Gnosis NU - voorbij de woorden naar de ervaring Zijn boeken over gnosis waren bestsellers. Nu houdt hij retraites omdat spiritualiteit geen intellectuele bezigheid is maar een verandering in bewustzijn beoogt die ervaren moet worden. Tim Freke over spiritueel ontwaken, het 'diepe Zijn' en dat, waar het allemaal om draait: liefde.
Tim, je bent het meest bekend geworden met ‘De Mysterieuze Jezus’. Daarin beweer je dat de oorspronkelijke Christenen met ‘evangelie’ of ‘blijde boodschap’ niet het verhaal over Jezus uit het Nieuwe Testament bedoelen maar dat ‘gnosis het evangelie is’, dat ‘gnosis de blijde boodschap is’. Wat is ‘gnosis’ en wat is de ‘blijde boodschap’ erachter? ‘Gnosis’ is een oud Grieks woord dat meestal met ‘weten’ wordt vertaald. Voor de christelijke gnostici, die naar mijn mening de oorspronkelijke christelijke traditie representeren, was spiritualiteit bedoeld om te ontwaken tot een staat van gnosis, dat ik ‘dieper weten’ noem. Dit is geen ‘weten’ in de gebruikelijke zin zoals we normaal gesproken iets kunnen weten over de wereld om ons heen. Het gaat veel dieper dan dat. Gnosis is diepgaande zelfkennis. Het is het directe weten wie we werkelijk zijn....onze essentie. Het is de herkenning van ‘God’....de eenheid van Zijn. Voor de gnostici was de ‘blijde boodschap’ die zij wilden verkondigen dat het voor iedereen mogelijk is om deze gnosis direct zelf te ervaren. En dat is werkelijk goed nieuws! Heb jij deze staat van gnosis ervaren? Ik heb een spontaan 'ontwaken' ervaren toen ik 12 jaar oud was. Als kind was het leven voor mij zeer mysterieus en ik was vol van vragen als ‘Wat is leven?’, ‘Wat is de betekenis van alles?’, ’Waarom is er
lijden?’ ‘Wat is de dood?’….. Op een dag zat ik op een heuvel en keek uit over mijn geboorteplaats in Engeland. Ik dook toen zo diep in het mysterie van het moment dat er iets gebeurde. Toen had ik totaal geen idee wat er aan de hand was maar nu zou ik zeggen dat dit mijn eerste kennismaking met gnosis was. Ik ging een bewustzijnsstaat binnen die ik nu ‘diep ontwaakt’ noem en ik had het verregaande besef een antwoord op de grote vraag van het leven te hebben gevonden. Alleen was het antwoord geen verzameling van woorden, geen antwoord in de gebruikelijke zin. Het antwoord waarnaar ik zo ernstig op zoek was geweest bleek een transformatie van bewustzijn, een woordloze realisatie, ontdaan van concepten. Gnosis of stil weten waarin elke vraag oplost. Was deze ervaring van voorbijgaande aard? Ik kan me niet herinneren hoe lang het duurde....het voelde tijdloos. Toen ik weer naar de normale waaktoestand terugkeerde, wist ik dat er iets buitengewoons was gebeurd en ik ben aan het grote avontuur begonnen dat mijn leven richting zou geven: dit ontwaken begrijpen, het weer ervaren en ook dieper beleven. In deze zoektocht heb ik mij in alle grote spirituele tradities verdiept en ik heb ontdekt dat zij in essentie allemaal over 'ontwaken' en de ervaring van dit 'diepere weten' gaan. In je laatste boek omschrijf je gnosis als 'mystery experience'. Wat bedoel je daarmee? Ik gebruik concepten om de ontwaakte staat te omschrijven. Deze concepten zijn wegwijzers die allemaal vanuit verschillende richtingen naar het woordloze ontwaken wijzen. Ik omschrijf ontwaken als 'mystery experience' omdat dat de ervaring is die ontstaat als wij bewust worden hoe mysterieus het leven werkelijk is. Op het moment dat wij door al onze ideeën heen kijken en herkennen dat wij eigenlijk niet weten wat het leven in essentie is of wie wij werkelijk zijn, transformeert onze staat van bewustzijn. Als ik alleen maar bewust ben van de oppervlakte van het leven, lijkt
het erop dat ik weet wat leven is en dat maakt het functioneren in het dagelijkse bestaan mogelijk. Maar als ik onder de oppervlakte van alle dingen duik, direct de diepte van het leven in, vind ik mezelf ondergedompeld in het 'diepe mysterie'. Dit is geen mysterie dat we in één dag kunnen oplossen, zoals 'Is er leven op Mars?'. Dit diepe mysterie is het ultieme mysterie van ons bestaan: dat het universum bestaat en wij hier zijn en erover nadenken. Het is het grote mysterie waarin wij leven, ademen en zijn. En als wij hiervan bewust worden … dan ontstaat de 'mystery experience' spontaan vanzelf. Is het niet paradoxaal, dat juist op het moment dat wij ons onderdompelen in dat diepe mysterie, wij de gnosis ervaren….het woordloze weten? Je noemt deze staat ook 'diep ontwaakt'. Als ik aan de buitenkant van het leven beweeg, is de ervaring die ik opdoe oppervlakkig. Maar als ik de mysterieuze diepte induik, wordt mijn waardering van wat het werkelijk betekent te leven vele malen rijker: ik ervaar 'diep ontwaken'…vergelijkbaar met volledig wakker zijn, maar dan nog intensiever. Normaal gesproken zijn wij op een oppervlakkige manier wakker of aanwezig in het dagelijkse leven maar als we bewust worden van het diepe mysterie, verandert onze bewustzijnstoestand in wat ik 'diep ontwaakt' noem. In de Oosterse spiritualiteit wordt deze staat ook omschreven als 'verlichting' maar ik ben niet zo dol op deze uitdrukking omdat hij in verband wordt gebracht met het idee van een ultiem spiritueel doel dat alleen kan worden bereikt door een paar uitzonderlijke mensen die alles in hun leven opgeven en in grotten gaan wonen. En dat is erg misleidend omdat de 'diep ontwaakte' staat door iedereen ervaren kan worden. In je boeken over gnosticisme zet je uiteen dat gnosis de openbaring van de 'Christus in ons' is. In je boek 'The Mystery Experience' benoem je het 'diepe Zelf'. Welke betekenis hebben deze termen voor je?
Als ik 'diep ontwaakt' ben, zie ik dat ik zoveel meer ben dan de persoon die ik aan de oppervlakte van het leven schijn te zijn. Mijn identiteit heeft een diepere dimensie die ik het 'diepe Zelf' noem. Als ik aan de oppervlakte van het leven surf, ben ik niet bewust van het diepere Zelf maar het is er wel altijd. Het is een constante aanwezigheid die getuige is van de eeuwig wisselende drama's van mijn oppervlakkige zelf. Het oppervlakkige zelf is wat ik lijk te zijn: ik lijk 'Tim' te zijn. Maar het 'diepe Zelf' is wat ik ben, mijn mysterieuze essentie, mijn naakte zijn. Als ik aandacht geef aan mijn 'diepe Zelf' ontdek ik iets waarachtig wonderbaarlijks: mijn diepste Zijn is één met jouw Zijn, met aller Zijn. Als afzonderlijke individuen zijn wij net ontelbaar veel verschillende golven in een grote oceaan van zijn. Wij schijnen allemaal verschillende afgescheiden 'zelven' te zijn maar als we dieper kijken, is er maar één Zelf. Dit universele Zelf hebben de gnostici 'Christus' genoemd,
de Hindoes 'Atman' en de Boeddhisten
noemen het 'Boeddha-natuur'. Aan de oppervlakte ben ik een unieke 'persoon'. Dit woord komt uit het Latijn en betekent 'persona','masker'. Iedereen van ons is een individuele persona, maar achter de verschillende maskers is één Zijn of essentie… het 'diepe Zijn'. De ervaring hiervan verandert ingrijpend de manier waarop we onszelf zien en hoe we ons met anderen verbinden. Dan is gnosis dus de bewustwording van de Christus of Atman in ons en de realisatie dat we, ook al lijken we afgescheiden individuen te zijn, op een dieper niveau allemaal één zijn ? Voor mij is de openbaring van gnosis dat we zowel afgescheiden EN niet afgescheiden zijn. Ontwaken is de realisatie dat aan de buitenkant van het leven alles afgescheiden is van elkaar, zoals de golven van een oceaan, maar in de diepte alles één is. Als ik diep ontwaakt ben, heb ik enorme waardering voor de expressie van de mysterieuze essentie in de prachtige verscheidenheid van het leven. Bewust te zijn van de Eenheid van het 'diepe Zelf' transformeert mijn
gevoel een afgescheiden individu, genoemd 'Tim', te zijn in een wereld die vol is met andere afgescheiden individuen. Als ik weet dat ik in essentie één ben met alles, is er een diepgaand gevoel van verbinding dat ik als alles omvattend mededogen of liefde ervaar. De gnostische Christenen noemden deze liefde 'agape', de Boeddhisten 'meta'. Ik noem het 'big love' omdat het spontaan ontstaat als ik het 'diepe weten' van gnosis ervaar en omdat deze liefde zo ontzettend groot is. Kan je nog iets meer in gaan op 'big love'? Ik begrijp dat dit verder gaat dan persoonlijke liefde? Kijk, als ik spiritueel 'slaap', voelt het altijd alsof ik iets mis. Dan is er een gat in mijn ziel en ik weet dan niet hoe ik dat gat kan vullen. Ik probeer om dingen in mijn leven te veranderen zodat het leven goed voelt, maar dat werkt niet. Als ik dan goed observeer, wordt het heel duidelijk dat ik naar liefde verlang. Zonder liefde is het leven leeg en betekenisloos. Dat gat in onze ziel is tegelijkertijd ook een zegen omdat het ernaar vraagt om gevuld te worden. Oppervlakkige pogingen om deze innerlijke leegte te vullen, lopen uit op mislukking en we worden spirituele zoekers. Als wij spiritueel ontwaken, vinden we ons ondergedompeld in liefde. Dit is geen etherische liefde, het is een lichamelijke sensatie. 'Big love' is meer dan een mooi gevoel, het is een totale relatie met de realiteit. Als ik diep ontwaakt ben, voel ik liefde vanuit de diepte van mijn wezen naar mijn hart stromen om mij zacht te maken, naar mijn geest om mij wijs te maken, naar mijn lichaam om mijn zintuigen nog levendiger te maken en naar de wereld als mededogend handelen. Het verlangen naar liefde is onze hunkering om spiritueel te ontwaken. Wat voor een invloed heeft dit op je dagelijkse leven? Kan gnosis ons helpen om met de pijnlijke kant van het leven, met het lijden, om te gaan? Het maakt een wereld van verschil omdat gnosis de basis is van een stil vertrouwen in ons dat, ook al lijkt het er niet altijd op, het
leven goed is. Als ik diep ontwaakt ben, weet ik zonder twijfel dat alles goed is. Ook als dingen aan de oppervlakte heftig kunnen zijn, in de diepte van het leven ervaar ik een oorspronkelijk vreugdevol Zijn. Het lijden gaat daardoor niet weg maar een extra dimensie wordt aan mijn ervaring toegevoegd. De 'big love' is zo groot dat ik van het leven kan houden, ook als het pijn doet! Het leven ontbloot een schrijnende kwaliteit als ik me bewust ben van de stille diepte van mijn Zijn en ook van het drama dat zich aan de oppervlakte afspeelt. Ik voel dan dat ik met grote passie leef en tegelijkertijd diepe vrede ervaar. De gnostische Christenen hebben dit met het bijzondere personage van de 'lachende Jezus' weergegeven. In één van de evangeliën wordt omschreven hoe Jezus aan het kruis lijdt en tegelijkertijd als een wezen van licht verschijnt dat lacht. Jezus wordt afgebeeld als iemand die zich bewust is van zijn menselijke en zijn diepere spirituele natuur… de Christus in hem. Ook al lijdt hij in zijn menselijkheid, hij ontwaakt tot zijn essentiële goddelijkheid. Dit is een krachtig en confronterend beeld, dat hij gemarteld wordt en gelijkertijd lacht. Ik weet niet of ik daartoe in staat zou zijn! Maar het idee wordt duidelijk dat het ook voor ons mogelijk is om bewust van ons 'diepe Zelf' te zijn. Zowel diep te weten als gelijkertijd helemaal betrokken te zijn bij het menselijke avontuur, inclusief de pijn, het lijden en verlies dat het met zich mee brengt. Tim, je schrijft boeken maar je houdt ook 'Mystery Experience Retraites' waarin je een setting creëert waarin gnosis kan worden ervaren. Is dit werkelijk mogelijk in een weekend? Moet je niet eerst een aantal jaren oefenen voordat je zulke diepgaande staten van bewustzijn kan ervaren? Mijn ontwaken als kind was helemaal spontaan. Ik was niet aan het mediteren, ik zat ook niet in een kerk. Het is eenvoudig gebeurd toen ik op een heuvel zat. Daardoor heb ik de overtuiging dat ontwaken heel natuurlijk is en altijd NU kan gebeuren. Sterker nog, het alleen maar NU kan gebeuren. En je hoeft er geen bijzonder iemand voor te zijn of
fanatiek gedisciplineerd, je hoeft alleen maar oprecht wakker willen worden. Tijdens de retraites die ik geef, deel ik ideeën en oefeningen die zeer transformerend zijn en ons met het diepe Zelf verbinden, zowel in ons als ook in de mensen om ons heen. En omdat wij werkelijk allemaal Één zijn, ontwaken we collectief. Mijn intentie is dat iedereen zich kan onderdompelen in deze woordloze Eenheid zodat we de 'big love' in elke cel van ons lichaam kunnen voelen. Dat is de 'mysterie experience' …en deze is werkelijk magisch. Mensen uit verschillende achtergronden nemen deel aan de weekenden. Sommigen staan voor het eerst tegenover het idee van ontwaken, anderen hebben al wel een intellectueel idee van spiritualiteit maar zoeken nog de daadwerkelijke ervaring van 'ontwaken. Ik heb het gevoel dat ik hen werkelijk kan helpen. Een intellectueel begrip van ontwaken is handig maar we moeten onze ideeën juist achter ons laten om de gnosis te ervaren en 'big love' te voelen. De grote misvatting over spiritualiteit is dat het een manier is om over het leven na te denken. Maar het is in eerste instantie een leidraad om bewustzijn te transformeren en iets wat achter de woorden ligt te ervaren. Ik meen dat het zeker mogelijk is om gnosis NU te ervaren. Maar let wel, de uitdaging is om gedurende het leven steeds dagelijks het 'diepere weten' te integreren en leren om 'ontwaakt' te blijven! Wij zijn constant bezig om te leren om nog bewuster, nog liefdevoller te zijn. Dat is ook iets wat ik tijdens de retraites onderzoek; hoe wij met de uitdaging van ontwaken in ons dagelijks leven kunnen omgaan, tegelijkertijd authentiek betrokken blijvend bij het zich ontvouwende menselijke drama. Spiritueel 'ontwaken' lijkt mij geen luxe kwestie maar eerder een noodzakelijkheid, gezien de uitdagingen in de wereld om ons heen…. Ik denk dat 'ontwaken' de meest waardevolle bijdrage is die wij in deze tijd kunnen leveren. Het vereist een evolutie naar een nieuw bewustzijn om werkelijk met onze beproevingen om te kunnen gaan. Einstein heeft het al zo treffend geformuleerd: 'We kunnen onze
problemen niet oplossen met dezelfde denkwijze die deze problemen deed ontstaan.' Om de wereld te veranderen moeten we dieper in de aard van de realiteit kijken. We moeten op een nieuwe manier leren denken, een manier die gegrond is in de realisatie dat wij in essentie één zijn. We moeten begrijpen dat de kwaliteit van ons leven bepaald wordt door ons niveau van bewustzijn en niet door hoeveel we bezitten of hoe belangrijk we zijn. Bewustzijnsverandering voltrekt zich individueel in ieder persoon, maar deze verandering van bewustzijn is 'besmettelijk'. Hoe meer mensen 'ontwaken', hoe makkelijker dit ook wordt voor anderen. NU is de tijd om ons bewustzijn te transformeren!
'Mystery Experience Weekend' Van 11-13 oktober geeft Tim een 'Mystery Experience Weekend' in het conferentiecentrum Samaya in Werkhoven/NL. Voor informatie ga naar: www.themysteryexperience.com/events/#
