8
Gereedschappen
Met welke tang mag ik staaldraad knippen? Wat is een griptang? De antwoorden op dit soort vragen vind je in het hoofdstuk Gereedschappen. Je vindt niet alleen de namen van de meestgebruikte gereedschappen, maar ook het gebruik ervan.
Tangen Tangen gebruik je bij montagewerkzaamheden. Tangen zijn gemaakt van chroomvanadium (gereedschapsstaal). Dit staal is erg hard, sterk en taai.
Combinatietang
Combinatietang
Een combinatietang is een buigtang, kniptang en klemtang samen. Met de kniptang in de bek mag je alleen koperdraad knippen.
Platbektang
Platbektang
Een platbektang gebruik je voor het buigen en vasthouden van dun materiaal.
49
8 Gereedschappen
Rondbuigtang
Rondbuigtang
Buigen van een oogje
Een rondbuigtang gebruik je voor het buigen van ogen aan een draad. Doordat de bekken conisch zijn (spits toelopen), kun je ogen van verschillende diameters buigen.
Striptang
Striptang
Als je installatiedraad wilt aansluiten of lassen wilt maken, ga je eerst de isolatie verwijderen. Verwijderen (strippen) van de isolatie doe je met een striptang.
Kopkniptang
Kopkniptang
Een kopkniptang gebruik je voor het afknippen van draad. Door de constructie van de tang oefen je een grote kracht uit. Deze tang gebruik je voor het afknippen van staaldraad.
50
8 Gereedschappen
Zijkniptang
Zijkniptang
Een zijkniptang gebruik je voor het afknippen van bijvoorbeeld koperdraad.
Waterpomptang
Waterpomptang
De waterpomptang gebruik je voor het vasthouden en voor het vast- en losdraaien van ronde voorwerpen. De tanden zijn gekarteld voor een goede grip. De bekwijdte is op verschillende maten in te stellen.
Griptang
Griptang
Met een griptang klem je materiaal vast. Deze tang gebruik je om bijvoorbeeld veilig te boren.
51
8 Gereedschappen
Nijptang
Nijptang
Met een nijptang trek je spijkers uit hout. Je gebruikt de tang als een hefboom. Zo hoef je weinig kracht te gebruiken.
Blindklinktang
Blindklinktang
Een blindklinktang gebruik je voor het inzetten van klinknagels. Met een klinknagel bevestig je materiaal aan elkaar. Met deze tang trek je de klinknagel vast.
Schroevendraaiers
Schroevendraaiers
Schroevendraaiers heb je in veel verschillende soorten en maten. Je gebruikt een schroevendraaier die goed in de schroef past. Als de schroevendraaier niet goed in de kop van de schroef past, beschadigt de kop van de schroef.
52
8 Gereedschappen
Kruiskopschroevendraaier
Kruiskopschroevendraaiers
Het bled van een kruiskopschroevendraaier heeft de vorm van een kruis. Met een kruiskopschroevendraaier heb je minder kans dat de schroefkop beschadigt. Bij een schroevendraaier met een plat bled heb je kans dat de schroevendraaier wegschiet. Bij een kruiskopschroevendraaier heb je minder kans dat de schroevendraaier wegschiet. Dit komt omdat je meer houvast hebt, als je tenminste de goede maat gebruikt. Je oefent dus meer kracht uit zonder dat de schroevendraaier wegschiet.
Fittingschroevendraaier
Fittingschroevendraaier
Een fittingschroevendraaier gebruik je om kleine schroeven, bijvoorbeeld in lamphouders, los of vast te draaien. Het bled is even breed als de doorsnede van de steel.
Horlogeschroevendraaier
Horlogeschroevendraaiers
Een horlogeschroevendraaier is een schroevendraaier voor het fijnere werk. In sommige apparaten zitten erg kleine schroefjes. Met de horlogeschroevendraaier draai je een kleine schroef los of vast.
53
8 Gereedschappen
Hamers Een hamer heeft een kop en een steel. De steel is van een taaie houtsoort. De kop van gehard staal.
Bankhamer
Bankhamer
Een bankhamer gebruik je voor het bewerken van plaatmateriaal en montagewerkzaamheden.
Klauwhamer
Klauwhamer
Met een klauwhamer sla je spijkers in hout. Bij het timmeren houd je de steel aan het eind vast. Zo gebruik je de steel als een hefboom en zet je meer kracht. Met een klauwhamer trek je ook spijkers uit het hout.
Houten hamer
Houten hamer
Een houten hamer gebruik je om (houten) onderdelen in elkaar te zetten. Door de grote kop beschadigen de onderdelen minder snel. Een houten hamer gebruik je ook om met een beitel stukken uit het hout te kappen. Houd bij het timmeren de steel aan het eind vast. Zo oefen je meer kracht uit.
54
8 Gereedschappen
Kunststof hamer
Kunststof hamer
Met een kunststof hamer bewerk je metaalplaat. Door de zachte kop beschadig je het materiaal niet.
Sleutels Ringsleutel
Ringsleutel
Een ringsleutel heeft een rechte of een gebogen vorm. Met een ringsleutel met gebogen vorm bezeer je minder snel je vingers. De twee bekken zijn verschillend van maat. Bijvoorbeeld sleutel 10-11 heeft één bek voor 10 mm en één voor 11 mm (dit noem je de sleutelwijdte). Doordat de vorm van de bek een twaalfkant is, worden de krachten over de zes kanten van de bout of moer verdeeld. De kans dat de bout of moer beschadigt, is dan ook erg klein. Door deze twaalfkant verplaats je een ringsleutel gemakkelijk. Met een kleine bewegingsruimte draai je een bout of moer toch los of vast.
Steeksleutel
Steeksleutel
Bij de steeksleutel heeft de bek maar twee kanten. De afstand tussen de twee kanten noem je de sleutelwijdte. Omdat de krachten bij het losdraaien of vastdraaien nu maar over twee kanten verdeeld worden, kan de bout of moer beschadigen. De bek maakt een hoek van 15° met de steel waardoor de sleutel niet zo snel wegglijdt. Net als bij ringsleutels hebben de twee bekken van steeksleutels een verschillende maat.
55
8 Gereedschappen
Dopsleutel
Dopsleutels
Een dopsleutel is een stuk gereedschap om bouten aan te draaien. Deze sleutels zijn meestal uitgerust met een ratel. Hierdoor kun je snel, zonder de dop er af te halen, een bout los- of vastdraaien.
Inbussleutel
Inbussleutel
De inbussleutel gebruik je voor speciale (inbus)bouten. Deze bouten hebben een gat in de vorm van een zeskant. De inbussleutel is meestal haaks gebogen. Vaak zitten er meer inbussleutels van verschillende maten aan een ring of in een behuizing. De kleinste maten raak je hierdoor niet snel kwijt.
Verstelbare sleutel
Verstelbare sleutel
Bij de verstelbare sleutel is de sleutelwijdte in te stellen met een gekartelde rol. De verstelbare sleutel noem je ook wel Bahco. Dit is een merknaam. De verstelbare sleutel heeft als nadeel dat er speling in de bekhelften zit. De bekhelften passen niet precies, waardoor je de bout of moer snel beschadigt . Je gebruikt deze sleutel dan ook alleen, als er geen andere passende sleutel aanwezig is.
56
8 Gereedschappen
Verspanen en afkorten Vijlen
Vijlen
Er zijn veel verschillende modellen vijlen zoals: platte vijl, ronde vijl, halfronde vijl, driehoekvijl, vierkante vijl enzovoort. De vijlen hebben verschillende tanden zoals: • zoetvijl (zeer veel tanden om glad te kunnen vijlen); • half basterd vijl (iets grovere vijl); • basterd vijl (grove vijl); • houtrasp (zeer grove vijl en alleen voor hout te gebruiken). Wanneer je een oppervlak goed glad wilt vijlen, werk je van grof naar fijn. Je gebruikt dan eerst de meest grove vijl en eindigt met de meest fijne vijl.
Steekbeitel
Steekbeitel
Een steekbeitel gebruik je voor het bewerken en afwerken van hout. Bijzonderheden van de steekbeitel zijn: • zeer scherp gereedschap; • alleen met een houten hamer op slaan; • altijd van je af werken.
Metaalboor
Metaalboor
57
8 Gereedschappen
Een metaalboor (universele boor) gebruik je om te boren in: • hout; • metaal; • kunststof. De boor zet je vast in de boorkop van een handboormachine of een kolomboormachine. De diameter van de boor staat op de boor (schacht).
Houtboor
Houtboor
Een houtboor heeft een scherpe centerpunt. Hierdoor boor je nauwkeurig. Gebruik deze boor alleen voor hout. Zet de boor vast in de boorkop.
Steenboor
Steenboor
Steenboren gebruik je om gaten in steen of beton te boren. Het is een boor met hardmetalen plaatjes aan de punt. Deze plaatjes zorgen ervoor dat je in steen en beton kunt boren. Plaats de steenboor in de boormachine. De maat van de boor staat op de boor (schacht).
Speedboor
Speedboren
Met een speedboor maak je grote gaten in hout. Om beschadiging van het hout te voorkomen boor je op de volgende manier: • eerst van de ene kant boren tot dat de centerpunt van de boor zichtbaar is; • hout omdraaien en de centerpunt plaatsen in het gaatje en het gat doorboren. Zie ook hoofdstuk 10: Basisvaardigheden Boren
58
8 Gereedschappen
Verzinkboor Een verzinkboor gebruik je als je een schroefkop gelijk wilt laten vallen met de bovenkant van het materiaal. Dit kan zowel in hout als metaal. Eerst boor je met een boor in het hout of metaal een gat met de gewenste diameter. Daarna gebruik je een verzinkboor om een uitsparing te boren voor de schroefkop.
Verzinkboor
Gatenzaag
Gatenzagen
Een gatenzaag is eigenlijk geen echte boor. Het is een zaag waarmee je grote ronde gaten zaagt in plaatmateriaal.
Figuurzaag
Figuurzaag
59
8 Gereedschappen
Voor het zagen van gebogen lijnen in triplex of kunststof gebruik je een figuurzaag. De tanden staan naar het heft. Het zaagje breekt gemakkelijk. Dus zaag voorzichtig.
Handzaag
Handzaag
Voor het zagen van balken en plaatmateriaal gebruik je een handzaag. Door de grote vertanding heb je meer kans op splinters. De tanden zijn iets uitgebogen (gezet) om vastklemmen te voorkomen.
Kapzaag
Kapzaag
Voor het zagen van balken en latten gebruik je een kapzaag. Door de fijne vertanding heb je weinig kans op splinters. Door de versterkte rug (de kap) zaag je heel nauwkeurig recht. Bij het zagen met een kapzaag gebruik je vaak een verstekbak.
Verstekzaag
Verstekzaag
Een verstekzaag gebruik je voor het zagen van balken en latten. Door de fijne vertanding heb je weinig kans op splinters. Omdat je de zaag in elke willekeurige hoek vast kunt zetten werk je zeer nauwkeurig.
60
8 Gereedschappen
Metaalzaag
Metaalzaag
Een metaalzaag gebruik je voor het zagen van ijzer, aluminium en kunststof. Door de fijne vertanding heb je minder kans op splintervorming.
Juniorzaag
Juniorzaag
Deze juniorzaag gebruik je voor metaal, kunststof en hout. Door de fijne vertanding werk je nauwkeurig en heb je weinig kans op splintervorming.
Kunststofsnijder
Kunststofsnijder
Een kunststofsnijder gebruik je om een groef in kunststof te krassen. Als de groef diep genoeg is breek je de kunststof.
61
8 Gereedschappen
Pijpensnijder
Pijpensnijder
Met de pijpensnijder kun je op eenvoudige wijze een pijp doorsnijden. Wanneer een pijp is doorgesneden, moet je altijd de braam aan de binnenzijde van de buis verwijderen.
Blikschaar
Blikschaar
Een blikschaar gebruik je voor het knippen van dun plaatmateriaal tot ongeveer 1 mm.
Hefboomplaatschaar
Hefboomplaatschaar
Met een hefboomplaatschaar knip je metaalplaat of dik metaaldraad af. Met de hefboom oefen je grote krachten uit. Plaatmateriaal knip je met de bek van de plaatschaar. Metaaldraad knip je met de zijkant van de plaatschaar.
62
8 Gereedschappen
Meetgereedschap Duimstok
Duimstok
Een duimstok gebruik je meestal bij het meten van hout. Een duimstok bestaat uit meerdere delen. De duimstok is 1 meter lang en onderverdeeld in centimeters en millimeters. Begin bij het meten aan het begin van de duimstok.
Maatlat
Maatlat
Met een maatlat meet je korte afstanden. De maatverdeling is aangebracht in millimeters en soms gedeeltelijk in halve millimeters. Een maatlat gebruik je bij het meten van bijvoorbeeld metaal en kunststof. Begin bij het meten aan het begin van de maatlat.
Rolmaat
Rolmaat
Een rolmaat is een liniaal van dun metaal. De liniaal rol je op. Een rolmaat gebruik je voor het afmeten van grotere lengten.
63
8 Gereedschappen
Schuifmaat Voor het nauwkeurig meten van buitenmaten, binnenmaten en dieptematen gebruik je een schuifmaat. Er zijn ook digitale schuifmaten. Het voordeel hiervan is dat deze direct zijn af te lezen.
Schuifmaat
Digitale schuifmaat
Waterpas
Waterpas
Met een waterpas meet je of een voorwerp precies horizontaal of vertikaal staat. Bij sommige waterpassen meet je ook onder een hoek van 45 graden.
Laserwaterpas
Er zijn ook lasergestuurde waterpassen. Deze staan op een statief, welke horizontaal gedraaid kan worden. Het lasergestuurde waterpas heeft nog steeds afleesglaasjes, met de libellen.
64
8 Gereedschappen
Multimeter
Multimeter
Met een multimeter meet je: • spanning in volt; • stroomsterkte in ampère; • weerstand in ohm.
Aftekengereedschap Blokhaak
Blokhaak
Een blokhaak heeft een vaste hoek van 90 graden. Een blokhaak gebruik je voor het aftekenen van rechte hoeken op metaal of kunststof. Je gebruikt de blokhaak ook om te controleren of iets haaks is.
Winkelhaak
Winkelhaak
Met een winkelhaak meet je of een hoek haaks is. Haaks is een hoek van 90 graden. Een winkelhaak gebruik je voor het aftekenen op hout.
65
8 Gereedschappen
Potlood, viltstift
Potlood
Viltstift
Een potlood gebruik je voor het aftekenen op aluminium of hout. De stift bestaat uit mengsel van grafiet en klei. Dit mengsel wordt in een oven gebakken. Veel klei en weinig grafiet geeft een hard potlood. Veel grafiet en weinig klei geeft een zacht potlood. Bij het aftekenen op kunststof gebruik je een viltstift met verwijderbare inkt. Voor het aftekenen van metalen die niet mogen beschadigen zoals aluminium en verzinkt staal kun je ook een viltstift gebruiken.
Kraspen
Kraspen
Een kraspen gebruik je voor het aftekenen van metaal. Met de scherpe punt kras je een lijn langs de maatlat of blokhaak.
Centerpons
Centerpons
Met behulp van een centerpons sla je boorcenters en aftekencenters in een metalen werkstuk. Zo boor je nauwkeurig. Zet de centerpons op de juiste plaats en sla één maal hard met een bankhamer op de kop van de centerpons.
66
8 Gereedschappen
Drevel
Drevel
Met een drevel sla je een spijker wat dieper in het hout, zodat de kop van de spijker nier meer zichtbaar is. Drevels kennen we met verschillende diameters van de kop. De drevel heeft aan het uiteinde een klein holletje, waar de kop van de spijker in past.
Steekpasser
Steekpasser
Sla met een centerpons een klein putje in metaal en vervolgens teken je met de steekpasser een cirkel of een cirkelboog af.
Klemgereedschap Machineklem
Machineklem
Met een machineklem zet je kleine werkstukken vast. Als het werkstuk niet in de machineklem past gebruik je een griptang. Zo boor je op een veilige manier.
67
8 Gereedschappen
Lijmklem
Lijmtang
Een lijmtang of lijmklem is een stuk gereedschap dat je gebruikt om delen die gelijmd zijn een tijd vast te klemmen, totdat de lijm droog is. De meeste lijmtangen bestaan uit een platte geleider met aan het eind haaks daarop een breder metalen houder. Over de geleider schuift een andere houder, hierin zit een schroefas met een handvat. Tussen de vaste houder en de losse houder klem je een werkstuk, door de schroef met het handvat vast te draaien. Een lijmklem heeft geen schroefas maar een klem.
Bankschroef
Bankschroef
Met een bankschroef zet je materiaal vast. Zo werk je veilig en gemakkelijk. De bekken zijn gekarteld. Als je werkstuk niet mag beschadigen gebruik je spanplaten. Spanplaten zijn haaks gebogen platen metaal die je tussen je werkstuk en de bankschroef klemt.
68
8 Gereedschappen
Elektrisch gereedschap Soldeerbout
Soldeerbout
Een soldeerbout gebruik je om twee metalen met elkaar te verbinden. Als verbinding gebruik je tin en een vloeimiddel. Bij het solderen van elektronica gebruikt je soldeertin met harskern. Je hoeft dan geen extra vloeimiddel te gebruiken, omdat hars het vloeimiddel is.
Kolomboormachine
Kolomboormachine
Met een kolomboormachine boor je gaten in materiaal. Voor elk materiaal zijn er andere boren. De boor zet je vast in de boorkop en je werkstuk in de machineklem. • Let bij het boren op de veiligheid. • Zet je werkstuk vast in een machineklem. • Draag een veiligheidbril. • Laat je niet afleiden.
69
8 Gereedschappen
Decoupeerzaag
Decoupeerzaag
De decoupeerzaag gebruik je voor het zagen van figuren uit plaatmateriaal. Bij het zagen van kunststof mag de zaagbeweging niet te snel zijn, omdat anders de kunststof te heet wordt. De snelheid is in te stellen. De zaagjes zijn verwisselbaar.
Accuschroefboormachine
Accuschroefboormachine
De elektrische schroevendraaier gebruik je tegenwoordig steeds vaker. Vooral als je veel moet schroeven, is deze schroevendraaier erg handig. Deze elektrische schroevendraaiers draaien linksom en rechtsom. De snelheid regel je meestal traploos. Elektrische schroevendraaiers zijn snoerloos en werken op een batterij in de handgreep. Een elektrische schroevendraaier noem je ook wel accuschroefboormachine.
