Good Practice Workshop Integrale oplossingen voor de bestaande bouw

Good Practice Workshop Integrale oplossingen voor de bestaande bouw 1 maart 2011

Saxion, Kenniscentrum Leefomgeving Bouwsteen 3.3 Datum: 12 april 2011 Auteurs: Ernst Jan van Losser, Evelien Klasens

Good Practice workshop Integrale oplossingen voor de bestaande bouw

Inhoud 1. 2. 3.

Samenvatting ...................................................................................................... 3 Inleiding en achtergrond ...................................................................................... 4 De Workshop ....................................................................................................... 5 3.1. Omschrijving ................................................................................................ 5 3.2. Doelstelling ................................................................................................... 6 3.3. Resultaat ...................................................................................................... 6 4. Aanpak/ beschrijving projectactiviteiten ............................................................... 9 4.1. Organisatorische zaken................................................................................ 9 4.2. Praktische zaken .......................................................................................... 9 4.3. Succesfactoren........................................................................................... 10 5. Planning ............................................................................................................ 11 6. Kostenraming .................................................................................................... 12 7. Bijzonderheden ................................................................................................. 12 8. Conclusie en aanbevelingen ............................................................................. 13 Bijlage 1 Programma ............................................................................................ 15 Bijlage 2 Presentatie ............................................................................................. 17 Bijlage 3 Casusmateriaal ....................................................................................... 25 Bijlage 4 Verslag ................................................................................................... 52

2


1. Samenvatting Op dinsdag 1 maart 2011 heeft de workshop “Integrale oplossingen voor de bestaande bouw” plaatsgevonden in het kader van het Duits-Nederlandse Interreg project Wohnen im Wandel/Wonen in Beweging. In dit project gaat het erom gebruik te maken van de kansen die ontstaan op het terrein van huisvesting en huishoudelijke dienstverlening, vanwege de demografische veranderingen in de EUREGIO, die de komende twintig tot dertig jaar zullen optreden. Het unieke van het project is dat tegelijkertijd zowel de vraagzijde, de aanbodzijde en de R&D betrokken worden. De workshop “Integrale oplossingen voor de bestaande bouw” is bedoeld om marktpartijen samen te laten nadenken over specifieke woonoplossingen, waarbij de woonbehoefte van de mens centraal staat. Vaak wordt er bij een woonvraag, die bijvoorbeeld ontstaat door het ouder en minder mobiel worden van een bewoner, te snel in (technische) oplossingen gedacht, zonder dat de woonbehoefte goed in kaart is gebracht. Door deelnemers uit verschillende disciplines zoals aannemers, Wmo consulenten, installateurs, architecten en thuiszorg actief te laten samenwerken ontstaat vaak een andere en voor de bewoner betere woonoplossing. Om die samenwerking tussen de verschillende disciplines tot stand te brengen wordt middels voorbeeld-cases naar specifieke oplossingen gezocht. Doelstelling is met name om in de werkgroepen discussies te krijgen en zo van elkaars inzichten en ervaringen te leren en bewust te worden van andere vakgebieden. Termen als ‘out of the box-denken’ en ‘door andermans bril kijken’ spelen hierbij een rol. Doelstellingen van de workshop:  Aanbodzijde bewust maken van de problematiek en de toegevoegde waarde van andere vakgebieden  Aanbieders samen laten werken  Verschillende marktpartijen kennis laten maken met elkaar en elkaars vakgebied  Kennisuitwisseling van Duitse en Nederlandse partijen Het resultaat De verschillende cases worden door de groepen gepresenteerd, waarna de overige groepen die dezelfde case hebben uitgewerkt hun aanvullingen kunnen geven. Uiteindelijk kunnen dan een aantal hoofdpunten eruit gefilterd worden als eindconclusie van de dag. De bewustwording van de doelstellingen van de workshop is het belangrijkste resultaat, niet de concrete oplossingen voor de cases. Conclusie De aanpak waarbij meerdere vakdisciplines in een werkgroep samen moeten nadenken over een voorbeeldcase, blijkt goed uit te pakken en de (geplande) discussies komen goed op gang. Hierbij hebben de deelnemers ook vanuit een andere invalshoek naar een situatie gekeken. Wat opviel was dat bij veel woningaanpassingen en oplossingen nog teveel wordt gekeken naar het kostenplaatje en te weinig naar de bewoner en zijn/haar behoeften. In beginsel zal de mens als uitgangspunt moeten dienen.

3


2. Inleiding en achtergrond In het kader van het euregionale Interreg project Wonen in Beweging is de workshop “Integrale oplossingen voor de bestaande bouw” opgezet. Het project Wonen in Beweging speelt in op de gevolgen van de demografische ontwikkeling. Enerzijds wil zij bewoners bewust maken van en informeren over de mogelijkheden die er zijn om langer zelfstandig te blijven wonen. Hierbij gaat het o.a. om woningaanpassingen, domotica en dienstverlening. Anderzijds wil het project marktpartijen bewust maken van de kansen die de vergrijzing en het langer zelfstandig thuis wonen met zich mee brengen en hen informeren over oplossingen. Door de vergrijzing en de daarmee samenhangende krimp van de bevolking zal het woningaanbod niet meer aansluiten op de behoefte. Daar komt het overheidsbeleid en de wens van mensen zelf om langer zelfstandig te blijven wonen nog eens bij. Deze mismatch kan niet worden opgevangen met nieuwbouw, maar zal voornamelijk opgelost moeten worden in de bestaande bouw. Het nieuwbouwvolume is immers klein. Om het aanbod aan te laten sluiten bij de behoefte en goede oplossingen te vinden, kan dit niet door partijen afzonderlijk worden opgepakt, maar zal juist samenwerking tussen verschillende disciplines nodig zijn. En dat is één van de redenen voor deze workshop: Partijen uit verschillende disciplines samen laten nadenken over oplossingen in bestaande woningen. Middels voorbeeld-cases wordt hier in een multidisciplinair groepsverband over nagedacht. In deze Good Practice wordt getracht kort en duidelijk weer te geven wat de workshop precies inhoudt, hoe hij georganiseerd kan worden en welke middelen daarvoor benodigd zijn.

4


3. De Workshop 3.1. Omschrijving De workshop bestaat uit een plenair gedeelte waarin door de dagvoorzitters een in leiding op het thema gehouden wordt en uit een deel waarin de deelnemers in werkgroepen verschillende cases uitwerken. Doordat er is gekozen voor een Nederlands-Duitse workshop en er een Nederlandse en een Duitse dagvoorzitter is, wordt het thema vanuit beide landen belicht. De insteek van de workshop is dat partijen uit verschillende vakgebieden met verschillende invalshoeken samen naar mogelijke oplossingen zoeken voor een probleemsituatie. In deze situatie is een bestaande woning niet (langer) geschikt voor haar bewoners door een toenemende zorgvraag of beperkingen. De verschillende deelnemers waren o.a. architecten, aannemers, installateurs, Wmo-consulenten en thuiszorgmedewerkers. De cases zijn gebaseerd op bestaande situaties zoals ze daadwerkelijk zijn voorgekomen bij bijvoorbeeld een gemeente. Bestaande gevallen dus, waarvoor oplossingen zijn bedacht die inmiddels ook gerealiseerd zijn. Deze gerealiseerde oplossingen worden bij de bespreking van de resultaten van de workshop ook gepresenteerd en toegelicht. In de cases wordt een gezinssituatie besproken waarbij de woning in haar huidige staat niet meer geschikt is voor de bewoners. Reden hiervoor kan zijn dat vanwege ouderdom of ziekte een gezinslid bijvoorbeeld mobiliteitsbeperkingen krijgt of thuiszorg nodig heeft. Om er voor te zorgen dat deze gezinsleden niet noodgedwongen moeten verhuizen of naar een zorginstelling gaan, moet er dus worden gezocht naar een goede oplossing om het gezin zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen in hun eigen huis. De verschillende werkgroepen zullen door met elkaar in discussie te gaan en door gebruik te maken van elkaars inzichten en ervaringen proberen te komen tot een adequate oplossing. Hiertoe kunnen ze gebruik maken van de diverse hulpmiddelen als plattegronden, schetspapier, potloden, markers, linealen en pennen, die ter beschikking gesteld worden. Een tafelvoorzitter zal erop toezien dat de discussies niet te veel verzanden in details en niet ter zake doende onderwerpen. Tevens kan de tafelvoorzitter de discussie waar nodig bijsturen met behulp van enkele stellingen/steekworden.

5


De uiteindelijke resultaten van de werkgroepen worden plenair gepresenteerd, waarbij men de mogelijkheid krijgt om de gekozen oplossingen toe te lichten en aan te vullen. Aansluitend zullen de gerealiseerde oplossingen van de voorbeeldcases gepresenteerd en toegelicht worden en kunnen deze eventueel nog kort worden besproken in de groep. Aangezien het project waar de workshop onderdeel van is, een samenwerkingsverband is tussen verschillende Duitse en Nederlandse (markt)partijen, kan er voor gekozen worden om zowel Nederlandse als Duitse deelnemers uit te nodigen. Deze kunnen dan samen als gemengde groep of apart als Nederlandse of Duitse groep aan de workshop deelnemen. In het kader van internationale kennisoverdracht is dit een goede methode aangezien de Nederlandse en Duitse aanpak en ook de regelgeving nogal eens van elkaar verschillen. 3.2. Doelstelling Doelstellingen van de workshop zijn:  Kennisuitwisseling (grensoverschrijdend).  Rekening houden met/ en bewust worden van elkaars vakgebied.  Leren van elkaars oplossingen.  Niet alleen in oplossingen denken, maar vanuit de behoefte een probleem benaderen. Een belangrijk aspect hierbij is dat er bij het realiseren/verbouwen van woningen veel meer rekening moeten gaan houden met het verlenen van zorg. Dus niet alleen de bewoner moet goed in zijn of haar woning uit de voeten kunnen, maar ook de medewerkers van de thuiszorg en/of mantelzorgers. 3.3. Resultaat De workshop zoals beschreven in deze Good Practice, is voor het eerst gehouden op 1 maart 2011. Locatie was de vergaderruimte in het Euregio-kantoor te Glanerbrug. Dagvoorzitters waren:

Dr. Dirk Heuwinkel, Landkreis Osnabrück Dhr. Gerard Salemink, Saxion

Het aantal deelnemers die dag was 35. Na het plenaire openingsgedeelte dat werd verzorgd door dhr. Salemink gingen de aanwezigen in vijf werkgroepen met de casuïstiek aan de slag. Het deelnemersveld was gelukkig breed georiënteerd zodat het goed lukte om mooie gemixte groepen samen te stellen. Er werden drie Nederlandse en twee Duitse groepen samengesteld.

6


Vanwege te verwachten taalproblemen is ervoor gekozen om de twee nationaliteiten niet te mixen en dus aparte Nederlandse en Duitse werkgroepen te vormen. Achteraf bekeken had dit best in een gemengde samenstelling kunnen gebeuren, omdat de meeste Nederlandse deelnemers redelijk tot goed Duits spraken. Bij een gemengde groep komt juist die internationale kennis- en ervaringsoverdracht beter tot zijn recht. Echter bij gemengde groepen was het risico groter geweest dat vanwege de taalbarrière, de discussies minder diepgang zouden hebben gehad. Bij deze workshop is daarom gekozen voor aparte Nederlandse en Duitse groepen. Er waren deelnemers uit de volgende beroepsgroepen:       

Architecten Aannemers Installateurs Woningcorporaties Wmo-consulenten/ woonadviseurs Duitse overheden Thuiszorgmedewerkers Adviesbureaus

De geplande methodiek bleek goed te werken en binnen de groepen werd volop gediscussieerd over wat nu de goede insteek zou zijn om het probleem op te lossen. Met name de inbreng van de deelnemers uit de zorg/Wmo-hoek bleek af en toe zeer verhelderend te zijn voor de andere deelnemers. Veel deelnemers zochten toch snel naar een oplossing, terwijl het probleem en de behoeften onvoldoende geanalyseerd waren. Bij veel woningaanpassingen en oplossingen wordt ook nog teveel gekeken naar het kostenplaatje en te weinig naar de bewoner en zijn/haar behoeften. In beginsel zal de mens als uitgangspunt moeten dienen. In het hele proces van behoefte tot aanpassing en nazorg zijn veel verbeteringen mogelijk en er zou meer gekeken moeten worden wat bepaalde aanpassingen/ oplossingen opleveren op andere terreinen (bijvoorbeeld de zorg). Samenwerking op dit gebied is belangrijk doordat de oplossingen dan ook beter aan zullen sluiten op de behoefte van de bewoner. Daarbij komt ook de vraag of er mogelijkheden zijn om gezamenlijk totaalpakketten aan te bieden aan de klant.

7


Belangrijke conclusies: • Er ligt een grote behoefte/opgave, voornamelijk in de bestaande bouw op het gebied van levensloopbestendige/toegankelijke woningen. • De thematiek is niet eenvoudig, mede door de verschillende geldstromen en regelgeving. • De mens zou als uitgangspunt moeten dienen Wat opviel tijdens deze middag (in willekeurige volgorde):  In sommige groepen werd ook rekening gehouden met aspecten als toekomstwaarde en toekomstige behoeften  Er werd ook rekening gehouden met het sociale, menselijke aspect  Niet alleen werd er gekeken naar de goedkoopste oplossing op dit moment, maar juist naar de meest adequate oplossing op langere termijn  Er zou door instanties meer gekeken moeten worden naar wat er op andere terreinen en op langere termijn bespaard kan worden, bijvoorbeeld op de zorg. Door meer te investeren in bouwkundige aanpassingen kan in veel gevallen uiteindelijk in het totale traject meer bespaard worden.  De Duitse deelnemers vroegen zich af of er in de standaard Nederlandse rijtjeswoning überhaupt voldoende ruimte is voor mensen met een beperking.  Tot welke investeringen zijn corporaties bereid? In Nederland wordt door corporaties niet altijd in eengezinshuurwoningen geïnvesteerd indien er twee mensen in wonen. Het beleid is vaak dat zij zullen moeten verhuizen naar een geschikte woning.  Het beleid in Landkreis Osnabruck is dat als huurwoningen leeg komen te staan ze eerst barrièrevrij worden gemaakt.  Sociale contacten en het sociale netwerk zijn voor bewoners vaak erg belangrijk.  Belangrijk is dat de bad- en slaapkamer naast elkaar liggen.  In Duitsland gelden voor zowel het levensloopbestendig maken van een woning als het energetisch aanpassen, speciale financieringsregels. Geld dat gebruikt wordt voor deze doeleinden kan (gedeeltelijk) tegen een lage rente worden geleend.  In Duitsland geldt de regel dat wanneer 15% of meer van de woning verbouwd wordt, het totale gebouw aan de huidige energie-eisen moet voldoen.

8


4. Aanpak/ beschrijving projectactiviteiten Een van de eerste zaken die van belang is voor het organiseren van de workshop is het prikken van een datum waarop de workshop zal plaatsvinden. Daarnaast is er een onderverdeling te maken van zaken die geregeld moeten worden. Het gaat hierbij aan de ene kant om organisatorische zaken en aan de andere kant om praktische zaken.

            

    



4.1. Organisatorische zaken Het vaststellen van de datum waarop de workshop zal plaatsvinden. Het opzoeken van een geschikte locatie om de bijeenkomst te houden (afhankelijk van het te verwachten aantal deelnemers). Mede-organisatoren benaderen. Bepalen hoeveel deelnemers wenselijk zijn (in verband met max. groepsgrootte). Interessante beroepsgroepen definiëren en uit al deze groepen een aantal mensen benaderen en uitnodigen als potentiële deelnemer. Uitnodigingen maken en versturen (mail of post). Deelnemerslijst maken en ‘up to date’ houden aanmeldingen/afzeggingen. Inleiding voor het plenaire gedeelte samenstellen (powerpoint). Dagprogramma opstellen met tijdsplanning. Routebeschrijving maken m.b.t. de locatie. Definitief programma en routebeschrijving versturen naar deelnemers. Catering regelen (koffie/krentenwegge/borrel/hapjes rekening houdend met het aantal deelnemers). Casusmateriaal verzamelen, samenstellen en uitwerken tot bruikbare cases. o Bestaande praktijkgevallen bv via Wmo-medewerker selecteren o Tekeningen van oude en nieuwe situatie o Foto’s van oude en nieuwe situatie o Informatie over bv. ziektebeeld opzoeken Eventueel ook Duitse cases organiseren Groepen samenstellen van deelnemers. Verschillende disciplines per groep. Naambadgets afdrukken. Eventueel foldermateriaal/reclamemateriaal verzorgen. Draaiboekje van de dag voor de organisatie maken 4.2. Praktische zaken Tekenmiddelen: o Papier A3 o Schetspapier o Potloden o gum o Markeerstiften, 2 kleuren o Linialen o Puntenslijpers

9


         

     

 

o Plakband o punaises Uitvergrote plattegronden om de oplossingen op te kunnen schetsen/tekenen. Badgets Presentielijsten AV-middelen regelen als: beamer, laptop, presenter/laserpointer, verlengkabels, stekkerdoos, Kaartjes maken met stellingen/steekwoorden voor de gespreksleiders per tafel. (budget/rol corporaties/regelgeving/bestemmingsplan…) Eventueel vakliteratuur meenemen. (WoonKeur en Handboek Toegankelijkheid) Foto’s maken tijdens de workshop Catering spullen ophalen/meenemen/laten bezorgen Locatie van tevoren een keer bezoeken Locatie-indeling eventueel aanpassen (tafels en stoelen in groepen) 4.3. Succesfactoren Gebruik heldere voorbeeldcases waar iedereen zich iets bij voor kan stellen. Zorg ervoor dat je van de voorbeeldcases uit de praktijk gebruikt, waarbij ook daadwerkelijk een oplossing gerealiseerd is. Zoek een geschikte locatie die, zeker in het geval van meerdere nationaliteiten, goed bereikbaar is voor iedereen. Zorg voor goede dagvoorzitters en gespreksleiders die de discussie op gang kunnen brengen of kunnen sturen. Zorg ervoor dat je groepen samenstelt waarin de verschillende disciplines vertegenwoordigd zijn. Betrek mensen uit de thuiszorg, zij zijn voor de marktpartijen (architecten, aannemers, installateurs) een belangrijke factor om het bewustzijn te creëren om de mens centraal te stellen. Zorg ervoor dat de groepsgrootte beperkt blijft. Dit om de discussie goed te kunnen laten verlopen en iedereen in de groep bij de discussie te kunnen betrekken. Zorg ervoor dat het materiaal goed voor elkaar is; voldoende plattegronden (op A3 formaat), schetspapier, potloden, etc.

10


5. Planning De planning van de workshop is tweeledig. Allereerst moeten er zaken in de tijd worden uitgezet die te maken hebben met de organisatie. Activiteit  Brainstormen over invulling workshop samen met projectpartners  Het vaststellen van de datum waarop de workshop zal plaatsvinden.  Mede-organisatoren benaderen.  Bepalen hoeveel deelnemers wenselijk zijn (in verband met max. groepsgrootte).  Casusmateriaal verzamelen, samenstellen en uitwerken tot bruikbare cases.  Het opzoeken van een geschikte locatie om de bijeenkomst te houden (afhankelijk van het te verwachten aantal deelnemers).  Opstellen concept programma  Interessante beroepsgroepen definiëren en uit al deze groepen een aantal mensen benaderen en uitnodigen als potentiële deelnemer.  Deelnemerslijst maken en ‘up to date’ houden aanmeldingen/afzeggingen.  Eventueel ook Duitse cases organiseren  Dagprogramma opstellen met tijdsplanning.  Uitnodigingen maken en versturen (mail of post).  Groepen samenstellen van deelnemers. Verschillende disciplines per groep.  Inleiding voor het plenaire gedeelte samenstellen (powerpoint).  Routebeschrijving maken m.b.t. de locatie.  Definitief programma en routebeschrijving versturen naar deelnemers.  Catering regelen (koffie/krentenwegge/borrel/hapjes rekening houdend met het aantal deelnemers).  Naambadgets afdrukken.  Eventueel foldermateriaal/reclamemateriaal verzorgen.  Draaiboekje van de dag voor de organisatie maken

Wanneer 4 maanden van tevoren 3 maanden van tevoren 3 maanden van tevoren 3 maanden van tevoren 3 maanden van tevoren 2 maanden van tevoren

2 maanden van tevoren 2 maanden van tevoren

Continu 3 maanden van tevoren 1,5 maand van tevoren 1,5 maand van tevoren 1 maand van tevoren 2 weken van tevoren 2 weken van tevoren 2 weken van tevoren 2 weken van tevoren 1 week van tevoren 1 week van tevoren 1 week van tevoren

De andere kant van de planning is de dagindeling op de dag van de workshop zelf. Tijdens de workshop die op 1 maart 2011 werd gehouden werd het volgende tijdschema gehanteerd:

11


Programma 13.00 uur 13.15 uur 13.30 uur 15.00 uur 15.15 uur 16.30 uur 16.45 uur 17.00 uur 17.30 uur

Ontvangst Welkomstwoord en inleiding door dagvoorzitter Uitwerken cases in groepen Pauze Presentatie cases door de groepen en discussie Presentatie gekozen oplossingen Afsluiting Borrel Einde

Achteraf bleek het programma hier goed in te passen en is het tijdschema zelfs nog wat ingekort zodat uiteindelijk om ca. 17.15 alles ten einde was.

6. Kostenraming Voor het organiseren van een dergelijke workshop moet rekening gehouden worden met de volgende kostenposten:  Huur locatie  Catering locatie  Drukken naambadgets  Kosten klein materiaal (papier, stiften etc.) Financiering De kosten voor de workshop zijn gefinancierd vanuit het project Wonen in Beweging.

7. Bijzonderheden Vanuit het project Wonen in Beweging is deze workshop als een Good Practice aangemerkt. Dit betekent dat de methode waarvoor gekozen is om het bewustwordingsproces bij verschillende partijen in werking te zetten en te stimuleren, dusdanig effectief bleek dat de methode wordt aangeraden om toe te passen. Tijdens de workshop is gebleken dat door verschillende disciplines bij elkaar aan tafel te zetten en samen naar oplossingen te laten zoeken partijen zich bewust werden van elkaars vakgebied. Duidelijk kwam naar voren dat verschillende partijen in eerste instantie vooral vanuit hun eigen oplossingen denken. Doordat ze tijdens de workshop ook met andere disciplines aan tafel zaten werden zij ook op andere oplossingsrichtingen of bezwaren tegen de gekozen oplossing gewezen. Het denken vanuit de menskant (de mens als uitgangspunt nemen) was voor veel partijen nieuw, maar uit de workshop bleek wel dat de mens centraal stellen een belangrijk punt is bij het aandragen van oplossingen. De input vanuit de thuiszorgorganisaties bleek hierbij essentieel, doordat juist zij de partijen confronteerden met dit aspect. Tevens was ook de Duits-Nederlandse uitwisseling uniek, doordat partijen zo ook kennis namen van oplossingen die gebruikt worden aan de andere kant van de grens. Zo worden bijvoorbeeld in Duitsland woningaanpassingen veel meer gecombineerd met energetische aanpassingen (mede door regelgeving). Hierdoor wordt het kader en de kennis over mogelijke oplossingsrichtingen voor de deelnemende partijen vergroot.

12


Aan de hand van de workshop is geconcludeerd dat er veel te winnen valt op het gebied van samenwerking en dat in het hele proces veel verbeteringen mogelijk zijn. Om een eerste stap te zetten om partijen samen te laten nadenken en te laten samenwerken is deze workshop een goede eerste stap, voornamelijk om het bewustzijn te creëren van het belang van andere disciplines.

8. Conclusie en aanbevelingen Conclusie Als het wenselijk is, bijvoorbeeld vanwege demografische omstandigheden, dat verschillende marktpartijen meer en in een vroeger stadium met elkaar moeten samenwerken, dan is deze workshop een goed instrument om dit in klein verband eens te ‘oefenen’. De aanpak waarbij meerdere vakdisciplines in een werkgroep samen moeten nadenken over een voorbeeldcase, blijkt goed uit te pakken en de (geplande) discussies komen goed op gang. Hierbij hebben de deelnemers ook vanuit een andere invalshoek naar een situatie gekeken. De medewerkers uit de thuiszorgorganisaties hebben hierin een belangrijk rol vervuld, doordat zij meer de mens centraal stellen. Veel deelnemers zoeken toch snel naar een oplossing, terwijl het probleem en de behoeften onvoldoende geanalyseerd zijn. Juist dan werkt het heel verhelderend en horizonverbredend als door de opmerkingen van een andere deelnemer men min om meer gedwongen wordt om van die gebaande wegen af te wijken. De oplossing zal dan op een andere manier gevonden moeten worden en dit kan weer tot nieuwe en hopelijk betere inzichten leiden. Wat opviel was dat bij veel woningaanpassingen en oplossingen nog teveel wordt gekeken naar het kostenplaatje en te weinig naar de bewoner en zijn/haar behoeften. In beginsel zal de mens als uitgangspunt moeten dienen. In het hele proces zijn veel verbeteringen mogelijk en er zou meer gekeken moeten worden wat bepaalde aanpassingen/oplossingen opleveren op andere terreinen (bijvoorbeeld de zorg). Samenwerking op dit gebied is belangrijk doordat de oplossingen dan ook beter aan zullen sluiten op de behoefte van de bewoner. Daarbij komt ook de vraag of er mogelijkheden zijn om gezamenlijk pakketten aan te bieden aan de klant. Om een eerste stap te zetten om partijen samen te laten nadenken en te laten samenwerken is deze workshop een goede opstap, voornamelijk om het bewustzijn te creëren van het belang van andere disciplines.

13


Aanbevelingen In het geval van twee of meerdere nationaliteiten is de kennisoverdracht over de grens van belang. Denk goed na of de werkgroepen gemengd moeten worden wat nationaliteiten betreft of dat gekozen wordt voor verschillende taalgroepen. Voor beide valt wat te zeggen, maar er zijn ook nadelen te noemen. In het geval van gescheiden taalgroepen is er geen sprake van de nationaliteits- en cultuurverschillen tijdens de groepsdiscussies, terwijl dit juist erg verrijkend kan zijn. Aan de andere kant bestaat er een risico dat juist door taalbarrières de discussies minder diepgang krijgen en dit is ook weer niet wenselijk. Om de workshop tot een succes te maken is het belangrijk dat je voldoende deelnemers hebt uit verschillende disciplines, zodat groepen gevormd kunnen worden waarin alle disciplines vertegenwoordigd zijn. Zo kunnen de praktijkvoorbeelden vanuit alle invalshoeken benaderd worden en kan er optimaal van elkaar geleerd worden. Zorg ervoor dat je mensen uit de zorg bij de workshop betrekt, zij geven een extra dimensie aan het uitwerken van de cases doordat zij de situatie vanuit de menskant benaderen.

Unterstüzt durch: Mede mogelijk gemaakt door:

www.deutschland-nederland.eu

14


Bijlage 1

Programma

15


16


Bijlage 2

Presentatie

17


18


19


20


21


22


23


24


Bijlage 3

Casusmateriaal

Workshop “Integrale oplossingen voor de bestaande bouw”

Workshop “Integrierte Lösungen für Bestandsgebäude“

25


Casus 1/ Fall 1 Workshop integrale oplossingen bestaande bouw

Workshop Integrierte Lösungen für Bestandsgebäude

26


Casus 1 Hieronder volgt een beschrijving van een gezinssituatie waarbij het voor één van de gezinsleden op medische grond niet langer mogelijk is om zonder hulp/ woningaanpassingen in de huidige situatie te kunnen blijven wonen. Samenstelling gezin Het gezin bestaat uit vijf leden, namelijk een vader, moeder en drie kinderen. Vader:

geen bijzonderheden, heeft een volledige baan van 40 uur.

Moeder:

heeft een reumatische aandoening (Systemische Lupus Erythemathodes), hierdoor heeft ze chronische pijn onderin de rug, knieën en enkels. Ze maakt gebruik van de aanwezige traplift om op de 1e verdieping te komen. Zij is in hoofdzaak belast met de verzorging van de kinderen.

Jongen:

10 jaar, geen bijzonderheden.

Dochter:


Jongen:

8 jaar, hierna te noemen Douwe. Hij is degene met de medische indicatie op basis waarvan een woonoplossing gezocht moet worden.

Situatie (woning) Het gezin woont in een normale eengezinswoning, het betreft een huurwoning van een woningcorporatie. De woning is een hoekwoning van een rijtje woningen. De woning is voorzien van een traplift naar de 1e verdieping. Op de 1e verdieping bevinden zich vier slaapkamers en de badkamer. Verder is via een vlizotrap de lage bergzolder bereikbaar. Aangezien het een hoekwoning betreft beschikken de bewoners over een relatief ruime kavel waarop de woning gelegen is. Zie bladzijde 10 en 11 voor meer gegevens over de huidige woning. Situatie (zorgvraag) Douwe heeft een verstandelijke en lichamelijke handicap. Hij functioneert op het niveau van een kind van ca. 3 jaar oud. Douwe is 1.40 m lang en ongeveer 35-40 kg zwaar. Hij heeft in zijn rechter arm weinig functie en in zijn rechterbeen verminderde functie. Hij kan goed lopen op zijn aangepaste schoenen, maar op blote voeten nauwelijks. Douwe heeft daarnaast ook gedragsproblemen. Hij heeft ADHD, is daardoor erg aanwezig en kan niet omgaan met uitgestelde aandacht. Hij kan ook zo maar heel boos worden en kan slecht instructies opvolgen. Bovendien is Douwe incontinent en is hij hierin ook niet trainbaar. Momenteel heeft Douwe de kleinste slaapkamer van 2m bij 2,5 m. Deze slaapkamer grenst niet aan de badkamer. Bij de ingang van de badkamer zit een hoge opstap (groot hoogteverschil voor Douwe).

27


De volgende problemen beginnen zich voor te doen bij de verzorging van Douwe: Omdat Douwe niet zindelijk is dient hij meerdere keren per dag verschoond te worden. Aangezien er erg weinig ruimte op zijn slaapkamer is, en Douwe vanaf een hoog object verschoond moet worden (ivm de rugklachten van de moeder), gebeurt dit momenteel beneden op het aanrecht of op de keukentafel. Uit hygiënisch oogpunt is hier bezwaar tegen. Ook het aankleden van Douwe gebeurt meestal beneden. Douwe kan zelf niet (goed) traplopen. Dan het wassen van Douwe. In de badkamer zijn geen aanpassingen die het douchen van Douwe makkelijker maken. Douwe moet in en uit de douche getild worden en er is te weinig ruimte om hem goed hulp te kunnen verlenen. Eigenlijk zou Douwe liggend of zittend onder de douche moeten kunnen. Voor de overige familieleden voldoet de badkamer prima. Er is echter te weinig ruimte om die aanpassingen te doen die nodig zijn, zodat de badkamer ook geschikt wordt om Douwe adequaat te helpen bij het wassen/douchen. Omdat de situatie met de tijd steeds meer onhoudbaar begint te worden klopt het gezin aan bij de gemeente, bij het Wmo-loket, om hulp te vragen. Vraagstelling: Welke voorzieningen/aanpassingen zouden in het voorkomende geval in de woning gerealiseerd kunnen worden, zodat het voor alle familieleden mogelijk wordt goed in de woning te kunnen blijven wonen, en de benodigde zorg en hulp te kunnen verlenen?

28


Fall 1 Unten finden Sie die Beschreibung einer familiären Situation, in der es für eines der Familienmitglieder aus medizinischen Gründen nicht länger möglich ist, ohne Hilfe / Wohnunganpassungen in der aktuellen familiären Situation wohnen zu bleiben.

Hausgemeinschaft Die Familie besteht aus fünf Mitgliedern: Vater, Mutter und drei Kinder. Vater: Mutter:

Keine Besonderheiten, hat einen Vollzeit-Job von 40 Stunden. Hat eine rheumatische Erkrankung (systemischer Lupus Erythemathodes), dadurch hat sie chronische Schmerzen im unteren Rücken, in Knie und Gelenken. Sie nutzt den vorhandenen Treppenlift, um in den ersten Stock zu kommen. Hauptsächlich kümmert sie sich um die Betreuung der Kinder.

Sohn :

10 Jahre, keine Besonderheiten.

Tochter:


Sohn:

8 Jahre. Wir nennen ihn Douwe. Er ist derjenige mit den medizinischen Indikationen, zu denen eine Wohnlösung gesucht werden muss.

Douwe hat eine geistige und körperliche Behinderung. Er lebt geistig auf dem Niveau eines Kindes von etwa 3 Jahren. Douwe ist 1,40 m groß und wiegt ca. 35-40 kg. Seinen rechten Arm und sein rechtes Bein kann er nur eingeschränkt nutzen. Mit angepassten Schuhen kann er gut laufen, barfuß aber kaum. Douwe hat auch Verhaltensproblem. Er hat ADHS, ist dadurch ständig präsent und kann nicht umgehen mit hinausgeschobener Aufmerksamkeit. Leicht wird er sehr wütend und kann dann schlecht Anweisungen nachkommen. Außerdem ist Douwe inkontinent, was ihm auch nicht abzugewöhnen ist.

Die Familie wohnt in einem normalen Einfamilienhaus, ein Treppenlift zum ersten Stock ist vorhanden. Im ersten Stock sind vier Schlafzimmer und ein Badezimmer (siehe Raumausstattungsplan und Fotos, Seite 10 und 11).

Douwe hat im Moment das kleinste Schlafzimmer von 2m x 2,50m. Dieser Raum grenzt nicht direkt an das Badezimmer. Am Eingang zum Badezimmer ist eine hohe Stufe (ein großer Höhenunterschied für Douwe).

29


Probleme entstehen bei der Pflege von Douwe: Da Douwe inkontinent ist, braucht er mehrmals am Tag frische Wäsche. Weil es sehr wenig Platz in seinem Schlafzimmer gibt und Douwe von einem hohen Objekt sauber gemacht werden muss (wegen der Rückenprobleme der Mutter), passiert dies im Moment unten auf der Arbeitsplatte oder dem Küchentisch. Aus hygienischen Gründen ist das aber nicht ideal. Auch das Ankleiden von Douwe passiert unten. Douwe kann selbst nicht (richtig) Treppe steigen.

Dann das Waschen von Douwe: Im Badezimmer gibt es keine Anpassungen, die das Duschen von Douwe einfacher machen. Douwe muss in die Dusche hinein und wieder heraus gehoben werden und es gibt nicht genug Platz, um ihm gute Unterstützung zu bieten. Eigentlich sollte Douwe liegend oder sitzend duschen. Für den Rest der Familie ist das Badezimmer in Ordnung. Es gibt aber zu wenig Platz für die notwendigen Anpassungen, um Douwe im Badezimmer adäquat beim Waschen und Duschen zu helfen.

Weil die Situation langsam unhaltbar wird, fragt die Familie bei der Gemeinde um Rat.

Aufgabe Welche Maßnahmen/Anpassungen sollten in diesem Fall in der Wohnung realisiert werden, damit es für alle Familienmitglieder möglich wird, gut in der Wohnung zu wohnen und die notwendige Betreuung und Hilfe zu leisten?

30


Informatie Casus1/ Information Fall 1 Informatie met betrekking tot de woning en de situatie/ Information über den Wohnung und

Situation Het woonhuis betreft een hoekwoning van een zogenaamde rijtjeswoning. Die Wohnung ist

eine Endwohnung von einem Reihenhaus. Zie gegevens hieronder/ Details siehe unten:

Foto 1. Voorgevel en zijgevel/ Frontansicht und Seitenansicht

Foto 2. Achtergevel en zijgevel/ rückansicht und Seitenansicht

31


ERDGESCHOSS

FRONTANSICHT

1.ETAGE

RÜCKANSICHT

32




33


Casus 2 Hieronder volgt een beschrijving van een gezinssituatie waarbij het voor één van de gezinsleden op medische grond niet langer mogelijk is om zonder hulp/ woningaanpassingen in de huidige situatie te kunnen blijven wonen. Samenstelling gezin Het gezin bestaat uit twee leden, een man en zijn vrouw. Meneer:


Mevrouw:

69 jaar, sinds haar 42e gediagnosticeerd met een neurologische aandoening, namelijk Multiple Sclerose (MS).

Omgeving/woonsituatie Mevrouw woont samen met haar echtgenoot in een vrijstaande woning met bovenverdieping. Het betreft een eigen woning op een royale kavel. De badkamer van de woning bevindt zich op de begane grond aan de achterzijde van het huis en is bereikbaar via de keuken. De slaapkamers en een tweede toilet bevinden zich op de 1e verdieping. Zie de tekeningen op bladzijde 18 t/m 20. Situatie (zorgvraag) Mevrouw leeft al 27 jaar met MS en in de loop van de tijd zijn de daaruit voortvloeiende klachten steeds ernstiger geworden. Uit een MRI-onderzoek is onlangs gebleken dat haar linkerbeen zwakker is dan haar rechterbeen. In de praktijk ervaart ze echter het tegenovergestelde en heeft ze meer last van haar rechterbeen. Als mevrouw enige tijd (paar honderd meter) heeft gelopen, gaat ze ‘slepen’ met het rechterbeen en voet. De kracht in de rug is verminderd en ze heeft moeite met het langer handhaven van een houding (zowel in zit als stand). Afgelopen zomer heeft mevrouw weer een terugval (schub) gehad en sindsdien is haar toestand sterk achteruit gegaan. De neuroloog heeft aangegeven dat mevrouw rekening moet gaan houden met rolstoelafhankelijkheid in de nabije toekomst. Mobiliteit: Het opstaan en het gaan

Zelfstandig. Mw. heeft moeite met lang zitten. Mw. gebruikt

zitten:

momenteel een trippelstoel als ze zittend wat werkzaamheden wil verrichten, bv met de computer. Mw. moet regelmatig rusten, gaat dan op de bank liggen. Mw. ligt 's avonds vaak op de bank omdat zitten dan te vermoeiend is.

staan:

Mw. kan niet stil staan, probeert houdingen zoveel mogelijk te wisselen.

Lopen:

De loopafstand is beperkt tot een paar honderd meter (met tussenpauzes). Mw. is niet in staat zelfstandig naar het nabijgelegen stadscentrum te lopen.

Traplopen:

Gaat wisselend, mw. beperkt het traplopen tot 's morgens naar beneden en 's avonds naar boven.

34


Voor de mobiliteit op de korte afstand maakt mevrouw af en toe gebruik van een rolstoel. Voor de mobiliteit op de langere afstanden maakt mevrouw gebruik van een fiets. Mevrouw heeft een elektrische fiets en kan hiermee zelfstandig afstanden buitenshuis overbruggen. Wassen/douchen/aan- en uitkleden: 

Staand en zelfstandig: op een goede dag (meestal).



Afhankelijk van hulp van derden: tijdens een slechte periode wordt ze door haar echtgenoot geholpen en gaat het douchen zittend op een tuinstoel.

Momenteel kan mevrouw zich, met behulp van haar man, nog redden in het huidige woonhuis. Maar aangezien het de verwachting is dat haar mobiliteit sterker achteruit zal (blijven) gaan, wil het echtpaar onderzoeken op welke manier hun woning is aan te passen, zodat het bij een verslechterende gezondheidssituatie van mevrouw toch mogelijk blijft om thuis te kunnen blijven wonen. Vraagstelling: Welke voorzieningen/aanpassingen zouden in het voorkomende geval in de woning gerealiseerd kunnen worden, zodat het voor het echtpaar mogelijk blijft om goed in de eigen woning te kunnen blijven wonen en om eventueel benodigde zorg en hulp te verlenen, als de gezondheidstoestand van mevrouw verder verslechtert.

35


Fall 2 Unten finden Sie die Beschreibung einer familiären Situation, in der es für eines der Familienmitglieder aus medizinischen Gründen nicht länger möglich ist, ohne Hilfe / Wohnungsanpassungen in der aktuellen familiären Situation wohnen zu bleiben. Hausgemeinschaft Die Familie besteht aus einem Ehepaar. Der Mann:


Die Frau:

69 Jahre, im Alter von 42 wurde Multiple Sklerose (MS) diagnostiziert.

Die Frau hat seit 27 Jahren MS und im Laufe der Zeit wurden die daraus resultierenden Probleme/Beschwerden immer gravierender. Eine MRI-Studie hat kürzlich ergeben, dass ihr linkes Bein schwächer ist als ihr rechtes. In der Praxis erlebt sie aber das Gegenteil und hat mehr Probleme mit ihrem rechten Bein. Wenn die Frau eine Weile (ein paar hundert Meter) gelaufen ist, zieht sie das rechte Bein und den Fuß nach. Die Kraft im Rücken hat abgenommen und sie hat Mühe, länger in einer bestimmten Haltung zu verharren (sowohl sitzend als auch stehend). Im vergangenen Sommer hatte sie einen Rückfall, seitdem hat sich ihr Zustand erheblich verschlechtert. Der Neurologe prognostiziert, dass sie in naher Zukunft vom Rollstuhl abhängig sein wird. Mobilität: Aufstehen und Hinsetzen:

Selbständig. Die Frau hat Mühe mit langem Sitzen. Sie nutzt im Moment einen angepassten Stuhl, wenn sie sitzend arbeitet (z. B. am Computer). Sie braucht regelmäßige Ruhe, legt sich dann auf die Couch. Sie liegt nachts oft auf der Couch, weil Sitzen dann zu anstrengend ist.

Stehen:

Sie kann nicht still stehen und versucht ihre Haltung so oft wie möglich zu wechseln.

Laufen:

Sie kann nicht weiter laufen als ein paar hundert Meter (mit Unterbrechungen). Sie ist nicht in der Lage, selbständig ins nahe gelegene Stadtzentrum zu laufen.

Treppensteigen:

Geht mal gut, mal schlecht. Sie beschränkt das Treppensteigen auf morgens nach unten und abends nach oben.

Für Mobilität auf kurzer Distanz benutzt die Frau gelegentlich einen Rollstuhl. Für die Mobilität auf längerer Distanz benutzt sie ein elektrisches Fahrrad. Damit kann sie selbständig mittlere Distanzen außer Haus überbrücken.

36


Waschen/Duschen/an- und Auskleiden: 

An guten Tagen (meistens): Stehend und selbständig



An schlechten Tagen: Sie duscht sich sitzend auf einem Stuhl, ihr Mann hilft ihr dabei.

Umgebung / Wohnsituation Die Frau lebt mit ihrem Mann in einem frei stehenden Haus mit zwei Etagen (EG & 1.OG). Es ist ihr Eigentum und steht auf einem großzügigen Grundstück. Das Badezimmer des Hauses ist im Erdgeschoss an der Rückseite des Hauses und ist zugänglich durch die Küche. Die Schlafzimmer und eine zweite Toilette befinden sich auf der ersten Etage (siehe Zeichnungen auf Seite 18 bis 20). Im Moment kann sie, mit Hilfe von ihrem Mann, noch auskommen mit der heutigen Wohnung. Ihre Krankheit wird ihre Mobilität aber immer weiter einschränken. Daher will das Paar untersuchen, welche Möglichkeiten es gibt, ihre Wohnung so anzupassen, dass es möglich bleibt in ihrer Wohnung wohnen zu bleiben, auch wenn der Gesundheitszustand sich verschlechtert Fragestellung: Welche Maßnahmen/Anpassungen sollten in diesem Fall in der Wohnung realisiert werden, damit es für das Paar möglich bleibt, gut in der Wohnung zu wohnen und die notwendige Betreuung und Hilfe zu leisten wenn der Gesundheitszustand der Frau sich verschlechtert?

37


Informatie Casus 2 / Information Fall 2 Informatie met betrekking tot de woning en de situatie/ Information über den Wohnung und

Situation Het woonhuis betreft een vrijstaande woning in eigendom van het echtpaar zelf./ Das Haus

ist ein freistehendes Haus und Eigentum des Ehepaares. Zie gegevens hieronder:/ Details siehe unten:

FRONTANSICHT

RÜCKANSICHT

SEITENANSICHT, RECHTS

38


SEITENANSICHT, LINKS

ERDGESCHOSS

39


1.ETAGE

SITUATION GEMEINDE HENGELO

40


Multiple Sclerose en het centrale zenuwstelsel Multiple Sclerose is een ziekte die te maken heeft met het centrale zenuwstelsel. Multiple Sclerose is dus geen spierziekte zoals door veel mensen wordt gedacht. Om te begrijpen wat de effecten zijn van Multiple Sclerose op het lichaam, is het handig om eerst begrijpen wat de functie is van het zenuwstelsel, hoe het in grote lijnen werkt en waar het zenuwstelsel zich in het lichaam bevindt. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Besturingssysteem van het lichaam Het zenuwstelsel is het besturingssysteem van het lichaam. Het centrale zenuwstelsel speelt een belangrijke rol bij het coördineren van allerlei bewuste en onbewuste activiteiten die u dagelijks onderneemt. Denk daarbij aan bewuste activiteiten als bewegen, spreken, denken en onthouden. Denk ook aan onbewuste activiteiten (reflexen) zoals het terugtrekken van uw hand als u uzelf ergens aan brandt. Daarnaast kunnen we via dit stelsel allerlei prikkels van buitenaf waarnemen en zijn we in staat om te zien, te horen, te ruiken, te proeven en te voelen. Zenuwcellen Het centrale zenuwstelsel is opgebouwd uit zenuwcellen. Weefsel met veel zenuwcellen ziet er met het blote oog grauw uit, daarom wordt het ook wel de ‘grijze stof’ genoemd. De zenuwcellen zijn met elkaar en met de rest van het lichaam verbonden via zenuwuitlopers (axonen). Deze zijn lichter van kleur omdat ze worden omhuld door een ‘witte stof’ die we myeline noemen. Via de zenuwuitlopers worden signalen gestuurd die zorgen voor de informatieoverdracht tussen de verschillende zenuwcellen. De myeline isoleert de zenuwuitlopers, zodat de signalen sneller, sprongsgewijs vanaf de hersenen naar de rest van het lichaam worden doorgegeven, of andersom.

41


De werking van Multiple Sclerose Multiple Sclerose heeft een uitwerking op het centrale zenuwstelsel, waardoor de Multiple Sclerose klachten worden veroorzaakt. In het centrale zenuwstelsel lopen bloedvaten, die het zenuwweefsel van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. Bij Multiple Sclerose doen zich ontstekingen voor in de hersenen, die zich vaak rondom de bloedvaten bevinden en zorgen voor een lichte zwelling. Deze ontstekingen ontstaan als gevolg van Multiple Sclerose omdat immuuncellen geactiveerd zijn om de myeline op te ruimen. Bij Multiple Sclerose kunnen de immuuncellen niet goed het onderscheid maken tussen de lichaamseigen stof en lichaamsvreemde stoffen in het lichaam. Het gevolg is dat het immuunsysteem geactiveerd wordt de lichaams-eigen stof myeline op te ruimen. Hierdoor beschadigt de myeline, die een beschermende isolatielaag biedt rond de zenuwuitlopers. Dit is het moment waarop de Multiple Sclerose klachten ontstaan. Multiple Sclerose Relapse/ terugval Een ontstekingsperiode bij Multiple Sclerose patienten wordt vaak een ‘relapse’, een ‘exacerbatie’, een ‘terugval’of een ‘schub’ genoemd. In de regel komt de ontsteking die het gevolg is van Multiple Sclerose na enkele weken tot rust en kan er herstel van het zenuwweefsel en de myeline optreden. De informatieoverdracht herstelt hierdoor. Dit herstel is helaas niet altijd volledig. Uitgebreide ontstekingen veroorzaakt door de relapse laten vaak een litteken achter in het zenuwweefsel waardoor er restverschijnselen van de Multiple Sclerose klachten kunnen blijven. Door de de dunner wordende myeline-laag kan de informatieoverdracht via de zenuwvezels verslechteren en uiteindelijk kunnen zenuwuitlopers verloren gaan. De naam Multiple Sclerose voor de ziekte komt voort uit het ziektebeeld omdat er vaak sprake is van meerdere (multiple) ontstekingshaarden met meerdere littekens (sclerosis) in het centrale zenuwstelsel. De mate waarin dit proces optreedt, is van persoon tot persoon zeer verschillend. Bron: www.toekomstmetms.nl

42


Multiple Sklerose Rückenmark und Gehirn bilden zusammen das Zentrale Nervensystem (ZNS), das für die Koordination aller motorischen Funktionen und innerorganischen Abläufe sowie für die Integration aller äußeren und inneren Reize verantwortlich ist. Dabei arbeitet es nach dem Prinzip einer Schaltzentrale, die elektrische Impulse über die von einer Isolierschicht umhüllten Nervenfasern weiterleitet. Hauptbestandteil der Isolierschicht, der Markscheide, ist Myelin, eine weiße, fetthaltige Substanz. Bei einem an Multipler Sklerose (lat. Encephalomyelitis disseminata) erkrankten Menschen ist diese aufgrund einer Abwehrreaktion des Immunsystems irreversibel geschädigt, sodass die einzelnen Impulse nur noch verlangsamt bzw. überhaupt nicht mehr weitergeben werden können. Man spricht hierbei von einer sog. Demyelinisation (Entmarkung) der Nervenfasern, die an diversen – multiplen – Stellen auftreten kann und zur Entstehung einer verhärteten (griech. sklero = hart), narbenartigen Gewebeschicht führt. Schreitet dieser Prozess fort, kann es darüber hinaus zu einer Degeneration der Nervenzellfortsätze (Axone) kommen. Infolge einer MS-Erkrankung können viele unterschiedliche neurologische Symptome wie, z. B. Beeinträchtigungen des Sehvermögens (u. a. Doppeltsehen), Blasenfunktionsstörungen, spastische Lähmungen der Extremitäten, Erschöpfungszustände (Fatigue), Ataxie und Tremor (Störungen der Feinmotorik) etc. auftreten. Häufig äußern sich diese Symptome in Form von sog. Schüben, die z. B. durch körperliche und seelische Belastung oder auch Infekte hervorgerufen werden und in Stärke und Häufigkeit unterschiedlich sein können. Man geht von drei grundsätzlich zu unterscheidenden Krankheitsverläufen der MS aus: Bei einer rezidivierend-remittierenden/schubförmigen MS (Erscheinungshäufigkeit ca. 40 %) treten ein oder mehrere neurologische Symptome nur kurzzeitig auf, d. h. sie klingen bereits nach wenigen Tagen (fast) wieder vollständig ab. Bei einem sekundär-progredienten /sekundär-fortschreitenden Krankheitsverlauf (Erscheinungshäufigkeit ebenfalls ca. 40 %) entwickelt ein Großteil der Patienten mit einer schubförmigen MS in einem Zeitraum von zehn bis 15 Jahren kontinuierlich zunehmende Beeinträchtigungen. Im Unterschied dazu ist die primär progrediente/fortschreitende Verlaufsform, bei der sich die auftretenden neurologischen Symptome nicht mehr zurückbilden, eher selten. Es treten auch Mischformen dieser Grundformen der Erkrankung auf. (msf) Quelle: www.multiplesklerose.com

43


Toevoeging: Casus 2a / Zusatz Fall 2a. Als nu dezelfde gezinssituatie met bijbehorende zorgvraag wordt geprojecteerd op een sociale huurwoning met onderstaande plattegronden, en gesitueerd als een rijtjeswoning (tussenwoning) op een klein kavel met tuinschuurtje in de achtertuin, welke maatregelen zouden er dan genomen kunnen/moeten worden zodat mevrouw toch thuis kan blijven wonen?

Nun, die gleiche familiäre Situation und der damit verbundene Pflegebedarf in einer Sozialwohnung. Es ist ein Reihenhaus auf einem kleinen Grundstück mit einem Gartenhäuschen hinter dem Haus. Welche Maßnahmen sollten/könnten ergriffen werden, damit die Frau doch in der Wohnung bleiben kann?

44




45


Casus 3 Een eengezinswoning levensloopbestendig maken

De woning De woning, die inmiddels meerdere keren is verbouwd, is gelegen in één van de oudste en deels als beschermd stadsgezicht aangemerkte straten van Quakenbrücks. Van de oorspronkelijke pachterswoning is uiterlijk niets meer te herkennen. De woning bestaat uit drie lagen: de begane grond, de verdieping en de kelder. Door middel van trappen in de woning zijn deze lagen met elkaar verbonden. Achter de woning bevinden zich nog twee bijgebouwen, waarin in de voorste van de twee de zogenaamde Pelletheizung (verwarmingssysteem op basis van verbranding van geperste houten korrels) is ondergebracht. Het woonhuis is gelegen op een smalle, lange kavel. Het huis staat ca. 4 meter van de straat af, en ook de afstand tussen de naastgelegen woningen en het woonhuis is ca. 4 meter. Achter het huis bevindt zich nog een achtertuin. De twee parkeerplaatsen die gelegen zijn voor het eerste bijgebouw zijn bereikbaar via een oprit aan de linkerkant van de woning. De woning heeft op de begane grond verschillende vloerniveaus met als gevolg dat er diverse niveauverschillen door middel van trappen/treden en drempels overbrugd moeten worden. Op de begane grond bevindt zich verder nog een inpandige separate woonruimte met een eigen entree.

46


Woonwensen/eisen van het echtpaar M. Het huis is sinds 1970 in eigendom van de familie M. en is, voordat ze er met hun twee kinderen introkken, grondig gerenoveerd naar de toenmalige maatstaven. Een grote verbouwing is er sindsdien niet geweest. De twee kinderen zijn ondertussen het huis uit, en wonen ergens in de naaste omgeving. In 2003 werd bij de heer M. de diagnose M.S. (multiple sclerose) gesteld, en ondertussen is hij gebonden aan een rolstoel. Om op de langere termijn toch zelfstandig te kunnen blijven wonen is het nu noodzakelijk om een omvangrijke verbouwing van de woning te gaan doen. Vanwege zijn lichamelijke beperkingen is het voor de heer M. niet meer mogelijk om nog te werken en om zichzelf te kunnen redden op zijn oude dag. Mevrouw M. heeft nog een voltijd baan en daardoor is het voor haar slechts beperkt mogelijk om haar man te helpen bij de normale dagelijkse verzorging. De wens van het echtpaar is nu om een woonsituatie te creëren, die het mogelijk maakt om, onafhankelijk van de zorg van vreemden, toch goed zelfstandig en leefbaar te wonen. De woning is momenteel al wel toegankelijk met een rolstoel. Voorwaarden voor de verbouwing Aan de volgende voorwaarden moet worden voldaan: 1. Omdat de woning een grote plattegrond heeft en er op de begane grond veel ruimte is, is het de wens om op één laag (de begane grond) te gaan wonen 2. De verdieping van het huis moet verbouwd worden tot een aparte woning die verhuurd kan worden. Zo kunnen de eigen algemene woonlasten, gedeeltelijk met het verdiende huurgeld betaald worden, waardoor de maandlasten lager zullen worden. 3. Het is belangrijk voor het echtpaar om een kleine fitnessruimte te krijgen, waar ze in een aangename atmosfeer aan hun lichamelijke conditie kunnen werken, en waar meneer M. ook zelfstandig zijn spiertrainingen kan gaan doen. 4. De heer M. houdt van koken en daarom moet het straks mogelijk voor hem zijn om zelfstandig, zonder hulp van anderen, in de keuken maaltijden te kunnen bereiden. 5. Verder is er de uitdrukkelijke wens om een aparte logeerkamer te creëren die gebruikt kan worden om de kinderen en kleinkinderen te laten overnachten. Dit om de sociale contacten goed in stand te kunnen houden, en om in geval van nood, iemand die hulp kan verlenen te laten overnachten.

47


Fall 3 Einfamilienhaus behindertengerecht umbauen

Objekt: Einfamilienhaus Deichstraße 24 Das Haus wurde 1970 von der Familie M. – damals mit 2 Kindern - erworben und den damaligen Bedürfnissen entsprechend renoviert. Ein großer Umbau erfolgte nicht. Beide Kinder sind inzwischen ausgezogen und wohnen in der näheren Umgebung. Wohnwünsche / -anforderungen des Ehepaares M.: 2003 erkrankte Herr M. an Multipler Sklerose (MS) und ist nun an den Rollstuhl gefesselt. Ein selbständiges Verbleiben in der Wohnung ist langfristig nur mit einem unfangreichen Umbau möglich. Aufgrund der körperlichen Einschränkungen ist Herr M. nicht mehr erwerbstätig, aber in der Lage, seinen Alltag selbständig zu organisieren. Frau M. ist ganztags berufstätig und kann ihrem Mann bei den Verrichtungen des täglichen Lebens nur begrenzt zur Seite stehen. Beide wünschen sich eine Wohnsituation, die ein gemeinsames Leben unabhängig von fremder Hilfe ermöglicht. Anforderungen des Ehepaars M. aufgrund der Behinderung, die in der Planung beachtet werden sollten:

48


Ein Verlassen und Wiederaufsuchen der Wohnung im Erdgeschoss mit einem Rollstuhl ist möglich. 1. Da das Erdgeschoss eine große Grundfläche besitzt, wird ein Wohnen auf einer Ebene gewünscht. 2. Das Dachgeschoss soll zu einer separaten Mietwohnung umgebaut werden, um den hauswirtschaftlichen Aufwand zu verkleinern, Nebenkosten zu senken und ggf. sogar Mieteinnahmen zu erzielen. 3. Wichtig ist den Eheleuten ein kleiner Fitnessbereich, damit die krankengymnastischen Übungen in einer angenehmen Atmosphäre stattfinden können und Herr M. sein Muskeltraining auch ohne Hilfe durchführen kann. 4. Herr M. kocht gerne, deshalb wünscht er sich eine Küche, die es Ihm ermöglicht, ohne fremde Hilfe Speisen zuzubereiten. 5. Ein weiterer wesentlicher Wunsch ist ein separates Zimmer in der Wohnung, um eine Übernachtungsmöglichkeit für Kinder oder Enkelkinder zu haben. Hierdurch sollen Sozialkontakte aufrechterhalten werden, und - falls es nötig sein sollte - könnte hier eine Pflegekraft übernachten.

49


Informatie Casus 3 / Information Fall 3

Wohnzimmer

Schlafzimmer

Küche

Büro

Wohnküche

Wohnküche Wohnzimmer

Schlafzimmer

50


„Wohnen im Wandel – wonen in beweging“ Unterstützt durch / Mede mogelijk gemaakt door:

www.deutschland-nederland.eu

51

Bijlage 4

Verslag

52

53

54

55

56

Good Practice Workshop Integrale oplossingen voor de bestaande bouw

Recommend Documents