aandacht gaan geven, zo ook de wijze waarop de klant het defect moet aantonen, iets waarbij monitoring een belangrijke rol in zal kunnen gaan spelen.


26

4. Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies De Stichting Monitoring Zonnestroom heeft in 2012 een onderzoek gedaan naar de opzet, resultaten en ervaringen met 3 grootschalige inkoopacties, vanuit het oogpunt van de initiator, de betrokken leverancier en de afnemer. Hierbij is naast het vergaren van gegevens van deze partijen ook inbreng van overheden en andere marktpartijen uit workshops meegenomen. Met betrekking tot grootschalige inkoopacties kan zonder twijfel worden geconcludeerd dat deze initiatieven de thuismarkt voor PV systemen in Nederland hebben versneld, door het bieden van een economisch aantrekkelijk en ontzorgt productaanbod en het creëren van een sterkere algemene aandacht en bewustwording van de toepassing van PV systemen in Nederland. Verder is opgevallen dat er sinds de eerste actie in 2010 op een kort tijdsbestek een groot aantal acties zijn opgezet waarvan de meeste een succesvolle afronding kennen, wat aantoont dat de behoefte voor zonneenergie bij de bevolking ondubbelzinnig bestaat. De afgeronde en lopende acties kunnen met enige voorzichtigheid worden opgedeeld in 3 categorieën, te weten commerciële initiatieven van bedrijven en andere organisaties, door de regionale overheid gesubsidieerde duurzame energie campagnes door regionale duurzaamheid bevorderende organisaties, en acties ten gunste van de leden of werknemers van organisaties. De opzet van acties door initiators uit deze 3 categorieën verschilt aanzienlijk, in lijn met het verschil in de belangen van de organisaties en de behoeften van de doelgroep waar deze organisaties zich op richten. Wij Willen Zon van Urgenda heeft de knuppel effectief in het hoenderhok gegooid. De inkoopactie is op tal van manieren opgevolgd en gekopieerd. De manier waarop Urgenda het heeft aangepakt was dermate vernieuwend en uniek dat het eigenlijk onmogelijk is om lessen te trekken die van toepassing zouden (kunnen) zijn voor alle nog te starten initiatieven. De inkoopactie van Zwolle Zonstad is een mooi voorbeeld van een lokaal initiatief met een sterk sociaal samenhorigheidsgevoel. De initiators hebben veelvuldige verzoeken om’ hetzelfde’ te doen in andere gemeenten echter afgewezen aangezien ze zijn er van overtuigd dat het alleen goed kan gaan als je lokaal geworteld bent. Elk dorp, elke wijk in een stad moet iemand vinden die dit op deze manier op kan pakken. Als je die niet hebt dan moet je het op een gewone wijze doen, met veel meer processen en formaliteiten tot gevolg (aanbesteding, tenderen, contracten, garanties). Van de 3 onderzochte inkoopacties kan geconcludeerd worden dat 1.2.3 Zonne-energie van Vereniging Eigen Huis de meest doordachte aanpak heeft en de beste resultaten inzake kwaliteit versus prijs oplevert bij de aanschaf van het PV systeem en in het bijzonder gedurende het gebruik van het systeem over een periode van 10 jaar. De actie van Vereniging Eigen Huis had als belangrijkste succesfactoren voor het slagen van de actie, naast het bereiken van een aantrekkelijke prijsstelling voor de leden:  Het vertrouwen van de huiseigenaren in VEH  Betrokkenheid van de leden (het idee voor de actie kwam namelijk van de leden zelf)  Gemak voor de leden en voor de leverancier ‘Ready to order’  Streven naar kwaliteit en nazorg/garantie


27



Het wegnemen van de barrières voor de aanschaf. De belangrijkste barrières/vraagstukken waren vooraf door VEH weggenomen. o Leden willen geen financiële verrassingen achteraf o Aanmelding bij netbeheerder (terugleveren, salderen) o Wat komt er bij een installatie kijken o Verkrijgen van een subsidie (beschikbaarheid, afhandeling van aanvraag) o Keuze van materialen/producten van goede kwaliteit o Selectie van goede installateurs

Tot slot kan geconcludeerd worden dat de betrokken leveranciers over het algemeen tevreden zijn over de deelname aan de acties en profiteren van de toegenomen aandacht dankzij de acties, en dat afnemers tevreden zijn over hun aankopen via de acties en de verbeterde informatievoorziening over zonne-energie. Na enige twijfel over dit nieuwe fenomeen is men de inkoopacties positief gaan waarderen gedurende 2012, en de verwachting leeft dan ook dat in de komende 2 jaar met nieuwe acties een voortgaande groei van de Nederlandse markt zal kunnen worden gerealiseerd. Hierbij moet worden opgemerkt dat zeer abrupte veranderingen (te sterke stijgingen en dalingen) in de marktontwikkeling op korte termijn een gunstig resultaat voor afnemers kunnen opleveren, maar op den duur ongunstig zijn voor de ontwikkeling van een duurzame zonne-energiemarkt met gezonde aanbieders en kwaliteitsproducten en kwaliteitsdiensten.

4.2 Best Practices Binnen het project is gezocht naar ‘best practices’, met als doel dat de goede voorbeelden uit de 3 inkoopacties een positieve bijdrage kunnen leveren in het organiseren van inkoopacties door nieuwe initiatiefnemers. Zoals in 4.1 al werd aangegeven moeten we voorzichtig zijn met het opdringen van best practices. Sommige van de degelijk en in de puntjes uitgedachte ervaringen van de ene inkoopactie kunnen namelijk een te grote belasting leggen op de organisatie van een andere inkoopactie waardoor de vermeende effectiviteit niet kan worden gehaald. Per inkoopactie is het dan ook verstandig om te bepalen welke best practices van de 3 onderzochte inkoopacties het best aansluit bij de doelstelling van de actie. Niettemin meent de Stichting Monitoring Zonnestroom dat van de 3 onderzochte acties de meest bruikbare best practices kunnen worden gevonden in de uitvoering van de inkoopactie door Vereniging Eigen Huis.

De best practices van de 3 onderzochte inkoopacties, zoals beschreven in hoofdstuk 3, zijn:

Wij Willen ZON:    

Het juist communiceren van de doelstellingen van de inkoopactie aan afnemers is essentieel om de gewenste doelgroep te bereiken en om onduidelijkheden over het aanbod te voorkomen. Uitvoeren van uitgebreid desktop research van wat de markt te bieden heeft. Grootschalig media-gebruik. Gebruik van gemotiveerde vrijwilligers.


28

Zwolle Zonstad:     

Gebruik maken van ervaringen, materialen en kennis van andere initiatiefnemers. Sterk lokale en sociale inbedding. Dit werkt natuurlijk alleen goed doordat het een sterk lokaal project betrof. Er werd bijna 1-op-1 gecommuniceerd, deels via een zelf gemaakte website waar per wijk iemand zich aanbood als contact. Door van tevoren uitgangspunten te formuleren waaraan een project moest voldoen - en die uitgangspunten een duidelijk lokale ‘lading’ te geven – werd veel vertrouwen gewekt, waaronder het uitgangspunt dat de installateur uit (de omgeving van) Zwolle moest komen. De actie werd gecommuniceerd als een samenwerkingsproject; het succes zit in een goede samenwerking tussen alle partijen (initiator, leverancier, klant, installateur).

1.2.3 Zonne-energie: Verschillende aspecten van de 1.2.3 Zonne-energieactie vallen op door de zorgvuldige voorbereiding en uitwerking. Best Practices uit de actie, waaronder de interactieve opzet van de communicatie met geïnteresseerde afnemers (hoofdstuk 3.5), het selectieproces en afspraken met de leverancier (hoofdstuk 3.6), en de borging van kwaliteit en aansprakelijkheid tijdens de nazorg (hoofdstuk 3.9), zijn bruikbare inbreng voor organisaties welke vergelijkbare acties willen gaan opzetten in Nederland. Zoals kwaliteit een primaire rol heeft gespeeld bij de selectie van de leverancier en het informeren van de leden, zo heeft VEH ook nadrukkelijk met de gekozen leverancier gewerkt aan het realiseren van kwaliteit in service bij de aankoop. Dit bestond onder andere uit:  Een maatwerk offerte afgestemd op de specifieke woonsituatie van de deelnemer  Alle kosten en opbrengsten vooraf duidelijk voor definitieve keuze.  Snel en makkelijk en online accepteren.  Risicoloos accepteren, want deelnemer kreeg waarborgsom retour als financiering niet mogelijk bleek te zijn en ook als er geen zonnepanelen op het dak geplaatst konden worden.  Persoonlijke wensen konden per telefoon worden besproken of indien wenselijk bij een huisbezoek.  Tijdens een huisbezoek was demonstratie van zonnepaneel en omvormer mogelijk.  Ervaringen, vragen en opmerkingen deelde men op ‘Praat mee’, een social media applicatie op de website van 123zonne-energie.nl  Voor advies en juridische ondersteuning konden de deelnemers altijd terecht bij Vereniging Eigen Huis.  Financierings- en subsidiemogelijkheden waren voor de definitieve plaatsing geheel duidelijk.  Een eventuele subsidieaanvraag kon (indien gewenst) door de leverancier worden verzorgd, met uitzondering van de subsidieregeling op het aankoopbedrag. Niet enkel de Stichting Monitoring Zonnestroom heeft de sterkte van deze actie onderkend; ook is dit opgevallen bij regionale overheden waarvan inmiddels al enkele Vereniging Eigen Huis hebben benaderd voor informatie en advies. Zo hebben gemeenten gevraagd of er de mogelijkheid bestond om aan te haken aan de actie van VEH, of om materialen te mogen gebruiken voor het opzetten van een eigen actie in hun gemeente. Inmiddels heeft VEH verschillende documenten beschikbaar gemaakt voor toekomstige initiators van inkoopacties.


29

4.3 Aanbevelingen en leerpunten Aan de hand van de meest uitgebreide ervaringen uit de actie 1.2.3 Zonne-energie kunnen ter afsluiting van dit rapport de volgende aanbevelingen, in aanvulling op de best practices, worden gegeven ten behoeve van toekomstige initiators van grootschalige inkoopacties .

Kennis en onderzoek          

Ken je doel ! Doe een gedegen vooronderzoek Gebruik beschikbare materialen uit andere acties als basis voor eigen actie Werk enkel met ervaren partijen (leveranciers, kennisbureaus, adviseurs) Huur een deskundige zonne-energieadviseur in om goed de solar sector te begrijpen Zorg voor marketingdeskundigheid binnen het projectteam. Stel de actie op als een samenwerkingsproject; het succes zit in een goede samenwerking tussen alle partijen (initiator, leverancier, installateur). Zorg voor een perfecte communicatie met de afnemers. Het gaat hierbij om goede informatie bij de start van de actie, maar ook voor een snelle opvolging van vragen en klachten van de afnemers. Het product (PV systeem) roept ondanks dat er veel informatie over beschikbaarheid is veel vragen op bij geïnteresseerden. Er is behoefte aan een simpele uitleg, en wees bewust van de noodzaak om dit ‘eindeloos’ vaak te communiceren. Het aanbieden van een online ‘Daktoets’ is zeer bruikbaar gebleken, maar niet ‘fool-proof’ te zijn. Bij volgende acties zal aanvullend op dit software tool in de communicatie met de deelnemers nog extra aandacht moeten worden gevestigd op het belang van het vooraf verifiëren van de geschiktheid van het dak voor een PV systeem.

Installateur te selecteren aan hand van erkenning De verantwoordelijkheid om 100% dekking in Nederland te realiseren was neergelegd bij de leveranciers. De leverancier gebruikte zowel landelijke als lokale installateurs. VEH had geen zicht op het gebruik van onderaannemers en hun ervaring/deskundigheid. Dit kan in de toekomst verbeterd worden door installateurs te beoordelen op de aanwezigheid van een relevante certificering en een zonne-energie erkenning, waarbij het recentelijk geïntroduceerde keurmerk (Zonnekeur Installateur) de basis kan vormen.

installateur Figuur 5: Deskundige zonne-energie-installateurs kunnenvanaf 2013 herkend worden aan het Zonnekeur keurmerk.

Ontwerp van buiten- en binneninstallatie Deelnemers konden de leverancier vragen om middels een bezoek door een specialist ter plaatse de technische situatie te beoordelen. Ook het opsturen van foto’s van het huis naar de leverancier was


30

een mogelijkheid. Daarnaast kon de leverancier op afstand een beoordeling doen van de daksituatie en informatie over elektriciteitsaansluiting opvragen bij de netbeheerder. Bij toekomstige acties is het raadzaam om altijd foto’s te laten opsturen van het dak en in het bijzonder van de meterkast. Het bleek namelijk dat in sommige gevallen de meterkast ‘vol’ zat en eerst aanpassingen aan de meterkast nodig waren of een afzonderlijke kast moest worden geplaatst. Als dit vooraf bekend is dan kan de installatie efficiënter en sneller worden uitgevoerd.

Audits en remote monitoring Er is een steekproef van circa 25 stuks (op 1700 stuks) uitgevoerd om te verifiëren of de installatie naar behoren was geïnstalleerd. Dit betrof zowel nieuwe systemen als in bedrijf zijnde systemen. Het aantal van 25 installaties is betrekkelijk laag in relatie tot het aantal geplaatste systemen, maar is een praktisch gevolg van de kosten van het ter plaatse moeten bezoeken en onderzoeken van de installaties. Deze werden namelijk ter plaatse op functioneren beoordeeld door gebruik te maken van een on-site monitoring tool. Deze geeft informatie over de tijd dat het systeem operationeel is geweest. Indien in de toekomst ook remote monitoring (uitlezen op afstand) mogelijk wordt, dan kunnen alle systemen tegen lagere kosten blijvend op functioneren worden beoordeeld, en kan daarnaast preventief gericht herstelwerk worden verricht gedurende de garantietermijn. Verder zou als norm voor de verificatie van de installatie het handig zijn geweest om het handboek zonne-energie te gebruiken, welke bij de eerdere acties nog niet beschikbaar was.

Opbrengstgarantie Met de komst van betere monitoringsystemen (zoals het hierboven genoemde remote monitoring) wordt het ook mogelijk om contractuele afspraken te maken over de mate waarin het PV systeem energie opwekt inclusief een garantie om binnen de garantietermijn van het systeem, weliswaar in degraderende mate, een minimale hoeveelheid energie op te wekken. Een dergelijke opbrengstgarantie heeft een meerwaarde voor de afnemer boven de vermogensgarantie, en zal door het concreet meten van de opbrengst in principe tot minder discussie tussen de afnemer en de leverancier over garantieclaims leiden.


31

Grootschalige inkoopacties

Recommend Documents